Krishnamurti_GU

Krishnamurti Subtitles

જીવનનો વિશિષ્ટ ગુણધર્મ

Bombay (Mumbai) - 4 February 1984

Public Talk 1

0:58	સૌ પ્રથમ, હું તમને યાદ અપાવવા માગું છું
	- જો હું એમ કરી શકું તો -

1:05	કે આ એક ભાષણ નથી.

1:11	ભાષણનો આશય હોય છે
	માહિતગાર કરવાનો,

1:19	સૂચના આપવાનો અને
	અમુક આંકડાઓ

1:26	- વાસ્તવિક અથવા કાલ્પનિક -
	રજૂ કરવાનો વગેરે.

1:30	તો, આ એક ભાષણ નથી,

1:35	પણ તમારી અને વક્તાની વચ્ચે
	એક વાતચીત છે,

1:43	એક વાતચીત જેમાં
	તમે અને વક્તા સહભાગી છો,

1:52	અસ્તિત્વના સમસ્ત ક્ષેત્રમાં
	સહવિચરણ કરી રહ્યાં છો,

2:01	માત્ર બાહ્ય કે ઉપર ઉપરની રીતે નહીં,
	પરંતુ આંતરિક રીતે પણ.

2:13	અને એકબીજાને સમજવા માટે
	આપણે સાથે મળીને વિચારવું પડે,

2:23	સંમત કે અસંમત થવું એમ નહીં,
	પરંતુ આપણી પાસે ક્ષમતા જોઈએ

2:31	સાથે મળીને અવલોકન કરવાની,
	સાથે મળીને વિચારવાની,

2:41	સાથે મળીને નિરીક્ષણ કરવાની અને
	જે શોધ્યું હોય એની આપ-લે કરવાની,

2:52	કોઈ પણ ખાસ દૃષ્ટિબિંદુથી નહીં,
	ભલે તે તમારું હોય કે પછી વક્તાનું.

3:03	આ શરૂઆતથી જ
	તદ્દન સ્પષ્ટ હોવું જોઈએ

3:08	કે આપણે સાથે મળીને એક
	લાંબી મુસાફરી કરવાનાં છીએ,

3:17	બાહ્ય રીતે તેમ જ
	સમગ્ર માનસિક વિશ્વમાં,

3:24	જે બાહ્ય વિશ્વ કરતાં
	ઘણું અધિક જટિલ છે.

3:30	બાહ્ય તથા આંતરિક બંનેનું નિરીક્ષણ
	કરવા માટે ખૂબ સ્પષ્ટ,

3:39	વસ્તુનિષ્ઠ, ઊર્મિશીલતાવિહીન,
	ભાવાવેશવિહીન અવલોકન જરૂરી છે.

3:47	મને આશા છે કે આ સ્પષ્ટ છે.

3:56	શા માટે તમે સાંભળવા આવો છો?

4:02	આ એક મહત્ત્વનો
	પૂછવા જેવો પ્રશ્ન છે.

4:08	શું આ માત્ર કોઈક પ્રકારની ધાર્મિક,
	ઊર્મિશીલ ઉત્તેજના મેળવવા માટે છે?

4:21	કે પછી તમે પોતાને માટે
	જીવવાની એક રીત શોધવા માગો છો,

4:30	જે તમે અત્યાર સુધી જીવો છો
	એના કરતાં સંપૂર્ણપણે વિશિષ્ટ હોય?

4:37	કારણ કે અત્યારે
	વિશ્વ ભારે મુસીબતમાં છે,

4:45	અતિશય અનિશ્ચિતતા છે,

4:49	માણસોમાં અતિશય પ્રમાણમાં
	બિનસલામતીની ભાવના છે.

4:55	માટે, જો હું પૂરા આદરથી પૂછી શકું તો,
	તમે શા માટે આવો છો?

5:03	અને વક્તાએ શા માટે
	વક્તવ્ય આપવું જોઈએ? તમે સમજો છો?

5:10	શા માટે તમે આવો છો, શા માટે
	વક્તાએ કંઇક કહેવું જોઈએ.

5:19	મહેરબાની કરીને, હું જે કહી રહ્યો છું
	તે તમે સાંભળો છો?

5:24	શા માટે તમે આવો છો અને શા માટે
	હું અહીં મુંબઇમાં દર વર્ષે બોલું છું?

5:37	શું તમે ખરેખર રસ, નિસબત ધરાવો છો,
	આ વિશ્વ જેવું છે તેના પ્રત્યે,

5:47	અને જો શક્ય હોય, તો
	એ શોધી કાઢવા પ્રત્યે

5:51	કે શું આપણાંમાનાં થોડાંક,
	અથવા આપણે બધાં,

5:56	જીવવાની એવી રીત સાધી શકીએ
	જે એકધારી ન હોય,

6:06	કંટાળાભરેલી, નીરસ, આધુનિક જીવનની
	તમામ ગંદકીથી ભરેલી ન હોય?

6:13	શું તમે એ કારણે આવો છો

6:17	કે તમે વક્તા પાસેથી
	જાણવા માગો છો,

6:24	દેખીતી રીતે વક્તાની અમુક પ્રતિષ્ઠા છે,

6:28	અને શું તમે પ્રતિષ્ઠાને સાંભળો છો,

6:33	તમે વક્તાની આજુબાજુ રચેલી
	માનસિક છબીને સાંભળો છો?

6:35	અથવા તો તમે વક્તાને,
	તે જે કહે છે તેને સાંભળો છો?

6:42	વક્તા પાસે શું કહેવાનું છે
	- તમે સમજો છો?

6:50	વક્તા પાસે કહેવાની
	ઘણી બધી વસ્તુઓ છે,

6:56	દેખીતી, તર્કસંગત,
	બુદ્ધિગમ્ય, ડહાપણભરી.

7:04	અને વક્તા પાસે કદાચ

7:12	જીવનને જોવાની
	એક સંપૂર્ણપણે વિશિષ્ટ રીત છે.

7:19	જીવનની સમગ્ર જટિલ પ્રક્રિયા વિષે

7:24	વિચારવાની, અવલોકવાની
	એક રીત.

7:29	જો તમે અને વક્તા મળો,

7:35	તો આપણે સાથે મળીને
	આગળ જઈ શકીએ.

7:38	જો તમને ખાતરી હોય કે તમે શા માટે આવ્યા છો,

7:44	તમારો ઉદ્દેશ શો છે,

7:50	તમે કાં તો ગંભીર હો

7:54	અથવા તો ગંમત કે મનોરંજન
	મેળવવા માટે તૈયાર હો,

8:04	તો તમે અને વક્તા નહીં મળો,

8:09	તમે પુષ્કળ શબ્દોને સાંભળશો,

8:12	અને એ શબ્દોનો
	બહુ જ નજીવો અર્થ હશે.

8:16	પરંતુ જો આપણે સાથે હોઈએ,
	સાથે મળીને મુસાફરી કરતાં હોઈએ,

8:26	તો આપણે જીવનની ઘણી બધી

8:30	પ્રચંડ બાબતો
	શોધી શકીએ. બરાબર?

8:35	જો આ સ્પષ્ટ હોય કે તમે

8:41	માત્ર જિજ્ઞાસાથી દોરવાઈને,

8:46	કે માત્ર એક અનુયાયી તરીકે આવ્યાં છો,
	- મને આશા છે કે તમે અનુયાયી નથી -

8:57	અથવા માત્ર મનોરંજન ખાતર,

9:06	ગંમત ખાતર આવ્યાં છો,
	શું કરવું તે સાંભળવા માટે આવ્યાં છો,

9:10	તો મને ડર છે કે તમે અને વક્તા
	નહીં મળી શકો.

9:15	પરંતુ જો તમે ઉદ્દેશ સહિત,
	અન્ત:પ્રેરણા સહિત,

9:22	ગાંભીર્યના લક્ષણ સહિત આવ્યાં હો,
	તો તમે પોતાની જાત માટે

9:30	આ ગાંડી દુનિયામાં જીવવાની
	એક રીત શોધી કાઢશો

9:36	જે બુદ્ધિગમ્ય,
	તર્કસંગત, ડહાપણભરેલી હોય.

9:43	અને વક્તાની
	અમુક જવાબદારી છે,

9:49	કે એને જે કહેવાનું છે
	તે સ્પષ્ટતાપૂર્વક કહે,

9:55	પ્રચ્છન્ન રીતે નહીં, પણ તટસ્થપણે.

10:02	એ વસ્તુનિષ્ઠ, સ્પષ્ટ,
	બુદ્ધિગમ્ય હોવું જોઈએ. ખરું?

10:08	હવે આપણે એકબીજાને સમજીએ છીએ?
	મને આશા છે કે એમ છે.

10:13	અને એ પણ અગત્યનું છે
	કે તમે વક્તા જે કહે છે

10:19	એને પ્રશ્ન કરો,

10:24	શંકા કરો, સંશય કરો.

10:35	એમ ન કહો કે, ‘હું સંમત છું કે અસંમત છું,
	વક્તા સાચો છે કે ખોટો છે’,

10:39	પણ સંશય, પ્રશ્ન, શંકા કરો,

10:48	માત્ર વક્તા જે કહે છે
	એની ઉપર જ નહીં,

10:50	પણ દરેક જણ જે કહે છે એની ઉપર,

10:58	જેથી તમારું મગજ પોતાની
	સર્વોચ્ચ ગુણવત્તાએ કાર્ય કરે,

11:08	ઊંઘી ન જાય,

11:11	કારણ કે આપણે સાથે મળીને
	અતિ જટિલ જીવનની મહીં

11:17	જોવાનાં છીએ.

11:23	એટલે, તમે અનુયાયીઓ નથી,
	હું તમારો ગુરુ નથી,

11:35	કેમ કે તમે ઘણા બધા લોકોને
	અગાઉ અનુસર્યાં છો,

11:41	અને આપણે વિશ્વને આટલું બધું
	અવ્યવસ્થિત બનાવ્યું છે.

11:47	તો, મહેરબાની કરીને, આપણે
	સાથે મળીને ચાલીએ છીએ,

11:54	એકસાથે નિસબત ધરાવીએ છીએ.

11:57	કદાચ આપણને એકબીજા પ્રત્યે
	સ્નેહ હોય.

12:04	પણ સ્નેહને અને
	બુદ્ધિસુસંગતતાને

12:11	આપણા અવલોકન સાથે
	સહેજ પણ લાગતુંવળગતું નથી,

12:14	તમારે સ્પષ્ટતાપૂર્વક જોવાનું છે,

12:21	એનો અર્થ એ કે આપણે વસ્તુઓને
	સાથે મળીને જોઈએ છીએ.

12:28	હું જોઉં અને પછી તમને કહું એવું નહીં,
	પણ સાથે મળીને

12:35	- તમે એ શબ્દનો અર્થ
	સમજો છો?

12:42	આપણે ક્વચિત જ સહકાર કરીએ છીએ.
	સહકાર શું છે એ આપણે નથી જાણતાં.

12:50	જે વ્યક્તિ પાસે સત્તા હોય, એની સાથે
	આપણે સહકાર કરીએ છીએ,

12:57	અને તમે એ સત્તાધિકારીને અથવા
	પ્રતિષ્ઠાની સત્તાને અનુસરો છો,

13:05	અથવા તમે કોઈ આદર્શને અનુસરો છો.

13:09	જો તમે અને હું એક આદર્શ ઉપર
	સંમત થઈએ, તો પછી આપણે

13:14	એ આદર્શ બાબતે કંઇક કરવા માટે
	સહકાર કરીએ છીએ. ખરું?

13:21	જો તમારી અને મારી પાસે એક સહિયારો
	હેતુ હોય, તો આપણે સહકાર કરીશું. ખરું?

13:28	કારણ કે તો પછી
	એ આપણા માટે લાભદાયક હોય છે.

13:32	પરંતુ અહીં વક્તા તમને
	કશું આપી નથી રહ્યો.

13:43	બરાબર?

13:44	એ તમને કશું આપી નથી રહ્યો.

13:52	મને શંકા છે કે તમે
	આ સમજો છો કે કેમ.

13:57	મોટાભાગના લોકો વાદળીની જેમ

14:05	બધું શોષી લે છે,
	દરેક વસ્તુ ગળી જાય છે,

14:08	વક્તા જે કહેવાનો છે તેની સહિત.

14:13	અને જ્યારે તમે કશુંક
	ગળી જાવ, શોષી લો,

14:17	- જેવું કરવામાં આ દેશ સક્ષમ છે -

14:21	જ્યારે તમે શોષી લો,

14:24	ત્યારે તમારી અંદર કશું જ
	મૌલિક હોતું નથી – ખરું?

14:31	મને શંકા છે કે તમે
	આ સમજો છો કે કેમ.

14:38	તમે બુધ્ધને શોષી લો છો,

14:40	તમે ગમે તે પ્રકારના ધાર્મિક બકવાટને
	શોષી લો છો, અને એવું બધું.

14:47	આથી તમારું મગજ,
	જે અતિ સક્રિય હોવું જોઈએ,

14:55	તે ધીરેધીરે મૂઢ બનતું જાય છે.

14:59	માટે, મહેરબાની કરીને, મેં કહ્યું તેમ,

15:02	વક્તા તમને એક પણ વસ્તુ
	આપી નથી રહ્યો,

15:09	કેવી રીતે વર્તવું એ નહીં,
	શું વિચારવું એ નહીં, એવું કશું નહીં.

15:15	પરંતુ સાથે મળીને, તમે અને વક્તા,
	એક મુસાફરી કરો છો.

15:26	આ મુસાફરી કદાચ ધીમી હોય

15:30	અથવા તો ખૂબ ઝડપી હોય
	- એક્સપ્રેસ -

15:40	અથવા તમે ખૂબ જ ધીમે ચાલો.

15:47	માટે, મહેરબાની કરીને, પહેલાં સાંભળો.
	ધ્યાનથી સાંભળો.

16:01	તમે કાનથી સાંભળો છો,

16:07	પરંતુ એક એવું સાંભળવું છે...

16:12	...ધ્યાનપૂર્વકનું શ્રવણ એ માત્ર
	સાંભળવા કરતાં અલગ છે. ખરું?

16:19	તમે બંને વચ્ચેનો તફાવત જુઓ છો?

16:23	તમે એવું કાંઈ સાંભળો
	જે સુખકર હોય,

16:28	તો તમે એને સ્વીકારશો,

16:30	અને જો કશુંક દુ:ખકર હોય,

16:33	તો તમે હકીકતમાં સાંભળતાં નથી.

16:38	એટલે, ધ્યાનપૂર્વકનું શ્રવણ
	એ એક કળા છે.

16:47	વક્તા જે કહેવાનો છે તે
	તમે જે વિચારો છો અથવા અનુભવો છો

16:54	એનાથી બિલકુલ ઊલટું હોઈ શકે;
	પરંતુ તમે અહીં આવ્યાં છો, માટે

16:59	તમારે વક્તા જે કહેવાનો છે
	તે સાંભળવું પડે,

17:04	વક્તા જે કહે તેનું અર્થઘટન નથી કરવાનું,
	પણ ધ્યાનપૂર્વકનું શ્રવણ કરવાનું છે.

17:09	તમે ક્યારેય તમારી પત્નીને સાંભળી છે?
	તમારા પતિને?

17:19	મહેરબાની કરીને, આ પ્રશ્નનો જવાબ
	તમારી જાતને આપો.

17:22	પત્ની કે પતિ શું અનુભવે છે,
	વિચારે છે, એને શું જોઈએ છે

17:26	એ શોધી કાઢવા માટે ધ્યાનથી સાંભળો
	- શોધવા માટે પૂરતા સંવેદનશીલ બનો.

17:35	તો, વક્તાને ધ્યાનથી સાંભળવામાં

17:39	તમારે સ્વાભાવિક રીતે જ
	ખૂબ સંવેદનશીલ હોવું જોઈએ.

17:46	એટલે, ધ્યાનપૂર્વકનું શ્રવણ એક કળા છે.

17:52	શીખવું એ એક કળા છે.

18:00	મોટાભાગના લોકો
	વિદ્યા મેળવવા માટે શીખે છે

18:14	- જ્યારે તમે શાળામાં જાવ, ત્યારે
	તમે ગણિત, ભૂગોળ,

18:19	ઇતિહાસ શીખો છો, અને પછી
	તમે મહાવિદ્યાલય, યુનિવર્સિટી જાવ છો,

18:23	ત્યાં અનેક પ્રકારની વિદ્યા
	પ્રાપ્ત કરો છો.

18:31	બાળપણથી જ આપણને
	મોઢે કરવા માટે કેળવવામાં આવે છે.

18:40	ખરું?

18:42	એટલે આપણું મગજ હંમેશાં
	વિદ્યાનો સંચય કરતું રહે છે.

18:51	અને એને આપણે
	શીખવું કહીએ છીએ.

18:55	તમે એક ભાષા શીખવા માગો છો,
	તમે વ્યાકરણ ભણવામાં

18:59	થોડો સમય વિતાવો વગેરે,

19:01	આથી ધીરેધીરે તમારું મગજ
	વિદ્યાથી અનુબંધિત થઈ જાય છે.

19:10	ખરું?
	મહેરબાની કરીને આ બધું જુઓ.

19:15	એટલે કે, તમારું જ્ઞાન
	પ્રેમનું શત્રુ છે.

19:26	આપણે હવે તેમાં જઈશું.

19:31	શીખવું એક નદી
	જેવું છે, વહેતી,

19:39	હરહંમેશ પોતાને નૂતન કરતી નદી જેવું.

19:42	એ છે શીખવું,
	મોઢે કરવું એ શીખવું નથી.

19:46	તથા અવલોકવું, જોવું
	એ પણ એક કળા છે,

19:59	માત્ર આંખોથી જ

20:04	અવલોકન નહીં, પણ
	વસ્તુઓને પૂર્વગ્રહ વિના જોવી,

20:13	તમે કરેલા કોઈપણ પ્રકારના
	નિષ્કર્ષ વિના જોવી.

20:20	શબ્દ વિના અવલોકવું,

20:26	તમે રચેલી માનસિક છબી વિના
	અવલોકવું - તમે સમજો છો?

20:32	તો, આપણે સાથે મળીને
	આ બધું કરવાનાં છીએ.

20:37	ધ્યાનપૂર્વક શ્રવણ કરવાની કળા,
	શીખવાની કળા,

20:43	અવલોકન કરવાની કળા.

20:48	જો તમે આ કરો તો ઘણો બધો
	આનંદ આવશે, કારણ કે

20:53	આનાથી મગજ અતિ સંવેદનશીલ
	અને જીવંત બને છે.

20:58	પરંતુ જો તમે એના એ જૂના ઢાંચાનું
	પુનરાવર્તન કર્યા કરો, તો પછી

21:04	તમારું મગજ મૂઢ બની જાય,
	જેવું મોટાભાગના લોકોનું કદાચ થઈ ચૂક્યું છે.

21:11	માટે, સાથે મળીને – કૃપયા, મારા આ
	ફરીફરી કહેવાથી કંટાળતા નહીં,

21:18	આનું પુનરાવર્તન કરવું અગત્યનું છે,

21:21	જેથી તમે અને વક્તા
	એકબીજાને સમજો.

21:29	આપણે ઘરનો પાયો નાખ્યો છે,

21:34	આપણે સાથે મળીને ચણતર કરીશું.

21:45	શું આપણે વિશ્વમાં જે બની રહ્યું છે
	તેનું અવલોકન કરી શકીએ?

21:51	માત્ર ભારતનું વિશ્વ જ નહીં,
	પણ દુનિયા

21:57	- વૈશ્વીક સ્તરે જે બનાવો
	બની રહ્યા છે તે?

22:06	એક ડરામણું, પરમાણુ યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે.

22:16	તાજેતરમાં, કેટલાક મોટા વૈજ્ઞાનિકો
	ભેગા થયા

22:23	અને એક નિવેદન બહાર પાડ્યું કે,

22:27	જો પરમાણુ યુદ્ધ થાય,

22:30	તો આખી પૃથ્વી
	- સમસ્ત પૃથ્વી,

22:35	માત્ર યુરોપ,
	કે અમેરિકા કે રશિયા નહીં -

22:38	સમસ્ત પૃથ્વી એટલી
	ગાઢ ધૂળ અને ધુમાડાથી ઢંકાઈ જશે કે

22:46	સૂર્યનો પ્રકાશ એમાંથી આરપાર
	પસાર નહીં થઈ શકે,

22:52	અને વાતાવરણનું ઉષ્ણતામાન
	શૂન્યથી પાંચ અંશ નીચે જતું રહેશે.

23:02	એટલે કશાનું અસ્તિત્વ નહીં રહે.

23:07	એ લોકો આ જ બધી વાતો કરે છે,
	તૈયારીઓ તેમ જ દલીલો કરે છે.

23:15	અને નાનાં યુધ્ધો પણ
	ચાલી રહ્યાં છે.

23:21	આ યુધ્ધો પાંચ કે છ હજાર વર્ષોથી
	ચાલી રહ્યાં છે.

23:27	માણસે તીર અથવા દંડાથી
	શરૂઆત કરી,

23:30	હવે આપણી પાસે અતિશય
	વિધ્વંસક પરમાણુ બૉમ્બ છે.

23:41	આ બધાનું કારણ શું છે?
	તમે સમજો છો?

23:46	માનવો આ રીતે વર્તે છે
	એનું કારણ શું છે?

23:54	બુદ્ધિજીવીઓ, તત્ત્વજ્ઞાનીઓ,
	વૈજ્ઞાનિકો,

24:01	અને કહેવાતા ધાર્મિક લોકો

24:05	- જેઓ હકીકતમાં જરાયે
	ધાર્મિક છે જ નહીં -

24:10	દુનિયામાં આ બધી
	અવ્યવસ્થાનું કારણ શું છે?

24:16	હું આનો જવાબ આપું
	તેની રાહ ન જુઓ,

24:19	તમે આ પ્રશ્ન તમારી જાતને
	પૂછી રહ્યાં છો.

24:26	એવું કેમ છે કે આ પૃથ્વી ઉપર
	જે માનવો જીવ્યા છે

24:33	- આનુવંશિકવિજ્ઞાનીઓ
	તથા જૈવિકવિજ્ઞાનીઓ મુજબ,

24:40	પિસ્તાળીસથી પચાસ હજાર વર્ષોથી

24:45	આપણે આ પૃથ્વી ઉપર
	હોમો સેપીયન્સ તરીકે જીવીએ છીએ.

24:49	સાવ શરૂઆતથી જ આપણે
	એકબીજા સાથે સંઘર્ષમાં રહ્યાં છીએ,

24:58	એકબીજાને મારી નાખીએ છીએ, અપંગ
	બનાવીએ છીએ, ઇજા પહોંચાડીએ છીએ,

25:02	એકબીજા સાથે હરીફાઈ કરીએ છીએ.
	ખરું?

25:08	સંઘર્ષ, લડત, પીડા, વ્યગ્રતા,
	એકલતા, દુ:ખ સહન કરવું.

25:18	અને આપણે પ્રૌદ્યોગિક વિશ્વમાં
	આટલા બધા નિપુણ છીએ,

25:24	શસ્ત્રક્રિયા, સંચાર,
	કમ્પ્યુટર વગેરેનાં

25:29	અનોખાં સાધનો
	વિકસાવીએ છીએ,

25:33	અને આપણે આપણા માનવીય વર્તનનો
	ઉકેલ નથી લાવ્યાં

25:39	- તમે સમજો છો? શા માટે?

25:49	હા, સર, આ એક
	બહુ ગંભીર પ્રશ્ન છે.

25:53	શા માટે આપણે માનવો
	જે આટલા બધા સમર્થ છીએ,

26:01	ચંદ્ર ઉપર જઈએ છીએ,

26:05	પ્રૌદ્યોગિક વિશ્વ
	અતિશય અસાધારણ છે,

26:12	અને છતાં આપણે આદિમાનવ જેવા,
	ઘાતકી છીએ,

26:16	આદિવાસી ભગવાનો
	અને આદિવાસી વૃત્તિઓ.

26:22	આપણામાં શું ખોટું છે?
	તમે સમજો છો?

26:28	હું ટીકા નથી કરી રહ્યો,

26:34	હું કોઈને દોષ નથી આપતો.

26:37	પણ આ એક સ્વાભાવિક પ્રશ્ન છે
	જે દરેક સભ્ય માણસે પૂછવો જ પડે:

26:45	આપણામાં શું ખોટું છે?
	બરાબર?

26:53	શા કારણે યુધ્ધો થાય છે?

26:58	પાકિસ્તાન અને ભારત,
	રશિયા અને અમેરિકા વગેરે... શા કારણે?

27:06	એનાં કારણો કયાં છે?

27:09	જો તમે કારણ શોધી કાઢો, તો
	પરિણામને દૂર કરવું સહેલું બને.

27:15	બરાબર? તમે સમજો છો?

27:20	જો મને કોઈ રોગ હોય,
	અને એનું કારણ કેન્સર હોય,

27:25	અને એને લીધે અતિશય
	પીડા થતી હોય,

27:27	તો કાં તો એને દૂર કરવું પડે
	અથવા હું મરી જઉં.

27:32	પણ જ્યારે કોઈ કારણ હોય...
	તો એની અસરનો અંત લાવી શકાય.

27:39	ખરું? આ સ્પષ્ટ છે?

27:43	જયાં કારણ હોય,
	ત્યાં અસરનો અંત લાવી શકાય,

27:48	કેમ કે કારણનો
	અંત લાવી શકાય છે.

27:52	શું આ સ્પષ્ટ છે?

27:55	આ યુધ્ધોનું કારણ શું છે,
	દુનિયામાં ચાલી રહેલી

28:00	આ બધી આઘાતજનક બાબતોનું
	કારણ શું છે?

28:03	તમારામાંના મોટાભાગના લોકો
	ઘણું કરીને આ વિષે જાણતા નથી.

28:08	દરેક વસ્તુ છાપાંઓમાં
	છાપવામાં આવતી નથી.

28:14	વક્તાએ ઘણા બધા
	વૈજ્ઞાનિકો સાથે વાત કરી છે,

28:20	જે યથાતથ બની રહ્યું છે
	તે આપણને કહેવામાં આવતું નથી

28:24	- રાસાયણિક ગેરીલાયુદ્ધ -
	વગેરે બધું.

28:29	તો, આ બધાનું કારણ શું છે?

28:34	શું એ વિભાજન છે?

28:39	રાષ્ટ્રીય વિભાજન,
	ધાર્મિક વિભાજન,

28:45	અન્ય માણસોની વિરુદ્ધ એક માણસ,
	જે છે વિભાજન, અલગતા.

28:51	તમે આ બધું સમજો છો?
	કે હું મારી જાત સાથે વાત કરું છું?

28:59	હું જે કહી રહ્યો છું
	તે તમે સમજો છો?

29:03	એક કુટુંબની વિરુદ્ધ
	બીજું કુટુંબ,

29:07	કુટુંબની પોતાની અંદર જ
	વિભાજન હોય છે.

29:11	આરબ અને યહૂદી વચ્ચે
	વિભાજન છે,

29:17	કૅથોલિક અને પ્રોટેસ્ટન્ટ વચ્ચે
	વિભાજન છે,

29:21	તમે - હિન્દૂ - અને મુસલમાન વચ્ચે
	વિભાજન છે. ખરું?

29:28	ખ્રિસ્તી, બૌધ્ધ, ઝેન,

29:33	આખું વિશ્વ ખંડિત છે,
	તૂટેલુંફૂટેલું છે.

29:40	શું એ છે
	આ સઘળી અવ્યવસ્થાનું કારણ?

29:47	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

29:50	કે જયાં વિભાજન હોય,

29:55	સમુદાયો વચ્ચે,
	લોકો વચ્ચે,

30:01	દેશો વચ્ચે, વિવિધ ગુરુઓ વચ્ચે,
	વિવિધ ધર્મો વચ્ચે,

30:06	ત્યાં સંઘર્ષ હોવાનો જ.

30:09	બરાબર? તમે આ સમજો છો?

30:13	જયાં વિભાજન હોય,
	ત્યાં સંઘર્ષ હોય જ.

30:18	એ કાયદો છે.
	ખરું?

30:26	શું એ છે કારણ
	આ બધાં ભીષણ યુધ્ધોનું,

30:33	દરેક માણસની અંદર
	રહેલા સંઘર્ષનું,

30:39	એકબીજા વિરુદ્ધ હરિફાઈનું?
	વિભાજન કારણ છે – ખરું?

30:48	આર્થિક રીતે, જાતિવાદની રીતે, સામાજિક રીતે,
	કહેવાતી સાંસ્કૃતિક રીતે,

30:56	દરેક વસ્તુ વિભાજન સાધે છે.
	ખરું?

31:05	હવે, આપણે સરકારો વિષે તો
	કશું કરી શકીએ નહીં.

31:14	બધી સરકારો સ્થાપિત છે,
	કમનસીબે ચૂંટાયેલી છે,

31:25	તમે તેઓની સાથે વ્યવહાર કરી ન શકો.

31:28	વક્તાએ વિવિધ પ્રયત્નો... વિવિધ
	લોકોને મળ્યો છે, પણ બધું એમનું એમ.

31:35	તો, આપણે શું કરી શકીએ,
	તમે અને હું?

31:40	તમે સમજો છો મારો પ્રશ્ન?

31:42	તમે રાષ્ટ્રપતિઓ જેવા સૌથી શક્તિશાળી
	લોકોની સાથે વ્યવહાર કરી ન શકો,

31:47	તમે તેઓની સાથે વ્યવહાર ન
	કરી શકો, એ લોકો ઊંચા સ્તરે છે.

31:53	તેઓની પોતાની જવાબદારીઓ છે,
	તેઓને સત્તા જોઈએ છે

31:56	- તમે જાણો છો એ બધું.

31:58	માટે આપણે પૂછીએ છીએ કે,
	આ પૃથ્વી ઉપર જીવતા

32:05	એક માનવ તરીકે, આ બધું
	બનતું જોઈને, તમે શું કરી શકો?

32:12	કૃપા કરીને, આ પ્રશ્ન પૂછો.
	તમારું કાર્ય શું છે?

32:16	તમારા તાત્વિક સિદ્ધાંતો નહીં – ભારતીયો
	તાત્વિક સિદ્ધાંતોમાં બહુ કુશળ છે.

32:25	ખરું ને?

32:29	તમે લોકો વિવેચનામાં,
	મનોવિશ્લેષણમાં, કારણ શોધી કાઢવામાં

32:35	બહુ કુશળ છો,
	અને ત્યાં તમે એને છોડી દો છો,

32:39	જેનો તમારા રોજિંદા જીવન સાથે
	કશો જ સંબંધ નથી હોતો. ખરું?

32:45	તમે ભગવાનમાં માનો છો,
	અથવા તમે કોઈ ગુરુમાં માનો છો,

32:53	અથવા તમે કોઈ
	તત્ત્વજ્ઞાનીમાં માનો છો.

32:55	પણ તે માન્યતાની
	જીવનમાં યથાર્થતા નથી.

33:02	ખરું?

33:04	આ એક હકીકત છે. હું કશું અસામાન્ય
	નથી કહી રહ્યો. આ એક હકીકત છે.

33:10	માટે, આપણે પૂછીએ છીએ,
	આ બધી બાબતોનો સામનો કરતા

33:18	એક માણસ તરીકે
	તમારી જવાબદારી શી છે?

33:25	તમારું કાર્ય શું છે?

33:32	મોટાભાગના લોકો આમાંથી
	પલાયન કરી જવા માગે છે.

33:38	મોટાભાગના લોકોને લાગે છે કે
	આપણે આનો નિવેડો ન લાવી શકીએ.

33:43	માટે આપણે આદિવાસી ભગવાનોમાં
	પલાયન કરી જઈએ છીએ -

33:50	આ દેશમાં, કે યુરોપમાં જે બધું
	બની રહ્યું છે તેની તમને ખબર છે

33:55	- માદક દવાઓ,
	ધાર્મિક મનોરંજનો,

34:07	અને મનોરંજન ઉદ્યોગ તો
	અતિ શક્તિશાળી છે,

34:15	ચલચિત્રો, પત્રિકાઓ,
	ભગવાનો, કર્મકાંડો – ખરું?

34:23	શું આ દેશમાં બે ભગવાનો
	એકબીજા સાથે લગ્ન કરે છે?

34:31	એટલે, કાં તો પલાયન હોય છે

34:38	અથવા તો તમે યથાર્થતાનો,
	હકીકતોનો સામનો કરો છો.

34:49	જ્યારે તમે હકીકતોનો સામનો કરો,
	ત્યારે તમારું કાર્ય શું છે?

34:57	હવે, સાથે મળીને આપણે
	શોધી કાઢીશું – બરાબર?

35:03	સાથે મળીને, હું કહું અને તમે સાંભળો
	અથવા સંમત કે અસંમત થાવ એવું નહીં,

35:10	એ તો બહુ મૂર્ખામી છે,
	બાલિશતા છે.

35:13	પરંતુ જો તમે અને હું
	એકસમાન વસ્તુનું અવલોકન કરીએ,

35:19	એને રોજ જીવીએ,

35:24	તો એમાં વિપુલ ક્રિયાશક્તિ
	હોય છે

35:28	- રાજકીય સત્તાના અર્થમાં શક્તિ નહીં,

35:32	પણ સાચી વસ્તુ કરવાની શક્તિ.

35:40	બરાબર?
	અહીં સુધી આપણે સાથે છીએ?

35:48	આપણે પૂછીએ છીએ,
	યુધ્ધોનું કારણ શું છે?

35:59	યુદ્ધનાં પરિબળોમાંનું એક છે
	રાષ્ટ્રવાદ,

36:06	- ખરું? -
	જે આદિવાસી વૃત્તિ છે.

36:15	તમે કદાચ સંમત ન થાવ,
	કૃપા કરી શાંતિથી સાંભળો.

36:21	આદિવાસી વૃત્તિ - ખરું? – જે બની છે
	મહિમાન્વિત રાષ્ટ્રવાદ,

36:27	એના રાષ્ટ્રધ્વજો વગેરે સહિત,

36:30	બ્રિટિશ, ફ્રેંચ,
	હિન્દૂ, ભારતીયો,

36:33	તમે સમજો છો,
	વિભાજિત, વિભાજિત, વિભાજિત.

36:37	આપણે કહીએ છીએ કે યુદ્ધનાં
	કારણોમાંનું એક છે રાષ્ટ્રવાદ.

36:46	એ સાવ દેખીતું છે.

36:48	અન્ય કારણ છે
	આર્થિક વિભાજન,

36:54	દરેક દેશને પોતાની જ
	અર્થવ્યવસ્થા સાથે તથા

37:03	પોતાની જ સંસ્કૃતિ સાથે નિસબત છે.

37:08	બ્રિટિશ લોકો તેમનું પોતાનું...
	અને ફ્રેંચ લોકો વગેરે.

37:15	અને અન્ય કારણ છે
	ધર્મમાં વિભાજન:

37:22	ખ્રિસ્તી, બૌધ્ધ,
	હિન્દૂ, ઇસ્લામ.

37:29	અને એ બધા લોકો ભગવાન વિષે
	વાત કરતા હોય છે, બરાબર?

37:37	એટલે, આ અને કદાચ થોડાં અન્ય
	કારણો છે યુદ્ધનાં.

37:45	એક હિન્દૂ કે ખ્રિસ્તી તરીકે,
	કે જે કાંઈ હો તે તરીકે,

37:51	તમે યુદ્ધ માટે
	જવાબદાર છો. ખરું?

37:59	કારણ કે તમારી અંદર
	તમે વિભાજિત છો.

38:07	તમે સંમત છો?
	તમે આ હકીકતને જુઓ છો?

38:12	જયાં સુધી હું હિન્દૂ હોઉં,
	અમુક પ્રથાને પ્રતિજ્ઞાબદ્ધ હોઉં,

38:20	અને કેટલાક - મને માફ કરજો -
	નાદાન ભગવાનોને અનુસરતો હોઉં,

38:25	ભગવાન કહેવાતાં રમકડાંઓ સાથે
	રમતો હોઉં,

38:33	તો, હું, એક હિન્દૂ તરીકે,
	માનવો વચ્ચે

38:37	સંઘર્ષ પેદા કરવા માટે
	જવાબદાર છું.

38:42	બરાબર?
	આ હકીકત છે કે નથી?

38:50	આ એક હકીકત છે.

38:54	તમે કદાચ સંમત ન થાવ,
	તમે કદાચ હકીકતને ન જુઓ,

38:57	પરંતુ આ સાચે જ
	યુધ્ધોનું કારણ છે.

39:02	હવે, તમારી જવાબદારી શી છે?

39:09	રાષ્ટ્રવાદથી મુક્ત થવું.
	બરાબર?

39:14	વિશ્વને સમસ્ત માનવજાત તરીકે
	જોવા માટે મુક્ત હોવું,

39:22	ભારતીય કે અમેરિકન તરીકે નહીં,
	આપણે સૌ માનવો છીએ, બરાબર?

39:29	દુનિયાને વૈશ્વીક રીતે જોવી...

39:35	...માનવો તરીકે.

39:38	હું તમારા માટે આને
	વધુ જટિલ બનાવીશ.

39:47	જ્યારે તમે મુસાફરી કરો,
	જ્યારે તમે આખી દુનિયામાં લોકોને જુઓ,

39:54	આ દેશમાં, તેમ જ ફ્રાન્સમાં,
	સ્વિત્ઝર્લેન્ડમાં, અમેરિકામાં,

40:00	- દુનિયામાં - જાપાનમાં વગેરે,
	ત્યારે તમે જુઓ છો કે બધા માનવો

40:06	માનસિક રીતે સહભાગી છે,
	તેઓ સૌ માનસિક દુ;ખ સહન કરે છે.

40:17	તેઓ સૌ રડે છે,
	સૌ એકલા છે,

40:24	સૌએ આંસુ સાર્યાં છે,
	જેમ તમે આંસુ સાર્યાં છે તેમ જ.

40:30	તેઓ સૌ અનિશ્ચિત,
	વ્યગ્ર, દુ:ખી છે.

40:38	તેઓ સૌ તમારા જેવા છે,
	તમે દુ:ખી છો,

40:43	એકલા છો, દુ:ખ સહન કરો છો,
	બધી જાતની નિર્દયતાઓને વેઠો છો,

40:49	તમારા પતિ તરફથી,
	તમારી પત્ની તરફથી વગેરે.

40:53	આખીયે દુનિયામાં બધા માનવો
	આમાં સહભાગી છે.

40:59	ખરું? આ એક હકીકત છે.

41:01	એટલે, તમારી ચેતના
	સમસ્ત માનવજાતની ચેતના છે.

41:10	બરાબર? તમે આ જુઓ છો?

41:16	શું તમે ઇચ્છો છો...
	શું હું આમાં વધુ અંદર જાઉં?

41:21	આપણને બાળપણથી એમ માનવા માટે
	અનુબંધિત કરવામાં આવ્યા છે,

41:26	- ધાર્મિક, સામાજિક,
	આર્થિક અને રાષ્ટ્રીય રીતે -

41:32	કે આપણે સૌ અલગ વ્યક્તિઓ,
	અલગ આત્માઓ છીએ.

41:39	ખરું? ખરું?
	આ એક હકીકત છે.

41:46	અને આપણે ક્યારેય એ તપાસતા નથી કે
	આપણે વાસ્તવમાં વ્યક્તિઓ છીએ કે નહીં

41:54	- તમે અલગ છો...
	તમે એક પુરુષ છો, એક સ્ત્રી છો,

41:58	એ કાંઈ સ્વતંત્ર વ્યક્તિત્વ
	બનાવતું નથી.

42:04	તમારી વૃત્તિ,
	તમારી ખાસિયત,

42:07	તમારું અમુક લક્ષણ,
	તમારું બેન્કનું ખાતું,

42:12	આ બધું તમને એમ વિચારવા પ્રેરે છે
	કે તમે એક અલગ માણસ છો.

42:16	તમે ઊંચા હો, હું નીચો હોઉં,
	હું ગુલાબી હોઉં, તમે કાળા હો,

42:20	આ બધી પરિસ્થિતિઓ
	માણસના મગજને એ સ્વીકારવા

42:27	અનુબંધિત કરે છે કે
	આપણે અલગ વ્યક્તિઓ છીએ.

42:31	ખરું?

42:35	વક્તા એને
	પ્રશ્ન કરે છે.

42:39	આને સ્વીકારો નહીં,
	આની ઉપર શંકા કરો, આને પ્રશ્ન કરો.

42:46	કારણ કે વક્તા કહે છે કે, આપણી ચેતના
	- જે છે તમે જે અનુભવો છો,

42:52	જે વિચારો છો, તમારી પ્રતિક્રિયાઓ,
	માન્યતાઓ, તમારી પીડા, તમારી વ્યગ્રતા,

42:57	તમારી એકલતા, તમારું દુ:ખ,
	પ્રેમનો અને સ્નેહનો અભાવ -

43:02	બધા માનવો સાથે
	વહેંચાયેલી છે.

43:05	ખરું? ખરું, સર?

43:11	એટલે તમારી ચેતના
	તમારી નથી,

43:17	એ સમસ્ત માનવચેતના છે.

43:23	જો તમે કોઈને મારી નાખો,
	તો તમે તમારી જાતને મારી નાખો છો.

43:27	તમે આ સમજો છો?

43:31	જો તમે કોઈનું મન દુભાવો,
	તો તમે તમારી જાતને દુભાવો છો.

43:36	તમે આ સ્પષ્ટપણે સમજો છો?

43:44	જો તમે દુ:ખમાં હો,
	તો એ માત્ર તમારું જ દુ:ખ નથી,

43:48	એ માનવજાતનું દુખ છે.

43:55	એટલે, તમે માનવજાત છો

44:04	- તમે સમજો છો?

44:06	તમે બાકીની માનવજાત છો,

44:10	એક નજીવા માણસ નથી,
	- નાનકડા આંગણામાં કામ કરતા,

44:18	પોતાની જાત વિષે વિચારતા,
	તમારી સમસ્યાઓ, તમારી વ્યગ્રતાઓ -

44:24	પણ જ્યારે તમે આ હકીકતને
	વાસ્તવમાં સ્પષ્ટપણે સમજો,

44:31	તમારા અંતરતમમાં, તમારા લોહીમાં,
	તાત્વિક સિદ્ધાંત તરીકે નહીં,

44:37	ત્યારે જીવન પ્રત્યેનું તમારું
	સમગ્ર દૃષ્ટિબિન્દુ પરિવર્તન પામે છે:

44:43	ત્યાર પછી તમારામાં વિશિષ્ટ...
	પ્રેમ, કરુણા અસ્તિત્વ પામે છે.

44:54	તો, તમારી જવાબદારી શી છે?

44:59	જ્યારે તમે આ જોયું હોય,

45:02	બુદ્ધિપૂર્વક નહીં,

45:08	પણ વાસ્તવમાં, તમારા હ્રદયથી,
	તમારી આંખોથી,

45:14	તમારા કાનોથી, તમારી બધી
	ઇન્દ્રિયોથી આ જુઓ.

45:18	આ વૈશ્વીક સમસ્યા છે,
	કોઈ એક ખાસ વ્યક્તિગત સમસ્યા નથી.

45:26	દાખલા તરીકે, આ દેશમાં
	અતિશય ગરીબી છે.

45:34	ખરું?
	અત્યંત ગરીબી.

45:40	મુંબઈની ગલીઓમાં ફરો,
	લોકો ફૂટપાથ ઉપર સૂતા હોય છે.

45:47	કોઈ પણ ગામડામાં જાવ,
	જે કોઈ શહેરની બહુ પાસે ન હોય,

45:54	ત્યાં ગરીબી છે.

45:56	આઝાદી પછી
	સ્થિતિ થોડી સુધરી છે,

46:01	પરંતુ હજુ ગરીબી છે.

46:06	અને આ ગરીબીનો નિવેડો
	એક સરકાર દ્વારા ન આવી શકે,

46:11	કેમ કે અમેરિકામાં ગરીબી છે,
	ફ્રાન્સમાં ગરીબી છે.

46:15	ઈંગ્લેન્ડમાં ચાલીસ લાખ લોકો
	બેકાર છે. તમે સમજો છો?

46:27	તો, તમારી
	જવાબદારી શી છે?

46:33	શું તમે હજુ પણ
	એક વ્યક્તિ તરીકે રહેશો,

46:38	પોતાની જાત માટે લડતા,

46:44	તમારા પોતાના પ્રકાશ,
	પોતાની પ્રબુદ્ધતા માટે લડતા?

46:52	કે પછી – તમે મારો આ પછીનો
	પ્રશ્ન સમજો છો? -

46:58	કે પછી તમે આ વિશ્વને
	અખંડતાથી જોશો,

47:08	ખ્રિસ્તી, બૌધ્ધ, હિન્દૂ
	વગેરે તરીકે નહીં?

47:14	આપણે જયાં સુધી આ નહીં કરીએ,
	ત્યાં સુધી એકબીજાનો વિનાશ કરીશું.

47:19	એ સાવ દેખીતું છે કે
	આ જ ચાલી રહ્યું છે.

47:24	આપણને સલામતી જોઈએ છે,
	- આપણી પાસે સલામતી હોવી જ જોઈએ,

47:30	નહીંતર તમે અને હું
	અહીં ન હોઈએ.

47:36	સલામતી, અન્ન, વસ્ત્રો
	અને એ બધું.

47:41	એને નકારવામાં આવે છે
	કારણ કે દરેક દેશ કહે છે,

47:44	‘મારે પોતાની સમસ્યાઓ ઉકેલવી પડે.’
	ખરું?

47:51	વૈશ્વીક દૃષ્ટિબિન્દુ ક્યાંય છે જ નહીં.

47:59	અને આપણી જે બધી
	સમસ્યાઓ છે,

48:05	તેને આપણે સાંપ્રદાયિક, સામાજિક
	એવી નીચલી કક્ષામાં લાવીને

48:09	નાની બનાવી દઈએ છીએ.

48:13	તો, આ સાંભળ્યા બાદ,
	શું તમારું મગજ

48:24	રાષ્ટ્રીયતાથી, જાતિવાદથી,
	ધાર્મિક બકવાટથી મુક્ત છે,

48:30	જેથી તમારી પાસે
	વૈશ્વીક દૃષ્ટિબિન્દુ, વૈશ્વીક ભાવના હોય?

48:35	તમે સમજો છો, સર?

48:39	અથવા તો, તમે કહો છો કે આ
	અદ્દભુત છે, મનોરમ કલ્પના છે,

48:47	આમાંથી એક સુંદર
	તાત્વિક સિદ્ધાંત બનાવો,

48:50	એને વિષે અનુમાન કરો,
	અને એને મારી નાખો.

48:56	બરાબર?
	તો, આ છે પહેલી વસ્તુ.

49:02	આમાં એવા મગજની જરૂર છે
	જે જોવા માટે મુક્ત હોય.

49:11	પણ આપણાં મગજો સમસ્યાઓથી
	બહુ જ અનુબંધિત થયેલાં છે.

49:20	ખરું? તમારે સમસ્યાઓ છે,
	નહીં કે?

49:27	તમારે સમસ્યાઓ નથી?
	કૃપા કરીને કહો, હા કે ના – હા?

49:32	તમારે સમસ્યાઓ છે, એટલે કે,
	યૌન સમસ્યા, ધાર્મિક સમસ્યાઓ,

49:38	આર્થિક સમસ્યા
	- સમસ્યાઓ, સમસ્યાઓ, સમસ્યાઓ, ખરું?

49:44	મને મારી પત્ની સાથે
	ફાવતું નથી,

49:47	મારી પત્ની મને ધમકાવે છે,
	વગેરે વગેરે.

49:51	સમસ્યાઓ એટલે શું?

49:54	વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર પ્રમાણે
	એ શબ્દનો અર્થ શો છે?

50:02	વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર પ્રમાણે અર્થ છે
	‘તમારી તરફ ફેંકવામાં આવેલું કશુંક,

50:10	તમારી તરફ ફેંકાયેલો કોઈ પડકાર’,
	ખરું?

50:17	‘સમસ્યા’ શબ્દનો અર્થ એ છે.

50:21	હવે, આપણે સમસ્યાઓને
	કેવી રીતે મળીએ છીએ?

50:31	આપણે આમાં સાથે મળીને જઈશું.

50:34	કૃપા કરીને એ ધ્યાનમાં રાખો કે
	હું તમને કહેતો નથી, કે શિખવાડતો નથી,

50:42	પણ આપણે સાથે મળીને શીખી રહ્યાં છીએ,
	અવલોકન કરી રહ્યાં છીએ.

50:47	વક્તાએ ઘણા સમય પૂર્વે આ બધું
	અવલોકન કર્યું અને જોયું હોઈ શકે,

50:53	પણ વક્તા આમાં સહભાગી છે,
	એ તમારી સાથે ચાલી રહ્યો છે,

50:59	લાગણીવશતાપૂર્વક નહીં,

51:02	ભાવાવેશપૂર્વક નહીં,
	એ કહે છે, આ બધાનો સામનો કરો!

51:10	આપણાં મગજ બાળપણથી સમસ્યાઓને
	ઉકેલવા માટે અનુબંધિત કરવામાં આવ્યાં છે.

51:21	બાળક શાળાએ જાય છે,
	શીખવું એક સમસ્યા બને છે,

51:28	ગણિત એક સમસ્યા બને છે
	- સમસ્યાઓ.

51:35	પછી મહાવિદ્યાલય, અધિક સમસ્યાઓ.
	યુનિવર્સિટી, એથી અધિક સમસ્યાઓ.

51:42	આથી, એનું મગજ
	- કૃપા કરીને આ સાંભળો -

51:45	સમસ્યાઓને ઉકેલવા માટે
	અનુબંધિત બને છે.

51:51	બરાબર?
	તમે આ સમજો છો?

51:59	આપણે આ સમજીએ છીએ,
	કે પછી હું...

52:04	આપણું મગજ સમસ્યાઓને
	ઉકેલવા માટે અનુબંધિત છે.

52:11	તો, મગજને
	શું થયું છે?

52:16	હવે તે સમસ્યાઓ ઉકેલવા માટેનું
	યંત્ર છે. બરાબર?

52:23	આને લીધે સમસ્યાઓ વધી રહી છે

52:27	કારણ કે મગજ સમસ્યાઓ સાથે
	યંત્રવત્ વ્યવહાર કરે છે.

52:32	તમે આ સમજો છો, સર?
	જે બની રહ્યું છે તે જુઓ.

52:38	આ દેશમાં ઘણી
	રાજકીય સમસ્યાઓ છે,

52:44	અને સમસ્યાઓને ઉકેલવાના પ્રયત્નોમાં
	આ રાજનીતિજ્ઞોએ

52:49	એક સમસ્યાના ઉકેલમાં
	અન્ય સમસ્યાઓ વધારી છે.

52:55	તમે આ જુઓ છો, નહીં કે?

53:00	તમે આ બધું નથી જાણતા?

53:04	માટે આપણું મગજ બાળપણથી
	સમસ્યાઓને ઉકેલવા માટે અનુબંધિત છે.

53:12	અને તમે સમસ્યાઓને તો જ
	ઉકેલી શકો જો મગજ સમસ્યાઓને

53:18	નવેસરથી જોવા માટે મુક્ત હોય.

53:21	પણ જો મગજ તાલીમબદ્ધ હોય,
	તો એ યંત્રવત્ કાર્ય કરે છે

53:28	અને હંમેશાં ઉકેલો શોધતું રહે છે,
	સમસ્યાઓને સમજતું નથી.

53:36	કારણ કે ઉકેલ
	સમસ્યામાં રહેલો છે.

53:41	મને શંકા છે કે તમે
	આ બધું જુઓ છો કે કેમ.

53:47	ખરું, સર?
	હું તમારી સાથે વાત કરી શકું છું?

53:55	તો, શું એવું મગજ હોવું
	શક્ય છે,

54:01	જે મુક્ત હોય,
	જેથી સમસ્યાઓને ઉકેલી શકે,

54:08	નહીં કે જે સમસ્યાઓમાં રહીને પછી
	સમસ્યાઓને ઉકેલવાનો પ્રયત્ન કરે?

54:12	તમે આ તફાવત જુઓ છો?
	બરાબર?

54:20	તો, આપણે જે વાત કરીએ છીએ
	- તમે અને હું – તે એ કે

54:31	આપણે માનસિક રીતે, આંતરિક રીતે
	બાકીની માનવજાત છીએ.

54:38	ખરું? આ હકીકત છે.

54:41	આ કોઈ તાત્વિક સિદ્ધાંત નથી,
	આ મારો નિષ્કર્ષ નથી.

54:45	આ હકીકત છે કારણ કે બધા માનવો
	ખરાબ સમયમાંથી પસાર થાય છે, અને

54:55	આપણે પણ બધા પ્રકારની દોડધામમાંથી,
	વેદનામાંથી પસાર થઈએ છીએ.

55:03	એટલે આપણે એક માનવજાત છીએ,
	તમે સમસ્ત માનવજાત છો.

55:11	એ એક વાત છે.

55:14	બીજું: યુધ્ધોનું અસ્તિત્વ છે કારણ કે
	તમે તમારી જાતને

55:23	રાષ્ટ્રીયતામાં, જાતિઓમાં, ધર્મોમાં
	વિભાજિત કરી છે,

55:28	અને જો તમે એને નહીં બદલો, તો
	તમારી પાસે શારીરિક સલામતી નહીં હોય

55:34	કારણ કે યુધ્ધો આવી રહ્યાં છે.

55:39	ત્રીજું: આપણી પાસે ઘણી સમસ્યાઓ છે,

55:45	અને એ સમસ્યાઓને ઉકેલવા માટે
	મગજ એને જોવા માટે મુક્ત હોવું જોઈએ.

55:52	પરંતુ જો મગજ સમસ્યાને
	ઉકેલવા માટે અનુબંધિત હોય,

55:55	તો એ સમસ્યાને
	જોઈ ન શકે.

55:57	તમે સમજો છો?
	હવે, તમે આ કરી શકો છો?

56:03	વક્તા જે કહી રહ્યો છે એને
	ધ્યાનપૂર્વક સાંભળવામાં

56:08	- જો તમે સાંભળી રહ્યાં હો તો -
	શું તમે આ કરી શકો છો?

56:13	તમારી જાતને કોઈ પણ ભોગે
	હિન્દૂ ન કહો,

56:20	બધી અંધશ્રદ્ધાઓ વગેરે ન કરો.

56:26	કોઈ પણ ધર્મ સાથે, કે ગુરુ સાથે
	જોડાયેલા ન રહો.

56:36	હા, સર. અથવા કોઈ પુસ્તક સાથે.

56:43	શું તમે ક્યારેય એ વિચાર્યું છે...

56:49	ગ્રંથો ઉપર આધારિત ધર્મો

56:57	- ખ્રિસ્તી ધર્મ બાઇબલ ઉપર
	આધારિત છે,

57:06	કુરાન ઇસ્લામ ધર્મનું બાઇબલ છે -

57:12	તમે ક્યારેય અવલોકન કર્યું છે કે ગ્રંથો
	ઉપર આધારિત ધર્મો કેવા બની જાય છે?

57:18	અહીં આ દેશમાં તમારી પાસે
	ધર્મ વિષેના ડઝનબંધી ગ્રંથો છે,

57:24	તમે એ બધાને કે એમાંથી કોઈ એકને
	પસંદ કરી શકો, એની સાથે રમી શકો.

57:28	તમે સમજો છો
	હું શું કહું છું?

57:31	ઊંઘી ન જાવ.

57:36	એટલે કે, ભારતમાં વિવિધ
	ધાર્મિક ગ્રંથો છે,

57:43	ઉપનિષદો, ગીતા,
	વગેરે વગેરે.

57:47	આથી તમે એક અથવા બીજો ગ્રંથ
	પસંદ કરી શકો છો

57:50	અને એની સાથે રમી શકો છો;

57:53	તમારી પાસે ડઝનબંધી ભગવાનો છે,

57:56	તમે પોતાના મનોરંજન માટે, ગંમત માટે
	કોઈને પણ પસંદ કરી શકો છો.

58:00	પરંતુ જો તમારી પાસે એક જ
	ભગવાન હોય,

58:04	કુરાન પ્રમાણે અથવા બાઇબલ પ્રમાણે,
	તો તમે એમાંથી છૂટવા અસમર્થ હો છો.

58:10	તથા તમે ધર્માંધ, સંકુચિત
	અને તેથી પાશવી બનો છો.

58:21	જે બની રહ્યું છે તે આ છે.

58:23	તો, શું તમે, કૃપયા,
	ગંભીરતાપૂર્વક, વક્તા પૂછે છે કે,

58:30	શું તમે આ બધું તમારાથી દૂર કરી શકો
	તથા પુખ્ત બની શકો?

58:44	કોઈ રાષ્ટ્રીયતા નહીં,
	ભગવાનોમાં માન્યતા નહીં,

58:52	કારણ કે માન્યતા, આસ્થા
	એક વિનાશક પરિબળ છે.

58:59	જો તમારામાં આસ્થા હોય, અને તેથી
	શંકા ન હોય – તમે સમજો છો?

59:06	આખીયે ખ્રિસ્તી ધર્મની દુનિયા
	આસ્થા ઉપર આધારિત છે. ખરું?

59:13	અને તેઓ ક્યારેય શંકા, સંશય,
	પ્રશ્ન વિષે વાત કરતા નથી.

59:20	એ નિષિદ્ધ છે.

59:22	અને ઇસ્લામ ધર્મની દુનિયામાં પણ
	એ નિષિદ્ધ છે.

59:26	પ્રાચીન ભારતીયો પાસે
	આ શંકા હતી: ‘પ્રશ્ન કરો,

59:33	સ્વીકારો નહીં, શોધી કાઢો!’

59:40	તમે સૌ એ બધું કરશો?

59:43	કે પછી તમારા જૂના ઢાંચામાં
	પાછા લપસી જશો?

59:50	આનું જોખમ જુઓ, જો તમે સત્યને જુઓ
	અને અસત્યમાં પાછા જતા રહો,

59:57	તો એ જ સત્ય તમારો વિનાશ કરશે.

1:00:00	તમે સમજો છો?

1:00:05	મને શંકા છે કે તમે આ બધું
	સમજો છો કે કેમ!

1:00:12	જો તમે જોખમને જુઓ,
	તો તમે એનાથી દૂર રહો છો.

1:00:22	જો તમે કોબ્રા સાપને કે વાઘને જુઓ,
	તો તમે એનાથી દૂર રહો છો.

1:00:28	પરંતુ આપણે એ નથી જોતાં કે
	આ વિભાજન માનસિક રીતે

1:00:33	કેટલું બધું
	જોખમકારક છે.

1:00:40	જો તમે એકવાર આના
	જોખમને જુઓ,

1:00:45	માત્ર સૈદ્ધાંતિક રીતે જ નહીં,
	પરંતુ પ્રત્યક્ષપણે,

1:00:48	તમારા સંપૂર્ણ હ્રદયથી,
	તમારી સઘળી ઇન્દ્રિયોથી,

1:00:51	તમારી બુધ્ધિથી, તમારા પ્રેમથી
	- જો તમારામાં પ્રેમ હોય તો -

1:01:00	તો તમે કોઈ પણ વસ્તુ સાથે
	નહીં જોડાવ,

1:01:09	- દેશ નહીં, ધર્મ નહીં,

1:01:12	જેનો અર્થ એ નથી કે
	તમે સંશયવાદી છો,

1:01:15	જેનો અર્થ એ નથી કે
	તમે નાસ્તિક છો

1:01:19	- તમે જાણતા નથી કે ભગવાન શું છે,
	તમે સૌ ઢોંગ કરો છો.

1:01:26	માટે, શું તમે સૌ
	આ બધું દૂર કરી દેશો,

1:01:32	જેથી તમારું મન મુક્ત હોય,

1:01:35	મુક્ત મગજ હોય જે દુનિયાને જોઈ શકે
	અને પરિવર્તન પામી શકે?

1:01:45	શું હું એક અન્ય બાબત તરફ
	પણ ધ્યાન દોરી શકું?

1:01:52	આપણે હમણાં કહ્યું કે
	જ્ઞાન પ્રેમનું શત્રુ છે.

1:02:02	તમારા માટે એનો
	કશો અર્થ છે ખરો?

1:02:08	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

1:02:11	વિદ્યા, પુસ્તકિયા માહિતી,
	અનુભવનું જ્ઞાન,

1:02:17	તમારી પત્ની વિષેનું કે
	તમારા પતિ વિષેનું જ્ઞાન,

1:02:22	તમારાં સંતાનો વિષેનું જ્ઞાન,

1:02:25	અનુભવ થકીનો જ્ઞાનનો
	સમગ્ર, વિપુલ સંગ્રહ, એ બધું જ.

1:02:34	વક્તા કહે છે કે, એ સઘળું
	જ્ઞાન પ્રેમનું શત્રુ છે.

1:02:47	હવે, આને નજીકથી જુઓ.

1:02:53	આપણા અન્ય સાથેના,
	પત્ની કે પતિ સાથેના સંબંધમાં

1:03:00	આપણા દરેકની પાસે
	અન્ય વિષેનું જ્ઞાન હોય છે, ખરું?

1:03:14	હું જાણું છું મારી પત્ની
	કેવું વર્તન કરે છે વગેરે.

1:03:19	હું જાણું છું,
	અને તે જાણે છે. ખરું?

1:03:25	જ્યારે હું કહું કે,
	‘હું મારી પત્નીને જાણું છું’

1:03:33	અને પત્ની કહે કે,
	‘હું મારા પતિને જાણું છું’,

1:03:36	ત્યારે શું થાય છે, એ જાણવાનો
	ગુણધર્મ શું છે?

1:03:43	દેખીતી રીતે જ, જ્ઞાન,
	જેનો અર્થ શો?

1:03:52	મે એને વિષે બનાવેલી માનસિક છબી અને
	એણે મારે વિષે બનાવેલી માનસિક છબી

1:03:58	- ચિત્ર.
	બરાબર?

1:04:04	એટલે, જ્ઞાન એ એ ચિત્ર છે.
	તમે સમજો છો?

1:04:09	ખરું?
	તમે આ સમજો છો?

1:04:24	એટલે, પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચેનું
	એકબીજા વિષેનું જ્ઞાન

1:04:30	પ્રેમનો વિનાશ કરે છે.

1:04:42	તમે આ સ્વીકારો છો?

1:04:46	સ્ત્રીઓ બહુ જલદી
	આ સ્વીકારે છે. હું એ જોઉ છું.

1:04:57	પુરુષો આરામથી બેસી રહે છે
	અને જોયા કરે છે.

1:05:01	તમે એક ચક્રમ ટોળું છો,
	ભલે.

1:05:08	તો, આપણા સંબંધમાં
	શું બને છે?

1:05:15	જીવનમાં સૌથી મહત્ત્વની વસ્તુ
	સંબંધ છે, ખરું કે નહીં?

1:05:21	કેમ કે સંબંધ વિના
	તમારું અસ્તિત્વ શક્ય નથી,

1:05:25	જીવન સંબંધ છે,

1:05:27	પત્ની સાથે હોય કે પતિ સાથે,
	પાડોશી સાથેનો સંબંધ,

1:05:33	સરકારો સાથેનો સંબંધ
	- સંબંધ

1:05:37	જીવનમાં અતિશય મહત્ત્વની વસ્તુ છે.

1:05:47	શું આપણે જરાપણ સંબંધિત છીએ?

1:05:51	જ્યારે મારી પાસે તમારી એક માનસિક છબી હોય
	અને તમારી પાસે મારી એક માનસિક છબી હોય,

1:05:55	ત્યારે આપણે સંબંધિત કેવી રીતે હોઈ શકીએ?
	તમે સમજો છો?

1:06:04	માનસિક છબીઓ મળે છે,
	એ સંબંધ નથી.

1:06:11	સંબંધનો અર્થ છે
	અખંડ હોવું,

1:06:19	એક સ્ત્રી અને એક પુરુષ
	એમ તૂટેલું નહીં,

1:06:23	બધી કદરૂપી સમસ્યાઓ
	એમાંથી ઊભી થાય છે.

1:06:27	માટે
	જ્ઞાન પ્રેમનો વિનાશ કરે છે.

1:06:33	ભગવાનને ખાતર
	આ સમજો!

1:06:37	જ્ઞાનથી કેવી રીતે છુટકારો મેળવવો
	એવું નહીં – તમે ન છૂટી શકો.

1:06:43	પરંતુ તમે સમજો કે
	સંબંધમાં

1:06:48	જ્ઞાન એક એવું ઘટક છે

1:06:50	જે બધા પ્રકારના ઝગડાઓને
	નોતરે છે.

1:07:01	જ્ઞાન આવશ્યક છે,
	એ સિવાય તમે ઘરે ન પહોંચી શકો, ખરું?

1:07:06	જો તમને અંગ્રેજીનું જ્ઞાન ન હોય,

1:07:08	તો તમે અને હું
	એકબીજાને સમજી ન શકીએ.

1:07:13	જો તમને ગાડી કેવી રીતે ચલાવવી
	એ અંગેનું જ્ઞાન ન હોય,

1:07:16	- તમે સમજો છો? -
	જ્ઞાન આવશ્યક છે.

1:07:20	પરંતુ માનસિક જ્ઞાન
	જોખમકારક છે.

1:07:28	કૃપયા, આ સમજો.

1:07:33	અને તે જ જ્ઞાન
	પ્રેમનો વિનાશ કરે છે.

1:07:40	હવે, હું તમને એક ગંભીર પ્રશ્ન
	પૂછવા માગું છું,

1:07:43	તમે કોઈને પ્રેમ કરો છો?

1:07:49	તમારા હ્રદયમાં જવાબ આપો, મને નહીં.

1:07:52	તમે કોઈને પ્રેમ કરો છો?

1:07:59	તમે તમારી પત્નીને પ્રેમ કરો છો?

1:08:05	તમે તમારા પતિને પ્રેમ કરો છો?
	તમે તમારાં સંતાનોને પ્રેમ કરો છો?

1:08:11	તમે આ સમજો છો?
	એ શબ્દનો ભાવાર્થ જુઓ.

1:08:19	તમે જવાબ નથી આપી શકતાં, ખરું ને?

1:08:24	અને તે દુનિયાનો
	વિનાશ કરી રહ્યું છે,

1:08:28	કારણ કે જો કદાચ એ તમારી પાસે ક્યારેય હતું,
	તો પણ તમે એ બધું જ ગુમાવી દીધું છે.

1:08:38	તો, આ બધું ધ્યાનથી સાંભળવાનો
	કાં તો અર્થ હોય અથવા અર્થ ન હોય.

1:08:47	આપણે સાથે મળીને
	એક મુસાફરી કરી છે.

1:08:50	અને વક્તાનો અર્થ છે
	વાસ્તવમાં સાથે મળીને.

1:09:01	હું તમારો હાથ પકડું અને કહું,
	‘આવો, સાથે મળીને ચાલીએ’.

1:09:07	જો તમે ઝડપભેર ચાલવા માગતાં હો,
	તો આપણે ઝડપથી ચાલીએ.

1:09:10	જો તમે દોડવા માગતાં હો,
	તો આપણે દોડીએ.

1:09:14	જો તમે અતિશય ધીમેધીમે ચાલવા
	માગતાં હો, તો એય બરાબર છે,

1:09:18	પણ તમારે ચાલવું તો પડે જ,
	તમારે કોઈ સિદ્ધાંત સ્થાપવાનો નથી!

1:09:30	તો, વક્તાએ આ બધું
	તમારી સમક્ષ મૂક્યું છે,

1:09:39	કાં તો તમે એને વહેંચો,

1:09:42	જેમ તમે સાથે મળીને
	સારું ભોજન વહેંચીને ખાવ છો એમ,

1:09:49	જેમ તમે સાથે મળીને
	એક પર્વતનું સુંદર દૃશ્ય જુઓ છો એમ,

1:09:55	જેમ તમે સાથે મળીને
	સૂર્યાસ્તનું સૌંદર્ય નિહાળો છો એમ,

1:09:59	અથવા જેમ તમે સાથે મળીને આકાશમાં
	એક અટૂલા તારાનું સૌંદર્ય નિહાળો છો એમ.

1:10:06	પરંતુ એ સાથે મળીને હોવું જોઈએ,

1:10:11	એવું નહીં કે તમે ત્યાં પહોંચી ગયા હો
	અને હું તમને અનુસરતો હોઉં.

1:10:17	સાથે મળીને
	આપણે એક નવી દુનિયા બનાવીએ છીએ,

1:10:21	એક વ્યક્તિ આ કરી શકે નહીં.

1:10:25	શું તમે સૌ ખરેખર આ જુઓ છો?

1:10:31	કે સાથે મળીને તમે
	દુનિયામાં પરિવર્તન લાવી શકો.

1:10:36	અને દુનિયાને
	સંપૂર્ણ પરિવર્તનની જરૂર છે.

1:10:43	કોઈ સમુદાય, કે એક કે બે જણા
	આ કરી શકે નહીં,

1:10:49	આ સાથે મળીને જ કરવું પડે.

1:10:53	એક પુરુષ અને એક સ્ત્રી દ્વારા
	એક બાળક પેદા થાય છે.

1:11:00	આ વૈશ્વીક દૃષ્ટિબિન્દુ,
	આ ભાવના કે આપણે સૌ એક છીએ,

1:11:07	કે તમે માનવજાત છો!

1:11:13	જ્યારે તમે એ અનુભવો ત્યારે
	એ તમને શું કરે એ તમે સમજો છો?

1:11:19	એ તમારા જીવન પ્રત્યેના સંપૂર્ણ
	દૃષ્ટિબિન્દુમાં પરિવર્તન લાવશે.

1:11:28	અને પછી અલગતાનો અંત થાય છે,
	આથી સંઘર્ષનો અંત થાય છે.

1:11:34	આવતીકાલે આપણે સંઘર્ષના મૂળ સ્વરૂપ
	વિષે વાત કરીશું, અને જોઈશું કે

1:11:40	શું સંઘર્ષનો અંત થઈ શકે, માત્ર બાહ્ય
	રીતે જ નહીં, પરંતુ પહેલાં આંતરિક રીતે.

1:11:47	તમે સમજો છો?

1:11:48	શું એ શક્ય છે કે સંઘર્ષનું ક્યારેય...
	ક્યાંય કોઈ સ્થાન જ ન હોય.

1:11:56	શું આ દુનિયામાં,
	આ આધુનિક દુનિયામાં,

1:11:59	એક પણ સંઘર્ષ વિના
	જીવવું શક્ય છે ખરું?

1:12:06	એમાં પ્રજ્ઞાની જરૂર પડે છે,
	તમે સમજો છો,

1:12:08	કાળજીપૂર્વકની તપાસ, શોધી કાઢવા માટે
	ક્રિયાશીલ હોય એવું મન જરૂરી છે.

1:12:16	વક્તા કહે છે,
	આ શક્ય છે.

1:12:21	વક્તા કહે છે,
	સંઘર્ષ વિના જીવવું શક્ય છે.

1:12:26	તમારે આ માની લેવાનું નથી,
	તમે આને વિષે પ્રશ્ન કરો, શંકા કરો.

1:12:32	જો તમે આને વિષે શંકા કરો,
	તો આપણે આમાં ઊંડા ઉતરીશું.

1:12:38	પણ તમે માત્ર એવું કહો કે,
	'હા, હું તે અવસ્થા પામવા માગું છું,

1:12:42	મને કહો કે ત્યાં કેવી રીતે પહોંચવું’,
	તો પછી એ બહુ જ બાલિશ બની જાય છે.

1:12:50	તો, મહેરબાની કરીને, શું આપણે
	સાથે મળીને ચાલી શકીએ,

1:12:57	સાથે મળીને ધ્યાનથી સાંભળી શકીએ,
	સાથે મળીને શીખી શકીએ,

1:13:04	જેથી તમારા
	મગજનો ગુણધર્મ વિશિષ્ટ હોય,

1:13:08	જીવનનો ગુણધર્મ વિશિષ્ટ હોય?