કૃષ્ણમૂર્તિ પ્રેમ, સ્વતંત્રતા, સારપ, સુંદરતા બધું એક જ છે

Krishnamurti Subtitles

BO84T4 - પ્રેમ, સ્વતંત્રતા, સારપ, સુંદરતા બધું એક જ છે

ચોથું જાહેર પ્રવચન
બોમ્બે (મુંબઈ), ભારત
૧૨ ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૪

2:04	આ છેલ્લું પ્રવચન છે.

2:16	આપણે ગઇકાલે જીવવાની કળા વિષે
	વાત કરતાં હતાં.

2:23	મને લાગે છે આપણે તેમાં
	ઘણું વધુ ઊંડા ઊતરવું જોઈએ.

2:36	મોટાભાગના લોકોએ આને વિષે
	બહુ જ થોડો વિચાર કર્યો હોય છે,

2:42	આપણે ભાગ્યે જ જીવન શું છે એના
	મૂળ સ્વરૂપની અંદર તથા એને કેવી રીતે

2:53	જીવવું એ વિષે તપાસ કરી હોય છે.

2:58	આપણું રોજિંદું જીવન, એની બધી
	ગંદી ધમાચકડી, ક્ષણભંગુર ખુશીઓ,

3:09	અને અતિશય પ્રમાણમાં મનોરંજન,
	ધાર્મિક તેમ જ અન્ય પ્રકારનું.

3:20	આપણે લગભગ બધા જ શૈક્ષણિક
	વિષયો ભણ્યા છીએ,

3:26	ડૉક્ટર, સર્જન, ઇજનેર
	બનવામાં વર્ષો

3:31	વિતાવ્યાં છે,

3:41	અને ઇજનેર ક્યારેય
	નથી પૂછતો કે ‘કેવી રીતે’.

3:46	એ ભણ્યો છે,
	કદાચ પાંચ કે છ વર્ષો,

3:53	એ વિપુલ પ્રમાણમાં
	માહિતી, દબાણ, તણાવ,

3:58	ભૌતિક દ્રવ્ય
	વગેરે શીખ્યો છે,

4:03	એ ક્યારેય નથી પૂછતો કે પુલ કેવી રીતે
	બનાવવો, કારણ કે એ એનું કામ છે.

4:11	પરંતુ આપણે, આપણા જેવા સામાન્ય લોકો
	કાયમ એવું પૂછે છે કે ‘કેવી રીતે’.

4:22	હું એવું જીવન કેવી રીતે જીવું,
	કે જેમાં એક પણ સંઘર્ષ ન હોય,

4:33	આપણા રોજિંદા દુર્ભાગી જીવન

4:35	સાથે સંકળાયેલી હોય એવી
	એક પણ સમસ્યા ન હોય.

4:44	આપણે હંમેશાં ફેલાવો વધારવા માટે,
	ક્યાંક પહોંચવા માટે મથતા હોઈએ છીએ,

4:50	અને જ્યારે આપણી સામે એક પ્રશ્ન,
	એક પડકાર મૂકવામાં આવે છે, જેમ કે:

4:57	શું એવું જીવન જીવવું શક્ય છે
	જેમાં કોઈ સમસ્યા ન હોય,

5:08	જેમાં કોઈ સંઘર્ષ ન હોય,

5:14	જ્યારે તમે આ પ્રશ્ન સાંભળો,
	ત્યારે તમે કહો છો,

5:17	‘હા, સાંભળવામાં સારું લાગે છે,
	પણ મને કહો કે આ કેવી રીતે કરવું’,

5:24	આની રીત કઈ છે,
	પદ્ધતિ કઈ છે,

5:27	જેથી આપણે મહાન શાંતિમય
	જીવન જીવી શકીએ,

5:33	જેમાં આંતરિકપણે
	અત્યંત વિસ્મયનો ભાવ,

5:40	અતિશય સુંદરતાનો ભાવ હોય.

5:46	પછી આપણે કહીએ છીએ, ‘મને કહો કેવી રીતે’.

5:51	મને લાગે છે કે આપણે આ મનમાંથી સદંતર
	કાઢી નાખવું જોઈએ, શૈક્ષણિક વિષયોમાં નહીં,

5:59	પણ માનસિક વિશ્વમાં
	આપણે ક્યારેય એવું ન પૂછવું જોઈએ કે,

6:04	- જો હું આદર સહિત દર્શાવી શકું તો -

6:09	‘કેવી રીતે’.
	ક્યારેય કોઈને પણ ન પૂછો કે, ‘કેવી રીતે’!

6:16	અન્ય લોકો તમને માત્ર
	એક પદ્ધતિ, એક રીત આપી શકે,

6:21	જે પછી એક નવું બંધન
	બની જાય છે,

6:27	એક નવો ફંદો
	જેમાં તમે ફસાઈ જાવ છો.

6:33	માટે આપણે આજની સાંજે
	આ પ્રશ્નની અંદર જવું જ રહ્યું.

6:40	આપણે યુદ્ધો વિષે વાત કરી છે,

6:46	આપણે માણસો વિષે વાત કરી છે,

6:48	જેઓ બાળપણથી માનસિક રીતે
	દુભાયેલા છે,

6:55	પોતાનાં માં-બાપ તરફથી, પોતાની શાળા,
	મહાવિદ્યાલય, વિશ્વવિદ્યાલય તરફથી,

7:02	પોતાનાં કુટુંબો તરફથી દુભાયેલા છે
	- આપણે સહુ જખમી લોકો છીએ.

7:09	અને તે જખમ
	અનિવાર્યપણે ભયને જન્મ આપે છે.

7:15	આપણે ભય વિષે
	ઘણીબધી વાત કરી.

7:19	અને આપણે સમય વિષે
	પણ વાત કરી.

7:24	માત્ર ઘડિયાળ મુજબનો
	કાલક્રમિક સમય જ નહીં,

7:32	પરંતુ સિદ્ધિ મેળવવા માટેના
	માનસિક સાધન તરીકેનો સમય:

7:41	હું આ છું,
	પણ હું તે થઈશ,

7:47	હું હિંસક છું,
	હું એક દિવસે અહિંસક થઈશ.

7:56	‘જે છે’ તેમાંથી ‘જે હોવું જોઈએ’
	તરફની આ સતત હિલચાલ

8:03	એ પણ સમયનો ઘટક છે.

8:09	કારણ કે સમય આપણા સહુ માટે
	બહુ મહત્ત્વનો છે,

8:13	માત્ર ભૌતિક સમય જ નહીં
	- અહીંથી ત્યાં જવા માટેનો -

8:23	પરંતુ એ આદર્શ પણ
	જે વિચારે ઉપજાવેલો છે:

8:32	એક આદર્શની પ્રાપ્તિ મેળવવી
	એ પણ સમય માગે છે.

8:37	આમ આપણે સમયથી બદ્ધ છીએ.

8:44	લેખકો અને કેટલાક અન્ય લોકોએ
	પૂછ્યું છે,

8:50	શું સમયને અંત છે,
	શું સમય અટકી જાય ખરો.

8:59	અને આપણે અહીં ગઈકાલે તેમ જ
	બીજાં બધાં પ્રવચનો દરમિયાન કહ્યું તેમ,

9:05	આપણે આમાં સહભાગી છીએ.

9:08	આ કોઈ ભાષણ નથી
	- હું આ દસ વાર કહીશ.

9:19	કૃપા કરીને એની તરફ
	ધ્યાન ન આપો.

9:24	આ કોઈ પણ રીતે તમને
	વિવિધ શૈક્ષણિક વિષયો બાબતે

9:32	માહિતગાર કે સૂચિત કરવા માટે નથી,
	જે કામ એક ભાષણ કરે છે.

9:40	પરંતુ આ તમારી અને વક્તાની વચ્ચે
	એક વાતચીત છે,

9:51	જીવન વિષે વાતચીત, જીવનની
	અસાધારણ જટિલતા વિષે વાતચીત,

10:00	અતિશય વેદનાનો ભાવ,
	વ્યગ્રતા, અસાધ્ય એકલતા,

10:12	અને માનવોએ વહાવેલાં
	અખૂટ આંસુઓ,

10:19	પ્રેમ પામવાની ઇચ્છા હોવી
	અને ક્યારેય પ્રેમ ન મળવો,

10:26	અથવા જો કોઈ તમને પ્રેમ કરે,

10:29	તો કાયમ એના ચાલ્યા જવાનો
	ભય અને પીડા.

10:37	તો આપણે આ બધી બાબતો વિષે
	વાત કરી છે.

10:41	અને જો આપણામાંથી કેટલાક,
	કદાચ બહુ થોડાક, દસ જણ પણ,

10:50	જેઓ ખરેખર ગંભીર હોય
	- સાચા અર્થમાં પ્રામાણિક,

10:59	એવી પ્રામાણિકતા
	જે વિચલિત ન થઈ શકે,

11:03	એવી અખંડતા
	જેને કદી ન તોડી શકાય,

11:08	ગમે તેવા સંજોગોમાં પણ -

11:13	જો આવા લોકો હોય,
	થોડાક પણ,

11:19	તો પછી આપણે સમાજમાં
	આમૂલ પરિવર્તન સાધી શકીએ.

11:27	આપણે સમાજ વિષે વાત કરી.
	આપણે જે છીએ તે સમાજ છે.

11:34	આપણે આ સમાજ બનાવ્યો છે,
	આ ગંદો, પાશવી, ઝેરીલો

11:45	- તમે જાણો છો આ
	આધુનિક સમાજ કેવો છે.

11:49	આપણે આના માટે જવાબદાર છીએ,
	આપણામાંથી દરેક જણ.

11:54	અને સમાજના માળખામાં અને
	મૂળ સ્વરૂપમાં આમૂલ, પાયાનું

12:00	પરિવર્તન સાધવા માટે
	આપણે પોતાની જાતમાં

12:10	જબરદસ્ત પરીક્ષણમાંથી
	પસાર થવું પડે,

12:16	સૈદ્ધાંતિક રીતે નહીં,
	સમસ્યાલક્ષી કે તત્ત્વજ્ઞાનની રીતે નહીં,

12:23	પરંતુ એ જોવું કે
	ખરેખર આપણે શું છીએ.

12:30	અને એ હકીકતનો સામનો કરવો,
	એનાથી પલાયન ન કરવું,

12:37	એની અંદર ખૂબ ઊંડા ઊતરવું.

12:41	અને કદાચ એના પછી
	આપણામાંથી થોડાક લોકો

12:46	વાસ્તવમાં એક અલગ સંસ્કારિતા
	લાવી શકે.

12:57	તથા, આપણે ગઈકાલે કહ્યું તેમ,
	ઓછામાં ઓછું આજની સાંજ પૂરતું,

13:04	આપણે ગંભીર, પ્રામાણિક રહીએ.

13:08	એટલે કે,
	શબ્દ એ વસ્તુ નથી,

13:18	વિગતવાર નિવેદન
	એ વાસ્તવિકતા નથી,

13:22	એક પર્વતનું વર્ણન,
	ભલે ગમે તેટલું સુંદર હોય,

13:28	ભૂરા આકાશમાં એક પર્વત
	તેમ જ ઘેરા પડછાયાઓ વિષે

13:34	એક મહાન કાવ્ય લખવું,

13:37	એ બધાં વર્ણનો અને ચિત્રો
	એ કાંઈ વાસ્તવિક પર્વત નથી.

13:43	પરંતુ મોટાભાગના લોકો
	વર્ણનથી, વિગતવાર નિવેદનથી

13:49	સંતુષ્ટ હોય છે,

13:52	પછી આપણે એ વિગતવાર નિવેદનમાંથી
	એક આદર્શ બનાવીએ છીએ,

13:59	અને ત્યાર પછી એ આદર્શને અનુસાર
	જીવવા મથીએ છીએ,

14:03	જે ફરી પાછું
	સંઘર્ષોની હારમાળા જ બને છે.

14:09	આપણે પાછલાં થોડાં વર્ષો દરમ્યાન
	તેમ જ અહીંનાં

14:15	છેલ્લાં ત્રણ પ્રવચનોમાં
	આ બધી વાતો કરી.

14:20	કૃપયા એ યાદ રાખો
	કે તમે અને વક્તા

14:29	સાથે મળીને ઊંડાણથી,
	ગંભીરતાથી,

14:34	અને અતિશય પ્રામાણિકતાથી
	કાળજીપૂર્વકની તપાસ કરી રહ્યાં છીએ,

14:43	કે એવું જીવન કેવી રીતે જીવવું
	જે ખરેખર એક મહાન કળા હોય.

14:55	તો ચાલો, આપણે વધુ તપાસ કરવાનું
	શરૂ કરીએ.

15:07	શીખવા માટે નમ્રતા આવશ્યક છે,
	ખરું કે નહીં?

15:17	નમ્રતા.
	વિનમ્રતા કે દીનતા નહીં,

15:24	દૂરથી સ્વીકારનો
	ભાવ નહીં,

15:33	પણ શીખવા માટે આપણને
	અતિશય નમ્રતાની જરૂર પડે છે.

15:40	પરંતુ મોટાભાગના લોકોમાં
	એ નમ્રતાનું લક્ષણ નથી હોતું

15:47	- તમે જેમનો આદર કરતાં હો તેમના માટે નહીં, એ નમ્રતા નથી,

15:56	એ તો માત્ર સત્તાધિકારનો
	સ્વીકાર છે,

16:02	અને તમે સત્તાધિકારની
	પૂજા કરો છો.

16:04	આજે સવારે જે બની રહ્યું છે
	તે તમે જોયું.

16:13	તો, નમ્રતા જીવનમાં રહેલાં
	પરિબળોમાંનું એક છે,

16:23	ઘમંડ નહીં, કે આડંબર નહીં.

16:28	એવો માણસ જે અતિશય
	જ્ઞાન ધરાવે છે,

16:32	એ જ્ઞાન એનામાં
	આપબડાઈની ભાવના લાવે છે,

16:37	અને એ એક મિથ્યાભિમાની માણસ છે,

16:40	એ એવો માણસ છે જેણે
	હોદ્દો, સત્તા, ધન પ્રાપ્ત કર્યું છે,

16:48	અને પછી એ આડંબર જ
	નમ્રતા બનવાનો યત્ન કરે છે.

16:55	તમે આ બધું નથી જાણતાં?

16:59	અને નમ્રતાનો જન્મ
	આડંબરમાંથી નથી થતો.

17:13	જીવનની અસાધારણ જટિલતાને
	સમજવા માટે

17:17	નમ્રતા આવશ્યક છે.

17:24	અને નમ્રતા... સ્વતંત્રતા સહિત.

17:34	આપણે વિચારીએ છીએ કે
	આપણે સહુ સ્વતંત્ર છીએ,

17:37	આપણને જે કરવું હોય તે કરવા માટે,
	આપણને જે જોઈતું હોય તે માટે,

17:41	આપણી ઈચ્છાઓની પૂર્તિ માટે,

17:46	- આ સમાજની રચના છે,

17:52	દરેક માણસ પોતાને જે કરવાની
	ઇચ્છા હોય તે કરવા સ્વતંત્ર છે.

18:00	બરાબર?
	તમે સહુ આવું કરો છો.

18:05	તમે પૈસાદાર બનવા માગો છો,
	તમારી જાતને અભિવ્યક્ત કરવા માગો છો,

18:09	તમે પોતાને રસ્તે જ
	ચાલવા માગો છો,

18:13	તમે તમારાં મંતવ્યો અને નિષ્કર્ષો વિષે
	બહુ દૃઢ છો.

18:20	તમે પસંદગી કરવા સ્વતંત્ર છો.

18:26	અને આને આપણે સ્વતંત્રતા કહીએ છીએ.

18:30	અને તમે જોશો કે આ સ્વતંત્રતાએ
	જગતમાં શું કર્યું છે,

18:37	અતિશય ગૂંચવણ પેદા કરી છે,

18:42	વિશ્વમાં વિધ્વંસ ફેલાવ્યો છે,

18:45	દરેક માણસ પોતાની જ ખાસ ઇચ્છાને
	અભિવ્યક્ત કરે છે – સ્પર્ધાત્મક.

18:57	અને આને આપણે સ્વતંત્રતા કહીએ છીએ.

19:02	માટે આપણે એ તપાસવું જ રહ્યું
	કે સ્વતંત્રતા એટલે શું.

19:10	મહેરબાની કરીને આ પ્રશ્ન
	તમારી જાતને પૂછો.

19:18	શું સ્વતંત્રતા
	એ પસંદગીની બાબત છે?

19:28	તમે પસંદગી કરવા માટે સ્વતંત્ર છો,
	અહીંથી ત્યાં જવા માટે સ્વતંત્ર છો,

19:35	જુદાજુદા પ્રકારનું કામ કરવા માટે
	સ્વતંત્ર છો

19:38	- તમને એક ન ગમે,
	તો તમે બીજું કરો.

19:44	તમારી જાતને અભિવ્યક્ત કરવા સ્વતંત્ર છો,
	તમને ગમે તેમ વિચારવા માટે,

19:49	એને અભિવ્યક્ત કરવા માટે સ્વતંત્ર છો,
	- કદાચ લોકશાહી સમાજમાં,

19:55	એકહથ્થુ સત્તાવાળા દેશોમાં નહીં,
	ત્યાં એ સ્વતંત્રતા નથી.

20:03	તો, સ્વતંત્રતા એટલે શું?

20:07	કારણ કે એ આપણા જીવનનો
	ભાગ છે.

20:11	આપણે ગઈકાલે કહ્યું તેમ,
	મૃત્યુ આપણા જીવનનો ભાગ છે.

20:19	જીવવું તથા મરવું.

20:24	આપણે બહુ કાળજીપૂર્વક
	એ વાત કરી,

20:28	કે શું મૃત્યુ તથા જીવન બંને
	સાથે મળીને જીવી શકે.

20:39	આપણે ગઈકાલે દર્શાવ્યું તેમ,

20:43	એમાં વિપુલ પ્રમાણમાં અવધાનની,

20:47	વિપુલ પ્રમાણમાંતપાસની અને
	અતિશય વિવેકબુદ્ધિની જરૂર પડે છે

20:52	- મૃત્યુ સાથે જીવવાની કળા.

21:01	આપણે તે વિષે વાત કરી.

21:05	અને એવી જ રીતે,

21:08	આપણે સ્વતંત્રતા એટલે શું એ વિષે
	સાથે મળીને વાત કરવી જ જોઈએ.

21:15	શું એનું ખરેખર અસ્તિત્વ છે?

21:19	“સ્વતંત્રતા’ શબ્દનો એક મૂળ અર્થ
	‘પ્રેમ’ પણ છે.

21:33	અને શું પ્રેમ
	એ પસંદગીની બાબત છે?

21:44	માટે આપણે પોતાને માટે શોધી કાઢવું પડે
	કે યથાર્થ સ્વતંત્રતા એટલે શું.

21:53	કશાકમાંથી સ્વતંત્રતા

21:57	- પીડામાંથી, વ્યગ્રતામાંથી.
	‘માંથી’ સ્વતંત્રતા.

22:06	અને શું સ્વતંત્રતા છે ખરી?
	કશાક’માંથી’ નહીં, તમે સમજો છો?

22:16	જો કશાકમાંથી સ્વતંત્રતા હોય,
	તો તે માત્ર એક પ્રતિક્રિયા છે.

22:23	તે એવું છે જાણે એક જેલમાં રહેલો માણસ
	કહે કે, ‘મારે જેલની બહાર નીકળવું જ પડે.’

22:31	આપણે માનસિક રીતે એક જેલમાં
	જીવીએ છીએ,

22:38	અને જ્યારે તે પીડાદાયક, ગંદું,
	અસંતોષકારક બની જાય,

22:47	ત્યારે આપણને એમાંથી
	સ્વતંત્રતા જોઈએ છે.

22:52	એટલે અમે કહીએ છીએ કે
	કશાકમાંથી સ્વતંત્રતા

22:57	એ બીજા પ્રકારની
	જેલમાં હોવા જેવું જ છે.

23:05	શું આપણે એકબીજાને મળીએ છીએ,
	કે હું મારી જાત સાથે વાત કરી રહ્યો છું?

23:15	તો સ્વતંત્રતા એટલે શું?

23:20	અડગ સ્વતંત્રતાનો
	આ આંતરિક,

23:26	પ્રમાણભૂત,
	ગહન ભાવ

23:32	- કશાકમાંથી નહીં.

23:38	એ સ્વતંત્રતા એટલે શું?

23:43	શું આપણે સાથે મળીને
	આમાં તપાસ કરી શકીએ,

23:50	વક્તા જે કહે છે
	એને સ્વીકારી લેવાનું નથી,

23:56	કારણ કે આપણે આ વાત થઈ ચૂકી છે.

23:58	જો તમે વક્તા જે કહે છે
	એને સ્વીકારી લો,

24:02	તો પછી તમે ફરીથી સત્તાને અનુસરવાના
	પુરાણા ઢાંચામાં પાછા આવી જાવ.

24:10	પછી વક્તા
	તમારો ગુરુ બની જાય,

24:13	અને વક્તા
	બધા ગુરુઓને નકારે છે.

24:18	આધ્યાત્મિક જગતમાં

24:21	- જો આપણે ‘આધ્યાત્મિક’
	શબ્દનો ઉપયોગ કરી શકીએ તો -

24:27	સત્તાધિકાર એક પાપ છે.

24:34	માટે, ચાલો, સાથે મળીને તપાસ કરીએ
	કે સ્વતંત્રતા એટલે શું.

24:50	કદાચ તમે ક્યારેય
	એ પ્રશ્ન નથી પૂછ્યો.

25:00	તમે સહુ કશાકમાંથી
	પલાયન કરવા માગો છો.

25:05	હું એકલો છું – અને મોટાભાગના લોકો
	ખૂબ જ એકલવાયા હોય છે -

25:14	તેઓ સહુ વિવિધ પ્રકારના
	મનોરંજન, ધર્મ વગેરે મારફત

25:20	પલાયન કરવા માગે છે.

25:24	પરંતુ શું એવી સ્વતંત્રતા છે
	જે પ્રતિક્રિયા ન હોય?

25:40	અને તે શોધવા માટે, માણસે એ
	તપાસ કરવી પડે કે પ્રેમ એટલે શું.

25:49	શું પ્રેમ એક પ્રતિક્રિયા છે?

25:57	શું પ્રેમ આકર્ષણ છે,
	શારીરિક કે કોઈ અન્ય?

26:05	મહેરબાની કરીને
	સાચો જવાબ શોધી કાઢવા માટે

26:12	આ પ્રશ્નો
	તમારી જાતને પૂછો.

26:18	કોઈ પ્રશ્નનો સાચો જવાબ
	તમે કેવી રીતે શોધો?

26:26	વક્તાએ પ્રશ્ન પૂછ્યો,

26:31	તમે સ્વાભાવિકપણે એનો જવાબ આપો છો,
	જો તમે વિચારી રહ્યાં હો,

26:39	પ્રશ્ન સાથે આગળ જઈ રહ્યાં હો,
	તો પછી તમે એ પ્રશ્નનો પ્રતિભાવ આપો છો.

26:45	પછી વક્તા તમારા પ્રતિભાવનો
	જવાબ આપે છે.

26:53	આ છે ખરો સંવાદ.

26:57	તમારા પ્રતિભાવનો જવાબ,
	પછી તમે મારા પ્રતિભાવનો પ્રતિભાવ આપો.

27:07	બરાબર? આપણે થોડાક અંશે
	આ રીતે ચાલી રહ્યાં છીએ?

27:12	જેથી બંને છે - પ્રશ્ન અને જવાબ,
	જવાબ અને પ્રશ્ન.

27:23	જો આપણે આ જવાબ-સવાલ,
	સવાલ-જવાબ ચાલુ રાખીએ,

27:32	ગંભીરતાપૂર્વક, ઉત્કટતાપૂર્વક,

27:36	તો પછી એ પ્રક્રિયામાં
	તમે અલોપ થઈ જાવ છો

27:40	અને વક્તા અલોપ થઈ જાય છે,
	માત્ર પ્રશ્ન જ રહે છે, તમે સમજો છો?

27:47	ત્યાર પછી તે પ્રશ્નમાં જ
	શક્તિ રહેલી હોય છે.

27:55	મહેરબાની કરીને સંમત ન થાવ,
	આને તમારી જાતે ચકાસી જુઓ.

28:03	આ એક કળી જેવું છે, ગુલાબની કળી.

28:10	જો પ્રશ્નને અવકાશમાં છોડી દેવામાં આવે,
	જેવો છે તેવો, તો એ એક કળી જેવું છે

28:17	જે ધીરેધીરે ઊઘડે છે
	અને પોતાના સ્વભાવને, એ પ્રશ્નની ગહનતાને

28:24	પ્રગટ કરે છે, એને એની પોતાની
	શક્તિ, ઊર્જા, ઝુંબેશ હોય છે.

28:33	એ છે સંવાદ,

28:36	કોઈ અન્ય માણસ કહે તે
	માત્ર સ્વીકારી લેવાનું નથી.

28:44	તો આપણે પૂછીએ છીએ,

28:49	શું સ્વતંત્રતા – કશાકમાંથી નહીં –
	એ પ્રેમ છે?

28:58	અને શું પ્રેમ એક પ્રતિક્રિયા છે?

29:03	એટલે કે, હું એક સુંદર સ્ત્રીને, કે પુરુષને,
	કે એક અદ્દભુત પ્રતિમાને જોઉં છું

29:13	- મને એને મેળવવાનું ગમે,
	મને એને મારી દીવાલ ઉપર ગોઠવવું ગમે,

29:20	રોજ રોજ એને જોવું ગમે,

29:23	અને દરેક વખતે હું એને જોઉં,
	ત્યારે એ જુદું લાગે,

29:27	એ એક ભવ્ય કલાકૃતિ છે.

29:32	અને આપણામાંના મોટાભાગના લોકો માટે

29:38	પ્રેમનું અસ્તિત્વ
	કદાચ છે જ નહીં.

29:42	મહેરબાની કરીને,
	હું આ માત્ર પૂછી રહ્યો છું,

29:47	હું એમ કહેતો નથી કે
	એનું અસ્તિત્વ નથી.

29:50	આપણામાંના મોટાભાગના લોકો કદાચ
	જાણતા જ નથી કે એ શું છે.

29:55	આપણે આકર્ષણને જાણીએ છીએ,
	આપણે કોમળતાને, દયાને જાણીએ છીએ,

30:04	આપણે અપરાધભાવને, પશ્ચાતાપને
	અને ઈર્ષાને જાણીએ છીએ.

30:15	આ કાગડાઓ બહુ કર્કશ અવાજ
	કરે છે – હું દિલગીર છું.

30:22	શું એ બધું પ્રેમ છે?

30:27	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

30:31	જો એ પ્રેમ નથી,
	તો પ્રેમને કોઈ પ્રતિક્રિયા નથી.

30:43	ત્યાર પછી એ છે સ્વતંત્રતા,

30:50	જે કોઈ પ્રતિક્રિયામાંથી
	જન્મેલી નથી.

31:01	તમે એક ખ્રિસ્તી હો,

31:05	અને બુદ્ધિજીવી હોવાને લીધે,
	કદાચ તમે બૌદ્ધ બની જાવ.

31:15	તમે પસંદગી કરી છે, તમે બૌદ્ધ
	બનવા સ્વતંત્ર છો,

31:20	કારણ કે બૌદ્ધ ધર્મ બૌદ્ધિક રીતે
	ઘણો વધુ સક્રિય છે, રસપ્રદ છે,

31:27	એમાં અતિશય ઊંડાણ છે
	વગેરે.

31:33	અને તમે એકમાંથી મુક્ત થઈને
	બીજામાં ફસાવ છો.

31:45	અને તમારા પોતાના
	અમુક ખાસ દેવને નકારીને,

31:48	તમે કદાચ બુદ્ધને
	પ્રેમ કરતા હો.

31:54	અને આને સ્વતંત્રતા કહેવામાં આવે છે.

32:02	કાગડાઓ સ્વતંત્ર છે!

32:12	આ સમજવું
	બહુ મહત્ત્વનું છે,

32:15	બૌદ્ધિક રીતે નહીં,
	શાબ્દિક રીતે નહીં,

32:21	પણ આની ગહનતા
	અને આની સુંદરતા.

32:28	જ્યારે આપણે જીવવાની કળા વિષે

32:31	વાત કરીએ ત્યારે આપણે
	એ પણ પૂછવું જોઈએ કે,

32:36	સુંદરતા એટલે શું?

32:45	ભવ્ય સ્થાપત્ય,
	યુરોપનાં દેવળો,

32:50	વિશ્વનાં ભવ્ય મંદિરો
	અને મસ્જિદો,

32:53	મહાન સ્થપતિઓ, મહાન ચિત્રકારો,

33:02	મહાન શિલ્પીઓએ બનાવેલાં
	- માઇકલએન્જેલો, આહ!

33:11	જ્યારે તમે એ બધું જુઓ,
	તો એ સુંદર છે.

33:15	તો શું સુંદરતા માનવરચિત છે?

33:23	કૃપયા, આ શોધવા માટે
	તમારાં મગજોને કામે લગાડો.

33:29	વાઘ માનવરચિત નથી,
	ભગવાનનો આભાર!

33:37	ખેતરમાં એક એકલું વૃક્ષ,
	એકાકી,

33:45	જૂના અદ્દભુત વૃક્ષની
	સઘળી ભવ્યતા સહિત

33:51	- એ માનવરચિત નથી.

33:54	પરંતુ જે પળે તમે વૃક્ષનું રંગીન
	ચિત્ર બનાવો, તે માનવરચિત છે,

33:59	અને તમે એને વખાણો છો,
	તમે એ મહાન કળાકાર દ્વારા

34:05	બનાવાયેલા ચિત્રને જોવા માટે
	સંગ્રહાલયની મુલાકાત લો છો.

34:10	આપણું જીવન, જે
	જીવવાની કળાનો ભાગ છે,

34:20	એ સ્વતંત્રતાની
	ગહનતા, સુંદરતા

34:24	અને સારપ સમજવા માટે છે.

34:33	અને સુંદરતા

34:40	- ચિત્ર, કાવ્ય,
	અદ્દભુત લેખક વગેરે નહીં -

34:49	પણ સુંદરતા એટલે શું?

34:51	એક સુંદર પુરુષ,
	એક સુંદર સ્ત્રી,

34:54	એક ચહેરો જેમાં ઊંડાણ હોય.

35:03	જીવનમાં એ
	સૌંદર્યલક્ષી ગુણધર્મ વિના,

35:10	જે આવે છે સંવેદનશીલતામાંથી,

35:13	જે ઉદ્ભવે છે
	સઘળી ઇન્દ્રિયોની ક્રિયામાંથી,

35:21	કોઈ એક ખાસ ઇન્દ્રિય,
	અથવા બે, કે ત્રણ ઇન્દ્રિયો નહીં,

35:26	પરંતુ ઇન્દ્રિયોની
	સંપૂર્ણ ગતિવિધિ.

35:34	નિ:શંક, સુંદરતા ત્યારે હોય છે
	જ્યારે સ્વની હાજરી નથી હોતી.

35:40	તમે સમજો છો?

35:46	જ્યારે હું નથી,
	ત્યારે સુંદરતા છે.

35:52	જ્યારે હું નથી,
	ત્યારે પ્રેમ છે.

36:01	અને એટલે પ્રેમ, સ્વતંત્રતા,
	સારપ, સુંદરતા આ બધું એક છે.

36:09	કશુંક અલગ અલગ નથી,
	જેની પાછળ પડીએ એવું કશું નથી,

36:16	માણસ સુંદરતાની પાછળ પડે છે અને
	પોતાની બાકીની જિંદગી એમાં વિતાવે છે.

36:22	પણ આ બધું એકબીજા સાથે સંકળાયેલું છે.

36:28	સારપ, એ શબ્દ,
	જો કે છે ઘણો જૂનો,

36:35	પણ એ જ શબ્દમાં
	અસાધારણ ગહનતા છે.

36:41	સારપની ગહનતાને
	ત્યારે જ અનુભવી શકાય,

36:46	જ્યારે સ્વતંત્રતા હોય,

36:49	જ્યારે પ્રેમ હોય, સુંદરતા હોય.

37:01	આપણે સાથે મળીને આ અસાધારણ
	સમસ્યા વિષે વાત કરવી જ જોઈએ,

37:07	જેમ ગઈકાલે આપણે મૃત્યુ અને
	દુ:ખ સહન કરવા વિષે કરી હતી,

37:13	આપણે ધર્મ એટલે શું એ વિષે
	તપાસ કરવી જ જોઈએ,

37:18	કારણ કે એ આપણા
	જીવનનો ભાગ છે.

37:29	સાચો ધર્મ એટલે શું
	એ શોધી કાઢવાનું છે

37:36	- આ બધી ઢોંગી વસ્તુઓ નહીં
	જે દુનિયામાં ચાલી રહી છે -

37:39	માફ કરજો, જો તમે ખ્રિસ્તી હો,
	તો વક્તા જે કહી રહ્યો છે

37:42	એનાથી અસ્વસ્થ ન થતા,

37:46	હિન્દુઓ પણ મહેરબાની કરીને
	અસ્વસ્થ કે ગુસ્સે ન થતા

37:52	- આ બધી અંધશ્રધ્ધાઓની જાળ છે,

37:57	માન્યતાઓની, આશાઓની જાળ છે

38:02	જે ભયમાંથી જન્મેલી છે.
	તમે ઈશ્વરને ઉપજાવો છો.

38:10	એ બધી જ ધાર્મિક વિધિઓ
	તથા બધી જ વસ્તુઓ જે ચર્ચમાં,

38:17	દેવળમાં,
	મંદિરમાં અને મસ્જિદમાં છે,

38:21	એ વિચાર દ્વારા એકત્ર કરાયેલી છે.

38:26	કોઈ એ વાતને નકારી શકે નહીં.

38:30	અને આપણે દર્શાવ્યું છે કે
	વિચાર એક ભૌતિક પ્રક્રિયા છે,

38:38	કારણ કે વિચાર
	અનુભવ, જ્ઞાન, સ્મૃતિ ઉપર આધારિત છે,

38:44	જે બધું મગજમાં સંગૃહીત છે
	અને મગજના કોષોમાં રહેલું છે,

38:52	આથી એ ભૌતિક પ્રક્રિયા છે.

38:57	વિચાર જે કાંઈ સર્જન કરે છે
	તેને પવિત્રતા સાથે કોઈ જ સંબંધ નથી.

39:04	તમે વિચારે ઉપજાવેલી વસ્તુઓની
	પૂજા ભલે કરો,

39:10	તમે તમારા ગુરુની અને
	તમારાં શાસ્ત્રોની પૂજા ભલે કરો

39:15	- બાઇબલ, કુરાન,
	જે કોઈ પુસ્તકો તમે વાંચતાં હો તે,

39:19	કહેવાતું ધાર્મિક સાહિત્ય -

39:22	પરંતુ તે બધું જ
	વિચારની નીપજ છે,

39:28	સીધેસીધું ઈશ્વરના મુખેથી
	કે મૂળ સ્રોતમાંથી આવેલું નથી.

39:38	તે બધું ધર્મ નથી.
	ખરું?

39:45	મોટાભાગના લોકો માટે આને
	સ્પષ્ટતાથી જોવું બહુ અઘરું હોય છે

39:51	કારણ કે આપણે હંમેશાં આપણા હ્રદયમાં
	કશાક માટે આશા ધરાવતા હોઈએ છીએ,

39:59	જે આપણને બળ આપશે,

40:02	જે આપણને આપણી
	જીવલેણ વેદનામાંથી મુક્ત કરશે.

40:09	આપણને કોઈ જોઈએ છે જે આપણને
	રાહત આપે, ઉપર રહેલા પરમ પિતા.

40:17	હું તમને એક સરસ ટુચકો કહેવા માગું છું,
	પણ હું નહીં કહું – આ એ માટેનો સમય નથી.

40:26	તો, આપણને કોઈ જોઈએ છે,
	જે આપણને રાહત આપે,

40:33	કોઈક એવું જે આપણને
	કહે કે શું કરવું,

40:36	કોઈ પૂજા કરવા માટે,
	આપણી એકલતા અને નિરાશામાં

40:42	વળગી રહેવા માટે કોઈ જોઈએ છે.

40:47	જ્યારે આપણે આંસુ વહાવતા હોઈએ, ત્યારે
	આપણને આપણો હાથ પકડનારું કોઈ જોઈએ છે.

40:56	અને આથી વિચાર આ બધા
	અસાધારણ ભ્રમો ઉપજાવે છે,

41:04	જેમ કે ભગવાન, તમામ ધાર્મિક કર્મકાંડો,

41:08	બધી જ વસ્તુઓ જેની તમે મંદિરોમાં,
	મસ્જિદોમાં અને દેવળોમાં ઉપાસના કરો છો,

41:14	- તે બધું જ
	વિચારની નીપજ છે.

41:19	અને માટે અમે કહીએ છીએ કે,
	તે બધું ધર્મ નથી.

41:28	તમે આ જોશો?

41:32	માત્ર બૌદ્ધિક રીતે નહીં, તો પછી તો એ
	એક રમત બની જાય, મૂર્ખાઈભરેલી રમત,

41:40	પરંતુ જો તમે વાસ્તવિકપણે જુઓ
	તો એનો કોઈ જ અર્થ નથી,

41:50	એ માત્ર એક છલના છે,
	મિથ્યાચાર છે,

41:55	કારણ કે એને આપણા રોજિંદા જીવન સાથે
	કશું જ લાગતુંવળગતું નથી.

42:05	તમારી પાસે અતિ પ્રાચીન તેમ જ
	પ્રાગૈતિહાસિક કાળથી દરેક પ્રકારના

42:12	ભગવાન રહ્યા છે,

42:17	તથા આ ભગવાનો, અને દેવીઓ,
	અને તેઓનાં કર્મકાંડોએ

42:22	માનવના મગજને,
	માનવના પાશવીપણાને,

42:25	માનવનાં યુદ્ધોને બદલ્યાં નથી.

42:36	તમે તમારા ગુરુઓની પૂજા કરો,
	તેઓને અનુસરો,

42:39	પણ તમે કોઈ યુદ્ધ
	અટકાવવાના નથી,

42:42	તમે તમારું પોતાનું સમગ્ર અસ્તિત્વ
	બદલવાના નથી.

42:46	તો આપણે એ તપાસ કરવી પડે
	કે ધર્મ એટલે શું.

42:54	તપાસ કરવા માટે માણસે બધી
	અંધશ્રદ્ધા કે વહેમોથી,

43:01	બધા સત્તાધિકારથી
	કુદરતી રીતે જ મુક્ત હોવું જોઈએ.

43:09	તમે તેવું કરશો?

43:13	પુસ્તકની સત્તા,
	પરંપરાની સત્તા,

43:18	તમારા પોતાના અનુભવના આધારે,
	તમે પોતાને માટે

43:22	સર્જેલી સત્તા.

43:28	તમે આ બધું સમજો છો?

43:30	જેથી તમારું મન,
	તમારું મગજ

43:36	દરેક પ્રકારના ભ્રમથી
	મુક્ત રહે.

43:41	શું એ શક્ય છે?

43:44	કારણ કે મગજ ભ્રમોને,
	દંતકથાઓને ઉપજાવે છે.

43:54	ગ્રીસની, પ્રાચીન ઇજિપ્તની
	બધી પુરાણકથાઓ,

43:59	અને તમારી પોતાની ખ્રિસ્તી
	અને હિન્દૂ પુરાણકથાઓ

44:05	- બધું જ વિચારનો
	આવિષ્કાર છે,

44:13	સુપરસ્ટાર વગેરે.

44:22	શું મગજ ખરેખર
	એ બધાંથી મુક્ત થઈ શકે?

44:30	મગજ ઘણા સૈકાઓથી
	અનુબંધિત થયેલું છે,

44:38	પ્રચાર દ્વારા,
	પરંપરા દ્વારા, પુસ્તકો દ્વારા

44:44	- કે ધર્મ શું છે.

44:49	તમે એનાથી મુક્ત થશો?

44:57	નાસ્તિક થઈ જવાનું નથી,
	જે એક અન્ય પ્રતિક્રિયા જ છે,,

45:06	પરંતુ એવું મગજ હોવું
	જે સંપૂર્ણપણે સ્વતંત્ર હોય.

45:17	એ પોતાની જાતમાં
	અતિશય પ્રમાણમાં પરીક્ષણ માગે છે,

45:24	દરેક વિચાર, દરેક કાર્યની ગતિવિધિ પ્રત્યે
	અતિશય પ્રમાણમાં ધ્યાન માગે છે,

45:34	જેથી તમારું સમગ્ર અસ્તિત્વ

45:43	દરેક પ્રકારના ભ્રમથી
	સંપૂર્ણપણે રહિત થઈ જાય,

45:50	જે સહેલું નથી કેમ કે આપણે
	ઇચ્છાના મૂળ સ્વરૂપને સમજતાં નથી.

45:59	એ સુખસગવડ માટેની, થોડી મદદ માટેની
	ઇચ્છા છે - તમે સમજો છો? -

46:08	જે ભ્રમોનું સર્જન કરે છે.

46:15	દિવ્યપ્રકાશ પામવાની ઇચ્છા,
	તમને સહુને એ જોઈએ છે.

46:26	માટે આપણે એ તપાસવું પડે
	કે ઇચ્છા એટલે શું.

46:33	તમે આ સમજો છો?

46:36	આપણે ગંભીરતાપૂર્વક, પ્રામાણિકતાપૂર્વક
	તપાસવું પડે

46:45	- ઓછામાં ઓછું આ એક કલાક માટે -

46:49	પ્રામાણિકતાપૂર્વક તમારી જાત માટે
	શોધી કાઢો કે ઇચ્છા એટલે શું,

46:57	કેમ ઇચ્છાએ આપણને આપણે જેવા છીએ
	તેવા બનાવ્યા છે,

47:02	એકબીજા સાથે લડતા, સ્પર્ધાત્મક,
	એકબીજાને ધિક્કારતા,

47:14	સત્તા માટેની ઇચ્છા.

47:21	સત્તા, પછી તે રાજકીય સત્તા હોય
	કે પૂજારીની સત્તા હોય,

47:28	અથવા મંદિરમાં રહેલી
	મૂર્તિની સત્તા હોય,

47:35	પતિની પોતાની પત્ની ઉપરની,
	પોતાની પુત્રવધુઓ ઉપરની

47:41	સત્તા હોય
	- તમે સમજો છો? – સત્તા.

47:47	એક માણસ પાસે અતિ જ્ઞાન હોય,
	તો એ તેને અતિશય સત્તા આપે છે.

47:57	સત્તા કોઈ પણ સ્વરૂપે અનિષ્ટ,
	કદરૂપી, પાશવી છે.

48:05	અને આપણને સહુને સત્તા જોઈએ છે

48:10	- સત્તાનો અર્થ છે પૈસા.

48:15	પૈસાનો અર્થ છે તમારે જે કરવું હોય
	તે કરવાની સ્વતંત્રતા.

48:22	માટે માણસ પાસે એક એવું મગજ

48:27	હોવું જોઈએ જે બધા અધિકાર
	અને સત્તાથી સ્વતંત્ર હોય.

48:33	તમે આ કરશો?

48:38	તમે આનો અભ્યાસ કરશો?

48:40	તમે આમાં ઊંડા ઊતરશો?

48:43	કે પછી તમે માત્ર સાંભળી રહ્યાં છો,

48:47	એક કલાક કશુંક સાંભળો છો

48:52	જે સાચું છે અને પછી અહીથી જાવ
	ત્યારે આને ભૂલી જાવ છો.

48:57	તમે આવું કરવાનાં છો.

49:05	માટે જો તમે એવું કરવાનાં હો,
	તો તમારે અહીં ન હોવું જોઈએ,

49:13	કારણ કે એ ઝેર તરીકે
	કામ કરશે

49:18	- કશુંક સાચું સાંભળવું
	અને એને જીવવું નહીં.

49:25	તો પછી તમારામાં સંઘર્ષ થશે,

49:32	અને સંઘર્ષ મગજને નષ્ટ કરે છે,
	પતિત કરે છે.

49:39	માટે કાં તો ન સાંભળો, અથવા તમારા
	સંપૂર્ણ હ્રદય અને મન સહિત સાંભળો,

49:48	જેથી શબ્દ જ ક્રિયા હોય.

49:55	એ બંને અલગ નથી.

50:00	તો શું તમારી પાસે એવું મગજ હોઈ શકે
	જે બધી પરંપરાથી,

50:08	બધા સત્તાધિકારથી પૂરેપૂરું સ્વતંત્ર હોય

50:14	- તમારા પોતાના અધિકાર સહિત,

50:16	એટલે કે તમારી જાતમાં
	જે આત્મવિશ્વાસ હોય છે,

50:21	એ તમને એક પ્રકારનો
	સત્તાધિકાર આપે છે.

50:24	તમે સમજો છો, આ એક
	બહુ જટિલ સમસ્યા છે.

50:28	પોલીસ અધિકારીની સત્તા,
	સરકારની સત્તા, કાયદો

50:34	- જેનું દેખીતી રીતે જ તમે બિલકુલ
	પાલન નથી કરતાં - કરવેરાની સત્તા.

50:41	શું બધું બરાબર છે,
	શું હું...

50:48	તો, શું તમારું મગજ
	આ બધાંથી સ્વતંત્ર થઈ શકે,

50:58	અને તે સ્વતંત્રતા
	એક પ્રતિક્રિયા ન હોય,

51:01	કારણ કે તમે સત્તાધિકારના
	મૂળ સ્વરૂપને સમજો છો,

51:05	તમે પરંપરાના
	મૂળ સ્વરૂપને સમજો છો,

51:11	- જે છે માત્ર અનુસરણ કરવું,
	યાંત્રિકપણે સ્વીકારવું,

51:17	જે મગજને પતિત કરે છે.

51:24	તમે એને જુઓ છો, અને તેથી એને
	દૂર કરી દો છો, એ એક પ્રતિક્રિયા નથી.

51:31	જો તમે પ્રતિક્રિયા કરો, તો તમે
	ફરી પાછા પુરાણા ઢાંચામાં પહોંચી જાવ છો.

51:38	માટે પછી આપણે પૂછી શકીએ,
	ધર્મ એટલે શું.

51:42	તમે સમજો છો?
	તો પછી જ તમે શોધી શકશો.

51:50	અને એમાં અભિપ્રેત છે ધ્યાન.

51:59	હું એ શબ્દનો પ્રયોગ કરી શકું?

52:07	કારણ કે એ શબ્દનો પ્રયોગ
	દરેક પ્રકારના ગુરુએ,

52:14	અને ધનાઢ્ય ગુરુઓએ કર્યો છે,

52:19	તેઓનાં સત્તા અને હોદ્દાની મદદથી

52:22	તેઓ તમને શીખવે છે.
	દુનિયાના વિભિન્ન ભાગોમાં

52:25	ઘણી નિશાળો છે,

52:27	જે તમને ધ્યાન શીખવે છે,
	તિબેટની પધ્ધતિનું ધ્યાન.

52:33	- હે પ્રભુ, આ બધું કેટલું
	બેવકૂફીભરેલું લાગે છે -

52:41	તિબેટનું, બૌદ્ધ,
	હિન્દૂ, ઝેન,

52:48	અને તમારા પોતાના ગુરુ એક ખાસ
	પ્રકારના ધ્યાનનો આવિષ્કાર કરે,

52:55	અને તમે એમાં પકડાઈ જાવ છો.

52:58	પરંતુ તમે ક્યારેય તપાસ નથી કરતાં,

53:01	- કારણ કે તમે કશુંક મેળવવા માટે
	અતિ લોભી છો -

53:06	તમે ક્યારેય તપાસ નથી કરતાં
	કે ધ્યાન એટલે શું.

53:10	એનો અર્થ શો છે?
	કેવી રીતે ધ્યાન ધરવું તે નહીં.

53:17	જો તમે પૂછો કે ધ્યાન કેવી રીતે ધરવું,
	તો એ બહુ સહેલું છે:

53:21	આમ કરો અને તેમ ન કરો,
	દસ કલાક સુધી શીર્ષાસન કરો...

53:26	માથા ઉપર ઊભા રહો,
	અમુક ખાસ મુદ્રામાં બેસો,

53:31	અમુક રીતે શ્વાસ લો,
	તમારા મનનું, વિચારનું નિયંત્રણ કરો.

53:36	અને વિચારનું નિયંત્રણ કરનાર
	નિયંત્રક કોણ છે?

53:42	તમે એ પૂછ્યું છે?

53:45	કોણ છે એ નિયંત્રક,

53:47	જ્યારે તમે ધ્યાનમાં તમારા વિચારનું
	નિયંત્રણ કરવા માગતા હો છો,

53:51	અથવા જ્યારે તમે કામધંધા ઉપર,
	કે બીજે ક્યાંક હો છો

53:55	- ત્યારે નિયંત્રક કોણ છે?

54:00	શું નિયંત્રક પણ વિચારનો જ ભાગ નથી?

54:04	ખરું? એ નથી કે?

54:09	એટલે કે, નિયંત્રક, જે પણ વિચાર જ છે,
	એ વિચારનું નિયંત્રણ કરે છે.

54:17	આપણે જે રમત રમીએ છીએ
	તે તમે સમજો છો?

54:25	તો, ધ્યાન એટલે શું?

54:32	આપણે જે ધ્યાન કરીએ છીએ
	તે ઇચ્છામાંથી ઉદ્ભવેલું છે.

54:41	નહીં? આપણે મનની શાંતિ
	પ્રાપ્ત કરવા માગીએ છીએ

54:47	- એનો જે કોઈ અર્થ હોય તે,
	મને ખબર નથી.

54:50	આપણે દિવ્ય પ્રકાશને
	પ્રાપ્ત કરવા માગીએ છીએ,

54:54	આપણે નિર્વાણ પામવા માગીએ છીએ,

55:11	આપણે કશુંક બનવા માગીએ છીએ.
	ખરું?

55:17	આપણે હંમેશાં...
	એ ધ્યાનનો ભાગ છે

55:21	- સીડી ઉપર ચડો,
	સ્વર્ગની સીડી -

55:25	જે સફળતાની સીડી
	ચડવા જેવું છે,

55:28	એ જ વસ્તુ છે,
	બહુ ફરક નથી.

55:31	એક માણસ જે જન્મથી કારકુન છે,

55:35	તે સંચાલક બનવા માગે છે;

55:40	તમે ભગવાન જાણે શું બનવા માટે
	ધ્યાન કરો છો.

55:48	તો તમે ધ્યાન કરો છો.

55:51	માટે જો તમે એ બધું
	એક બાજુએ મૂકી શકો,

55:56	તો પછી ધ્યાન શું છે?

56:02	એ શોધી કાઢવા માટે, ચાલો, આપણે
	ટૂંકાણમાં એ જોઈએ કે ઇચ્છા શું છે.

56:13	ઇચ્છા એટલે શું?

56:18	ઇચ્છાનો સ્રોત શું છે?

56:21	ઇચ્છા કેવી રીતે
	ફૂટી નીકળે છે?

56:28	જે વસ્તુનો ઇન્દ્રિયબોધ થાય છે
	એ વસ્તુમાંથી ઇચ્છા જન્મે છે?

56:39	હું એક સુંદર ગાડી જોઉં છું,
	એ જોવું તે ઈચ્છાનું સર્જન કરે છે.

56:45	બરાબર? કૃપયા, સાવચેતીથી,
	હું જે કહું છું એની સાથે સંમત ન થાવ.

56:52	આપણે હમણાં જ એનાથી
	વિરોધી વાત કરવાનાં છીએ,

56:57	માટે ફંદામાં ફસાતા નહીં.

57:06	શું વસ્તુ
	ઇચ્છાનું સર્જન કરે છે?

57:12	હું એક સુંદર મકાન જોઉં છું
	અને મને એ જોઈએ છે.

57:19	હું એક અત્યંત બુદ્ધિશાળી,

57:26	સુંદર ઊંડાણવાળું
	(અસ્પષ્ટ) જોઉં છું,

57:30	અને કહું છું, ‘હે પ્રભુ,
	મારી પાસે આ હોત તો સારું.’

57:36	માટે આપણે ખૂબ કાળજીપૂર્વક તપાસવું પડે
	કે ઇચ્છા એટલે શું.

57:43	ઇચ્છાનું દમન કરવાનું નથી.

57:46	અમે એવું નથી કહેતા કે ઇચ્છાનું દમન કરો
	અથવા તો ઇચ્છાને તાબે થઈ જાવ.

57:52	જેમ કે, મુનિઓ
	ઇચ્છાનું દમન કરે છે,

57:56	અને અન્ય લોકો
	ઇચ્છામાં રાચે છે.

58:01	માટે આપણે સાથે મળીને
	આપણા પોતાના માટે શોધી કાઢવું પડે

58:05	- આપણી મેળે,
	કોઈ કહે એમ નહીં,

58:09	અને વક્તા તમને
	કહી નથી રહ્યો,

58:11	ભગવાનને ખાતર,
	એ તમને કહી નથી રહ્યો!

58:17	ઇચ્છા એટલે શું, તે શોધી કાઢો.

58:24	એક વસ્તુ
	- એક ગાડી, કે એક સ્ત્રી,

58:31	કે એક સુંદર વૃક્ષ,

58:37	તે બધું જે તમે એક
	રમણીય બાગમાં જુઓ છો,

58:41	લીલું ઘાસ,
	ફૂલોની ક્યારી,

58:46	વહેલી પરોઢની સુગંધ,
	બાગમાં વસંત,

58:51	તમે એ બધું જુઓ છો
	અને કહો છો,

58:54	‘વાહ પ્રભુ, મને ઇચ્છા છે કે
	મારી પાસે આવો એક બાગ હોય.’

59:01	શું તમે સહુ આ પ્રકારની ઇચ્છાને
	જાણતાં નથી? હા, સર.

59:08	તો, આપણે નથી દમન કરતાં
	કે નથી એમાં રાચતાં,

59:13	આપણે ઇચ્છા એટલે શું
	એ વિષે તપાસ કરીએ છીએ.

59:21	જો તમે ઇચ્છાના મૂળ સ્વરૂપને
	તથા માળખાને સમજો,

59:25	તો પછી તમે એની સાથે કામ કરી શકો.

59:32	તમે એક ગાડીને જુઓ છો
	- હું એ બેવકૂફીભરેલું ઉદાહરણ લઉં છું,

59:36	તમે તમારું પોતાનું અમુક ખાસ
	ઉદાહરણ લઈ શકો છો -

59:42	તમે કશુંક યાંત્રિક જુઓ છો
	- એક ગાડી, એક સરસ ઘડિયાળ.

59:50	જોવું, એટલે કે દૃશ્ય,
	જોવું,

59:58	પછી એ જોવામાંથી,
	સંવેદના – બરાબર? -

1:00:07	એ સંવેદનામાંથી
	શું બને છે?

1:00:12	સ્પર્શ સંવેદનાનો ભાગ છે
	– ખરું? –

1:00:17	પછી – એક મિનિટ –
	પછી શું બને છે?

1:00:21	જો તમે આ વક્તા પાસેથી
	પહેલાં આ સાંભળ્યું હોય,

1:00:26	તો એનું એ ફરી ન કહેશો,

1:00:29	કેમ કે એનો કશો જ અર્થ નથી.
	પુનરાવર્તન.

1:00:33	એકવાર મેં એક પોપટને જોયો હતો,

1:00:38	સુંદર પોપટ,
	આકર્ષક પીંછાં,

1:00:43	એનો માલિક જે કાંઈ વાતો કરતો,
	તેનું તે જ પોપટ રટયા કરતો.

1:00:51	તમે લોકો સામાન્ય રીતે આવું કરો છો
	- પુનરાવર્તન, પુનરાવર્તન...

1:00:57	માટે કૃપયા પુનરાવર્તન ન કરો,

1:01:02	જો એમ કરો તો તમે ગૌરવવિહીન
	ઉધારના માણસ બની જાવ.

1:01:12	આ રીતે, જોવું, સંપર્ક,
	સંવેદના.

1:01:22	હવે, એના પછી
	શું બને છે?

1:01:25	બહુ ધીમેથી જાવ,
	શોધી કાઢો.

1:01:33	હું એક મિત્રએ આપેલી બહુ સારી ઘડિયાળ
	બારીમાં જોઉં છું. હું અંદર જાઉં છું,

1:01:40	એને ચકાસું છું, સ્પર્શ કરું છું,
	અનુભવ કરું છું, એનું વજન જોઉં છું,

1:01:46	કોણે એને બનાવી છે
	- અને પછી શું થાય છે?

1:01:53	પછી વિચાર એમાં પ્રવેશે છે,

1:01:58	એક માનસિક છબી બનાવે છે, અને કહે છે,
	‘મને ઇચ્છા છે કે આ મારી પાસે હોત.’

1:02:04	એટલે કે, જોવું, સંપર્ક,
	સંવેદના,

1:02:13	પછી તરત જ વિચાર
	માનસિક છબીનું સર્જન કરે છે

1:02:19	અને પછી એ જ પળે, જ્યારે વિચાર

1:02:22	તમે એ ગાડીમાં બેઠેલા હો એવી,
	કે તમે એ ઘડિયાળ પહેરેલી હોય એવી

1:02:26	માનસિક છબીનું સર્જન કરે છે,
	એ જ પળે ઇચ્છાનો જન્મ થાય છે.

1:02:31	ખરું? આપણે આ બાબતે
	સ્પષ્ટ છીએ?

1:02:35	ઓછામાં ઓછું બૌદ્ધિક રીતે.

1:02:45	હવે, જો તમે આ જુઓ છો,

1:02:49	તો શું જોવું, સંપર્ક, સંવેદના

1:02:54	વચ્ચે અંતરાળ હોઈ શકે?

1:03:00	વિચાર એનો એક આકાર બનાવે
	તે પહેલાં અંતરાળ.

1:03:09	તમે સમજો છો?

1:03:13	હું જે કહી રહ્યો છું
	તે તમે સમજો છો?

1:03:22	તમે સમજો છો?

1:03:24	એક અંતરાળ.

1:03:30	તમે આ કરી શકો છો?
	આ બધું બહુ ઝડપી છે.

1:03:37	માટે જ્યારે તમે એને ધીમું પાડો,
	એક ચલચિત્રની જેમ, ધીમું પાડો,

1:03:44	તો પછી તમે દરેક વસ્તુને
	વિસ્તૃત વિગતવાર જુઓ છો.

1:03:52	અને તે છે ઇચ્છા.
	માટે અંતરાળને વધારો.

1:04:04	કેમ કે તમે ઇચ્છા છો,

1:04:07	તમે જ વિચાર અને ઈચ્છાનું
	માળખું છો.

1:04:14	માટે જો તમે સમજો,

1:04:16	જો તમે વિચારના મૂળ સ્વરૂપને

1:04:22	તથા તમારી પ્રતિક્રિયાઓને જુઓ,

1:04:24	તો તમે આખાય તંત્રને ધીમું પાડી શકો,
	બહુ જ શાંતિથી, ધીરેથી.

1:04:30	અથવા તો તમે આ
	તત્ક્ષણ સમજો.

1:04:37	એમાં શોધી કાઢવા માટે
	અવધાનની, જુસ્સાની જરૂર પડે છે.

1:04:44	તો, ચાલો આપણે ધ્યાનના વિષય
	તરફ પાછા જઈએ.

1:04:50	એટલે કે, જો તમે સમજ્યા હો,
	શાબ્દિક રીતે નહીં,

1:04:53	પણ જો તમે ઇચ્છાના મૂળ સ્વરૂપને
	તથા માળખાને સમજ્યા હો,

1:05:02	તો પછી આપણે પાછા જઈ શકીએ અને
	ધ્યાન એટલે શું તે શોધી શકીએ.

1:05:08	શું સભાન ધ્યાન
	ધ્યાન છે ખરું?

1:05:16	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

1:05:21	શું તે છે?
	દેખીતી રીતે જ, નથી.

1:05:27	જો હું રોજ સભાનપણે
	દસ મિનિટ બેસું,

1:05:31	અથવા સવારે વીસ મિનિટ,
	બપોરે વીસ મિનિટ,

1:05:34	સાંજે વીસ મિનિટ બેસું,

1:05:37	તો પછી એ
	માનસિક રાહત, વામકુક્ષી જેવું,

1:05:44	સરસ સગવડિયું, મનોરંજનપ્રદ
	‘ખાટલામાં સૂઈ જવા જેવું’ બને છે

1:05:51	- એને કહેવાય છે,

1:05:53	હું એને નામ નહીં આપું,
	તમે એ બધો ધંધો જાણો છો.

1:05:56	તો, ધ્યાન એટલે શું?

1:05:58	જો તમે સભાનપણે ધ્યાન ધરો,

1:06:01	તો એમાં એક દિશા, એક હેતુ,
	સિદ્ધિ માટેની ઇચ્છા રહેલી હોય છે.

1:06:12	નિ:શંક તે ધ્યાન નથી,
	ખરું ને?

1:06:15	એ તો એક કારકુન
	સંચાલક બનવા મથતો હોય એવું છે

1:06:19	- એ કામ, કામ,
	કામ કરતો રહે છે.

1:06:25	એ બંને વસ્તુઓ એકસમાન છે.

1:06:27	તમે એકને ધંધો કહો છો, અને
	બીજાને ધાર્મિક સિદ્ધિ કહો છો.

1:06:33	બંને યથાતથ એક જ વસ્તુ છે.
	શું આપણે આ જોઈએ છીએ?

1:06:40	તમે જે લોકો ધ્યાન કરો છો,
	તે આ જુઓ છો?

1:06:43	અલબત્ત, નથી જોતા.

1:06:47	એનો અર્થ છે તમારું
	માનીતું મનોરંજન છોડી દેવું.

1:06:55	માટે આપણે કહીએ છીએ કે
	સભાન ધ્યાન એ ધ્યાન નથી

1:07:03	કારણ કે એ ઇચ્છામાંથી ઉદ્ભવેલું છે.

1:07:08	આથી એ પ્રાપ્તિ માટેની, કશુંક બનવા
	માટેની ઇચ્છામાંથી ઉદ્ભવેલું છે,

1:07:16	જે છે સ્વનું કશુંક બનવું.

1:07:24	સ્વત્વ,
	ભગવાન બની રહેલો ‘હું’.

1:07:30	આ એટલું તો બેવકૂફીભરેલું લાગે છે.

1:07:34	એ શબ્દનો પ્રયોગ કરવા બદલ
	મને ક્ષમા કરજો.

1:07:36	તો પછી શું છે ધ્યાન?

1:07:39	જો એ સભાન ધ્યાન નથી,
	તો પછી શું છે ધ્યાન?

1:07:44	તમે સમજો છો?

1:07:53	‘ધ્યાન’ શબ્દનો અર્થ એ પણ છે કે
	ચિંતન કરવું, વિચાર કરવો,

1:08:01	અને માપવું પણ
	- માપવું.

1:08:07	એ અર્થનો ભાગ છે, ‘ધ્યાન’ શબ્દના
	મૂળ અર્થનો ભાગ છે,

1:08:12	સંસ્કૃતમાં અને અન્ય ભાષાઓમાં.

1:08:16	હવે, શું તમારું મગજ
	માપવાનું બંધ કરી શકે?

1:08:26	તમે સમજો છો?
	હું આ છું, હું તે હોઈશ.

1:08:31	હું મારી જાતને
	તમારી સાથે સરખાવું છું,

1:08:35	તમે કેટલા દેખાવડા છો,
	તમે આકર્ષક છો,

1:08:37	તમે હોશિયાર છો, તમારાં લક્ષણો
	સારાં છે, તમારામાં ઊંડાણ છે,

1:08:41	તમે સૌંદર્યલક્ષી... અતિ સુંદર
	વસ્ત્રો પહેરો છો

1:08:47	- મને તે જોઈએ છે.

1:08:50	તમે માપો છો,
	જે સરખામણી છે.

1:08:52	ખરું?
	તમે સરખામણી કરવાનું બંધ કરી શકો?

1:08:57	સંમત ન થાવ
	- સરખામણી કરવાનું બંધ કરો,

1:09:00	શોધી કાઢો કે સરખામણીની ગતિવિધિ વિના
	જીવવાનો અર્થ શો છે.

1:09:12	તો તમે સમજો છો?

1:09:17	પ્રેમ એ કોઈ પ્રતિક્રિયા નથી,

1:09:24	માટે એ સ્વતંત્ર છે

1:09:27	- તમને જે ગમે તે અભિવ્યક્ત કરવું
	એવું નહીં, એ તો એક પ્રતિક્રિયા છે.

1:09:36	અને સ્વતંત્રતા
	એ પ્રેમનો ભાગ છે.

1:09:43	જયાં પ્રેમ છે
	ત્યાં વિવેકબુદ્ધિ છે,

1:09:47	જે વિચારમાંથી ઉદ્ભવેલી નથી.

1:09:51	વિવેકબુદ્ધિ મગજની બહારનું
	કશુંક છે

1:09:54	- હું આ બધામાં નહીં જાઉં,
	એ અતિશય અટપટું છે.

1:09:57	કરુણાના જેવું.

1:10:00	કરુણા, પ્રેમ, સ્વતંત્રતા
	મગજની બહાર રહેલાં છે.

1:10:07	હું જાણું છું, હું આમાં જઈ શકું એમ છું
	- સમય બિલકુલ નથી.

1:10:14	મગજ અનુબંધિત છે,
	માટે આને સમાવી ન શકે.

1:10:20	એટલે, ધ્યાન એ કોઈ
	સભાન ઈરાદાપૂર્વકની ક્રિયા નથી.

1:10:33	એક સંપૂર્ણપણે અલગ પ્રકારનું
	ધ્યાન છે

1:10:38	જેને વિચાર અને ઇચ્છા સાથે
	કશું જ લાગતુંવળગતું નથી.

1:10:46	અને એનો અર્થ છે
	એવું મગજ જે ખરેખર,

1:10:54	જો હું આ શબ્દનો પ્રયોગ કરી શકું તો,
	ખાલી છે.

1:11:01	માણસે વિચાર દ્વારા બનાવેલી
	બધી જ વસ્તુઓથી ખાલી.

1:11:12	અને જયાં અવકાશ છે ત્યાં

1:11:19	- કારણ કે સ્વતંત્રતાનો અર્થ એ છે,
	પ્રેમનો અર્થ એ છે, અવકાશ,

1:11:24	વિશાળ, અસીમ અવકાશ -

1:11:29	અને જયાં અવકાશ છે
	ત્યાં શાંતિ અને ઊર્જા છે.

1:11:41	જો તમે આખો દિવસ
	પોતાના વિષે વિચાર કરતાં હો,

1:11:48	જેવું મોટાભાગના લોકો કરતા હોય છે,

1:11:52	તો તમે મગજની અસાધારણ ક્ષમતાને
	તમારી જાત વિષેની

1:11:56	એક નાનકડી બાબત જેટલી
	સંકુચિત કરી નાખી છે,

1:12:01	આથી તમારી પાસે અવકાશ નથી.

1:12:08	અને એટલે મગજ,
	જો કે એની પોતાની તાલબદ્ધતા છે

1:12:15	- વક્તા કોઈ મગજ વિષેનો
	નિષ્ણાત નથી, પણ એ

1:12:20	લાંબું જીવ્યો છે, પોતાનામાં સમયનો
	અભ્યાસ કર્યો છે, અન્ય લોકોને જોયા છે -

1:12:28	મગજની પોતાની તાલબદ્ધતા છે
	જેને એકલી છોડી દઈ શકાય છે.

1:12:37	પરંતુ જ્યારે મગજ શાંત હોય,
	બબડાટ ન કરતું હોય, નિસ્તબ્ધ, બિલકુલ...

1:12:46	ત્યાર પછી ત્યાં એ હોય છે
	જે શબ્દોથી માપી શકાતું નથી,

1:12:54	જે શાશ્વત છે,
	અનામી છે.