કૃષ્ણમૂર્તિ ક્રિયા અને પ્રતિક્રિયાનું અનંત ચક્ર

Krishnamurti Subtitles

BO84T2 - ક્રિયા અને પ્રતિક્રિયાનું અનંત ચક્ર

બીજું જાહેર પ્રવચન
બોમ્બે (મુંબઈ), ભારત
૫ ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૪

0:50	Can we wait a little	આપણે પેલો અવાજ પસાર થઈ જાય
	till that noise goes by?	ત્યાં સુધી રાહ જોઈશું?

2:32	Now we can begin.	હવે આપણે શરૂ કરી શકીએ.

2:41	We were going to talk about,	આપણે એ વિષે
	weren't we,	વાત કરવાનાં હતાં કે

2:46	if we can live in this world,	શું આપણે આ દુનિયામાં જીવી શકીએ,

2:51	which is pretty insane,	જે ઘણી ગાંડી દુનિયા છે,

2:55	if it is possible	એમાં સંઘર્ષ વિના જીવવું
	to live without conflict.	શક્ય છે કે કેમ.

3:07	And we have	આપણે આપણી જાતને
	accustomed ourselves

3:13	to make	જાતજાતના પ્રયત્ન કરવાની,
	every kind of effort,

3:17	to achieve,	પ્રાપ્ત કરવાની - માત્ર જૈવિક રીતે નહીં,
	not only biologically	પરંતુ બાહ્ય રીતે પણ -

3:25	but also externally.	ટેવ પાડી દીધી છે.

3:30	Our society	આપણો સમાજ
	is so constructed	એવી રીતે રચાયેલો છે

3:34	that we have to make	કે આપણે
	tremendous effort	જબરદસ્ત પ્રયત્ન

3:42	to have a vocation...	નકલનો વ્યવસાય મેળવવા માટે
	of imitation.	કરવો પડે છે.

3:54	Can we talk	આપણે એકબીજા સાથે
	to each other quietly?	શાંતિથી વાત કરી શકીએ?

4:01	We are saying	આપણે કહીએ છીએ કે
	that our society	આપણો સમાજ

4:08	is made	એવી રીતે બનેલો છે
	so that each one of us	જેથી દરેક જણે

4:13	have to make great	અતિશય પ્રયત્ન કરવો પડે છે,
	deal of effort

4:17	to have a job,	- નોકરી મેળવવા માટે,
	to have a career,	કારકિર્દી માટે,

4:22	to accumulate money	સલામતી ખાતર ધન
	for security, and so on	ભેગું કરવા માટે વગેરે -

4:28	– a great deal of effort	અતિશય પ્રમાણમાં પ્રયત્ન
	is necessary,	આવશ્યક છે,

4:32	school, college,	શાળા, મહાવિદ્યાલય,
	university, and so on.	યુનિવર્સિટી વગેરે.

4:38	And also	અને આપણી પાસે
	we have the concept	એવી વિભાવના પણ છે કે

4:46	that inwardly we also	આપણે આંતરિક રીતે પણ
	must make tremendous effort.	જબરદસ્ત પ્રયત્ન કરવો જ પડે.

4:56	Effort implies control,	પ્રયત્નમાં અભિપ્રેત છે નિયંત્રણ,

5:00	effort implies conflict,	પ્રયત્નમાં અભિપ્રેત છે સંઘર્ષ,

5:08	inwardly, psychologically,	આંતરિક રીતે, માનસિક રીતે,
	and outwardly.	અને બાહ્ય રીતે.

5:15	To this state of things	આ સ્થિતિથી
	we have become accustomed.	આપણે ટેવાયેલા છીએ.

5:21	Religious people, business people	દરેક પ્રકારના ધાર્મિક લોકોએ,
	of every kind must make effort.	કામધંધાવાળા લોકોએ પ્રયત્ન કરવો જ પડે.

5:32	And in that effort there is involved	અને તે પ્રયત્નમાં
	a great deal of energy,	અતિશય પ્રમાણમાં ઊર્જા,

5:39	in conflict, and so on.	સંઘર્ષ વગેરે સામેલ છે.

5:47	We are going	આપણે સાથે મળીને
	to talk over together	વાત કરીશું

5:50	– what a noisy place this is,	- આ કેટલી ઘોંઘાટવાળી જગ્યા છે,
	isn't it? –	નહીં? -

5:59	we are going to talk over	આપણે સાથે મળીને
	together this question,	આ પ્રશ્ન વિષે વાત કરવાનાં છીએ,

6:05	why we live in conflict,	શા માટે આપણે સંઘર્ષમાં જીવીએ છીએ,

6:09	why we have accustomed	શા માટે આપણે આપણી જાતને
	ourselves to live in this way,	આવી રીતે જીવવાની ટેવ પાડી દીધી છે,

6:16	why human beings,	શા કારણે માનવોએ,
	right throughout the world,	આખીયે દુનિયામાં,

6:22	have not found a way	રોજિંદું જીવન જીવવાનો
	of living daily life	એવો કોઈ રસ્તો નથી શોધ્યો,

6:27	without all the turmoil,	જેમાં ધમાચકડી,
	all the anxiety, pain.	વ્યગ્રતા, પીડા ન હોય.

6:38	And we are trained in vocation,	અને આપણે એવા વ્યવસાયમાં
	which is imitation.	તાલીમબદ્ધ છીએ જે નકલ છે.

6:53	One can understand why we have	આપણે સમજી શકીએ કે બહારની દુનિયામાં
	to make an effort externally.	પ્રયત્ન શા માટે કરવો પડે છે.

7:01	In an overpopulated country	આવા પુષ્કળ વસ્તીવાળા દેશમાં,
	like this,

7:05	badly managed governments,	ખરાબ રીતે શાસન કરતી સરકારોમાં,
	and so on,	અને આવા બધામાં

7:10	we have to make an effort	આપણે જીવવા માટે, નોકરી મેળવવા માટે
	to live, to have a job.	પ્રયત્ન કરવો જ પડે.

7:18	That's understood.	એ તો સમજ્યા.

7:21	And we are asking why,	અને આપણે પૂછીએ છીએ કે,
	we human beings,	આપણે માનવોએ

7:27	have to make inward effort.	આંતરિક પ્રયત્ન શા માટે કરવો પડે.

7:32	In that is implied	એમાં સામેલ છે
	control, conflict,	નિયંત્રણ, સંઘર્ષ,

7:43	and various forms of struggle,	અને વિવિધ પ્રકારની મથામણ,
	anxiety, and so on.	વ્યગ્રતા વગેરે.

7:54	We are questioning	આપણે પ્રશ્ન કરીએ છીએ કે,
	why human beings	માનવોએ આંતરિક પ્રયત્ન

7:59	have to make inward effort	કરવો જ શા માટે પડે,
	at all,

8:02	have inward,	આંતરિક, માનસિક સંઘર્ષ
	psychological conflict.	હોવો જ શા માટે જોઈએ.

8:08	Is that question clear?	શું એ પ્રશ્ન સ્પષ્ટ છે?

8:12	We are asking, is it necessary	આપણે પૂછીએ છીએ,
	for human beings	શું માનવો માટે

8:20	in their relationship	તેઓના એકબીજા સાથેના
	with each other	પરસ્પર સંબંધોમાં એ આવશ્યક છે

8:24	– because we cannot possibly	- કારણ કે આપણે શક્યતઃ
	live alone,	એકલા ન જીવી શકીએ,

8:30	even though you are a hermit	જો તમે એક સાધુ હો તો પણ તમે કાયમ
	you are always related to somebody.	કોઇની સાથે સંબંધ ધરાવતા હો છો.

8:37	So, we are asking whether it is	માટે આપણે પૂછીએ છીએ કે
	possible to live in this world	શું આ દુનિયા, જેમાં

8:45	of immense turmoil,	પ્રચંડ ધમાચકડી છે, અપાર જટિલતા છે,
	immense complexity externally,	એમાં જીવવું શક્ય છે,

8:53	whether we can live	શું આપણે એકપણ સંઘર્ષ વિના
	without a single conflict. Right?	જીવી શકીએ. બરાબર?

8:59	That is the question	આપણે એ પ્રશ્ન પૂછવાનાં છીએ.
	we are going to ask.

9:04	The speaker is not asking	વક્તા પ્રશ્ન નથી પૂછી રહ્યો,
	the question, you are asking,	તમે પૂછી રહ્યાં છો,

9:10	because both of us are	કારણ કે આપણે બંને સાથે મળીને
	taking the journey together.	મુસાફરી કરીએ છીએ.

9:16	If that is very clear,	જો આ બહુ સ્પષ્ટ હોય,
	we are, both of us	તો આપણે બંને

9:21	are going to enquire carefully	આ પ્રશ્નની મહીં
	into this question.	કાળજીપૂર્વક તપાસ કરીશું.

9:28	As we said	આપણે ગઇકાલે સાંજે
	yesterday evening,	વાત કરી તેમ,

9:33	we are not giving	અમે ભાષણ આપી રહ્યા નથી,
	a lecture, thank God !	ભગવાનનો આભાર!

9:38	Lecture implies giving you certain	ભાષણનો ભાવાર્થ છે તમને કોઈ ખાસ
	information on a particular subject,	વિષયની અમુક માહિતી આપવી,

9:45	to instruct, to inform or to do	સૂચના આપવી, જાણ કરવી અથવા
	any kind of propaganda.	કોઈક પ્રકારનો પ્રચાર કરવો.

9:52	We are not doing	અમે કોઈ પ્રકારનો પ્રચાર
	any kind of propaganda.	કરતા નથી.

9:57	We are not trying to convince you	અમે તમને કોઈ વસ્તુ વિષે ખાતરી
	of anything. Right?	કરાવવાનો પ્રયત્ન કરતા નથી. બરાબર?

10:03	We are not trying	અમે તમને સૂચના આપવાનો
	to instruct you.	પ્રયત્ન કરતા નથી.

10:09	And so, please, as most	માટે, કૃપા કરીને,
	of us are trained to obey,	મોટાભાગના લોકો આજ્ઞાપાલન માટે,

10:19	trained to follow,	અનુસરવા માટે,
	trained to accept,	સ્વીકારવા માટે ટેવાયેલા છે,

10:26	if your brain	જો તમારું મગજ
	is so conditioned	એવી રીતે અનુબંધિત હોય,

10:30	you cannot possibly enquire	તો શક્યત: તમે આ ખૂબ જટિલ
	into this very complex question,	પ્રશ્નની મહીં તપાસ નહીં કરી શકો,

10:38	whether it is possible	કે શું આ દુનિયામાં
	to live in this world	સંઘર્ષના કોઈપણ ભાવ વિના

10:42	without any sense	જીવવું શક્ય છે કે કેમ.
	of conflict. Right?	બરાબર?

10:49	So, please, you are asking	કૃપા કરીને, આ પ્રશ્નો તમે
	these questions of yourself.	તમારી જાતને પૂછી રહ્યાં છો.

10:58	The speaker is only	વક્તા માત્ર એક અરીસા તરીકે
	acting as a mirror	કાર્ય કરી રહ્યો છે,

11:05	in which you see yourself.	જેમાં તમે તમારી જાતને જુઓ છો.

11:10	When you see yourself in the mirror,	જ્યારે તમે તમારી જાતને અરીસામાં જુઓ,
	reflected exactly,	યથાતથ પ્રતિબિંબને જોઈ લો,

11:17	then you can	ત્યાર પછી તમે અરીસાને
	throw away the mirror,	ફેંકી દઈ શકો,

11:21	destroy the mirror,	અરીસાનો નાશ કરી શકો,

11:23	because you have seen	કારણ કે તમે તમારી જાતને
	yourself very clearly.	ખૂબ સ્પષ્ટ જોઈ લીધી છે.

11:27	So you need no longer have	આથી ત્યાર પછી તમારે અરીસાની,
	a mirror, an interpreter,	અર્થઘટન કરનારની,

11:33	a person who explains	વિગતવાર નિવેદન કે પૃથક્કરણ કરે
	or analyses. Right?	એવી વ્યક્તિની જરૂર નથી હોતી. ખરું?

11:39	Do we understand each other	શું આપણે એકબીજાને અહીં સુધી
	up to now,	સમજીએ છીએ,

11:41	that we are not doing	કે અમે કોઈ પ્રકારનો પ્રચાર
	any kind of propaganda,	કરતા નથી,

11:49	we are not trying	અમે તમને કોઈ વસ્તુ વિષે ખાતરી
	to convince you of anything.	કરાવવાનો પ્રયત્ન કરતા નથી.

11:55	On the contrary, we are saying	એથી ઊલટું, અમે કહીએ છીએ કે
	you must have doubt.	તમારે શંકા કરવી જોઈએ.

12:02	You must have	તમારામાં અતિશય પ્રમાણમાં
	a great deal of scepticism	સંશય હોવો જોઈએ,

12:09	because doubt frees the mind	કારણ કે શંકા મનને

12:15	from all the accumulated	સઘળી સંગૃહીત પરંપરાથી,
	tradition,

12:20	all the accumulated nonsense	આપણે જેને ધર્મ કહીએ છીએ એ સઘળા
	which we call religion.	અર્થહીન બકવાટથી મુક્ત કરે છે.

12:28	Religion is something	ધર્મ કશુંક સંપૂર્ણપણે વિશિષ્ટ છે,
	entirely different,

12:31	which we will go into	આપણે એ વિષયમાં
	a little later.	થોડી વાર પછી જઈશું.

12:35	But to understand	પરંતુ આ સમસ્યાને સમજીએ,
	this problem,

12:39	which is whether	જે છે:
	we can live in this world	શું આપણે આ દુનિયામાં

12:42	without a single breath	એકપણ સંઘર્ષ વિના જીવી શકીએ.
	of conflict.

12:48	Probably you never asked	કદાચ તમે ક્યારેય
	this question.	આ પ્રશ્ન પૂછ્યો નથી.

12:59	And probably you say	અને કદાચ તમે કહો કે
	it is impossible	આ દુનિયામાં

13:03	to live in this world	સંઘર્ષ વિના જીવવું
	without conflict.	અશક્ય છે.

13:07	If you say it is impossible,	જો તમે કહો કે આ અશક્ય છે,
	then you have closed the door.	તો તમે બારણું બંધ કરી દીધું છે.

13:13	Right?	બરાબર?

13:15	But if you say it is possible,	પણ જો તમે કહો કે આ શક્ય છે,
	then you also close the door.	તો પણ તમે બારણું બંધ કરો છો.

13:23	You understand?	તમે સમજો છો?

13:25	But if you say,	પરંતુ જો તમે કહો કે
	we are going to enquire	આપણે આ અતિશય જટિલ

13:29	into a very,	પ્રશ્નની મહીં
	very complex problem,	તપાસ કરીશું,

13:34	because all our life,	કારણ કે બાળપણથી મૃત્યુ સુધીનું
	from childhood till we die,	આપણું આખું જીવન

13:40	it is a series of struggles,	મથામણોની હારમાળા છે,
	series of conflicts,	સંઘર્ષોની હારમાળા છે,

13:48	everlasting pain	નિત્ય પીડા,
	and misery, confusion.	અને વિટંબણા, ગૂંચવણ છે.

13:55	Right?	ખરું?

13:58	So please, you are asking	તો, કૃપા કરીને, આ પ્રશ્ન
	this question.	તમે પૂછી રહ્યાં છો.

14:05	And let's go into it	આપણે આમાં કાળજીપૂર્વક જઈએ.
	carefully.

14:11	Why is there conflict	આપણા જીવનમાં
	in our life?	શા માટે સંઘર્ષ છે?

14:18	We can understand there must be	આપણે સમજી શકીએ છીએ કે
	conflict, struggle to survive	જીવવા માટે સંઘર્ષ, મથામણ રહેવાનાં

14:25	as the society is constructed	કેમ કે વર્તમાન સમયમાં
	at the present time,	સમાજ એવી રીતે રચાયેલો છે

14:30	where each man	જયાં દરેક માણસ
	is out for himself.	પોતાના માટે જ જીવે છે.

14:35	Right? Aren't you?	ખરું? તમે એમ નથી જીવતા?

14:40	In your business,	તમારા કાર્યક્ષેત્રમાં,
	in your religious affairs,	તમારી ધાર્મિક બાબતોમાં,

14:44	in your concept of	તમારી નિર્વાણની,
	salvation, enlightenment,	પ્રબુદ્ધતાની વિભાવનામાં,

14:49	each one thinks	દરેક જણ એમ વિચારે છે કે
	he is separate.	એ પોતે અલગ છે.

14:54	And this separation,	અને આ અલગતા,
	outwardly and inwardly,	બાહ્ય તેમ જ આંતરિક,

15:00	is one of the major factors	એ સંઘર્ષનાં મુખ્ય પરિબળોમાંનું
	of conflict. Right?	એક છે, ખરું?

15:05	We went into that	ગઇકાલે આપણે આ વિષે
	a little yesterday.	થોડી વાત કરી હતી.

15:09	Are we following	શું આપણે એકબીજાને
	each other?	સમજીએ છીએ?

15:14	Are we all asleep	શું આપણે સૌ રવિવારની બપોરે
	on Sunday afternoon?	ઊંઘી ગયાં છીએ?

15:19	It is pleasant	એક આરામનો દિવસ હોવો
	having a restful day,	એ સુખકર છે,

15:23	and perhaps you will come here	અને કદાચ તમે સૌ અહીં
	to be entertained.	મનોરંજન મેળવવા આવ્યાં છો.

15:30	We are slaves	આપણે મનોરંજનના
	to entertainment	ગુલામો છીએ

15:38	– the cinemas,	- ચલચિત્રો, પત્રિકાઓ,
	the magazines,

15:42	the constant religious	અવિરત ધાર્મિક વિધિઓ,
	ceremonies,

15:47	they are a form	એ બધું એક પ્રકારનું
	of entertainment, stimulation.	મનોરંજન છે, ઉત્તેજના છે.

15:51	And perhaps Sunday evening	અને કદાચ રવિવારની સાંજ
	is another form of entertainment.	એક અન્ય પ્રકારનું મનોરંજન હોય.

16:00	But this is not	પરંતુ આ
	an entertainment.	કોઈ મનોરંજન નથી.

16:06	This is a very serious matter	આ ઘણી ગંભીર બાબત છે

16:11	and requires a great deal of	તથા માત્ર અતિશય બૌદ્ધિક
	not only intellectual capacity	ક્ષમતા જ નહીં, પરંતુ

16:19	but a quality of brain	એવા ગુણધર્મવાળું મગજ માગે છે જે
	that is enquiring, pushing, driving.	તપાસતું, આગળ વધતું, ઝુંબેશ કરતું હોય.

16:31	To live peacefully	આ દુનિયામાં
	in this world	શાંતિથી જીવવા માટે

16:35	you need a great deal	તમારે અતિશય પ્રજ્ઞાની જરૂર પડે.
	of intelligence.

16:41	To live a religious life requires	ધાર્મિક જીવન જીવવા માટે
	far greater intelligence.	એનાથી ઘણી અધિક પ્રજ્ઞાની જરૂર પડે.

16:51	We mean by that word not only	આપણે તે શબ્દનો અર્થ માત્ર
	what the dictionary says,	શબ્દકોશ મુજબનો કરતાં નથી,

16:58	which is,	જે છે,
	to read between the lines,	લીટીઓની વચ્ચે વાંચવું,

17:05	to gather information.	માહિતી એકઠી કરવી.

17:09	That's the function of the intellect,	એ તો બુધ્ધિનું કાર્ય છે,
	to read between the lines,	લીટીઓની વચ્ચે વાંચવું,

17:15	to gather information,	માહિતી એકઠી કરવી,
	store it	એને સંઘરવી

17:20	and use that information,	અને તે માહિતીનો, જ્ઞાનનો
	knowledge, skilfully.	કુશળતાપૂર્વક ઉપયોગ કરવો.

17:27	Right?	બરાબર?

17:29	So, we need not only	એટલે, આપણે
	the intellectual capacity	ઊંડાણને સમજવા માટે,

17:38	to understand the depth,	અને પારખવા માટે, ધ્યાનથી જોવા માટે,

17:41	and to discern, to watch,	શું હકીકત છે અને શું હકીકત નથી
	to observe very clearly	એનું સ્પષ્ટપણે અવલોકન કરવા માટે

17:47	what is a fact	માત્ર બૌદ્ધિક ક્ષમતાની જ જરૂર નથી.
	and what is not a fact.

17:54	Fact being	હકીકત એ છે કે જે
	that which has happened,	બની ગયેલું છે,

17:59	which is the past	જે ભૂતકાળ છે
	– that's a fact.	- એ એક હકીકત છે.

18:02	And also what is happening now	તથા જે અત્યારે બની રહ્યું છે તે પણ
	– that's also a fact.	- તે પણ એક હકીકત છે.

18:08	You are sitting there and the speaker	તમે ત્યાં બેઠેલાં છો અને વક્તા
	is sitting here – that's a fact.	અહીં બેઠેલો છે - એ એક હકીકત છે.

18:17	One might have had	ગઈકાલનો સૂર્યાસ્ત
	a beautiful sunset yesterday,	સુંદર હતો,

18:21	and you saw it	અને તમે એને જોયો
	– that's a fact.	- એ એક હકીકત છે.

18:25	But the future	પરંતુ ભવિષ્ય
	is not a fact.	એ એક હકીકત નથી.

18:31	The future is 'what is', now.	ભવિષ્ય ‘જે છે’ તે છે, અત્યારે.

18:38	This is a little bit complex	આ થોડું જટિલ છે
	– I'll go into it.	- હું આમાં ઊંડો જઈશ.

18:42	We are the past – our memories,	આપણે ભૂતકાળ છીએ – આપણી
	our remembrances,	સ્મૃતિઓ, આપણાં સ્મરણો,

18:48	our accumulation of knowledge,	આપણો જ્ઞાનનો સંચય,
	and so on,	વગેરે વગેરે,

18:52	all that has happened	એ બધું ભૂતકાળમાં
	in the past.	બની ગયેલું છે.

18:56	And that past	અને એ ભૂતકાળ
	meets the present,	વર્તમાનને મળે છે,

19:02	modifies itself and goes on	પોતાનામાં સુધારા-વધારા કરે છે
	to the future.	અને ભવિષ્ય તરફ આગળ જાય છે.

19:08	So the future is the present.	એટલે વર્તમાન જ ભવિષ્ય છે.
	Right?	બરાબર?

19:14	Have you understood?	તમે સમજ્યા છો?

19:19	That is, the present contains	એટલે કે, વર્તમાનમાં
	not only the past,	માત્ર ભૂતકાળનો જ સમાવેશ નથી,

19:26	but the present,	પરંતુ વર્તમાનનો
	and also the future.	અને ભવિષ્યનો પણ છે.

19:33	Do you see this?	તમે આ જુઓ છો?

19:35	That means	આનો અર્થ એ કે
	the present is all time.	વર્તમાન જ બધો સમય છે.

19:40	I won't complicate it,	હું આને અટપટું નહીં બનાવું,
	we will go along slowly.	આપણે ધીમેધીમે જઈશું.

19:45	So, as you observe,	તો, તમે જુઓ છો કે
	we are living in the past.	આપણે ભૂતકાળમાં જીવી રહ્યાં છીએ.

19:55	Our memories, our knowledge,	આપણી સ્મૃતિઓ, આપણી વિદ્યા,
	our remembrances are the past.	આપણાં સ્મરણો ભૂતકાળ છે.

20:04	And the present is the past	પોતાનામાં સુધારા-વધારા કરતો

20:10	modifying itself and	અને ભવિષ્ય તરફ આગળ જતો
	going on to the future.	ભૂતકાળ જ વર્તમાન છે.

20:15	Right?	ખરું?

20:16	The culture, the so-called	સંસ્કૃતિ, આ દેશની
	culture of this country,	કહેવાતી સંસ્કૃતિ,

20:21	has disappeared,	પ્રાચીન સંસ્કૃતિ
	the ancient culture.	અલોપ થઈ ગઈ છે.

20:26	And it has adjusted itself	એણે વર્તમાન પરિસ્થિતિઓ સાથે
	to the modern conditions –	પોતાને ગોઠવી દીધી છે -

20:34	money, power, and so on –	ધન, સત્તા વગેરે -

20:38	adjusted itself	પોતાને ગોઠવી દીધી છે અને
	and is going on into the future.	ભવિષ્યમાં આગળ જઈ રહી છે.

20:42	So the future	માટે ભવિષ્ય એ
	is the past modified.	સુધારા-વધારા સાથેનો ભૂતકાળ છે.

20:48	Right? Right?	ખરું? ખરું?

20:52	So, the whole of this movement	તો, આ સમગ્ર ગતિ
	is time,	એ સમય છે,

20:59	which is evolution.	જે ઉત્ક્રાંતિ છે.

21:02	I wonder	તમે આ બધું
	if you get all this.	સમજો છો ને?

21:05	It's not clever.	આ હોશિયારીની વાત નથી.
	It's not a clever explanation,	આ કોઈ હોશિયારીભરી વિવેચના નથી,

21:09	don't go off thinking	એવા વિચારે નહીં ચડી જતાં કે
	how clever this is.	આ કેટલું હોશિયારીભરેલું છે.

21:12	But see the fact	પરંતુ આપણા રોજિંદા જીવનની
	of our daily life.	હકીકતને જુઓ.

21:17	Our daily life consists	આપણું રોજિંદું જીવન
	not only of the past	માત્ર ભૂતકાળથી જ ભરેલું નથી

21:25	– past incidents,	- ભૂતકાળના બનાવો,
	past accidents,	ભૂતકાળના અકસ્માતો,

21:28	past hurts, wounds	ભૂતકાળની દુભાયાની લાગણીઓ,
	psychologically,	માનસિક જખમો,

21:33	and also the past remembrance	અને ભૂતકાળમાં દાંતમાં
	of having a toothache –	પીડા થયાનું સ્મરણ પણ -

21:39	all that is the past,	એ બધું જ ભૂતકાળ છે,
	and in that past we live.	અને એ ભૂતકાળમાં આપણે જીવીએ છીએ.

21:46	Right?	બરાબર?

21:49	And that past is all the time	એ ભૂતકાળ બધા જ સમયે પોતાનામાં
	modifying itself,	સુધારા-વધારા કરતો રહે છે,

21:56	because	કારણ કે
	there are new incidents,	નવા બનાવો, નવા અકસ્માતો

22:00	new accidents,	બનતા રહે છે,
	new impressions,	નવી અસરો થતી રહે છે,

22:04	and therefore	અને આથી ભૂતકાળ પોતાનામાં
	it is adjusting itself.	સુધારા-વધારા કરતો રહે છે.

22:07	But it's always the movement	પરંતુ એ હંમેશ ભૂતકાળની ગતિ છે,
	of the past, rooted in the past.	ભૂતકાળમાં જકડાયેલી છે.

22:14	Right?	ખરું?
	Do you see this?	તમે આ જુઓ છો?

22:19	Need I explain further	શું મારે આ હજુ વધારે
	any more of this?	સમજાવવું જોઈએ?

22:21	I will.	હું એમ કરીશ.
	It is very complicated.	આ ઘણું અટપટું છે.

22:24	So, our life is the past	તો, આપણું જીવન એ
	meeting the present,	વર્તમાનને મળતો ભૂતકાળ છે,

22:34	and therefore the past	અને આથી
	meeting the present	વર્તમાનને મળતો ભૂતકાળ

22:38	is one of the factors	એ સંઘર્ષનાં પરિબળોમાંનું એક છે.
	of conflict.

22:43	Do you understand?	તમે સમજો છો?

22:47	Observe for yourself	તમારી જાતે દુનિયાની
	the present state of the world,	વર્તમાન સ્થિતિનું અવલોકન કરો,

22:54	specially the world of India,	ખાસ કરીને ભારતની,
	of your country.	તમારા દેશની દુનિયાનું.

22:58	It's not my country.	આ મારો દેશ નથી.

23:03	My country isn't Europe	મારો દેશ યુરોપ કે અમેરિકા નથી,
	or America, I have no country.	મારે કોઈ દેશ નથી.

23:08	It's good to be like that.	આ રીતે હોવું સારું છે.
	Except one has to have a passport,	દરેક માણસ પાસે પાસપોર્ટ હોવો જોઈએ,

23:17	but passport doesn't make you	પણ પાસપોર્ટ તમને ભારતીય નથી
	an Indian, it's a piece of paper.	બનાવતો, એ કાગળનો એક ટુકડો છે.

23:24	So look what is happening	આ દેશમાં જે બની રહ્યું છે
	in this country.	તેને જુઓ.

23:27	An ancient culture,	એક પ્રાચીન સંસ્કૃતિ,
	three to five thousand years old,	ત્રણથી પાંચ હજાર વર્ષો પુરાણી,

23:35	has utterly disappeared.	તદ્દન અલોપ થઈ ગઈ છે.

23:39	Whether it is right or wrong,	મુદ્દો એ નથી કે
	that's not the point.	એ ખરું છે કે ખોટું.

23:42	The Brahmanical culture – don't get	બ્રાહ્મણ સંસ્કૃતિ – એને વિષે
	excited about it – that has gone.	ઉત્તેજિત ન થશો – એ ચાલી ગઈ છે.

23:51	And the Western civilisation,	અને પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિ,
	which is both cultural,	જે સાંસ્કૃતિક,

23:57	aesthetic, technological,	રસલક્ષી તેમ જ પ્રૌદ્યોગિક છે,
	has invaded this country.	એણે આ દેશ ઉપર ચડાઈ કરી છે.

24:04	So you have adjusted yourself	એટલે તમે તમારી જાતને
	to that pattern.	એ ઢાંચા મુજબ ગોઠવી દીધી છે.

24:08	Right? You see it.	ખરું? તમે આ જુઓ છો.

24:11	So the past is continually	એટલે ભૂતકાળ સતત પોતાનામાં
	modifying itself	સુધારા-વધારા કરતો રહે છે

24:17	and the division	તથા ભૂતકાળ અને વર્તમાન
	between the past and the present	વચ્ચેનું વિભાજન

24:22	is one of the factors	એ સંઘર્ષનાં પરિબળોમાંનું એક છે.
	of conflict.

24:26	Do you get this?	તમે આ સમજો છો?
	Please.	કૃપા કરીને.

24:30	And therefore is it possible	અને આથી રોજિંદું જીવન
	to live a daily life	જીવવું શક્ય છે

24:38	– not a theoretical life,	- તાત્વિક સિદ્ધાંત મુજબનું જીવન નહીં,

24:42	the word and the deed	જેમાં શબ્દ અને કાર્ય
	are two different things.	એ બે અલગ વસ્તુઓ હોય.

24:48	For us, word is more important,	આપણાં માટે શબ્દ વધુ મહત્ત્વનો હોય છે,
	not the deed.	કાર્ય નહીં.

24:56	You hear all this,	તમે આ બધું સાંભળો છો,

25:01	and that becomes words,	અને તે શબ્દો બને છે,
	and it becomes a theory,	અને તે એક તાત્વિક સિદ્ધાંત બને છે,

25:05	and you carry on with your	અને તમે તમારું રોજિંદું જીવન એમ ને એમ
	daily life, totally divorced	ચાલુ રાખો છો, જે તમે જે સાંભળ્યું કે

25:09	from what you have heard,	વાંચ્યું છે, કે સિદ્ધાંત સ્થાપ્યો છે,
	or read, or theorised.	તેના કરતાં સંપૂર્ણપણે અલગ જ હોય છે.

25:16	So there is a division between	આમ શબ્દ અને કાર્ય
	the word and the action, deed.	વચ્ચે વિભાજન રહે છે.

25:23	And that's also one	અને એ સંઘર્ષનાં પરિબળોમાંનું
	of the factors of conflict.	એક પરિબળ પણ છે.

25:28	Right?	બરાબર?
	You understand?	તમે સમજો છો?

25:33	Somebody say yes, for God's sake.	કોઈક તો હા કહો, ભગવાનને ખાતર.
	You all look so asleep !	તમે સૌ ઊંઘતાં હો એમ લાગે છે!

25:41	So is it possible	તો શું એવું રોજિંદું જીવન
	to live a daily life	જીવવું શક્ય છે

25:49	– please understand –	- કૃપા કરીને સમજો -
	daily life,	રોજિંદું જીવન,

25:53	so that	જેમાં ભૂતકાળ,
	there is no division

25:57	between the past,	ભવિષ્ય અને વર્તમાન વચ્ચે
	the future, and the present?	કોઈ વિભાજન ન હોય?

26:06	That is,	એનો અર્થ એ કે,
	the brain is recording,	મગજ રેકોર્ડીંગ કરે છે,

26:16	like that recorder there,	પેલા રેકોર્ડરની જેમ,

26:20	every incident,	દરેક બનાવ,
	every accident, tendency,	દરેક અકસ્માત, વલણ,

26:24	impressions, physical hurts,	અસરો, શારીરિક ઇજાઓ,
	psychological wounds	માનસિક જખમો

26:29	– all that is being taped.	- એ બધું જ ટેપ થાય છે.

26:34	The brain is	મગજ એક
	a recording machine.	રેકોર્ડીંગ કરનારું યંત્ર છે.

26:41	And as long as	જયાં સુધી તે
	it is recording –	રેકોર્ડીંગ કરતું રહે -

26:49	which is the past –	જે ભૂતકાળ છે -

26:53	that record is preventing you	ત્યાં સુધી તે રેકોર્ડ તમને
	from looking at the new.	જે નવું છે એને જોવાથી રોકે છે.

27:00	Right?	ખરું?

27:02	I wonder	તમે આ બધું સમજો છો કે?
	if you understand all this.

27:10	Now, just take	હવે, એક બહુ જ
	a very simple example.	સહેલો દાખલો લઈએ.

27:13	Psychologically	માનસિક રીતે
	you get hurt.	તમે દુભાવ છો.

27:19	From childhood through	બાળપણથી કુટુંબ દ્વારા,
	the family, through school,	શાળા દ્વારા,

27:25	college, university,	મહાવિદ્યાલય, યુનિવર્સિટી દ્વારા
	you get hurt, psychologically.	તમે માનસિક રીતે દુભાવ છો.

27:32	You are not as good	તમે તમારા ભાઈ જેટલા
	as your brother,	સારા નથી,

27:35	you are not doing well	તમે પરીક્ષામાં સારું
	in examinations, and so on.	કરતા નથી વગેરે.

27:40	All this process is a factor	આ સઘળી પ્રક્રિયા
	of hurting, psychologically.	માનસિક રીતે દુભાવાનું એક પરિબળ છે.

27:46	And that wound is the past.	તે જખમ ભૂતકાળ છે.
	Right?	ખરું?

27:53	Look at yourself, find out	તમારી જાતને જુઓ, શોધી કાઢો
	whether you are wounded.	કે શું તમે જખમી છો.

27:58	Of course, you are wounded.	અવશ્ય, તમે જખમી છો.

28:00	Every human being	દરેક માનવ
	is wounded, psychologically,	માનસિક રીતે જખમી છે,

28:05	by a harsh word from a father,	પિતાના, માતાના, પતિના, પત્નીના
	from a mother, from a husband, wife,	કોઈ કઠોર વચનથી,

28:13	it acts as a wound.	જે જખમનું કામ કરે છે.

28:17	Now, where there is	હવે, જયાં કોઈ માનસિક જખમ હોય,
	a wound psychologically,

28:21	you build a wall of resistance,	ત્યાં તમે વિરોધની દીવાલ ચણો છો,
	naturally. Right?	સ્વાભાવિક રીતે જ. ખરું?

28:29	So, that wound prevents you	એટલે એ જખમ તમને
	further meeting others,	અન્યોને મળવાથી રોકે છે,

28:39	so that you never want	કેમ કે તમે ફરી
	to be hurt again.	દુભાવા માગતા નથી.

28:43	Haven't you noticed all this?	તમે આ બધું નોંધ્યું નથી?
	Yes?	હા?

28:50	Or you are so extraordinary human	અથવા તમે એટલા બધા અસાધારણ
	beings, you have never been hurt.	માનવો છો કે તમે ક્યારેય દુભાયા નથી.

28:58	So, that wound is the past.	તો, એ જખમ ભૂતકાળ છે.

29:02	That wound has been recorded,	એ જખમ મગજમાં
	in the brain.	રેકોર્ડ થયેલો છે.

29:09	Now, as long as that record	હવે, જયાં સુધી તે રેકોર્ડ રહે,
	remains, there must be fear.	ત્યાં સુધી ભય હોવાનો જ.

29:17	You get it?	તમે સમજો છો?
	And therefore conflict.	અને આથી સંઘર્ષ.

29:24	So can we not record?	તો શું આપણે રેકોર્ડ ન કરીએ એ શક્ય છે?

29:33	I need to record how to drive a car,	મારે એ રેકોર્ડ કરવું પડે કે કેવી રીતે
	to learn a language,	ગાડી ચલાવવી, ભાષા શીખવી,

29:42	to do a crooked business.	અપ્રામાણિક ધંધો કરવો.

29:44	I need to have all kinds of knowledge	ભૌતિક જીવન જીવવા માટે
	to live physically.	મને બધા પ્રકારના જ્ઞાનની જરૂર પડે.

29:51	There the brain has to record.	ત્યાં મગજે રેકોર્ડ કરવું જ રહ્યું.
	Right?	બરાબર?

29:59	We are questioning why should	આપણે પ્રશ્ન એ કરીએ છીએ કે શા માટે
	the brain record the wound.	મગજે જખમને રેકોર્ડ કરવો જોઈએ.

30:07	You understand?	તમે સમજો છો?

30:10	Because as long as	કારણ કે જયાં સુધી રેકોર્ડ હોય,
	there is a record, it must continue	ત્યાં સુધી એ

30:16	in the fear of being	વધુ જખમ થવાના ભયને લીધે
	further wounded. Right?	ચાલુ જ રહેવાનો. બરાબર?

30:22	So, we are asking a question –	તો, આપણે એક પ્રશ્ન પૂછીએ છીએ

30:25	complex, it requires	- જટિલ, એ કાળજીપૂર્વકનું
	careful examination –	પરીક્ષણ માગે છે -

30:29	whether it is possible not to record	કે શું માનસિક રીતે, આંતરિક રીતે
	psychologically, inwardly?	રેકોર્ડ ન કરવું શક્ય છે?

30:35	You understand? Put that question	તમે સમજો છો? કૃપયા એ પ્રશ્ન
	to yourself, please, find out.	તમારી જાત સામે મૂકો, શોધી કાઢો.

30:46	Somebody flatters you, says	કોઈ તમારાં વખાણ કરે,
	what a marvellous person you are	કહે કે તમે કેટલા અદ્દભુત માણસ છો

30:54	– why should you record it?	- શા માટે તમારે એને રેકોર્ડ કરવું જોઈએ?

30:59	And somebody comes	અને કોઈ આવે અને કહે કે,
	and says, 'You are an ass'	‘તમે ગધેડા છો’

31:03	and you instantly record.	અને તમે તત્ક્ષણ રેકોર્ડ કરો.

31:07	This recording is one	આ રેકોર્ડીંગ
	of the factors of conflict. Right?	સંઘર્ષનાં પરિબળોમાંનું એક છે. ખરું?

31:14	If you understand that,	જો તમે આ સમજો,
	then you will see	તો પછી તમે જોશો કે

31:18	whether it is possible	સહેજ પણ રેકોર્ડ ન કરવું
	not to record at all.	શક્ય છે કે કેમ.

31:25	Because the self,	કારણ કે સ્વત્વ,
	the ego, the 'me',	અહં, ‘હું’,

31:32	is the collection	માનવજાતના બધા રેકોર્ડનો
	of all the records of humanity.	સંગ્રહ છે.

31:39	Right? Right, sir?	ખરું? ખરું, સર?
	You people !	તમે લોકો!

31:55	The brain has two functions :	મગજનાં બે નિયોજિત કાર્યો છે:

32:01	one is to record	એક છે જયાં આવશ્યક છે
	where it is necessary,	ત્યાં રેકોર્ડ કરવું,

32:08	and not to record	અને બીજું છે જયાં આવશ્યક નથી
	where it is not necessary.	ત્યાં રેકોર્ડ ન કરવું.

32:13	So the brain then	આથી મગજ પછી
	is uncluttered, free,	વ્યવસ્થિત રહે, મુક્ત રહે,

32:22	and therefore you are	અને તેથી તમે ત્યાર પછી
	not anymore living in the past.	ભૂતકાળમાં જીવતાં ન રહો.

32:31	Therefore there is no conflict.	તેથી કોઈ સંઘર્ષ ન હોય.
	Right? You understand?	ખરું? તમે સમજો છો?

32:39	Sir, don't accept	સર, વક્તા જે કહે છે
	what the speaker is saying,	એને સ્વીકારી ન લેશો,

32:44	for God's sake,	ભગવાનને ખાતર,
	or for your own sake.	કે તમારે પોતાને ખાતર.

32:50	Understand for yourself	તમારી જાતે
	the fact.	હકીકતને સમજો.

32:56	The fact is not what you think,	હકીકત એ નથી જે તમે વિચારો છો,
	the fact is 'what is'.	‘જે છે’ એ હકીકત છે.

33:05	You can think about it, what	તમે એને વિષે વિચારી શકો, પણ તમે
	you think about it is not a fact.	એને વિષે જે વિચારો એ હકીકત નથી.

33:11	Right?	બરાબર?
	The fact is 'what is'.	હકીકત એ છે ‘જે છે’.

33:15	So, if you see	માટે, જો તમે એ જુઓ કે
	how to live a life	એવું જીવન કેવી રીતે જીવવું

33:24	in which there is	જેમાં અસાધારણ ઊર્જા હોય
	extraordinary energy

33:32	and therefore no conflict –	અને તેથી સંઘર્ષ ન હોય -

33:37	conflict exists as long as this	સંઘર્ષ ત્યાં સુધી જ હોય જયાં સુધી
	recording process goes on, right? –	આ રેકોર્ડિંગની પ્રક્રિયા ચાલુ રહે, ખરું? -

33:46	then you will ask the question,	તો પછી તમે અનિવાર્યપણે આ પ્રશ્ન
	inevitably, 'How is this possible?'	પૂછશો કે, ‘આ કેવી રીતે શક્ય છે?’

33:53	Right?	બરાબર?

33:54	It sounds	આ તાત્વિક રીતે ઉત્તમ લાગે છે,
	theoretically excellent,	બરાબર?

33:54		આ તાત્વિક રીતે ઉત્તમ લાગે છે,

33:59	but how is this	પણ આ થાય કેવી રીતે?
	to take place? Right?	બરાબર?

34:03	You are asking	તમે સ્વાભાવિક રીતે
	this question naturally.	આ પ્રશ્ન પૂછો છો.

34:06	Now, when you ask 'how', what is	હવે, જ્યારે તમે પૂછો કે ‘કેવી રીતે’,
	implied in that question 'how',	ત્યારે એ પ્રશ્નમાં, એ શબ્દ ‘કેવી રીતે’માં

34:12	in that word 'how'?	શું અભિપ્રેત છે?

34:17	You want a system,	તમારે એક પદ્ધતિ જોઈએ છે,
	you want a pattern,	તમારે એક ઢાંચો જોઈએ છે,

34:19	you want a method,	તમારે એક રીત જોઈએ છે,
	which is the past.	જે ભૂતકાળ છે.

34:24	Do you see this?	શું તમે આ જુઓ છો?
	I wonder if you see this.	મને શંકા છે કે તમે આ જુઓ છો કે કેમ.

34:30	You see, we are always asking,	આપણે કાયમ એવું પૂછીએ છીએ કે, કૃપયા
	please tell us how to do something.	અમને કહો કે કોઈ વસ્તુ કેવી રીતે કરવી.

34:38	I can understand if am a carpenter,	હું એ સમજી શકું કે જો હું સુથાર હોઉં, તો
	I need to go to a master carpenter	મને નિષ્ણાત સુથાર પાસે જવાની જરૂર પડે

34:44	and he'll show me how to do things	અને તે મને દેખાડે કે કેવી રીતે બધું કરવું
	– look at the grain of the wood,	- લાકડાની ચકાસણી કરવી,

34:52	whether it is right wood,	લાકડું સારું છે કે કેમ,
	and so on, and so on.	વગેરે વગેરે.

34:56	But when I ask 'how'	પરંતુ જ્યારે હું આંતરિક રીતે
	inwardly,	એમ પૂછું કે ‘કેવી રીતે’,

35:01	I want a pattern	ત્યારે મારે જોઈતો હોય છે
	which I can follow	એક ઢાંચો જેને હું અનુસરું,

35:06	a method which I can copy.	એક રીત જેની હું નકલ કરું.

35:10	So, the method, the system,	આથી, એ રીત, એ પદ્ધતિ,

35:14	the practice is being	એ ટેવ
	recorded in the brain.	મગજમાં રેકોર્ડ થતી રહે છે.

35:20	Right?	ખરું?
	You are following this?	તમે આ સમજો છો?

35:24	So, never ask 'how'.	માટે ક્યારેય એમ ન પૂછો કે ‘કેવી રીતે’.

35:34	That is one of the greatest	આ એક મહાનતમ શોધ છે
	discoveries

35:37	– never ask 'how' of anybody	- ક્યારેય કોઈનેય માનસિક રીતે
	psychologically.	એમ ન પૂછો કે ‘કેવી રીતે’.

35:44	Of course, you would ask	અલબત્ત, તમે પૂછો કે અહીંથી
	how am I to get from this place	હું જે ઓરડામાં રહું છું ત્યાં

35:48	to the room I live in	કેવી રીતે જવાય
	– I have to ask, 'please tell me.'	- મારે પૂછવું પડે કે, ‘કૃપયા મને કહો.’

35:52	That is a different matter.	એ એક અલગ બાબત છે.

35:54	But to ask a guru	પરંતુ એક ગુરુને પૂછવું
	– as you all…	- જેમ તમે સૌ...

36:00	There you are, you have	તમે સૌએ વિવિધ લોકોને જોયા છે,
	all seen various people,

36:03	with their peculiar dress,	તેઓના વિશિષ્ટ પોશાકોમાં,
	you have got gurus.	તમારે ગુરુઓ છે.

36:07	They ask the guru	તેઓ ગુરુને પૂછે છે કે
	how to attain enlightenment.	પ્રબુદ્ધતા કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરવી.

36:11	And the poor chap	અને બિચારો ગુરુ
	tells you how.	તમને કહે છે કે કેવી રીતે.

36:15	All that you do is repeat,	અને તમે માત્ર એનું એ ફરી કર્યા કરો છો,
	so that your brain is recording.	જેથી મગજ રેકોર્ડીંગ કરતું રહે છે.

36:21	You follow?	તમે સમજો છો?

36:23	And so that record	અને એટલે તે રેકોર્ડ
	prevents you from clarity.	તમને સ્પષ્ટતા મેળવવાથી રોકે છે.

36:33	Right?	બરાબર?

36:35	Now, if you don't ask how,	હવે, જો તમે એમ ન પૂછો કે ‘કેવી રીતે’,
	if you can put that word	જો તમે એ શબ્દને તમારી ચેતનાથી

36:41	totally out of your consciousness,	સંપૂર્ણપણે બહાર મૂકી શકો,
	then what is left?	તો પછી શું બચે છે?

36:51	Then	પછી
	you are looking at yourself,	તમે તમારી જાતને જુઓ છો,

36:55	you are looking	તમે તમારી પોતાની
	at your own activity	પ્રવૃત્તિને જુઓ છો, જેમાં ભૂતકાળ

36:59	of the past operating on the present,	વર્તમાન ઉપર કાર્યરત રહીને, પોતાનામાં
	modifying itself and going on.	સુધારા-વધારા કરતો આગળ વધે છે.

37:05	This cycle. Right?	આ ચક્ર છે. બરાબર?

37:09	The cycle of action-reaction,	ક્રિયા-પ્રતિક્રિયા અને
	and reaction-action.	પ્રતિક્રિયા-ક્રિયાનું આ ચક્ર.

37:16	Right?	બરાબર?
	This is the cycle we live in.	આપણે આ ચક્રમાં જીવીએ છીએ.

37:22	It is like a tide going out	આ ભરતીઓટ જેવું છે, એનું એ પાણી
	and the same water is coming in.	બહાર જાય છે અને અંદર પાછું આવે છે.

37:30	Right?	ખરું?
	This is our life.	આ છે આપણું જીવન.

37:35	Now we are going	હવે આપણે
	to ask another question,	બીજો પ્રશ્ન પૂછીશું,

37:37	which is	જે છે
	– am I disturbing you too much?	- શું હું તમને બહુ ખલેલ પહોંચાડું છું?

37:44	It's up to you.	આ તમારી ઉપર છે.

37:48	That is, our life is	એટલે કે, આપણું જીવન
	action and reaction. Right?	ક્રિયા અને પ્રતિક્રિયા છે. ખરું?

37:56	It's like the tide going out,	આ એના જેવું છે કે ભરતી બહાર જાય છે,
	tide coming in,	ઓટ અંદર આવે છે,

38:01	challenge – response,	પડકાર – પ્રતિભાવ,

38:06	question – answer.	પ્રશ્ન – જવાબ.

38:09	Now, as the water goes out	તો, જેમ પાણી બહાર જાય છે
	and the water comes in,	અને પાણી અંદર આવે છે,

38:16	can there be	એમ મનની, મગજની
	a state of mind, brain,	કોઈ એવી અવસ્થા હોઈ શકે

38:21	when there is	જ્યારે કોઈ
	no action and reaction?	ક્રિયા અને પ્રતિક્રિયા ન હોય?

38:25	This requires a great deal	આ તમારી જાતનું
	of observation of yourself.	અતિશય અવલોકન માગે છે.

38:31	I won't go into it,	હું એમાં નહીં જાઉં,
	it's too complex for the moment.	એ હાલ પૂરતું ઘણું જટિલ છે.

38:36	So, is it possible not to record?	તો, શું રેકોર્ડ ન કરવું શક્ય છે?
	Right?	બરાબર?

38:46	Not to record insult or flattery.	અપમાન કે વખાણને રેકોર્ડ નહીં કરવાનું.
	Not to record	રેકોર્ડ ન કરવું

38:53	– somebody says	- કોઈ કહે કે
	you are an ass or an idiot,	તમે ગધેડા છો કે મૂરખ છો,

38:56	when you think you are	જ્યારે તમને એમ હોય કે તમે
	a clever man – not to record.	હોશિયાર માણસ છો - રેકોર્ડ નહીં કરવાનું.

39:03	That is only possible	એ ત્યારે જ શક્ય બને
	when you see	જ્યારે તમે જુઓ કે

39:06	what the recording process	રેકોર્ડીંગની પ્રક્રિયા
	does in life.	જીવનમાં શું કરે છે.

39:14	Right?	બરાબર?

39:16	Suppose you are married,	ધારો કે તમે વિવાહિત છો,
	or unmarried,	અથવા અવિવાહિત છો,

39:18	or live with a girl,	કે કોઈ છોકરી સાથે રહો છો,
	and so on,	વગેરે,

39:22	every incident	એ સંબંધમાંનો
	in that relationship,	દરેક બનાવ,

39:26	whether it is sexual,	શારીરિક સંબંધ હોય કે
	and so on, every incident,	ગમે તે હોય, દરેક બનાવ,

39:31	the word is recorded,	દરેક શબ્દ રેકોર્ડ થાય છે,
	is taped, recorded.	ટેપ થાય છે.

39:34	Right?	ખરું?
	This is so, isn't it.	આ આવું છે, નહીં કે?

39:47	And that record – and you have	તે રેકોર્ડ – અને તમારી પાસે
	a record of the husband –	પતિનો રેકોર્ડ છે -

39:57	those two records	આ બંને રેકોર્ડઝ
	are memories. Right?	સ્મૃતિઓ છે. બરાબર?

40:02	And therefore you are living	અને આથી તમે ભૂતકાળમાં
	in the past – naturally.	જીવો છો – સ્વાભાવિક રીતે જ.

40:08	So, what takes place?	તો, શું બને છે?

40:13	You never meet	તમે એકબીજાને ક્યારેય
	each other afresh.	નવેસરથી મળતા નથી.

40:19	Right?	ખરું?
	You never see anything anew.	તમે ક્યારેય કશુંય નવેસરથી જોતા નથી.

40:27	Right?	ખરું?
	And there lies the conflict.	અને ત્યાં સંઘર્ષ રહેલો છે.

40:32	The old	હંમેશાં જૂનું
	always meeting the new	નવાને મળે છે

40:35	and changing the new	અને નવાને ભૂતકાળના નિયમોનું
	to conform to the past.	પાલન કરવા માટે બદલે છે.

40:40	And making the new conform	નવાને ભૂતકાળના નિયમોનું પાલન કરવા

40:44	or assimilate to the past	કે ભૂતકાળને પચાવવા માટે ફરજ પાડવી
	is a process of conflict.	એ સંઘર્ષની પ્રક્રિયા છે.

40:48	I wonder if you	તમે આ બધું સમજો છો કે?
	understand all this !

40:55	Are we exercising our brain	આપણે આપણાં મગજોને વ્યાયામ
	or merely listening?	આપીએ છીએ કે માત્ર સાંભળીએ છીએ?

41:04	Are you using your brain capacity?	તમે લોકો તમારાં મગજોની ક્ષમતાનો
	So, we come back.	ઉપયોગ કરો છો? આપણે પાછા આવીએ.

41:12	When you are recording all the time,	જ્યારે તમે બધા જ સમયે રેકોર્ડીંગ કરો,
	you are wasting energy,	ત્યારે તમે ઊર્જાનો અપવ્યય કરો છો,

41:20	because you remember what you said	કારણ કે તમે મને જે કહ્યું હતું એ તમે
	to me and I get angry about it.	યાદ કરો છો અને હું એનાથી ગુસ્સે થાઉં છું.

41:26	You follow?	તમે સમજો છો?

41:27	So you discover all recording	માટે તમે શોધો છો કે બધું રેકોર્ડીંગ
	is a wastage of energy.	ઊર્જાનો અપવ્યય છે.

41:36	Right?	ખરું?
	And you need energy !	અને તમને ઊર્જાની જરૂર છે!

41:46	The people who are great scholars,	જે લોકો મહાન વિદ્વાનો હોય છે,
	who have read such a lot,	જેઓએ પુષ્કળ વાંચ્યું હોય છે,

41:52	who know so many things	જેઓ ઘણીબધી બાબતો જાણતા હોય છે,
	– haven't you met them? –	- તમે એવા લોકોને મળ્યા નથી? -

42:00	tremendously,	તેઓનાં મગજોમાં વિપુલ
	all stored in the brain.	સંગ્રહ હોય છે.

42:06	Why carry all that	શા માટે એ બધું
	in your brain?	મગજમાં રાખવું?

42:10	They are in the books, you can	એ બધું પુસ્તકોમાં છે, તમે
	read them – why carry it here?	વાંચી શકો - શા માટે એ અહીં લાવવું?

42:15	No, enquire, go into it,	ના, તપાસ કરો, આમાં ઊંડા જાવ,
	you will see.	તમે જોશો.

42:18	You carry it in here	તમે એને અહીં ઊંચકી લાવો છો
	because it gives you power,	કેમ કે એ તમને વર્ચસ્વ, હોદ્દો,

42:23	position, scholarly,	મહાવિદ્વાન પંડિતની
	great pundit.	પદવી આપે છે.

42:31	Right?	ખરું?

42:33	So your brain then becomes	આથી તમારું મગજ પછી જ્ઞાનથી
	so burdened with knowledge,	એટલું તો ભારે થઈ જાય છે,

42:41	and knowledge	અને જ્ઞાન
	is the enemy of love.	પ્રેમનું શત્રુ છે.

42:45	Oh, for God's sakes !	ઓહ, ભગવાનને ખાતર!

42:49	If you understand this	જો તમે આ તમારા હ્રદયથી સમજો,
	from your heart, not intellectually,	બુદ્ધિથી નહીં,

42:57	then	તો પછી
	knowledge has its place,	જ્ઞાનનું પોતાનું સ્થાન છે,

43:03	and psychologically	અને માનસિક રીતે
	it has no place whatsoever.	જ્ઞાનનું કોઈ જ સ્થાન નથી.

43:09	Right?	બરાબર?
	Can you live like that?	તમે એ પ્રમાણે જીવી શકો?

43:15	Can you live a daily life,	તમે રોજિંદું જીવન

43:22	never recording	ક્યારેય માનસિક બાબતે રેકોર્ડીંગ
	psychologically?	કર્યા વિના જીવી શકો?

43:29	Would you try it?	તમે આનો પ્રયત્ન કરશો?

43:33	Would you do it	તમે અહીં બેઠેલાં છો
	as you are sitting now there,	ત્યારે જ આ કરશો,

43:37	or go home	કે ઘરે જશો
	and think about it?	અને આના વિષે વિચારશો?

43:42	I know you are going	હું જાણું છું તમે
	to think about it,	આના વિષે વિચારશો,

43:46	probably you are doing that,	કદાચ તમે એવું કરી રહ્યાં છો,
	you are thinking about it.	તમે આના વિષે વિચારી રહ્યાં છો.

43:51	And that thinking,	અને તે વિચારવું,
	which is born of knowledge,	જે જ્ઞાનમાંથી જન્મ્યું છે,

43:55	is going to prevent love.	એ પ્રેમને રોકશે.

44:03	Right?	ખરું?

44:05	So we are going to go	તો હવે આપણે
	into another question :	એક અન્ય પ્રશ્ન લઈશું:

44:15	when you think about something,	જ્યારે તમે કોઈ વસ્તુ વિષે વિચારતા હો,
	what do you mean by thinking?	ત્યારે તમે વિચારવાનો શો અર્થ કરો છો?

44:27	I think about you,	હું તમારે વિષે વિચારું,

44:33	about my wife, my husband,	મારી પત્ની વિષે, મારા પતિ વિષે,

44:35	I think about my business	મારા કામધંધા વિષે વિચારું
	– think.	- વિચારવું.

44:39	What is thinking?	વિચારવું એટલે શું?

44:44	Thinking 'about' something	કશાકને ‘વિષે’ વિચારવું
	– right? –	- ખરું? -

44:49	and thinking – not 'about' something.	અને વિચારવું - કશાકને ‘વિષે’ નહીં.
	You see the difference?	તમે તફાવત જુઓ છો?

44:56	Oh, lord !	ઓ પ્રભુ!
	Can we go on?	આપણે આગળ જઈએ?

45:00	You aren't too tired?	તમે બહુ થાકી નથી ગયાં ને?

45:03	Sunday afternoon.	રવિવારની બપોર.

45:08	You can begin all over again	સોમવારે સવારે તમે સૌ
	on Monday morning	ફરી શરૂ કરશો

45:12	– office,	- ઑફિસ,
	the routine sets in.	રોજિંદું કામકાજ.

45:17	At least this evening	ઓછામાં ઓછું આજની સાંજ
	you are more or less free,	તમે થોડુંઘણું સ્વતંત્ર છો,

45:21	you can enjoy yourself	તમે આ બધી વાહિયાત વાતનો
	to listen to all this rubbish.	આનંદ માણી શકો છો.

45:28	But it is not rubbish.	પણ આ વાહિયાત વાત નથી.

45:32	It's something	આ અત્યંત ગંભીર
	terribly serious,	વાત છે,

45:37	because	કારણ કે
	man is destroying himself.	માનવ પોતાનો વિનાશ કરી રહ્યો છે.

45:45	And knowledge is one	અને જ્ઞાન એ વિનાશનાં
	of the factors of destruction,	પરિબળોમાંનું એક છે,

45:53	and therefore where there is love	માટે જયાં પ્રેમ હોય છે
	there is no destruction.	ત્યાં કોઈ વિનાશ નથી હોતો.

46:05	We must understand	આપણે એક વસ્તુ
	a certain thing, which is,	સમજવી જોઈએ કે

46:10	what is thinking and what is	વિચારવું એટલે શું અને
	thinking about something. Right?	કશાકને ‘વિષે’ વિચારવું એટલે શું. બરાબર?

46:19	Thinking about something	કશાકને ‘વિષે’ વિચારવું
	is one factor,	એ એક પરિબળ છે,

46:25	and thinking is another fact	અને વિચારવું એ બીજી હકીકત છે
	– right? – thinking.	- બરાબર? - વિચારવું.

46:30	So, I can think about Europe	એટલે કે, હું યુરોપ વિષે,
	or Lebanon, the destruction,	કે લેબનોનમાં વિનાશ,

46:39	the murder, the appalling things	હત્યાઓ, જે આઘાતજનક ઘટનાઓ
	that are going on,	બની રહી છે તે વિષે વિચારી શકું,

46:43	or I'll enquire :	અથવા હું તપાસ કરું :
	what is thinking?	વિચારવું એટલે શું?

46:47	You understand?	તમે સમજો છો?
	Would you join me in this game?	તમે આ રમતમાં મારી સાથે જોડાશો?

46:56	We are working out this	આપણે સાથે મળીને
	together.	આનું આકલન કરી રહ્યાં છીએ.

47:00	I am not doing it for my amusement,	હું મારી ગંમત ખાતર આ નથી કરી રહ્યો,
	we are doing it together.	આપણે સાથે મળીને આ કરી રહ્યાં છીએ.

47:05	What is thinking?	વિચારવું એટલે શું?

47:08	When you say, 'I will think	જ્યારે તમે કહો કે, ‘હું તમે જે કહ્યું
	about what you have said'	તે વિષે વિચારીશ’,

47:15	which is thinking	એ છે વિચારવું
	– about what I have said.	- મેં જે કહ્યું તેના વિષે.

47:23	Or you are actually thinking	અથવા તો તમે કોઈ વિષય વિના
	without the object. Right?	ખરેખર વિચારતા હો છો. ખરું?

47:30	Now, what is thinking?	તો, વિચારવું એટલે શું?

47:37	Because thought has created the most	કારણ કે વિચારે જીવનમાં અસાધારણ
	extraordinary things in life,	વસ્તુઓનું સર્જન કર્યું છે,

47:45	the great temples, the great mosques,	ભવ્ય મંદિરો, ભવ્ય મસ્જિદો,
	the marvellous cathedrals,	અદ્દભુત દેવળો,

47:50	the splendour of those marvellous	આકાશમાં ઊંચે ઊઠતી એ બધી
	structures, soaring up into the sky,	અદ્દભુત ઈમારતોની જાહોજલાલી,

47:59	the great paintings, the sculpture,	મહાન ચિત્રો, શિલ્પો,
	the great poems. Right?	મહાન કવિતાઓ. ખરું?

48:05	And also thought has created	અને વિચારે યુદ્ધનાં અસાધારણ
	the extraordinary instruments of war.	સાધનોનું પણ સર્જન કર્યું છે.

48:15	Thought has also created	વિચારે એ બધી વસ્તુઓનું
	all the things in the temples,	પણ સર્જન કર્યું છે, જે

48:19	in the mosques,	મંદિરોની, મસ્જિદોની, ચર્ચની
	in the churches.	અંદર છે.

48:23	Right?	ખરું?
	These are facts.	આ હકીકતો છે.

48:27	You may say, 'No, they are	તમે કહી શકો કે, ‘ના, એ બધું
	direct revelation from God',	ભગવાનનો પ્રત્યક્ષ સાક્ષાત્કાર છે’;

48:32	when you say that,	જ્યારે તમે એવું કહો,
	that is also thought. Right?	ત્યારે તે પણ વિચાર છે. બરાબર?

48:38	So, thought has done	એટલે, વિચારે સૌથી અસાધારણ
	the most extraordinary things,	વસ્તુઓ કરી છે,

48:46	and also done	અને સૌથી આઘાતજનક
	the most appalling things.	વસ્તુઓ પણ કરી છે.

48:51	Thought has burnt people,	વિચારે લોકોને સળગાવી દીધા છે,
	call them Heretics and burn them.	એમને નાસ્તિક કહીને સળગાવી દીધા છે.

48:59	And thought said, you must follow	અને વિચારે કહ્યું છે, તમારે માર્ક્સ,
	Marx, Engels, and so on.	એંગલ્સ વગેરેને જ અનુસરવું રહ્યું.

49:05	Thought has been extraordinarily	વિચારનું આપણાં જીવનમાં
	important in our life.	અતિશય મહત્ત્વ રહ્યું છે.

49:12	Right?	ખરું?
	Do you understand this?	તમે આ સમજો છો?

49:16	Now, what is thought?	તો, વિચાર એટલે શું?
	What is thinking?	વિચારવું એટલે શું?

49:26	Look, enquire, look at it,	જુઓ, તપાસ કરો, આની સામે જુઓ,
	look at your own way of thinking.	તમારી પોતાની વિચારવાની રીતને જુઓ.

49:35	You think about your wife	તમે તમારી પત્ની વિષે વિચારો છો
	– suppose, if you ever do –	- એમ ધારો, તમે ક્યારેય વિચારતા હો તો -

49:43	you think about	તમે તમારી પત્ની કે પતિ વિષે
	your wife or husband.	વિચારો છો.

49:49	What is that thinking	તમે જ્યારે પત્ની કે પતિ વિષે વિચારો,
	when you think about her or him?	ત્યારે તે વિચારવું શું હોય છે?

49:53	You have	તમારી પાસે તે વ્યક્તિનો
	the experience of that person,	અનુભવ છે,

49:58	the image of that person,	તે વ્યક્તિની માનસિક છબી છે,

50:00	the nature, the look,	- તેનો સ્વભાવ, ચહેરો, બાંધો,
	the structure,

50:05	the appearance of that person,	દેખાવ વગેરે -
	which is memory.	જે સ્મૃતિ છે.

50:10	Right? Right, sirs?	બરાબર? બરાબર, સર?

50:14	And that memory is based	અને એ સ્મૃતિ તે વ્યક્તિ વિષેના
	on knowledge of that person.	જ્ઞાન ઉપર આધારિત છે.

50:21	Right?	બરાબર?

50:23	And that knowledge is based	અને એ જ્ઞાન તે વ્યક્તિ સાથેના
	on the experience with that person.	અનુભવ ઉપર આધારિત છે.

50:28	Right?	બરાબર?
	Do you see this?	તમે આ જુઓ છો?

50:32	So, thinking is born	એટલે કે, વિચારવું જન્મ્યું છે
	from experience,	અનુભવમાંથી,

50:41	knowledge derived from experience,	જ્ઞાન આવ્યું છે મગજમાં સ્મૃતિ તરીકે
	stored in the brain as memory,	સંગ્રહાયેલા અનુભવમાંથી,

50:48	and reaction to that memory	અને તે સ્મૃતિ પ્રત્યેની પ્રતિક્રિયા
	is thought. Right?	એ છે વિચાર. બરાબર?

50:57	So thought is	એટલે વિચાર એક
	a material process.	ભૌતિક પ્રક્રિયા છે.

51:03	Would you see that?	તમે આ જુઓ છો?

51:09	Right, sir?	ખરું, સર?
	So thought is not sacred.	માટે વિચાર પવિત્ર નથી.

51:13	And whatever it creates	અને એ જે કાંઈ સર્જન કરે છે
	is not sacred – your Upanishads,	તે પવિત્ર નથી – તમારા ઉપનિષદો,

51:19	your Gita, your Bible,	તમારી ગીતા, તમારું બાઇબલ,
	Koran, is not sacred.	કુરાન પવિત્ર નથી.

51:27	See what you are accepting	એ જુઓ કે જે ક્ષણે તમે કહો કે
	the moment you say	વિચાર એક ભૌતિક પ્રક્રિયા છે,

51:32	thought is a material process.	ત્યારે તમે શેનો સ્વીકાર કરો છો.

51:36	It is a material process	એ એક ભૌતિક પ્રક્રિયા છે
	because	કારણ કે

51:40	the brain, the brain cells	મગજ, મગજના કોષો ધરાવે છે
	contain the past memories,	ભૂતકાળની સ્મૃતિઓ,

51:45	past knowledge, past experience,	ભૂતકાળનું જ્ઞાન, ભૂતકાળનો અનુભવ,
	and from that thought arises.	અને તેમાંથી ઉદ્ભવે છે વિચાર.

51:52	If you had no experience,	જો તમને કોઈ અનુભવ ન હોય,
	no knowledge,	જ્ઞાન ન હોય,

51:55	no memory, there is no thought.	સ્મૃતિ ન હોય, તો વિચાર ન હોય.
	Right?	ખરું?

52:02	So look at it carefully	માટે આને કાળજીથી જુઓ
	and you will see it for yourself.	અને તમે તમારી જાતે આ જોશો.

52:06	So thought is	એટલે વિચાર
	a material process.	એક ભૌતિક પ્રક્રિયા છે.

52:12	Would you see that?	તમે આ જોશો?

52:16	So thought has created God	એટલે વિચારે ભગવાનનું સર્જન કર્યું છે
	and then thought worships God.	અને પછી વિચાર ભગવાનની પૂજા કરે છે.

52:27	Yes, sir !	હા, સર!
	You're had !	તમે ફસાયા છો!

52:35	This is very important.	આ બહુ અગત્યનું છે.
	Please, look at it.	કૃપયા, આને જુઓ.

52:42	And if thought is a material process,	અને જો વિચાર એક ભૌતિક પ્રક્રિયા છે,
	then what are we?	તો આપણે શું છીએ?

52:54	You understand my question?	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

52:57	What are we,	માનસિક રીતે,
	psychologically?	આપણે શું છીએ?

53:03	Thought says you are Hindu.	વિચાર કહે છે, તમે હિન્દૂ છો.

53:07	Thought says	વિચાર કહે છે,
	you are a great man.	તમે એક મહાન માણસ છો.

53:10	Thought says you must	વિચાર કહે છે, તમારે
	achieve enlightenment.	પ્રબુદ્ધતા પ્રાપ્ત કરવી જ રહી.

53:16	Thought says	વિચાર કહે છે,
	you must meditate.	તમારે ધ્યાન ધરવું જ જોઈએ.

53:21	Thought says obey, follow,	વિચાર કહે છે, આજ્ઞાપાલન કરો, અનુસરો,
	become like somebody else.	કોઈક અન્યના જેવા બનો.

53:32	So thought says become,	વિચાર કહે છે,
	both outwardly,	બાહ્ય રીતે કશુંક બનો,

53:39	if you are a clerk,	જો તમે કારકુન હો,
	become the manager,	તો સંચાલક બનો,

53:43	if you are the manager,	જો તમે સંચાલક હો,
	become the executive,	તો વહીવટકર્તા બનો,

53:45	if you are the executive,	જો તમે વહીવટકર્તા હો,
	the chairman.	તો અધ્યક્ષ બનો,

53:51	Also, thought says,	વિચાર એ પણ કહે છે કે,
	you are a disciple,	તમે શિષ્ય છો,

53:55	you'll eventually be the master,	તમે આગળ જતાં નિષ્ણાત બનશો,
	and ultimately the guru,	અને છેવટે ગુરુ,

54:00	and, still further,	અને, એથીયે આગળ જતાં
	enlightened.	પ્રબુદ્ધ બનશો.

54:04	Thought	વિચાર આ બધું
	is constructing all this.	નિર્માણ કરે છે.

54:08	I wonder	હું વિચારું છું, તમે આ બધું
	if you realise all this.	સ્પષ્ટપણે સમજો છો કે કેમ?

54:19	So,	આમ,
	we live by thought.	આપણે વિચાર દ્વારા જીવી છીએ.

54:31	And as experience is limited,	અનુભવ સીમિત છે,
	so knowledge is always limited,	તેથી જ્ઞાન હંમેશાં સીમિત હોય છે,

54:40	whether it is scientific knowledge,	ભલે તે વૈજ્ઞાનિક જ્ઞાન હોય,
	biological knowledge,	જૈવિક જ્ઞાન,

54:44	arithmetical knowledge,	અંકગણિતનું જ્ઞાન,
	and so on,	કે જે પણ હોય,

54:48	all knowledge is always	બધું જ્ઞાન હંમેશાં
	eternally limited.	સદૈવ સીમિત હોય છે.

54:55	Future knowledge is limited.	ભવિષ્યનું જ્ઞાન સીમિત છે.
	Right? Do you see this?	ખરું? તમે આ જુઓ છો?

55:02	No, you don't.	ના, તમે નથી જોતા.
	Right, sir?	ખરું, સર?

55:05	Knowledge is limited	જ્ઞાન સીમિત છે
	because it is based on experience.	કેમ કે એ અનુભવ ઉપર આધારિત છે.

55:10	And because it is experience	એ અનુભવ છે,
	it's limited,	માટે સીમિત છે;

55:13	therefore thought	આથી વિચાર સીમિત છે.
	is limited.

55:17	Thought can imagine	વિચાર અસીમની
	the limitless	કલ્પના કરી શકે

55:23	and imagine you	અને કલ્પી શકે કે તમે
	achieving the limitless.	અસીમની પ્રાપ્તિ કરી રહ્યાં છો.

55:27	Right?	બરાબર?
	Are you following all this?	તમે સમજો છો આ બધું?

55:35	Thought is word.	વિચાર શબ્દ છે.
	Right?	ખરું?

55:39	Thought is the symbol.	વિચાર પ્રતિક છે.

55:44	So, the enlightenment,	એટલે, પ્રબુદ્ધતા, અમાપ
	the measureless is a word.	એ એક શબ્દ છે.

55:55	And the word is not the actual.	અને શબ્દ એ વાસ્તવિકતા નથી.
	You understand all this?	તમે સમજો છો આ બધું?

56:02	So, can the brain be free	તો, શું મગજ શબ્દોની જાળમાંથી
	of the network of words?	મુક્ત થઈ શકે?

56:09	Yes, sir...	હા, સર...

56:15	And the self, the 'me',	અને સ્વત્વ, ‘હું’, અહં
	the ego is knowledge.	એ છે જ્ઞાન.

56:25	Right? Right, sir?	ખરું? ખરું, સર?

56:30	You pundits,	તમે પંડિતો,
	would you agree to that?	તમે આની સાથે સંમત થશો?

56:35	The self, the 'me' is the essence	સ્વત્વ, ‘હું’ એ જ્ઞાનનો
	of knowledge. No?	સારાંશ છે. નહીં?

56:47	All right, let's put it round	સારું, ચાલો આને બીજી રીતે મૂકીએ,
	the other way, what is the self?	સ્વત્વ એટલે શું?

56:51	What are you?	તમે શું છો?

56:56	Come on, sir, what are you?	આવો, સર, તમે શું છો?

56:59	Your name, your form,	તમારું નામ, તમારો આકાર,
	the clothes you wear	તમારાં વસ્ત્રો,

57:05	if you are a sannyasi	જો તમે સંન્યાસી હો તો
	of a peculiar kind,	ખાસ પ્રકારનો પોશાક,

57:12	you have a bank account,	તમારી પાસે બેન્કનું ખાતું છે,

57:14	you are a businessman,	તમે ધંધાદારી માણસ છો,
	you have had a lot of experience,	તમે ઘણાબધા અનુભવો મેળવ્યા છે,

57:20	you have had	તમે અતિશય પ્રમાણમાં
	a great deal of pleasure,	ખુશી મેળવી છે,

57:24	pain, anxiety,	પીડા, વ્યગ્રતા, દુ:ખ
	loneliness, sorrow	મેળવ્યાં છે -

57:29	right?	બરાબર?
	You are that, aren't you?	તમે તે છો, નહીં કે?

57:35	Right?	બરાબર?
	Would you acknowledge that?	શું તમે આના ખરાપણાને સ્વીકારશો?

57:38	Or do you say, 'I am atman,	કે પછી તમે કહેશો કે, ‘હું આત્મા છું,
	something far superior.'	કશુંક અતિ ઉચ્ચ છું.’

57:43	Oh yes, you all do.	ઓહ હા, તમે સૌ એમ કહો છો.

57:47	If you say, 'I am far superior',	જો તમે કહો કે, ‘હું અતિ ઉચ્ચ છું’,
	that's also the invention of thought.	તો તે પણ વિચારે ઉપજાવેલું છે.

57:56	Right?	ખરું?

57:59	Because you have read about it, say,	તમે એના વિષે વાંચ્યું છે, એટલે તમે
	'By Jove, there is a higher self.'	કહો છો, ‘અવશ્ય, એક ઉચ્ચતર સ્વત્વ છે.’

58:06	Or some guru	અથવા કોઈ ગુરુ આવે છે
	comes along and says,	અને કહે છે,

58:08	'There is super-consciousness	‘એક ઉત્તમ ચેતના છે અને
	and you must draw it down.'	તમારે એને નીચે ખેંચી લાવવી જોઈએ.’

58:14	Right?	ખરું?

58:16	So all that process is	માટે તે સઘળી પ્રક્રિયા
	a movement of thought,	વિચારની એક ગતિ છે,

58:25	– and thought is time.	- અને વિચાર સમય છે.
	Right?	ખરું?

58:33	Because to acquire knowledge	કેમ કે જ્ઞાન સંપાદન કરવામાં
	requires time.	સમય લાગે છે.

58:38	To acquire knowledge, say Russian,	જ્ઞાન સંપાદન કરવું, જેમ કે
	or English, or Spanish, or French,	રશિયન, અંગ્રેજી, સ્પેનિશ કે ફ્રેંચ

58:45	requires	શીખવું એ અતિશય પ્રમાણમાં
	a great deal of time.	સમય માગી લે છે.

58:48	You may spend three months	તમને ત્રણ મહિના કે એક વર્ષ લાગે,
	or a year, that is time.	એ સમય છે.

58:54	So to acquire knowledge, inwardly	આમ આંતરિક કે બાહ્ય રીતે જ્ઞાન
	or outwardly, requires time. Right?	સંપાદન કરવામાં સમય લાગે છે. ખરું?

59:04	To learn about yourself	તમારી જાત વિષે શીખવું
	is to have time.	એનો અર્થ છે સમય લેવો.

59:11	Right?	ખરું?
	Do you understand this?	તમે આ સમજો છો?

59:17	See what game	જુઓ કે તમે તમારી જાત સાથે
	you are playing with yourself.	કેવી રમત રમો છો.

59:22	I want to learn about myself	હું મારી જાત વિષે શીખવા માગું છું
	– self-knowledge	- આત્મજ્ઞાન,

59:26	which I have talked	જેને વિષે મેં
	a great deal about –	ઘણીબધી વાતો કરી છે -

59:31	self-knowledge,	આત્મજ્ઞાન,
	to know myself.	મારી જાતને જાણવી.

59:34	And to know myself, I must	અને મારી જાતને જાણવા માટે મારે
	investigate, I must observe,	પરીક્ષણ, અવલોકન કરવું પડે,

59:38	I must analyse, I must have	મારે પૃથક્કરણ, આત્મનિરીક્ષણ કરવું પડે,
	introspection – you follow? –	- તમે સમજો છો? -

59:42	watch, learn, observe,	ધ્યાનથી જોવું, શીખવું, અવલોકવું,
	self-recollected, be aware,	આત્મસ્મૃતિ, જાગૃત હોવું,

59:48	all that takes time.	આ બધું સમય માગે છે.

59:51	Right? Would you agree to that?	ખરું? તમે આની સાથે સંમત થશો?
	Do you see that?	તમે આ જુઓ છો?

59:59	All that requires time.	આ બધું સમય માગે છે.

1:00:01	To know about the moon	ચંદ્ર વિષે જાણવું
	requires time.	એ સમય માગે છે.

1:00:08	This is simple.	આ સરળ છે.

1:00:10	And also to know myself,	અને મારી જાતને જાણવા માટે પણ,
	we have said, 'I require time'.	આપણે કહ્યું કે, ‘મને સમય જોઈએ’.

1:00:16	Right?	ખરું?

1:00:20	Which means what?	એનો અર્થ શો?

1:00:21	Oh, you are missing so much,	ઓહ, તમે ઘણુંબધું ગુમાવી રહ્યા છો,
	what is the matter with you?	તમને થયું છે શું?

1:00:33	Time is the enemy of man.	સમય માણસનો શત્રુ છે.

1:00:44	Illumination is not	પ્રકાશ એ કાંઈ
	enlightenment through time.	સમય થકી પ્રબુદ્ધતા નથી.

1:00:51	It isn't a gradual process,	એ ક્રમિક પ્રક્રિયા નથી,
	success after success.	એક સફળતા પછી બીજી સફળતા.

1:01:02	When you see thought is time	જ્યારે તમે જુઓ કે વિચાર એ સમય છે
	– of course.	- અવશ્ય.

1:01:08	Thought is movement	વિચાર ગતિ છે
	and time is movement.	અને સમય ગતિ છે.

1:01:13	Clear? So, thought and time	આ સ્પષ્ટ છે? એટલે કે, વિચાર
	go together.	અને સમય એકસાથે જાય છે.

1:01:20	They are not separate.	એ બંને અલગ નથી.

1:01:21	Thought is time	વિચાર સમય છે
	and time is thought.	અને સમય વિચાર છે.

1:01:27	So thought says,	વિચાર કહે છે,
	I must become enlightened.	મારે પ્રબુદ્ધ બનવું જ રહ્યું.

1:01:33	I must become,	મારે બનવું જ પડે,
	from what I am, what I should be.	હું જે છું તેમાંથી મારે જે હોવું જોઈએ તે.

1:01:39	That is... Goodness,	એનો અર્થ... સારપ,
	need I explain all these things?	મારે આ બધું સમજાવવાની જરૂર છે?

1:01:46	I am violent.	હું હિંસક છું.
	Human beings are violent.	માનવો હિંસક છે.

1:01:53	You are violent,	તમે હિંસક છો,
	aren't you?	નથી શું?

1:01:58	And you say, 'I must not	અને તમે કહો છો, ‘મારે હિંસક હોવું
	be violent, or become non-violent'.	ન જોઈએ, અથવા અહિંસક બનવું જોઈએ.’

1:02:07	So to become non-violent	માટે અહિંસક બનવું
	takes time.	એ સમય માગે છે.

1:02:12	During that interval of becoming	અહિંસક બનવાના એ અંતરાળ
	non-violent, you are being violent.	દરમ્યાન, તમે હિંસક હો છો.

1:02:21	So non-violence is nonsense.	એટલે અહિંસા વાહિયાત વાત છે.
	Right?	બરાબર?

1:02:29	What is fact is violence.	જે હકીકત છે એ છે હિંસા.

1:02:34	So, our brains are trained	આપણાં મગજો કશુંક બનવા માટે
	to become.	કેળવાયેલાં છે.

1:02:40	As you become a clerk,	જેમ તમે કારકુન બનો,
	reach the ladder,	પછી સીડી ચડો,

1:02:45	the same is extended	એને જ માનસિક વિશ્વમાં
	to the psychological world.	વિસ્તારવામાં આવે છે.

1:02:51	You are following?	તમે સમજો છો?

1:02:53	There we say, 'I am ignorant,	ત્યાં આપણે કહીએ છીએ, ‘હું અજાણ છું,
	I must have knowledge about myself.'	મને મારી જાત વિષે જ્ઞાન હોવું જોઈએ.’

1:02:58	'I am violent,	‘હું હિંસક છું,
	I must become non-violent.'	મારે અહિંસક બનવું જ રહ્યું.’

1:03:04	I am angry, I must become	હું ક્રોધિત છું,
	without anger.	મારે ક્રોધરહિત બનવું જ રહ્યું.’

1:03:10	Now, look at it carefully.	હવે, આને સાવચેતીથી જુઓ.

1:03:14	You are violent. Violence	તમે હિંસક છો. હિંસા
	is not separate from you.	તમારાથી અલગ નથી.

1:03:22	Would you agree to that?	તમે આની સાથે સંમત થશો?

1:03:28	The Hindus are very clever	હિન્દૂઓ બહુ હોશિયાર હોય છે.
	birds.

1:03:32	They'll agree up to a point.	તેઓ એક બિંદુ સુધી સંમત થાય છે.
	I can see it in their faces.	હું તેઓના ચહેરાઓ ઉપર તે જોઈ શકું છું.

1:03:39	But they have got	પરંતુ તેઓની પાસે
	behind them the idea	એક કલ્પના હોય છે કે

1:03:42	that the 'me' is different	‘હું’ એ દૃષ્ટાથી
	from the observer.	ભિન્ન છે.

1:03:47	The person who witnesses	જે જોનાર વ્યક્તિ છે
	is different.	તે ભિન્ન છે.

1:03:50	Right? You know the game	ખરું? તમે જે રમત રમો છો
	you are playing !	તે તમે જાણો છો !

1:03:58	Is that a fact?	શું આ હકીકત છે?

1:04:01	Is it a fact that there is	શું આ હકીકત છે કે
	an observer different from anger?	ક્રોધથી ભિન્ન એક દૃષ્ટા છે?

1:04:09	Careful, don't answer it,	સાવચેતીથી, આનો જવાબ ન આપો,
	look at it carefully.	આને સાવચેતીથી જુઓ.

1:04:14	Anger is me.	ક્રોધ છું હું.
	I am not different from anger.	હું ક્રોધથી ભિન્ન નથી.

1:04:18	Right?	ખરું?
	Violence is me.	હિંસા છું હું.

1:04:23	Non-violence is not me	અહિંસા હું નથી

1:04:28	– right? –	- ખરું? -
	that's just an idea.	એ માત્ર એક કલ્પના છે.

1:04:31	The fact is I am violent.	હકીકત એ છે કે હું હિંસક છું.
	That is a fact.	એ એક હકીકત છે.

1:04:35	Non-violence is non-fact.	અહિંસા એ બિન-હકીકત છે.

1:04:39	But we pursue non-fact	પણ આપણે બિન-હકીકતનો પીછો કરીએ
	because we don't know	છીએ કેમ કે આપણે નથી જાણતા કે

1:04:43	how to deal with 'what is'.	‘જે છે’ તેની સાથે કેવી રીતે વ્યવહાર કરવો.
	You are following this?	તમે આ સમજો છો?

1:04:56	So, the observer	એટલે, દૃષ્ટા
	is not different from the observed.	દૃશ્યથી ભિન્ન નથી.

1:05:05	Right? No, this is difficult.	સાચું? ના, આ અઘરું છે.

1:05:12	Goodness ! I'll go into it.	ભલું થાવ ! હું આમાં જઈશ.

1:05:17	You see that tree over there	તમે ત્યાં પેલું વૃક્ષ જુઓ
	– if you ever look at trees.	- જો તમે વૃક્ષોને ક્યારેય જોતા હો તો.

1:05:24	When you look at a tree, the tree is	જ્યારે તમે એક વૃક્ષને જુઓ, ત્યારે
	obviously different from you.	દેખીતી રીતે જ વૃક્ષ તમારાથી ભિન્ન છે.

1:05:32	Right?	ખરું?
	The cloud of an evening	સાંજનું પ્રકાશ અને

1:05:36	full of light and beauty,	સૌંદર્યથી સભર વાદળ
	is different from you.	તમારાથી ભિન્ન છે.

1:05:42	But when you look at that tree,	પરંતુ જ્યારે તમે તે વૃક્ષને જુઓ,
	what takes place?	ત્યારે શું બને છે?

1:05:49	Do look at the tree	વૃક્ષને જુઓ
	– what takes place?	- શું બને છે?

1:05:55	You immediately use the word.	તમે તરત જ શબ્દનો ઉપયોગ કરો છો.
	Right?	ખરું?

1:06:01	So the word interferes	એટલે શબ્દ એ વૃક્ષને જોવામાં
	from looking at it.	હસ્તક્ષેપ કરે છે.

1:06:09	She is my wife or my husband	એ મારી પત્ની કે મારો પતિ છે
	– finished.	- થઈ રહ્યું.

1:06:17	Right?	ખરું?
	Don't you know all this?	તમે આ બધું નથી જાણતા શું?

1:06:24	So the word is preventing you	એટલે શબ્દ તમને
	from observing.	અવલોકન કરવામાંથી રોકે છે.

1:06:32	And also the word	અને શબ્દ
	is not the thing.	એ વસ્તુ પણ નથી.

1:06:38	The word 'tree'	‘વૃક્ષ’ શબ્દ
	is not the tree.	એ વૃક્ષ નથી.

1:06:41	The word 'my wife' is not the wife.	‘મારી પત્ની’ શબ્દ એ પત્ની નથી.
	I wonder if you see this !	તમે આ જુઓ છો ને!

1:06:47	If you see this,	જો તમે આ જુઓ,
	your relationship with your wife	તો તમારો તમારી પત્ની સાથેનો સંબંધ

1:06:50	will be entirely different.	તદ્દન વિશિષ્ટ હશે.
	Oh, you people.	ઓહ, તમે લોકો.

1:06:58	So, time is thought.	તો, સમય વિચાર છે.

1:07:05	And thought says,	અને વિચાર કહે છે,
	'I am this, I must become that.'	‘હું આ છું, મારે તે બનવું જ રહ્યું.’

1:07:11	Therefore, the becoming	આથી, બનવામાં
	implies time.	અભિપ્રેત છે સમય.

1:07:16	And what are you becoming?	અને તમે શું બનો છો?

1:07:22	You pundits answer this,	તમે પંડિતો આનો જવાબ આપો,
	what are you becoming?	તમે શું બનો છો?

1:07:28	More enlightened?	વધુ પ્રબુદ્ધ?
	Better human being?	વધુ સારા માનવ?

1:07:35	You are not good, but you say,	તમે સારા નથી, પણ તમે કહો છો,
	'I will become good.'	‘હું સારો બનીશ.’

1:07:42	And when you are becoming good	અને જ્યારે તમે સારા બની રહ્યા હો,
	you will never be good !	ત્યારે તમે ક્યારેય સારા નહીં હો!

1:07:48	I wonder if you see that.	તમે આ જુઓ છો કે કેમ?

1:07:51	So there is no becoming, which is	માટે બનવાનું કશું નથી, એ તો
	one of the factors of conflict.	સંઘર્ષનાં પરિબળોમાંનું એક છે.

1:07:59	But if you say, 'All right,	પરંતુ જો તમે કહો, ‘સારું,
	the fact is, violence is me,	હકીકત એ છે કે હિંસા હું છું,

1:08:07	violence is not separate	હિંસા મારાથી અલગ નથી.’
	from me.'

1:08:11	That is a fact.	એ એક હકીકત છે.

1:08:15	The 'me' is my face, the 'me' is my	‘હું’ છે મારો ચહેરો,
	character, my – all the rest of it.	‘હું’ છે મારી પ્રકૃતિ – એ બધું જ.

1:08:22	But we have separated the 'me' from	પરંતુ આપણે ‘હું’ને જે બની રહી છે
	the thing that is happening. Right?	તે વસ્તુથી અલગ કરી દીધો છે.

1:08:29	That is, thought has separated	એનો અર્થ એ કે, વિચારે હિંસાને
	violence from the thinker.	વિચારકથી અલગ કરી દીધી છે.

1:08:40	Right?	ખરું?
	Are you getting tired?	શું તમે થાકયાં છો?

1:08:44	Oh no...You must be tired.	ઓહ ના.. તમે થાકયાં જ હોવાં જોઈએ.

1:08:51	Because you are just	કેમ કે તમે જરાય સહકાર આપતાં નથી,
	not co-operating, working,	કામ કરતાં નથી,

1:08:56	that is why you say,	એટલા માટે તમે કહો છો,
	'I am not tired.'	‘હું નથી થાક્યો.’

1:08:59	If you are co-operating,	જો તમે સહકાર આપી રહ્યાં હો,
	working,	કામ કરી રહ્યાં હો,

1:09:03	you'll see what an extraordinary	તો તમે જોશો કે તમારાં મગજોમાં કેટલી
	thing is going on with your brain.	અસાધારણ વસ્તુ ચાલી રહી છે.

1:09:11	Look, violence is me,	જુઓ, હું હિંસા છું,
	greed is me, anger is me.	હું લોભ છું, હું ક્રોધ છું.

1:09:23	Later on I say, 'I have been angry',	પછીથી હું કહું છું કે, ‘હું ક્રોધિત
	but the fact is anger,	થયો છું’, પણ હકીકત એ છે કે

1:09:31	jealousy, hate, anxiety...	ક્રોધ, ઈર્ષા, દ્વેષ, વ્યગ્રતા...
	is me.	હું જ છું.

1:09:39	So the observer	એટલે દૃષ્ટા જ
	is the observed. Right?	દૃશ્ય છે. બરાબર?

1:09:47	Right, sir? Do you see this?	ખરું, સર? તમે આ જુઓ છો?
	Oh no, you don't.	ઓહ ના, તમે નથી જોતાં.

1:09:57	Sir, one of the factors of conflict	સર, સંઘર્ષનાં પરિબળોમાંનું એક
	is that we have divided	એ છે કે આપણે વિચારકને

1:10:05	the thinker from thought.	વિચારથી અલગ કર્યો છે.
	Right?	ખરું?

1:10:13	Without thought	વિચાર વિના
	there is no thinker. Right?	કોઈ વિચારક નથી. ખરું?

1:10:18	But we have separated the thinker,	પણ આપણે વિચારકને, અનુભવનારને
	the experiencer from the experience.	અનુભવથી અલગ કર્યો છે.

1:10:24	We have separated analyser	આપણે પૃથક્કરણ કરનારને
	from the analysed. Right?	પૃથક્કરણથી અલગ કર્યો છે. ખરું?

1:10:31	Haven't you noticed this? So there is	શું તમે આ નોંધ્યું નથી? આને લીધે
	perpetual conflict, division.	કાયમ સંઘર્ષ, વિભાજન રહે છે.

1:10:37	So the observer	એટલે દૃષ્ટા જ
	is the observed.	દૃશ્ય છે.

1:10:42	The experiencer	અનુભવનાર જ
	is the experience.	અનુભવ છે.

1:10:47	Go into the question of	આ પ્રશ્ન કે 'મારી પાસે સમય નથી',
	– I have got no time.	એમાં ઊંડા જાવ.

1:10:54	You all want to experience,	તમે સૌ અનુભવ કરવા માગો છો,
	don't you?	ખરું કે નહીં?

1:10:57	Nirvana	નિર્વાણ
	or some other factor,	અથવા કોઈ અન્ય પરિબળ,

1:11:01	sex or any other	જાતીયતા કે બીજું કશુંક
	– you want to experience.	- તમે અનુભવ કરવા માગો છો.

1:11:04	What is experience?	અનુભવ એટલે શું?

1:11:12	How do you know	તમે એ કેવી રીતે જાણો કે
	it is an experience?	આ એક અનુભવ છે?

1:11:17	Only you know it	જ્યારે તમે એને ઓળખો,
	when you recognise it. Right?	ત્યારે જ તમે એને જાણો છો. ખરું?

1:11:22	So, see what is happening :	તો, જુઓ કે શું બની રહ્યું છે:

1:11:25	when you recognise it,	જ્યારે તમે એને ઓળખો,
	it is not new.	ત્યારે એ નવું નથી.

1:11:30	But yet you call that,	પણ છતાં તમે એમ કહો છો કે,
	'I must have new experience.'	‘મને નવો અનુભવ થવો જોઈએ.’

1:11:34	So all experiences,	એટલે સઘળા અનુભવો,
	when recognised,	જ્યારે ઓળખવામાં આવે,

1:11:38	are merely	ત્યારે માત્ર
	the past remembrance.	ભૂતકાળનું સ્મરણ જ હોય છે.

1:11:42	Yes, sir, get this into your blood	હા, સર, આને તમારી રગરગમાં પ્રસરાવો
	and you will see what takes place.	અને તમે જોશો કે શું બને છે.

1:11:48	Then your mind is so alert,	પછી તમારું મન એટલું સતેજ,
	so aware, so attentive,	એટલું જાગૃત, એટલું સચેત હોય છે

1:11:53	there is no experience at all.	કે કોઈ જ અનુભવ નથી હોતો.
	You won't understand all this.	તમે આ બધું નહીં સમજો.

1:11:59	So, we are enquiring	તો, આપણે સંઘર્ષનાં કારણની મહીં
	into the cause of conflict.	તપાસ કરી રહ્યાં છીએ.

1:12:07	One of the cause of conflict	સંઘર્ષનાં કારણોમાંનું એક છે દ્વૈત.
	is duality. Right?	ખરું?

1:12:15	Violence and non-violence,	હિંસા અને અહિંસા,
	that's duality.	એ છે દ્વૈત.

1:12:20	Good and the bad,	સારું અને નરસું,
	hate and love.	દ્વેષ અને પ્રેમ.

1:12:26	Why do we have duality?	શા માટે આપણે દ્વૈતમાં જીવીએ છીએ?

1:12:30	Don't translate it to advaita	આનું અદ્વૈત કે કોઈ અન્ય સંસ્કૃત
	or some other Sanskrit word	શબ્દમાં ભાષાંતર ન કરતાં

1:12:33	and get away with it.	અને એવી રીતે છટકી ન જતાં.

1:12:36	Why do we have duality?	શા માટે આપણે દ્વૈતમાં જીવીએ છીએ?
	What is duality?	દ્વૈત એટલે શું?

1:12:42	You are a woman, I am a man,	તમે સ્ત્રી છો, હું પુરુષ છું,
	you are tall, I am short,	તમે ઊંચા છો, હું નીચો છું,

1:12:46	you are fair, another is light,	તમે ગોરા છો, બીજું કોઈ શ્યામ છે,
	or lighter, whatever it is.	કે વધારે શ્યામ છે, જે કાંઈ હોય તે.

1:12:53	Right? Only duality exists	બરાબર? દ્વૈત માત્ર ત્યાં જ હોય છે
	when there is comparison.	જયાં સરખામણી હોય છે.

1:13:00	Are you following all this?	તમે આ બધું સમજો છો?

1:13:03	When I compare myself with you,	જ્યારે હું મારી જાતને તમારી સાથે સરખાવું,
	I have created duality.	ત્યારે મેં દ્વૈતનું સર્જન કર્યું છે.

1:13:10	Right, sir?	ખરું, સર?

1:13:17	So if I don't compare,	માટે જો હું સરખામણી ન કરું,
	there is no duality.	તો કોઈ દ્વૈત નથી.

1:13:23	That is,	એનો અર્થ એ કે,
	I have invented non-violence	મેં અહિંસાનું સર્જન કર્યું છે

1:13:31	– this country is full of that,	- આ દેશ એનાથી ભરેલો છે,
	non-violence,	અહિંસા, ઓછામાં ઓછું તેઓ

1:13:34	at least they talk about it.	એના વિષે વાતો કરે છે.

1:13:39	But the fact is	પરંતુ હકીકત એ છે કે
	they are violent.	તેઓ હિંસક છે.

1:13:43	The fact.	હકીકત.
	The fact has no duality.	હકીકતમાં કોઈ દ્વૈત નથી.

1:13:50	Ah, I see that, I just discovered it.	આહ, હું તે જોઉં છું, મેં અત્યારે જ
	You understand?	તે શોધ્યું. તમે સમજો છો?

1:13:56	The fact has no opposite.	હકીકતની વિરુદ્ધ કશું નથી.

1:14:07	I am angry, that's a fact.	હું ક્રોધિત છું, એ એક હકીકત છે.

1:14:12	When I say, 'I must not be angry',	જ્યારે હું કહું કે, ‘મારે ક્રોધિત ન હોવું
	then duality arises.	જોઈએ’, ત્યારે દ્વૈત પેદા થાય છે.

1:14:20	So – very interesting,	એટલે – બહુ રસપ્રદ,
	use your brains,	તમારાં મગજોનો ઉપયોગ કરો,

1:14:24	go into all this –	આ બધાની અંદર જાવ -
	so, I am angry.	તો, હું ક્રોધિત છું.

1:14:31	That is a fact.	એ એક હકીકત છે.
	What am I to do?	મારે શું કરવાનું છે?

1:14:34	I won't say,	હું એવું નહીં કહું કે,
	'I must not be angry',	‘મારે ક્રોધિત ન હોવું જોઈએ’,

1:14:37	then I am in conflict,	તો પછી હું સંઘર્ષમાં આવું છું,
	you understand?	તમે સમજો છો?

1:14:42	I won't suppress it.	હું તેને દાબી નહીં દઉં.

1:14:46	There is no suppression, there is no	આમાં કોઈ દમન નથી, કોઈ
	escape, there is no transcending it.	પલાયન નથી, કોઈ અતિક્રમ નથી.

1:14:52	So what happens?	તો શું બને છે?

1:14:56	Go on, sir, what happens when there	આગળ જાવ, સર, શું બને છે જ્યારે
	is no movement away from the fact?	હકીકતથી દૂર જવાની કોઈ ગતિ ન હોય?

1:15:09	Go.	જાવ.

1:15:14	It is : the movement away from it	એટલે કે: એનાથી દૂર જવાની ગતિ
	creates conflict, creates duality.	સંઘર્ષ સરજે છે, દ્વૈત સરજે છે.

1:15:24	And volumes have been written	અને હોશિયાર ભારતીયોએ દ્વૈત વિષે
	by clever Indians about duality.	ગ્રંથો લખ્યા છે.

1:15:33	The speaker has said there is no	વક્તાએ કહ્યું છે કે
	duality right from the beginning	શરૂઆતથી જ કોઈ દ્વૈત નથી,

1:15:36	because there is only	કારણ કે માત્ર
	the fact.	હકીકત છે.

1:15:41	But when I want to get over	પરંતુ જ્યારે હું હકીકત ઉપર કાબૂ મેળવવા
	the fact, then I create duality.	માગું, ત્યારે હું દ્વૈતનું સર્જન કરું છું.

1:15:48	Right, sir? See.	ખરું, સર? જુઓ.
	Then what takes place?	પછી શું બને છે?

1:15:52	How to remain with the fact?	હકીકતની સાથે કેવી રીતે રહેવું?
	You understand?	તમે સમજો છો?

1:15:57	Not move away from the fact.	હકીકતથી દૂર જવાનું નહીં.

1:16:00	Any movement away from the fact	હકીકતથી દૂર જવાની કોઈપણ ગતિ
	is conflict and duality.	સંઘર્ષ તથા દ્વૈત છે.

1:16:07	So, when you remain with the fact,	તો, જ્યારે તમે હકીકતની સાથે રહો,
	what takes place?	ત્યારે શું બને છે?

1:16:16	You work it out. I am working	તમે આનું આકલન કરો. હું આકલન
	it out, but you work it.	કરી રહ્યો છું, પણ તમે આકલન કરો.

1:16:21	What happens	જ્યારે તમે હકીકતની સાથે રહો,
	when you remain with the fact?	ત્યારે શું બને છે?

1:16:29	Which means what?	એનો અર્થ શો?
	You are…	તમે...

1:16:33	I can tell you, you will say,	હું તમને કહી શકું છું, તમે કહેશો,
	'Yes, yes', and go away.	‘હા, હા’, અને દૂર ચાલ્યાં જશો.

1:16:39	You don't apply !	તમે કામ કરતાં નથી!

1:16:45	Sir, look, when I move away	સર, જુઓ, જ્યારે હું હકીકતથી દૂર
	from the fact, I have lost energy.	ચાલ્યો જાઉં, ત્યારે મેં ઊર્જા ખોઈ છે.

1:16:54	Right?	ખરું?
	Do you see that?	તમે આ જુઓ છો?

1:16:57	When I move away from the fact,	જ્યારે હું હકીકતથી દૂર ચાલ્યો જાઉં,
	it is a wastage of energy. Right?	તો તે ઊર્જાનો અપવ્યય છે. ખરું?

1:17:06	So when there is no movement	માટે જ્યારે હકીકતથી દૂર જવાની
	away from the fact,	કોઈ ગતિ ન હોય, ત્યારે

1:17:11	all energy is there.	સઘળી ઊર્જા ત્યાં જ રહે છે.

1:17:15	Which means, complete attention	જેનો અર્થ છે, હકીકતની સાથે
	there, with the fact.	સંપૂર્ણ અવધાન.

1:17:22	And when there is complete attention,	અને જ્યારે સંપૂર્ણ અવધાન હોય,
	then it is like light,	ત્યારે તે પ્રકાશ જેવું હોય છે,

1:17:29	high powered light	હકીકતની ઉપર અતિ શક્તિશાળી
	being thrown on the fact.	પ્રકાશ ફેંકાતો હોય એવું.

1:17:35	And then the fact reveals	અને પછી હકીકત પોતાની
	all its content.	બધી સામગ્રી પ્રગટ કરે છે.

1:17:40	You understand?	તમે સમજો છો?
	Then the fact has no meaning.	પછી હકીકતનો કોઈ અર્થ નથી.

1:17:44	Oh, come on !	ઓહ, વધો આગળ!
	You understand?	તમે સમજો છો?

1:17:55	Now, look : we said knowledge	હવે, જુઓ: આપણે કહ્યું કે જ્ઞાન
	is an enemy of love,	પ્રેમનું શત્રુ છે,

1:18:13	and love has no opposite.	અને પ્રેમની વિરુદ્ધ કશું નથી.

1:18:18	But we have made opposite	પણ આપણે વિરુદ્ધને બનાવ્યું છે
	– hate.	- દ્વેષ.

1:18:25	Sorry – slight cramp.	માફ કરજો –પગ સહેજ ખેંચાય છે.

1:18:29	I am working too hard	હું તમારા માટે બહુ સખત
	for you, that's what it is.	કામ કરું છું, એ છે આ.

1:18:45	So, sirs, we have examined a very,	તો, સર, આપણે એક અતિ જટિલ
	very complex problem.	પ્રશ્નને તપાસ્યો છે.

1:18:54	We have examined together.	આપણે સાથે મળીને તપાસ્યો છે.

1:18:59	The speaker has not examined,	વક્તાએ તપાસ્યો નથી,
	you have examined.	તમે તપાસ્યો છે.

1:19:06	The speaker is merely	વક્તા માત્ર તમારા અવાજ તરીકે
	acting as your voice.	કામ કરી રહ્યો છે.

1:19:14	The speaker is merely	વક્તા માત્ર ‘જે છે’ તે
	showing 'what is'.	દેખાડી રહ્યો છે.

1:19:21	And you are looking at it,	અને તમે એને જુઓ છો,
	looking at yourself.	તમારી જાતને જુઓ છો.

1:19:29	And when you look	જ્યારે તમે તમારી જાતને
	at yourself carefully,	કાળજીપૂર્વક જુઓ,

1:19:34	you are nothing	ત્યારે તમે ભૂતકાળ સિવાય
	but the past,	કાંઈ જ નથી,

1:19:40	past memories, past remembrances,	ભૂતકાળની સ્મૃતિઓ, ભૂતકાળનાં સ્મરણો,
	past pleasures.	ભૂતકાળની ખુશીઓ.

1:19:48	And when you suffer, as most	જ્યારે તમે દુ:ખ સહન કરો, જેવું લગભગ
	human beings do, unfortunately,	બધા માનવો કરે છે, ત્યારે દુર્ભાગ્યે

1:19:57	again, escape from it.	પાછું તમે એમાંથી પલાયન કરો છો.

1:20:01	So when you remain with a fact,	તો જ્યારે તમે હકીકતની સાથે રહો,
	it is like looking	ત્યારે એ એક કળીને

1:20:08	at a bud,	જોવા જેવું હોય છે,
	looking at a rose bud.	એક ગુલાબની કળીને જોવા જેવું.

1:20:13	And you will see the rose bud open,	અને તમે ગુલાબની કળીને ખૂલતી જોશો,
	the perfume of it,	એની સુગંધ,

1:20:18	the beauty of it, the quality of it,	એની સુંદરતા, એની ગુણવત્તા,
	the gentleness, the tenderness.	એની કુમાશ, એની કૂણાશ જોશો.

1:20:27	And when you observe the fact,	જ્યારે તમે હકીકતનું અવલોકન કરો,
	it fades away. Right.	ત્યારે એ લોપ પામે છે. ખરું?

1:20:35	We will continue	આપણે આવતા શનિ-રવિવારે
	next weekend,	આગળ જઈશું,

1:20:39	talking about fear, sorrow,	ભય, દુ:ખ,

1:20:47	what is religion,	ધર્મ એટલે શું,
	what is meditation,	ધ્યાન એટલે શું, મૃત્યુ એટલે શું,

1:20:51	what is death, because all this	એ વિષે વાત કરીશું, કારણ કે
	is part of our life.	આ બધું આપણાં જીવનનો ભાગ છે.

1:20:58	You cannot separate	તમે એકને બીજાથી
	one from the other.	અલગ ન કરી શકો.

1:21:04	You cannot say, 'I am going	તમે એમ ન કહી શકો કે, ‘હું ધ્યાન
	to meditate', and be a stupid person.	ધરીશ’, અને એક મૂર્ખ માણસ રહો.

1:21:12	To understand life, this whole	જીવનને, જીવનની આ સમગ્ર
	complex problem of life,	સમસ્યાને સમજવા માટે,

1:21:18	you need great patience.	તમારામાં અતિશય ધીરતા જોઈએ.

1:21:22	Not the patience of time	સમયની ધીરતા નહીં
	– patience.	- ધીરતા.

1:21:27	You need a brain that is alive,	તમારામાં એવું મગજ જોઈએ જે જીવંત,
	questioning, asking, doubting,	પ્રશ્નો કરતું, પૂછતું, શંકા કરતું હોય,

1:21:38	and then you will find out	અને પછી તમે તમારી જાત માટે
	for yourself without word	શબ્દ વિના એ શોધી કાઢશો

1:21:42	that which is not	જે શબ્દોથી મપાય એવું નથી.
	measured by words.

1:21:48	Sorry if I have kept you.	માફ કરજો, મેં તમને વધુ રોક્યા હોય તો.