કૃષ્ણમૂર્તિ આપણે શા માટે આધ્યાત્મિક અને સાંસારિક એવું વિભાજન કરીએ છીએ?

Krishnamurti Subtitles

RA85D - આપણે શા માટે આધ્યાત્મિક અને સાંસારિક એવું વિભાજન કરીએ છીએ?

જાહેર સંવાદ
રાજઘાટ - વારાણસી, ભારત
૨૧ નવેમ્બર ૧૯૮૫

0:48	આ આપણી વચ્ચે
	એક સંવાદ છે.

0:55	સંવાદ એટલે શું તે તમે જાણો છો?

0:57	બે માણસો વચ્ચેની વાતચીત.

1:02	એટલે કે, તમે મને પ્રશ્ન કરશો,
	વક્તાને પ્રશ્ન કરશો,

1:08	આપણે ચર્ચાવિચારણા કરીશું,
	વિચારવિમર્શ કરીશું.

1:16	‘વિચારવિમર્શ’ શબ્દનો અર્થ છે,
	ભેગા મળીને સલાહમસલત કરવી,

1:22	વાતને તોલવી,
	ગંભીરતાપૂર્વક વિચાર કરવો,

1:28	બધી બાબતોને સમતોલ કરવી,

1:32	આ એવું નથી કે એક માણસ તમારા પ્રશ્નોના
	કે તમારા સવાલોના જવાબ આપતું હોય,

1:39	પરંતુ આપણે ભેગા મળીને
	વાતચીત કરીશું.

1:47	કદાચ તમે આવી રીતે બીજા કોઈ સાથે

1:52	ખુલ્લાશથી, નિખાલસતાથી વાત કરવા
	ટેવાયેલા નથી.

1:59	કદાચ આપણે ક્યારેય આવું કરતા નથી,
	આપણી પત્નીઓ કે પતિઓ સાથે પણ,

2:05	અથવા ખૂબ નિકટની વ્યક્તિ સાથે, આપણે ક્યારેય
	ખુલ્લાશથી, નિખાલસતાથી વાત કરતા નથી.

2:12	આપણે ઘણાં મહોરાં પહેરી
	લઈએ છીએ, ઢોંગ કરીએ છીએ.

2:17	જો આપણે આજની સવારે તે બધું
	બાજુ ઉપર મૂકી દઈએ,

2:21	અને તે વિચારીએ કે આપણી
	પાસે કયા પ્રશ્નો છે,

2:28	આપણે ભેગા મળીને શેને વિષે
	વાત કરવા માગીએ છીએ,

2:32	તમને શેની સાથે સૌથી વધુ નિસબત છે,

2:38	કોઈ વાહિયાત વાત નહીં,

2:42	પણ એવું કશુંક જે તમે ખરેખર
	શોધી કાઢવા માગતા હો.

2:51	તો, આવી રીતે આપણે
	વિચારવિમર્શ કરીશું.

2:57	તે શબ્દનો અર્થ છે,
	સાથે મળીને તોલવું, સમતોલ કરવું,

3:07	એકબીજા પાસેથી સલાહ લેવી,
	એકબીજા સાથે ગંભીરતાપૂર્વક વિચાર કરવો.

3:16	એવું નહીં કે વક્તા વિચારે અને
	પછી તમે સંમત કે અસંમત થાવ -

3:22	તે તો ખરું જોતાં બાલિશ છે.

3:25	તો આપણે, આજની સવારે,

3:29	ખરેખર સાચા મિત્રોની જેમ
	ભેગા મળીને વાત કરી શકીશું?

3:36	એવું નથી કે હું એક વ્યાસપીઠ ઉપર બેઠો છું,

3:39	કારણ કે વ્યાસપીઠ જાણે કોઈ ઉપરી હોય
	એવું દર્શાવે છે,

3:44	આ માત્ર વધુ સુગમ છે,

3:48	જેથી આપણે એકબીજાને જોઈ શકીએ.

3:51	તો, આપણે ચર્ચાવિચારણા
	શરુ કરીએ તે પહેલાં,,

3:59	એક પ્રશ્નને પહોંચવાનો
	તમારો અભિગમ કેવો છે?

4:03	હું તમને શું પૂછું છું તે તમે સમજો છો?

4:06	તમે એક પ્રશ્નને, એક સમસ્યાને
	કેટલી બારીકાઈથી જુઓ છો,

4:14	સમસ્યાને કેવી રીતે તોલો છો,

4:19	તમે સમસ્યાની અત્યંત નિકટ
	કેવી રીતે આવો છો?

4:24	એટલે કે, આપણે ભેગા મળીને
	ગંભીરતાપૂર્વક વિચાર કરીશું -

4:28	જે પણ પ્રશ્ન હોય,
	ભલે ગમે તેટલો મૂર્ખ જેવો પ્રશ્ન હોય,

4:33	ગમે તેવો વાહિયાત પ્રશ્ન હોય -

4:36	આપણે ભેગા મળીને વાત કરવાના છીએ.

4:39	આ સ્પષ્ટ છે?

4:52	વક્તા તમારા પ્રશ્નોના જવાબો આપે
	એવી અપેક્ષા આપણે ન રાખી શકીએ,

5:00	કેમ કે પ્રશ્નની અંદર જ
	જવાબ હોઈ શકે.

5:06	તમે સમજો છો?

5:09	એવું નહીં કે તમે મને પ્રશ્ન પૂછો
	અને પછી હું તમને જવાબ આપું.

5:13	એ તો ખરું જોતાં અર્થહીન છે.

5:17	પણ તમે પ્રશ્નને કેટલી બારીકાઈથી જુઓ છો,

5:24	પ્રશ્નને પહોંચવાનો તમારો અભિગમ કેવો છે,
	તમે પ્રશ્નને કેટલી ગંભીરતાપૂર્વક

5:31	વિચારો છો, તોલો છો?

5:37	કેમ કે પ્રશ્નની અંદર જ
	જવાબ હોઈ શકે;

5:41	એમ નહીં કે પ્રશ્ન કરવો
	અને પછી જવાબ માટે રાહ જોવી.

5:46	માટે, આજની સવારે આપણે
	જે કોઈ પ્રશ્ન વિષે ચર્ચા કરીએ,

5:56	તેમાં આપણે પહેલાં પ્રશ્નને તપાસીએ,
	જવાબ માટે રાહ ન જોઈએ.

6:02	તમે સમજો છો, સર?

6:05	શું આપણે આ સમજ્યા છીએ,
	અથવા આ ઘણું અગમ્ય છે?

6:11	મારી પાસે તમારે માટે એક પ્રશ્ન છે.

6:18	પ્રશ્ન -
	હું તેનો જવાબ આપવાનો નથી.

6:24	શા માટે તમે જીવનને,
	તમારા રોજિંદા જીવનને,

6:29	તમારી આધ્યાત્મિકતાની
	કલ્પનાઓથી જુદું પાડો છો?

6:36	શા માટે તમે બંનેમાં વિભાજન કરો છો?

6:38	હું તે પ્રશ્ન કરી શકું છું?

6:42	શા માટે આપણે
	કહેવાતા ધાર્મિક જીવનને

6:49	- બધા સાધુઓ, તેઓના પોશાકો, વગેરે -

6:53	અને રોજિંદા, એકધારા, એકલવાયા જીવનને
	જુદું પાડીએ છીએ?

7:04	તમે મારા પ્રશ્નનો જવાબ આપો.

7:12	પ્ર: કારણ કે તે આપણને
	એક વિશિષ્ટ પ્રકારની ઊર્જા આપે છે.

7:28	કૃ: એટલે કે તમારે ઊર્જા જોઈએ છે,
	ખરું કે?

7:43	પ્ર: ના. આધ્યાત્મિક જીવન
	અને સામાન્ય, સાંસારિક જીવન,

7:48	આ બંનેમાં બે વિશિષ્ટ પ્રકારની
	ઊર્જાઓ રહેલી છે.

7:54	કૃ: એનો અર્થ એ કે,
	બે વિશિષ્ટ પ્રકારની ઊર્જાઓ.

7:58	એક કહેવાતા આધ્યાત્મિક,
	ધાર્મિક જીવન માટે,

8:04	અને બીજા, સાંસારિક જીવન માટે,
	અન્ય પ્રકારની ઊર્જા.

8:11	હવે, હું આ પ્રશ્નનો
	જવાબ આપવાનો નથી,

8:17	ચાલો શોધી કાઢીએ કે તમે જે કહો
	છો તે હકીકત છે કે કેમ. બરાબર?

8:23	શું તે હકીકત છે?

8:26	તમે આવું કહો છો. તમે કહો છો કે,
	જે લોકો ધાર્મિક છે તેઓ

8:30	વિચિત્ર પોશાકો પહેરે છે,

8:34	તેઓને ઘણી વિશિષ્ટ પ્રકારની ઊર્જા જોઈએ,

8:38	એક અહીંતહીં ફરતા,
	નાણાં કમાતા, માણસ કરતાં,

8:44	અથવા તો ગામડાના એક ગરીબ માણસ કરતાં.

8:48	શા માટે તમે બંનેને જુદાં પાડો છો?

8:52	ઊર્જા તો ઊર્જા છે,
	વીજળીની ઊર્જા હોય,

8:58	કે મોટરથી પેદા થતી ઊર્જા હોય,
	કે સૌર ઊર્જા હોય,

9:04	અથવા નદીમાં આવેલા પૂરની ઊર્જા હોય,
	- ઊર્જા.

9:11	તમારી પાસે અહીં આવવા માટે જરૂરી ઊર્જા છે,
	ચાલવા જવા માટે ઊર્જા છે,

9:17	જાતભાતનાં કાર્યો
	કરવા માટે ઊર્જા છે.

9:22	તો શા માટે તમે ઊર્જાનું વિભાજન કરો છો?

9:27	તે વિચિત્ર પોશાકવાળા,
	દાઢીવાળા માણસ પાસે

9:32	અધિક ઊર્જા છે?

9:38	કે પછી તે માણસ પોતાની ઊર્જાને
	અમુક ખાસ બાબત પર એકાગ્ર કરે છે?

9:45	તમે સમજો છો, સર?
	ઊર્જા તો ઊર્જા છે.

9:49	જળશક્તિ ઊર્જા, ગાડીમાં પિસ્ટનની ઊર્જા,
	ડાઇનેમોની ઊર્જા,

9:57	સૌર ઊર્જા.

10:00	તે બધી જ ઊર્જા છે, ખરું કે નહીં?

10:04	પ્ર: અમુક ઊર્જા જેને આપણે વિચાર કહીએ છીએ,
	તેનો આપણે અંત લાવી શકીએ.

10:11	અન્ય એક ઊર્જા છે
	જેને આપણે અંતર્દૃષ્ટિ કહીએ છીએ,

10:14	જેનો અંત નથી આવતો
	પરંતુ તે જાગૃતિમાં પુષ્પિત થાય છે.

10:17	અન્ય એક ઊર્જા છે
	જેને આપણે મન કહીએ છીએ,

10:20	જે આરંભમાં પણ મન છે,

10:22	અને તેનો અંત લાવ્યા પછી
	પણ મન જ રહે છે,

10:29	પરંતુ તે મન કરુણામય છે,
	સત્ત્વમય છે, પદ્ધતિસર છે…

10:33	આમ મનની ઊર્જા
	સતત રહે છે,

10:36	વિચારની ઊર્જાનો અંત આવે છે,
	અને અંતર્દૃષ્ટિની ઊર્જા

10:42	વિચારની ઊર્જાનો અંત કરે છે
	અને પછી પણ તે રહે છે.

10:48	કૃ: સર, તમે તમારા
	કથનને થોડું ટૂંકાવી શકો?

10:55	પ્ર: હું તેમ કરું…?

10:56	તે કહે છે કે વિવિધ પ્રકારની
	ઊર્જા હોય છે:

11:01	એક છે વિચારની ઊર્જા
	જેને શાંત કરી શકાય છે,

11:05	બીજી છે અંતર્દૃષ્ટિની ઊર્જા,
	જે શાંત થતી નથી,

11:09	અને ત્રીજી છે મનની ઊર્જા

11:12	જેના થકી કરુણા વગેરે
	સધાય છે.

11:15	કૃ: બિલકુલ નહીં.

11:18	સર, આપણે વાત કરી રહ્યા છીએ,
	હું કોઈ નિયમ નથી રજૂ કરી રહ્યો.

11:24	તમે કૃપા કરીને સાંભળશો.

11:26	પ્ર: ત્રણ પ્રકારની ઊર્જા વચ્ચેનો સંબંધ:

11:36	વિચારની,
	અંતર્દૃષ્ટિની અને મનની.

11:41	કૃ: તમે એનો જવાબ આપો.

11:50	કેમ નહીં? તમને
	તેમને જવાબ આપવાનો પૂરો હક છે.

11:54	પ્ર: સર, મને લાગે છે કે એ
	(અસ્પષ્ટ) એવું માત્ર એટલા માટે છે કે

11:57	આપણે સગવડિયા અને આળસુ છીએ.
	આપણે તેનો ઉપયોગ કરવા માગતા નથી,

12:04	તેથી આપણે તેનું વિભાજન કરીએ છીએ.

12:08	કૃ: એક મિનિટ, સર.

12:11	પહેલાં કોઈની વાત
	સાંભળવાની શિષ્ટતા રાખો.

12:15	પ્ર: તે કહે છે કે આપણે સુખસગવડમાં
	રહેવા માગતા હોવાને લીધે જ

12:20	આપણે ઊર્જાનું વિવિધ ખાનાંઓમાં
	વિભાજન કરીએ છીએ.

12:24	પ્ર: મને નથી લાગતું કે
	વિવિધ પ્રકારની ઊર્જા હોઈ શકે.

12:28	ઊર્જા એક જ હોઈ શકે.

12:30	કૃ: હા. હું પોતે
	એમ જ વિચારું છું.

12:38	તમે જુઓ છો આપણે દરેક વસ્તુનું
	કેવી રીતે વિભાજન કરીએ છીએ?

12:41	આપણે વિભાજન કરીએ છીએ -
	આધ્યાત્મિક ઊર્જા, માનસિક ઊર્જા,

12:45	અંતર્દૃષ્ટિની ઊર્જા,
	વિચારની ઊર્જા.

12:51	પ્ર: આ બિનજરૂરી
	ગુંચવાડો છે.

12:52	કૃ: હું જાણું છું, એમાંથી ગુંચવાડો થાય છે,
	ખરું કે નહીં.

12:59	શા માટે ખૂબ સરળ ન રહેવું?

13:03	શરીરની ઊર્જા,
	કામવાસનાની ઊર્જા,,

13:09	વિચારની ઊર્જા,
	તે બધી ઊર્જા છે, તે એક વસ્તુ છે,

13:15	આપણે જ વિભાજન કરીએ છીએ.
	શા માટે?

13:19	શોધી કાઢો, મૅડમ,
	શા માટે આપણે તેનું વિભાજન કરીએ છીએ?

13:22	પ્ર: આપણે તેનું વિભાજન કરવા અનુબંધિત છીએ.

13:29	કૃ: હવે, સર,
	શા માટે તમે અનુબંધિત છો?

13:37	શા માટે તમે આને સ્વીકારો છો?

13:40	વિભાજન - તમે સમજો છો, સર,

13:42	ભારત, પાકિસ્તાન,
	રશિયા, અમેરિકા,

13:47	શા માટે આપણે આ બધાનું વિભાજન કરીએ છીએ?
	કહો મને.

13:52	પ્ર: આ હકીકત છે.

13:55	પ્ર: કોઈ ભ્રમને કારણે.

13:57	પ્ર: તે કહે છે, આ હકીકત છે.
	આ વિભાજન એક હકીકત છે.

14:00	કૃ: અલબત્ત આ હકીકત છે
	- તમે યુદ્ધ કરો છો.

14:04	શા માટે તમે જે દેખીતું છે
	તેનાં કથનો કરો છો, સર?

14:07	પ્ર: સત્ય અને હકીકત
	વચ્ચે ફરક છે.

14:20	કૃ: સારું.
	તમે હકીકત શેને કહો છો?

14:23	પ્ર: આપણે જે જોઈએ તેને.

14:26	કૃ: માટે તમે કહો છો કે
	હકીકત બિલકુલ તમારી પ્રત્યક્ષ છે,

14:32	જે તમે જુઓ છો,
	દૃષ્ટિથી, નજરોનજર.

14:38	શું આ વૃક્ષ હકીકત છે?

14:41	પ્ર: હા, સર.

14:43	કૃ: સારું.
	શું તમે જે વિચારો છો તે હકીકત છે?

14:48	પ્ર: કેટલીક વાર આપણે વિચારવું પડે.

14:54	કૃ: તમારી પત્ની હકીકત છે?

14:59	પ્ર: હા, સર.

15:03	કૃ: પત્નીનો તમે શો અર્થ કરો છો?

15:09	પ્ર: વાસ્તવિક જીવન...

15:10	કૃ: ના, ના,
	હું તમને એક પ્રશ્ન પૂછી રહ્યો છું.

15:13	મારી પત્ની એમ કહેવાનો તમારો શો અર્થ છે?

15:19	પ્ર: આમાં એક માનસિક પરિબળ છે.

15:21	કૃ: માનસિકનો તમે શો અર્થ કરો છો?

15:32	પ્ર: એમાં બે વસ્તુઓ છે: એક છે...

15:34	કૃ: સર, આપણે હજુ એ પ્રશ્નનો
	અંત નથી લાવ્યા.

15:37	પ્ર: એ મારી ભૂલ છે.
	કૃ: સારું, સર.

15:53	પ્ર: એક તરફ મારું મારી પત્ની પ્રત્યેનું
	માનસિક વલણ છે, wife,

15:59	અને બીજી તરફ હકીકત છે પત્ની,

16:02	જેની પોતાની માનસિકતા છે…

16:05	કૃ: એટલે તમે કહો છો, સર,

16:08	જો હું એને મારા પોતાના
	શબ્દોમાં મૂકી શકું તો -

16:14	તમે મને આ મારા પોતાના
	શબ્દોમાં મૂકવા દેશો?

16:19	તમારી પત્નીની માનસિક છબી,
	- માનસિક છબી જે તમે બનાવેલી છે -

16:25	તમારી પત્નીથી ભિન્ન છે,
	- શું આમ છે?

16:31	પ્ર: હોઈ શકે.
	કૃ: ‘હોઈ શકે’ એટલે શું?

16:36	પ્ર: ધારો કે પત્ની મોટાભાગના સમયે
	માનસિક છબીને બંધબેસતી હોય,

16:40	જાણે કે એ કોઈ જીવંત વ્યક્તિ ન હોય તેમ,
	તો સ્વાભાવિકપણે જ

16:43	મારી માનસિક છબી
	પત્નીની હકીકત સાથે મળતી આવશે.

16:48	પ્ર: કેટલીક વાર એવું બને કે
	માનસિક છબી

16:51	મારી પત્નીની હકીકત સાથે
	મળતી આવે.

16:55	કૃ: તમે તમારી પત્ની સામે જોયું છે?

17:00	તમે તેને જોઈ છે,

17:03	તેની મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ,
	તેની વેદના અને ચિંતા,

17:08	બાળકોની પીડા સહેવી,
	અને એવું બધું?

17:12	પત્ની એટલે શું તે તમે
	ગંભીરતાપૂર્વક વિચાર્યું છે?

17:17	અથવા તો તમે તેની સાથે
	દસ, પાંચ, કે પચાસ વર્ષ જીવ્યા છો,

17:24	- તમે તેની એક માનસિક છબી બનાવી છે,
	ખરું કે નહીં?

17:27	બરાબર, સર?

17:32	પ્ર: આવશ્યકપણે નહીં.

17:35	કૃ: હું આવશ્યક કે અનાવશ્યક
	એમ નથી કહેતો.

17:39	શું એ એક હકીકત છે,
	જો તમે પરિણીત હો તો,

17:45	અથવા તમારે કોઈ મિત્ર હોય તો,
	કે તમે તેને વિષે માનસિક છબી બનાવી છે,

17:49	ખરું કે નહીં?

17:51	આવશ્યકપણે નહીં,
	પરંતુ એમ બને ખરું.

17:58	બરાબર, સર?

18:01	હું તમને ધમકાવવાનો પ્રયત્ન
	નથી કરતો, સર,

18:05	પણ દરેક જણ પાસે બીજા વિષે
	એક માનસિક છબી છે.

18:12	તમારી પાસે મારા વિષે એક માનસિક છબી છે,
	ખરું કે નહીં? ના, સર?

18:18	નહીંતર તમે અહીંયાં ન હો.

18:24	એટલે કે, આપણે બીજી વ્યક્તિ વિષે
	એક માનસિક છબી બનાવીએ છીએ,

18:30	આપણા સ્વભાવ પ્રમાણે,
	આપણી માહિતી પ્રમાણે,

18:34	આપણા ભ્રમો પ્રમાણે,
	આપણી કલ્પનાઓ પ્રમાણે,

18:39	વગેરે.
	આપણે લોકો વિષે માનસિક છબી બનાવીએ છીએ.

18:43	તમારી પાસે વડાપ્રધાનની
	એક માનસિક છબી છે,

18:45	તમારી પાસે આ વક્તાની
	એક માનસિક છબી છે.

18:49	તો, આપણે એક ઘણો ઊંડો
	પ્રશ્ન પૂછીએ છીએ,

18:55	કે શું તમે માનસિક છબીઓ વિના
	રોજીંદું જીવન જીવી શકો?

19:06	પ્ર: એક વાત છે, સર...

19:08	કૃ: સર, તમે અધ્યક્ષ છો,
	તમે અહીં આવો તો વધુ સારું.

19:22	પ્ર: આ માનસિક છબીઓ
	જે આપણે બનાવીએ છીએ,

19:25	તે સામાન્યપણે આપણા પોતાના
	સંબંધમાં હોય છે.

19:29	હું મારી આજુબાજુ એક માનસિક છબી બનાવું છું.

19:34	કૃ: હા, તમારી પાસે તમારી પોતાની
	એક માનસિક છબી છે.

19:36	પ્ર: હા. અને જો આપણે
	તે અવસ્થાએ પહોંચી શકીએ,

19:43	જેને વિષે તમે
	વાત કરી રહ્યા છો -

19:45	કેન્દ્રને ભૂંસી નાખવું,
	આત્મવિલોપન કરવું,

19:49	તો પછી માનસિક છબીઓ
	આપોઆપ જ ખરી પડશે.

19:56	પ્ર: વાત પૂરી થઈ?
	તમે પૂરું કર્યું છે?

20:00	તે કહે છે કે આપણી પાસે
	આપણા વિષે માનસિક છબીઓ છે.

20:05	પ્ર: આપણા વિષે નહીં.

20:07	માત્ર એ માનસિક છબીઓ જે આપણે
	આપણા પોતાના સંબંધમાં બનાવીએ છીએ.

20:10	મારી પત્ની વિષેની માનસિક છબી
	મારા પોતાના સંબંધમાં છે.

20:13	પ્ર: હા. અને જો આપણે તે અવસ્થાએ
	પહોંચી શકીએ જેની તમે વાત કરો છો,

20:19	જેમાં સ્વ ખરી પડે,

20:21	તો આપણે માનસિક છબી વિના
	જીવી શકીશું.

20:25	કૃ: તો જયારે તમે
	સંબંધ વિષે વાત કરો છો,

20:30	ત્યારે એ શબ્દનો
	શો અર્થ કરો છો?

20:36	પ્ર: સંબંધ એટલે...

20:38	પ્ર: સંબંધ એટલે...
	આપતાં પહેલાં શાંતિથી સાંભળો.

20:43	થોડો શ્વાસ ખાવ.

20:49	તમારો અન્ય સાથેનો
	સંબંધ શો છે?

20:52	સંબંધ. તમે આ શબ્દને
	સમજો છો? માત્ર સાંભળો, સર.

20:58	સંબંધિત હોવું.

21:01	મારો તેમની સાથે સંબંધ છે,
	તે મારા પિતા છે,

21:03	કે મારો ભાઈ, મારી બહેન,
	જે કંઈ હોય તે,

21:05	તમે ‘સંબંધ’ શબ્દનો
	શો અર્થ કરો છો?

21:11	સાવચેતીથી, સર!
	આટલી ઉતાવળ ન કરો.

21:18	ધીરેથી આગળ વધો,
	આપણી પાસે ઘણો સમય છે.

21:23	તમે ‘સંબંધ’ શબ્દને
	સમજો છો:

21:26	સંબંધિત હોવું,
	કાં તો લોહીથી

21:31	- તે મારા પિતા છે, મારો ભાઈ છે,

21:33	અમે એક જ કૂખમાંથી
	બહાર આવ્યા છીએ,

21:36	મારા પિતા અને
	મારી માતાએ અમને પેદા કર્યા છે -

21:39	અને તમે ‘સંબંધ’ શબ્દનો
	શો અર્થ કરો છો?

21:48	પ્ર: હું ‘સંબંધ’ શબ્દનો ઉપયોગ
	તે અર્થમાં નહોતો કરી રહ્યો.

21:57	કૃ: હું તે અર્થમાં વાત કરું છું.

22:29	પ્ર: મારા મિત્રો માટેની,
	મારાં માતા-પિતા માટેની, મારાં સંતાનો માટેની

22:32	મારી કાળજી અને નિસબત - દ્વેષભાવ સહીત -
	તે બધું જ આમાં સમાવિષ્ટ છે.

22:38	કૃ: તમે ખરેખર કાળજી ધરાવો છો?

22:41	કે પછી એ માત્ર એક વિચાર છે
	કે તમારે કાળજી ધરાવવી જોઈએ?

22:52	સર, તમે સમજ્યા, સર,
	શું હું તમને નમ્રતાથી પૂછી શકું,

22:59	કે તમે આ શબ્દનો શો અર્થ કરો છો
	- શબ્દ - ‘સંબંધિત હોવું’?

23:08	તમે આને જે અર્થ આપો છો તે નહીં -

23:10	જોડણીકોશ
	પ્રમાણેનો અર્થ,

23:14	તમે એ ‘સંબંધિત’ શબ્દનો
	શો અર્થ કરો છો?

23:25	પ્ર: વાસ્તવિક સંપર્ક,
	શબ્દો કે માનસિક છબી થકીનો નહીં.

23:30	કૃ: સર, હું તમને એક પ્રશ્ન પૂછું છું,
	એને આમતેમ ફંગોળો નહીં.

23:38	સર, હું તમને સંપૂર્ણ આદર સહીત
	પૂછી રહ્યો છું,

23:41	તમે ‘સંબંધિત’નો શો અર્થ કરો છો?
	‘મારો તેમની સાથે સંબંધ છે’.

23:45	એનો અર્થ શો?

23:50	પ્ર: મને લાગે છે કે જયારે હું સંબંધિત હોઉં,

23:53	ત્યારે હું તે માણસનો એક ભાગ બનું છું.

23:57	કૃ: તમે તમારી પત્નીનો એક ભાગ છો?

24:08	સંપૂર્ણપણે કે આંશિક એમ નહીં.
	સર, હું સંપૂર્ણ નમ્રતાપૂર્વક પૂછું છું,

24:14	તમે એ ‘સંબંધિત’ શબ્દનો
	શો અર્થ કરો છો?

24:19	પ્ર: સર, રોજિંદા જીવન સાથે
	જોડાયેલા હોવું.

24:23	પ્ર: હું તે વ્યક્તિની નજીક છું.

24:31	પ્ર: આ એકબીજા પ્રત્યે
	અપેક્ષાઓની જાળ,

24:33	ઉપકારો અને ફરજો.

24:35	પ્ર: કૃપા કરીને
	ફરી કહો.

24:38	પ્ર: સામાન્ય રીતે આપણે રોજિંદા જીવનમાં
	સંબંધનો જે અર્થ કરીએ છીએ

24:41	તે છે એકબીજા પ્રત્યે
	અપેક્ષાઓની જાળ,

24:44	આપણી ફરજો અને
	ઉપકારો…

24:46	પ્ર: એકબીજા પ્રત્યે
	અપેક્ષાઓની જાળ,

24:49	ફરજો અને ઉપકારો.
	આ બધાથી સંબંધ રચાય છે.

24:52	કૃ: તમે આને ઘણું બધું જટિલ બનાવો છો,
	નહીં કે?

24:58	જો તમે કૃપા કરીને સાંભળો,

25:01	હું તમને પૂછું છું,
	તમે એ શબ્દનો શો અર્થ કરો છો,

25:06	એનો પોતાનો અર્થ,
	તમે માનવા માગો છો તે નહીં.

25:14	પ્ર: નિકટનો સ્પર્શ.
	પ્ર: જોડાયેલા હોવું.

25:19	કૃ: શું મારે દુભાષિયાની જરૂર છે?

25:23	પ્ર: કશુંક સહિયારું હોવું.

25:25	કૃ: આપણે અંગ્રેજીમાં વાત કરી રહ્યા છીએ,
	ખરું કે નહીં?

25:29	બરાબર, સર?
	આપણે અંગ્રેજીમાં વાત કરી રહ્યા છીએ.

25:33	હું હિન્દી કે અન્ય
	ભારતીય ભાષા નથી જાણતો,

25:36	હું માત્ર યુરોપની
	કેટલીક ભાષાઓ જ જાણું છું.

25:39	પરંતુ ‘સંબંધ’ શબ્દનું
	મોટું મહત્ત્વ છે.

25:46	હું તમને પૂછું છું,
	તમે એ શબ્દનો શો અર્થ કરો છો?

25:52	પ્ર: કશુંક સહિયારું હોવું.

25:54	કૃ: હે પ્રભુ! લોકો ફરીફરી એ જ બોલે છે.

25:59	કૃ: ભલે, સર, એમને બૂમો પાડવા દો.

26:01	પ્ર: મારા તમારી સાથેના સંબંધમાં
	મારી પાસે તમારા વિષે એક માનસિક છબી છે.

26:07	કૃ: તમારે મારી સાથે
	સંબંધ છે?

26:12	પ્ર: હા.

26:14	કૃ: કેવી રીતે?

26:17	હું ગંભીરતાપૂર્વક આ પૂછું છું, સર,
	એને બાજુએ ન ફેંકી દો.

26:21	પ્ર: જયારે હું તમને
	માનસિક છબી વિના જોઉં,

26:24	તે ક્ષણે મારે
	તમારી સાથે સંબંધ છે.

26:28	કૃ: તમે ખરેખર આ વિષે
	વિચાર્યું નથી.

26:31	આપણે માત્ર શબ્દો બહાર ફેંકીએ છીએ.

26:34	પ્ર: મને લાગે છે આપણે અસલ પ્રશ્નથી
	દૂર ફંટાઈ ગયા છીએ -

26:37	આધ્યાત્મિક કે વાસ્તવિક જીવન.

26:43	પ્ર: તે કહે છે, આપણે મૂળ પ્રશ્નથી
	દૂર ફંટાઈ ગયા છીએ,

26:47	જે છે વિભાજન
	આધ્યાત્મિક અને…

26:49	કૃ: હું જાણું છું, હું જાણું છું.

26:57	હું દેખાઉં છું એટલો મૂરખ છું નહીં!

27:10	તો, સર, ચાલો પાછા ફરીએ -
	હું ફરી આ જ શબ્દ તરફ આવું છું,

27:14	આ આપણા જીવનમાં
	બહુ મહત્ત્વનો શબ્દ છે.

27:18	આપણે શા માટે આધ્યાત્મિક અને સાંસારિક
	એવું વિભાજન કરીએ છીએ?

27:26	બસ સાંભળો, સર,
	કૃપા કરીને બસ સાંભળો.

27:31	આપણે ભારત અને પાકિસ્તાન
	વચ્ચે વિભાજન કરીએ છીએ.

27:35	આપણે વિવિધ ધર્મોમાં વિભાજન કરીએ છીએ
	- ખ્રિસ્તી, બૌદ્ધ,

27:42	હિન્દુ વગેરે,
	વિભાજન, વિભાજન, વિભાજન - શા માટે?

27:48	જવાબ ન આપો,
	માત્ર આને જુઓ, સર,

27:50	આપણે સલાહમસલત કરી રહ્યા છીએ,

27:53	આપણે ભેગા મળીને એક જ
	સમસ્યાને જોઈ રહ્યા છીએ.

27:57	તમે સમજો છો, સર?
	શા માટે આપણે વિભાજન કરીએ છીએ?

28:00	અલબત્ત, પુરુષ અને સ્ત્રીમાં
	વિભાજન છે,

28:03	તમે ઊંચા છો, હું નીચો છું,
	અથવા હું ઊંચો છું, તમે પાતળા છો -

28:06	જે કંઈ હોય તે -
	પરંતુ તે કુદરતી છે, ખરું કે નહીં?

28:12	તમે ઊંચા કે ઘઉંવર્ણા છો,
	અથવા સફેદ, ગુલાબી, કે પીળા,

28:17	હું તો કાળો છું, ભલે.

28:20	પરંતુ તે સૂર્ય પ્રમાણે છે,
	વારસાગત છે વગેરે,

28:26	આનુવંશિક બાબતો
	- હું તેમાં નહીં જાઉં.

28:31	તો, શા માટે આપણે વિભાજન કરીએ છીએ?

28:36	પ્ર: કારણ કે આપણી પાસે ભિન્ન વિચારો,
	ભિન્ન માન્યતાઓ,

28:39	અને ભિન્ન અભિરુચિઓ છે,
	અને આપણે તેમને વળગી રહેવા માગીએ છીએ.

28:43	કૃ: શા માટે તમે તેમને
	વળગી રહેવા માગો છો?

28:45	પ્ર: કારણ કે આપણે મતલબી છીએ
	અને આપણામાં સ્વાર્થવૃત્તિ છે.

28:50	કૃ: ના, દરેક વસ્તુને સ્વાર્થમાં
	ન ઘટાવો.

28:55	વિભાજન શા માટે, એમ હું પૂછું છું.

28:57	પ્ર: આપણી અંદર કોઈ
	ભય રહેલો છે.

29:05	પ્ર: મને લાગે છે આપણે વિભાજન કરવું જ પડે

29:08	કારણ કે મારી પાસે મારી પત્ની વિષે
	માનસિક છબી ન હોય, તો હું આધ્યાત્મિક છું,

29:15	અને જયારે તે મારી તરફ
	હિંસક બને, તે ભારતીય છે…

29:21	કૃ: તેમણે શું કહ્યું?

29:23	પ્ર: તે કહે છે કે આપણે વિભાજન કરવું જ પડે

29:26	કારણ કે જયારે મારી પાસે મારી પત્ની વિષે
	માનસિક છબી ન હોય, તો હું આધ્યાત્મિક છું,

29:32	પરંતુ જયારે તે હિંસક બને,
	ત્યારે તે પોતે વાસ્તવિક છે,

29:36	એટલે ત્યાં વાસ્તવિક અને આધ્યાત્મિક
	વચ્ચે વિભાજન થાય છે.

29:43	પ્ર: હું બોલી શકું...

29:46	સર, ઊર્જા એક છે.
	મૂળભૂત ઊર્જા એક જ છે.

29:51	જયારે એ મૂળભૂત ઊર્જા
	કોઈ અણુ કે ભૌતિક પદાર્થ ઉપર હુમલો કરે છે,

29:56	ત્યારે તે પ્રકીર્ણ ઊર્જામાં
	વિભાજીત થઈ જાય છે.

29:59	આ પ્રકીર્ણ ઊર્જાના
	વિશિષ્ટ ગુણધર્મો હોય છે.

30:02	આપણે માનસિક દ્રવ્યને
	એકઠું કર્યું છે,

30:05	જે મૂળભૂત ઊર્જાને
	પ્રકીર્ણ ઊર્જામાં વિભાજીત કરે છે.

30:09	ઊર્જા વેરવિખેર હોવાના કારણે
	આપણે ભિન્ન વિચારોનું

30:14	માનસિક દ્રવ્ય
	એકઠું કરીએ છીએ,

30:16	અને એ આ વિભાજન માટે
	જવાબદાર છે.

30:19	કૃ: શું વાત છે, સર?

30:21	પ્ર: સર, એ કહે છે કે
	તે ઊર્જા પોતે જ

30:25	પ્રકીર્ણ ઊર્જા કરતાં વિભિન્ન છે.

30:27	જયારે ઊર્જા અણુ ઉપર હુમલો કરે છે,

30:30	ત્યારે અણુ વેરવિખેર થઈ જાય છે,

30:32	અને આ પ્રકીર્ણ ઊર્જાના
	ગુણધર્મો

30:35	એ પૂર્ણ ઊર્જા કરતાં જુદા હોય છે,
	જેના દ્વારા અણુ ઉપર હુમલો થયો છે.

30:40	આવી જ વસ્તુ
	માનસિક ક્ષેત્રમાં બને છે.

30:44	કૃ: એટલે શું?

30:47	પ્ર: એનો અર્થ એ કે
	માનસિક ક્ષેત્રમાં પ્રગટ થયેલી

30:50	વિભિન્ન પ્રકારની ઊર્જાઓ
	એકબીજા કરતાં જુદી છે.

30:55	કૃ: તો કોણ આ બધાને વિભાજીત કરે છે?

31:00	આ બધી વિવિધ પ્રકારની ઊર્જાઓને
	કોણ વિભાજીત કરે છે?

31:06	પ્ર: મન પોતે જ પહેલાં આંતરિક સૂઝ તરીકે
	અને પછી બાહ્ય સૂઝ તરીકે

31:11	વિભાજન કરે છે,

31:13	પોતાને વિભાજીત કર્યા પછી...

31:15	કૃ: આ તમારો અનુભવ છે?
	કે તમે કોઈ બીજાને ટાંકો છો?

31:21	પ્ર: અડધું-અડધું.

31:38	કૃ: કૃપા કરીને આપણે
	થોડો સમય ગંભીર થઈને

31:44	આ વાસ્તવિકતાઓનો સામનો કરીએ: પહેલું -
	શા માટે આપણે વિશ્વને વિભાજીત કર્યું છે,

31:52	આપણી ચારેબાજુ - તમે સમજો છો? -

31:54	પાકિસ્તાન, ભારત, યુરોપ,
	અમેરિકા અને રશિયા

32:00	વગેરે -
	કોણે આ બધાં વિભાજનો કર્યાં છે?

32:05	પ્ર: મને લાગે છે તે અહં છે,
	આપણી અલગ અલગ ઓળખ છે.

32:12	પ્ર: એ કહે છે કે તે અહં છે.
	એ કહે છે કે તે વિચાર છે.

32:17	કૃ: તમે અનુમાન કરો છો? શા માટે
	આપણે પહેલાં વાસ્તવિકતાને જોતા નથી?

32:28	આપણી પાસે જુદીજુદી વિચારસરણીઓ છે,
	જુદીજુદી માન્યતાઓ છે,

32:34	વિશ્વનો એક ભાગ
	જિસસમાં માને છે,

32:37	બીજો ભાગ
	અલ્લામાં માને છે,

32:41	અન્ય એક ભાગ
	બુદ્ધમાં માને છે,

32:43	અન્ય એક ભાગ
	બીજા કશાકમાં માને છે -

32:45	કોણે આ બધાં વિભાજનો કર્યાં છે?

32:48	પ્ર: આપણે, માનવજાતે.

32:53	કૃ: એટલે કે, તમે.

32:55	પ્ર: હા, સર.

32:57	કૃ: તમે આ વિશ્વનું વિભાજન
	કર્યું છે, શા માટે?

33:01	પ્ર: આપણને આ વારસામાં મળ્યું છે.

33:03	કૃ: સર, સાંભળો, કૃપા કરીને સાંભળો.
	શા માટે તમે વિભાજન કર્યું છે?

33:09	પ્ર: ભયને કારણે.

33:13	પ્ર: સલામતી.

33:15	પ્ર: ભય અને સલામતી.
	કૃ: ભય.

33:24	તમે જે કહી રહ્યા છો તેની તમને ખાત્રી છે?

33:26	બીજાની તરફ આંગળી ન ચીંધો.

33:28	પ્ર: એ કહે છે કે…
	હું બીજા જે કહે તેનું પુનરાવર્તન કરું છું.

33:32	કૃ: તમે શું કહો છો?

33:37	પ્ર: આપણે પોતાને વિભાજીત કરીએ છીએ
	કારણ કે આપણને ખુશી મળે છે…

33:41	પ્ર: આપણે પોતાને વિભાજીત કરીએ છીએ
	કારણ કે આપણને આ વિભાજનમાંથી

33:44	ખુશી મળે છે.

33:47	કૃ: જો તમને અન્ય દ્વારા
	મારી નાખવામાં આવે,

33:52	તો શું એ પણ ખુશી છે?

33:56	તમે સામનો કરતા નથી...

34:04	કૃ: તમારે, તાદાત્મ્ય જોઈએ છે.
	તાદાત્મ્ય શેની સાથે?

34:14	ના, સન્નારી, હું તમને પૂછું છું,
	તમે જયારે તાદાત્મ્ય કહો છો - તે શેની સાથે?

34:21	ના, હું તમને પૂછું છું, સન્નારી,

34:24	તમે ઓળખ ધરાવવા માગો છો,
	નહીં કે?

34:27	ઓળખ હોવી.
	શેની સાથે? પૃથ્વી સાથે?

34:39	પ્ર: કારણ કે, સર, દરેક માણસ
	એમ સાબિત કરવા

34:46	માગે છે કે હું
	અન્ય કરતાં વધુ સારો છું.

34:49	કૃ: બિલકુલ સાચું.

34:52	પ્ર: એ કારણ છે.

34:56	કૃ: હવે, જુઓ, તમે
	થોડી મિનિટો સાંભળશો, સર?

35:03	વિશ્વએ પોતાનું વિભાજન કર્યું છે -

35:07	યુરોપ, અમેરિકા, રશિયા,
	ભારત, મુસ્લિમ.

35:12	આ હકીકત છે.
	કોણે તેનું વિભાજન કર્યું છે?

35:17	પ્ર: માનવજાતે.

35:20	કૃ: બેદરકારીભરી ટીકાઓ ન કરો, સર,

35:23	કેમ કે આ કોઈ
	મનોરંજન નથી.

35:27	હું અહીં તમારું મનોરંજન કરવા નથી આવ્યો.

35:31	માટે, તમે મહેરબાની કરીને સાંભળો,
	હું તમને એક પ્રશ્ન પૂછી રહ્યો છું:

35:36	કોણે વિશ્વનું આવું
	વિભાજન કર્યું છે?

35:41	સર, તમે શાંતિથી
	એક મિનિટ સાંભળશો?

35:49	માણસે આ નથી કર્યું?

35:52	તમે આ કર્યું છે કારણ કે તમે કહો છો કે,
	‘હું એક હિન્દુ છું’,

35:57	અથવા મુસ્લિમ, કે શીખ,
	કે અન્ય કોઈ પંથ.

36:04	કોણે કર્યું છે આ બધું?
	માણસે, ખરું કે નહીં? માણસે.

36:11	માણસને સલામતી જોઈએ છે, તેથી તે કહે છે,
	‘હું બૌદ્ધ ધર્મ સાથે જોડાયેલો છું,

36:20	તે મને ઓળખ આપે છે,
	તે મને તાકાત આપે છે,

36:24	તે મને એક એવા સ્થાનની ભાવના આપે છે
	જ્યાં હું રહી શકું’.

36:31	તો, આનો આધાર શો છે?

36:37	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો, સર?

36:39	કેમ આપણે આવું કરીએ છીએ?

36:44	શું આ સલામતી માટે છે?

36:47	કારણ કે જો હું એક હિન્દુ તરીકે
	મુસ્લિમોની દુનિયામાં રહેતો હોઉં,

36:53	તો તેઓ મને મારે, પીટે.

36:57	અથવા જો હું એક પ્રોટેસ્ટન્ટ તરીકે રોમમાં
	રહેતો હોઉં, તો મને બહુ જ મુશ્કેલ લાગે,

37:03	કારણ કે રોમ સમસ્ત કૅથલિક
	સંપ્રદાયનું કેન્દ્ર છે.

37:11	માટે હું તમને કહું છું, સર,
	વિનંતી કરું છું,

37:16	કોણે કર્યું છે આ બધું?

37:20	આ વિશાળ અવ્યવસ્થા.
	તમે સમજો છો?

37:24	તમે? તમે આ કર્યું છે, તે પુરુષે આ
	કર્યું છે, અને તે સ્ત્રીએ આ કર્યું છે.

37:34	અને તમે આના વિષે શું કરશો?

37:38	માત્ર આના વિષે વાતો કરશો?

37:42	આમ આપણે અટકી જઈશું. બસ આટલું જ.

37:45	તમે કર્મ કરવા માગતા નથી.
	તમે કહો છો કે, 'આમ ને આમ ચાલ્યા કરીએ’.

37:52	પ્ર: સર, તમે પહેલાં કહ્યું હતું કે
	તમારો અમને મદદ કરવાનો

37:55	કોઈ જ ઈરાદો નથી. પરંતુ અમને લાગે છે
	કે તમે અહીં અમારી મદદ માટે આવ્યા છો,

37:59	અને અમને તમારી તરફથી મદદ મળી રહી છે...

38:01	કૃ: શું કહ્યું, સર?

38:03	પ્ર: એ કહે છે કે તમારો અમને
	મદદ કરવાનો કોઈ જ ઈરાદો નથી,

38:06	પરંતુ જયારે અમે અહીં છીએ ત્યારે
	અમને લાગે છે કે તમે અમારી મદદ કરો છો.

38:09	આવું કેવી રીતે બને છે?

38:11	કૃ: બહુ ખરાબ!
	હું કોઈને મદદ કરવા માગતો નથી.

38:17	બીજાને મદદ કરવી એ ખોટું છે,
	સિવાય કે શસ્ત્રક્રિયામાં, ખોરાકમાં વગેરે.

38:27	વક્તા તમારો આગેવાન નથી.

38:32	તેણે આ હજાર વાર
	આખા યુરોપમાં,

38:38	અમેરિકામાં અને અહીંયા કહ્યું છે.

38:41	પ્ર: તમે અમને મદદ કદાચ ન કરતા હો,
	પરંતુ તમે અમને ઘણુંબધું સમજાવી દો છો.

38:44	કૃ: ના, આપણે સાથે મળીને
	વાતચીત કરી રહ્યા છીએ,

38:47	આ વાતચીત દરમ્યાન આપણે
	જાતે જ વસ્તુઓને સ્પષ્ટ જોવાનું

38:51	શરુ કરીએ છીએ.

38:53	એટલે કે કોઈ તમને મદદ નથી કરી રહ્યું,
	આ એક વાતચીત છે.

39:01	પ્ર: સર, મારો પ્રશ્ન છે,
	શા માટે આપણે...

39:05	કૃ: સર, મેં જે કહ્યું તે તમે સાંભળ્યું?

39:13	હા, સર, પણ મેં જે કહ્યું
	તે તમે સાંભળ્યું?

39:17	વક્તા અહીં તમારી કોઈપણ પ્રકારે
	મદદ કરવા માટે નથી આવ્યો.

39:28	એ તમારો ગુરુ નથી,
	તમે એના અનુયાયી નથી,

39:33	વક્તા જે બધું કહે છે તે
	તિરસ્કારને પાત્ર વસ્તુ છે.

39:41	બસ આટલું જ.
	સર, એક મિનિટ, તે ત્યાં છે.

39:54	પ્ર: શા માટે કુદરતમાં
	આટલી બધી ક્રૂરતા છે કે

39:58	એક સજીવે જીવતા રહેવા માટે અન્ય સજીવને
	ખાઈ જવું પડે છે?

40:02	કૃ: શું આ તમારો પ્રશ્ન છે, સર?

40:04	પ્ર: હા, સર.

40:08	કૃ: એક વાઘ નાનાં પ્રાણીઓ ઉપર જીવે છે.

40:13	એટલે કે મોટાં પ્રાણીઓ
	નાનાં પ્રાણીઓને ખાઈ જાય છે.

40:19	અને તમે પૂછો છો કે, કુદરત બહુ
	- કયો શબ્દ હતો?

40:24	પ્ર: ક્રૂર.

40:25	કૃ: કુદરત ક્રૂર છે.

40:28	પ્ર: ના, સર, કેમ કુદરતમાં
	આટલી બધી ક્રૂરતા છે?

40:34	કૃ: સૌ પ્રથમ તો, કેમ માણસમાં
	આટલી બધી ક્રૂરતા છે?

40:39	નહીં કે કુદરતમાં, અલબત્ત,
	તે તો કદાચ કુદરતી જ છે.

40:43	કેમ તમે આટલા ક્રૂર છો?
	એવું ન કહો કે,

40:47	‘કુદરતમાં ક્રૂરતા છે’,
	કેમ માણસો આટલા ક્રૂર છે?

40:53	પ્ર: હું મારાં પીડા અને દુઃખમાંથી
	છુટકારો મેળવવા માગું છું.

40:58	જયારે કોઈ મને દુભવે, ત્યારે હું પણ...

41:02	પ્ર: હું મારાં પીડા અને દુઃખમાંથી
	છુટકારો મેળવવા માગું છું,

41:06	માટે જો કોઈ મને દુભવે,
	તો હું પણ પ્રતિક્રિયા કરું છું

41:11	અથવા એવી જ રીતનો પ્રતિભાવ આપું છું.

41:17	કૃ: સર, તમે ક્યારેય એ ધ્યાનમાં લીધું છે
	કે બધા માણસો દુઃખ સહન કરે છે?

41:24	વિશ્વના બધા જ મનુષ્યો.

41:27	પ્ર: હું જાણું છું, સર,
	હું દુઃખ સહન કરું છું…

41:31	કૃ: તમે માણસ છો, ખરું કે નહીં?
	પ્ર: હા, સર.

41:34	કૃ: તો હું કહું છું કે,
	બધા માણસો દુઃખ સહન કરે છે,

41:40	ભલે તેઓ રશિયા,
	અમેરિકા, ચીન, ભારત,

41:43	પાકિસ્તાન, કે ગમે ત્યાં રહેતા હોય,
	- બધા જ મનુષ્યો દુઃખ સહન કરે છે.

41:48	હવે તમે આ દુઃખનો ઉકેલ
	કેવી રીતે લાવો?

41:51	પ્ર: ફરી કહો, સર.

41:53	પ્ર: તમે આ દુઃખનો ઉકેલ
	કેવી રીતે લાવો?

41:55	પ્ર: મને મારા પોતાના
	દુઃખમાં રસ છે.

41:58	પ્ર: તેણે કહ્યું કે, મને મારા પોતાના
	દુઃખમાં રસ છે.

42:06	કૃ: તમે તેના વિષે શું કરો છો?

42:09	પ્ર: હું અહીં તમારી પાસેથી
	પ્રબુદ્ધતા પામવા આવ્યો છું.

42:14	કૃ: આહ!

42:31	આપણે સાથે મળીને શું કરીશું, સર?
	આપણે સાથે મળીને શું કરીશું -

42:36	એકબીજાની સાથેસાથે, હું તમને કે
	તમે મને મદદ કરો એવું નહીં -

42:41	આપણે એકબીજાની સાથે મળીને
	દુઃખનો ઉકેલ લાવવા શું કરીશું?

42:47	પ્ર: હું નથી જાણતો, સર.

42:48	કૃ: તમે ખરેખર નથી જાણતા?

42:50	પ્ર: કૃપા કરી ફરી કહો.
	કૃ: તમે ખરેખર નથી જાણતા?

42:54	પ્ર: હું નથી જાણતો.
	કૃ: તમને ખાતરી છે?

42:59	પ્ર: હા, સર.

43:02	કૃ: ચીવટથી જવાબ આપો, સર,

43:04	આ ઘણો ગંભીર પ્રશ્ન છે,

43:06	તમને ખાતરી છે કે દુઃખમાંથી મુક્તિ કેવી રીતે
	મેળવવી તે તમે નથી જાણતા?

43:10	પ્ર: હા, સર. મને ખાતરી છે હું નથી જાણતો.
	કૃ: તમે નથી જાણતા.

43:14	પ્ર: પીડા અને દુઃખમાંથી મુક્તિ કેવી રીતે
	મેળવવી તે હું નથી જાણતો.

43:16	કૃ: બસ એક મિનિટ.
	તે અવસ્થામાં રહો.

43:26	કૃપા કરી તમે લોકો સાંભળશો?

43:28	આમણે એક ઘણો ગંભીર પ્રશ્ન પૂછ્યો છે,
	આમણે કહ્યું,

43:32	‘હું ખરેખર નથી જાણતો કે
	દુઃખમાંથી મુક્તિ કેવી રીતે મેળવવી’.

43:39	‘હું નથી જાણતો’.
	જયારે તમે કહો છો કે, ‘હું નથી જાણતો’,

43:45	ત્યારે શું તમે જાણવાની રાહ જોઈ રહ્યા છો?

43:51	કૃ: તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો, સર?
	પ્ર: હા, સર.

43:54	કૃ: મને ખ્યાલ ન હોય પણ કદાચ હું
	કોઈ પ્રકારના જવાબની અપેક્ષા રાખતો હોઉં,

44:02	તેથી જયારે હું અપેક્ષા રાખતો હોઉં, ત્યારે
	હું નહીં જાણવાની બહાર ચાલ્યો જાઉં છું.

44:12	તેઓ સમજ્યા નથી.

44:14	પ્ર: તે કહે છે કે, જયારે આપણે
	જવાબની અપેક્ષા રાખતા હોઈએ

44:18	ત્યારે આપણે નહીં જાણવાના ક્ષેત્રથી
	બહુ દૂર જતા રહ્યા હોઈએ છીએ.

44:24	અને તે કહે છે કે,
	નહીં જાણતા હોવાની અવસ્થામાં રહો.

44:28	પ્ર: નહીં જાણતા હોવાની અવસ્થામાં રહો.
	આનો અર્થ શો?

44:32	પ્ર: તે કહે છે કે, આનો અર્થ શો?

44:36	કૃ: હું તમને કહીશ
	કે આનો અર્થ શો?

44:40	હું તમને મદદ નથી કરી રહ્યો.

44:45	સર, તમારું એમ કહેવું કે હું તમને મદદ
	નથી કરી રહ્યો એ ઘણી ગંભીર બાબત છે

44:53	- કારણ કે હજારો વર્ષોથી આપણને મદદ
	કરવામાં આવી છે. વાંધો નહીં.

45:01	જયારે તમે કહો કે, ‘હું નથી જાણતો’,
	ત્યારે એનો અર્થ શો?

45:07	હું નથી જાણતો કે મંગળ કેવો છે,
	- મંગળ ગ્રહ -

45:14	હું નથી જાણતો.

45:17	તો શું હું તે જાણવા માટે
	કોઈ અન્ય પાસે જાઉં?

45:29	સર, હું નથી જાણતો કે મંગળ કેવો છે.
	આ એક એસ્ટ્રોફિઝિસ્ટ છે.

45:36	મંગળ કેવો છે તે જાણવા માટે હું
	આમની પાસે જાઉં. ઈશ્વરને ખાતર, સર.

45:41	પ્ર: પણ મને મંગળ ગ્રહમાં રસ નથી.

45:51	કૃ: મને ખબર છે તમને મંગળ ગ્રહમાં
	રસ નથી, સર, મને પણ નથી,

45:56	પણ હું માત્ર ઉદાહરણ તરીકે
	વાત કરું છું.

46:00	હું નથી જાણતો કે મંગળ કેવો છે,
	અને હું એસ્ટ્રોફિઝિસ્ટ પાસે જાઉં છું.

46:06	હું આમની પાસે જઈને કહું,

46:08	‘સર, મને કહો કે મંગળ કેવો છે’,

46:11	અને તે મને કહે છે કે,
	મંગળમાં વાયુનાં વિવિધ મિશ્રણો છે,

46:16	અને એવું બધું.
	અને હું કહું છું કે, ‘એ મંગળ નથી.

46:21	તમારું મંગળનું વર્ણન
	મંગળ કરતાં અલગ છે’.

46:26	માટે હું તમને સંપૂર્ણ
	આદરપૂર્વક પૂછું છું, સર,

46:31	જયારે તમે કહો કે, ‘હું નથી જાણતો’,
	ત્યારે તમે એનો શો અર્થ કરો છો?

46:39	હું નથી જાણતો.

46:43	હું જવાબ માટે રાહ નથી જોઈ રહ્યો,

46:47	જે અપ્રામાણિક હોઈ શકે,
	જે ખોટો હોઈ શકે,

46:49	જે ભ્રામક હોઈ શકે,
	માટે હું અપેક્ષા નથી રાખતો.

46:53	તમે એ અવસ્થામાં છો?
	હું નથી જાણતો.

47:02	પ્ર: જયારે આપણે એ અવસ્થામાં રહીએ,
	ત્યારે દિગ્મૂઢ થઈ જઈએ છીએ.

47:09	કૃ: એ અવસ્થામાં રહો.

47:12	હું નથી જાણતો કે
	ગંગામાં કેવી રીતે તરવું.

47:19	પ્ર: હું એના વિષે કાંઈ ન કરી શકું.

47:24	કૃ: તમે ન કરી શકો.

47:28	જયારે તમે જાણતા ન હો કે
	તમારા દુઃખનું કારણ શું છે -

47:34	ત્યારે કેવી રીતે એનો અંત લાવી શકાય,
	એ તમે નથી જાણતા.

47:39	માટે, એ અવસ્થામાં રહો
	અને શોધી કાઢો.

47:46	સર, બસ એક મિનિટ, સર.

47:50	જયારે તમે એક પ્રશ્ન પૂછો, ત્યારે તમે
	જવાબની અપેક્ષા રાખો છો, ખરું ને?

47:57	પ્રામાણિક રહો, સરળ રહો.

48:02	તો, તમે કોઈ પુસ્તકમાંથી,
	કોઈ અન્ય વ્યક્તિ પાસેથી,

48:07	અથવા કોઈ તત્ત્વજ્ઞાની વગેરે પાસેથી જવાબની
	અપેક્ષા રાખો છો.

48:10	કોઈક જોઈએ જે તમને જવાબ આપે.

48:17	તમે પ્રશ્ન પૂછો
	અને પ્રશ્નને સાંભળો?

48:26	તમે સમજો છો હું શું કહું છું?

48:33	મેં તમને એક પ્રશ્ન પૂછ્યો -

48:36	હું ભૂલી ગયો છું કે એ પ્રશ્ન શું હતો,
	મને બીજો વિચારવા દો.

48:43	શા માટે કાશી આટલું મહત્ત્વનું બન્યું છે?

48:51	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

48:53	શા માટે કાશી,
	આ સ્થાન, આ ભૂમિ,

48:59	તમે મહત્ત્વનું ગણો છો?
	આનો જવાબ આપો, સર.

49:06	પ્ર: એનાં પ્રાચીન મંદિરોને કારણે.

49:12	કૃ: ખરું. તમને ખબર છે,
	જેરુસલેમમાં, ઇસરાઇલમાં,

49:18	તેઓએ ૮૦૦૦ વર્ષો જૂનું
	એક મકાન શોધ્યું છે,

49:26	તમે ત્યાં જઈને પૂજા કરશો?

49:28	પ્ર: ના.
	કૃ: કેમ?

49:31	પ્ર: કારણ કે આ સ્થાન પણ…
	પ્રાચીન સાધુઓ, પ્રાચીન ગુરુઓ

49:38	અહીં જીવ્યા છે.

49:44	કૃ: એમ જ ત્યાં પણ તેઓ જીવ્યા છે,
	ઇસરાઇલમાં એ લોકોના ગુરુઓ છે,

49:52	પૂજારીઓ અને રાજાઓ
	- ૮૦૦૦ વર્ષો જૂના,

49:55	કેમ તમે ત્યાં જઈને પૂજા નથી કરતા?

49:57	પ્ર: ત્યાં પૂજા કરનારા
	ત્યાંના લોકો છે.

50:12	કૃ: તમે વિચાર નથી કરતા, સર.

50:16	તમે બિલકુલ સાચા છો, સર.

50:22	તો, જયારે તમે એક પ્રશ્ન કરો,
	ત્યારે શું તમે તે પ્રશ્ન

50:26	પોતાનું રહસ્ય પ્રગટ કરે તેની રાહ જોશો?
	તમે સમજો છો?

50:32	હું તમને ખૂબ નમ્રતાથી પૂછું છું,
	એક પ્રશ્ન કરું છું,

50:38	હું જાણું છું કે જો હું
	પ્રશ્નને યોગ્ય રીતે સમજી શકું,

50:42	તો મને જવાબ મળશે.

50:45	એટલે કે, જવાબ
	પ્રશ્નની અંદર હોઈ શકે.

50:50	તમે સાંભળતા નથી.
	તમે કંટાળી ગયા છો, ખરું ને, સર?

50:54	પ્ર: જરાય નહીં.

50:58	કૃ: હું જે કહું છું તેનો
	શું તમે પ્રયોગ કરશો?

51:01	પ્ર: હા.
	કૃ: શું તમે ખરેખર એમ કરશો?

51:04	એટલે કે, જો હું તમને
	એક પ્રશ્ન કરું,

51:08	તો તમે જવાબ શોધવાનો પ્રયત્ન ન કરો,
	પરંતુ એ શોધી કાઢો કે

51:13	શું તમે એ પ્રશ્નને,

51:16	પ્રશ્નના ઊંડાણને, અથવા તો
	પ્રશ્નની ગાંભીર્યહીનતાને,

51:21	પ્રશ્નની અર્થહીનતાને
	સમજ્યા છો.

51:24	શું તમે સૌ પહેલાં પૂરતો સમય લઈને
	એ પ્રશ્નને જોશો?

51:28	કે પછી તમે જવાબ આપવા તૈયાર છો?

51:33	માટે, હું સૂચવું છું, સર, કે

51:36	જો તમે વક્તાને
	પ્રશ્ન કરો,

51:40	તો વક્તા કહે છે કે પ્રશ્નમાં પોતાની જ
	જીવનશક્તિ છે, ઊર્જા છે;

51:45	જવાબમાં નથી, કારણ કે
	જવાબ પ્રશ્નની અંદર છે.

51:51	ખરું? શોધી કાઢો.

51:57	સર, મેં કહ્યું તે તમે સાંભળ્યું?

52:01	મેં જે કહ્યું તે તમે સમજ્યા, સર?
	ગભરાવ નહીં.

52:08	જો તમે કહો કે, 'નરકમાં જાવ',
	તો એ બરાબર છે.

52:12	હું તમને એક બહુ સરળ વાત પૂછું છું:
	તમે મને એક પ્રશ્ન કરો,

52:19	અને હું તમને કહું છું,
	પ્રશ્નમાં જ જવાબ છે.

52:27	પ્રશ્નમાં જવાબ સમાયેલો છે.

52:31	તમે મહેરબાની કરીને સાંભળશો, સર.

52:38	તમે તમારો પ્રશ્ન પછી
	પૂછી શકો છો, સર.

52:42	કૃ: તમે એમ કરશો?
	પ્ર: હા.

52:45	કૃ: ગરીબડા થઈને હા ન પાડો.
	ચાલો, શોધી કાઢીએ, સર,

52:51	આ બહુ અગત્યનું છે.

52:56	શું, સર?
	તમે ઓડકાર ખાવ છો?

53:02	પ્ર: એક પ્રજ્ઞાશીલ મન
	સાચો પ્રશ્ન કરી શકે.

53:07	મને લાગે છે કે હું
	બિલકુલ પ્રજ્ઞાશીલ નથી;

53:11	તો હું કેવી રીતે સાચો પ્રશ્ન કરી શકું?

53:13	પ્ર: તે કહે છે, એક પ્રજ્ઞાશીલ મન
	એક સાચો પ્રશ્ન કરી શકે.

53:19	મને લાગે છે કે હું
	બિલકુલ પ્રજ્ઞાશીલ નથી;

53:22	તો હું કેવી રીતે
	સાચો પ્રશ્ન કરી શકું?

53:25	કૃ: તમે ન કરી શકો!

53:34	પરંતુ તમે એ શોધી શકો કે
	તમે કેમ પ્રજ્ઞાશીલ નથી.

53:44	હું એ શોધી શકું કે
	હું કેમ પ્રજ્ઞાશીલ નથી.

53:49	તે પ્રજ્ઞાશીલ છે,
	હું નથી, કેમ?

53:53	પ્રજ્ઞા શું તુલના ઉપર
	આધારિત છે?

53:59	તમે સમજો છો, સર?
	ના, તેઓ નથી સમજતા.

54:03	સર, તમે મારા
	પ્રશ્નને સાંભળ્યો?

54:19	પ્ર: ઘણીવાર આપણને
	આપણા પ્રશ્નનો જવાબ મળે છે,

54:23	પણ આપણને એ જવાબ માટે
	કોઈ બીજાની મંજૂરી જોઈએ છે.

54:28	કૃ: એટલે જવાબ
	મહત્ત્વનો નથી,

54:32	પણ બીજાની મંજૂરી
	મહત્ત્વની છે?

54:37	પ્ર: સાચો જવાબ મહત્ત્વનો છે,

54:39	માટે મંજૂરી મહત્ત્વની છે.

54:42	પ્ર: તે કહે છે - જેમણે પ્રશ્ન પૂછ્યો
	તે મહિલા નહીં,

54:45	પણ બીજા સદ્દગૃહસ્થ - કહે છે,

54:47	સાચો જવાબ મહત્ત્વનો છે,

54:50	અને તેથી સાચા જવાબ માટે
	મંજૂરી જોઈએ છે.

54:54	કૃ: કોની મંજૂરી? તમારા મિત્રોની
	જેઓ તમારા જેટલા જ પ્રજ્ઞાહીન છે?

55:01	તમને કોની મંજૂરી જોઈએ છે?
	લોકમત?

55:07	રાજ્યપાલ? વડાપ્રધાન?
	કે મોટા ધર્મોપદેશકો?

55:10	તમને કોની
	મંજૂરી જોઈએ છે?

55:15	માફ કરજો, તમે વિચારતા જ નથી,

55:17	તમે માત્ર પુનરાવર્તન કર્યા કરો છો.

55:21	પ્ર: બીજા પ્રશ્ન તરફ જઈએ તો,

55:23	હું એ પ્રશ્ન સાથે રહું છું કે
	હું કંઈ જાણતો નથી,

55:25	પરંતુ પ્રશ્ન સાથે રહેવું, શોધી કાઢવું,
	એ થકવી નાખે એવું છે.

55:30	પ્ર: તે કહે છે કે હું એ
	પરિસ્થિતિ સાથે રહું છું કે

55:33	‘હું કંઈ જાણતો નથી’,
	પરંતુ એ થકવી નાખે એવું છે.

55:36	કૃ: શા માટે એ થકવી નાખે એવું છે?

55:39	પ્ર: હું શોધવાનો પ્રયત્ન કરું છું…

55:41	કૃ: શોધવાનો પ્રયત્ન ન કરો.
	આ રહ્યો એક પ્રશ્ન:

55:46	શા કારણે માણસે
	- તમે અને દુનિયા -

55:52	શા કારણે આપણે આ દુનિયામાં
	આવી અવ્યવસ્થા ફેલાવી છે?

55:56	આપણા જીવનની અવ્યવસ્થા,
	બીજા લોકોના જીવનની અવ્યવસ્થા?

56:00	તમે સમજો છો, સર, આ અવ્યવસ્થા છે,
	આ ગૂંચવણ છે, શા કારણે?

56:05	પ્ર: કારણ કે…

56:07	કૃ: મેડમ, તમે કૃપા કરીને
	એક મિનિટ સાંભળશો?

56:11	હું આ સદ્દગૃહસ્થ સાથે વાત કરી રહ્યો છું.

56:15	કેમ દુનિયામાં બધે જ
	મનુષ્યોએ દુનિયાની

56:20	આવી અવ્યવસ્થિત દશા કરી છે?
	તમે સમજો છો, સર? શા કારણે?

56:26	પ્રશ્નને ધ્યાનથી સાંભળો,
	પ્રશ્નની અંદર જાવ.

56:33	તમે સમજો છો?

56:34	સર, તમે ક્યારેય પોતાના હાથમાં
	કોઈ અદ્દભુત દાગીનો લીધો છે?

56:43	અદ્દભુત રત્નજડિત ઘરેણું.
	તમે એની સામે જુઓ છો, ખરું કે નહીં?

56:48	તમે એની સામે જુઓ છો,
	એની બારીક કારીગરી જુઓ છો,

56:51	એની બનાવટ
	કેવી સુંદર છે,

56:54	કેટલી અનોખી કુશળતાની
	એમાં જરૂર પડી છે વગેરે ચકાસો છો.

56:59	સોનીના હાથ ખરેખર
	અદ્દભુત હોવા જોઈએ.

57:05	આ ઘરેણું બહુ અગત્યનું છે.

57:08	તમે એને જુઓ છો, જાળવણી કરો છો,

57:11	સાચવીને મૂકી દો છો, અને ક્યારેક ક્યારેક
	એની સામે જુઓ છો, ખરું કે નહીં?

57:15	પ્ર: મને એ જોઈએ છે.

57:17	કૃ: એ તમારા
	હાથમાં છે, સર.

57:22	હું કહું છું તમે એની સામે જુઓ.

57:26	તમારી પાસે કોઈનું દોરેલું

57:28	એક અદ્દભુત ચિત્ર છે,
	અને તમે એને જુઓ છો.

57:34	એ તમારા ઓરડામાં છે, તમારું પોતાનું છે,

57:37	તમે માત્ર એને ત્યાં લટકાડીને
	ભૂલી નથી જતા, તમે એને જુઓ છો.

57:41	એવી જ રીતે,
	જો હું તમને પ્રશ્ન પૂછું, તો એને જુઓ,

57:45	પ્રશ્નને સાંભળો.

57:50	પણ આપણે એનો જવાબ આપવાને માટે
	બહુ ત્વરિત, અધીર હોઈએ છીએ.

57:55	માટે, હું પૂરા આદરથી સૂચવું છું, સર,
	કે એને જુઓ,

58:00	પૂરતો સમય લો, એને તોલો,
	પ્રશ્નનું સૌંદર્ય નિહાળો -

58:05	અથવા તો એ તદ્દન
	બિનઅગત્યનો પ્રશ્ન હોઈ શકે.

58:10	આ કરો, સર.
	પછી તમે જાણશો કે

58:15	પ્રશ્નમાં પોતાનામાં જ
	વિપુલ ઊર્જા રહેલી છે.

58:21	પ્ર: સર, આ ભાઈ એક
	પ્રશ્ન પૂછવા માગે છે.

58:25	પ્ર: આપણે કેમ બદલાતા નથી.

58:30	પ્ર: આપણે કેમ બદલાતા નથી?
	આ પ્રશ્ન છે.

58:42	કૃ: કેમ, સર?
	કેમ તમે બદલાતા નથી?

58:46	પ્ર: હું નથી જાણતો,
	પણ હું બદલાતો નથી.

58:54	કૃ: શું તમે જ્યાં છો ત્યાં સંતુષ્ટ છો?
	પ્ર: ના.

58:57	કૃ: તો બદલાવ.

59:12	પ્ર: હું એક પ્રશ્ન
	પૂછવા માગું છું.

59:14	આપણે જેની ચર્ચા કરી રહ્યા હતા
	એ હિંસાનો પ્રશ્ન.

59:22	વર્ગમાં એક શિક્ષક છે

59:24	અને કેટલાંક બાળકો તોફાની છે,

59:27	અને તોફાન અટકાવવા માટે
	એમણે બાળકોને સજા કરવી પડે છે.

59:33	શું એમણે સજા
	કરવી જોઈએ?

59:36	પ્ર: આ તમારો પ્રશ્ન છે?

59:38	વર્ગમાં એક શિક્ષક છે
	જેમાં કોઈ એક બાળક તોફાની છે,

59:43	એને સુધારવા માટે
	એમણે એને સજા કરવી પડે છે.

59:46	શું એમણે સજા
	કરવી જોઈએ?

59:50	પ્ર: અને હિંસા.
	એનો અર્થ હિંસા.

59:55	કૃ: તમે 'હિંસા' શબ્દનો
	શો અર્થ કરો છો?

1:00:01	ત્વરિત જવાબ ન આપો, સર.
	તમે હિંસાનો શો અર્થ કરો છો?

1:00:07	એકબીજાને મારવું?

1:00:10	એને તમે હિંસા કહેશો?

1:00:14	હું તમને મારું - મહેરબાની કરીને સાંભળો, સર,
	- હું તમને મારું - તમે સામું મને મારો.

1:00:21	એ એક પ્રકારની હિંસા છે, ખરું ને?

1:00:24	એક મોટી ઉંમરનો માણસ
	પોતાના બાળકને મારે છે -

1:00:28	એ એક પ્રકારની હિંસા છે.

1:00:31	બીજાની હત્યા કરવી
	એ એક પ્રકારની હિંસા છે.

1:00:38	બીજાને ત્રાસ આપવો – ત્રાસ,

1:00:41	એ શબ્દનો અર્થ તમે જાણો છો?
	- એ એક પ્રકારની હિંસા છે.

1:00:45	બીજાની નકલ કરવાનો પ્રયત્ન કરવો,
	નકલ એક પ્રકારની હિંસા છે.

1:00:55	તમે આની સાથે સંમત થાવ છો?

1:00:59	નકલ કરવી, બીજાના ઢાંચા મુજબના
	નિયમોનું પાલન કરવું, એ હિંસા છે.

1:01:08	ખરું, સર?

1:01:11	સર, હું જે કહું છું
	તે તમે સાંભળી રહ્યા છો?

1:01:16	તો, હું તમને પૂછું છું,

1:01:18	માનસિક હિંસા
	તથા શારીરિક હિંસા.

1:01:25	તમે એને કેવી રીતે અટકાવશો?
	તમે - બીજા લોકોની વાત ન કરો -

1:01:29	તમે - તમે એને કેવી રીતે અટકાવશો?

1:01:38	બસ આટલું જ.

1:01:41	મેં જે કહ્યું
	તે તમે સાંભળ્યું છે?

1:01:48	સર, મહેરબાની કરીને
	બીજા કોઈના પ્રશ્નને

1:01:52	સાંભળવાનું સૌજન્ય,
	સભ્યતા દાખવો.

1:01:56	કાયમ એવું ન કહો કે,
	બીજા બધાને દૂર રાખો,

1:01:59	માત્ર મારી જ સમસ્યાની વાત કરો.

1:02:03	પ્ર: કેમ પ્રકૃતિમાં
	વૈવિધ્ય છે?

1:02:16	કૃ: કેમ તમને પ્રકૃતિ
	વિષે ચિંતા છે?

1:02:23	કેમ તમને પ્રકૃતિ
	સાથે નિસબત છે?

1:02:26	પ્ર: હું વૈવિધ્ય જોઉં છું.

1:02:31	કૃ: તમે અહીં
	વૈવિધ્ય જોતા નથી?

1:02:34	પ્ર: હું બહાર પણ તે જોઉં છું.

1:02:38	કૃ: તમે એના વિષે
	શું કરશો?

1:02:40	પ્ર: હું જાણવા માગું છું કે
	કેમ ત્યાં વૈવિધ્ય છે.

1:02:44	કૃ: સર, હું તમને પહેલાં પોતાનો
	અભ્યાસ કરવા વિનંતી કરું છું.

1:02:51	તમે સમજો છો?
	પહેલાં પોતાની જાતને જાણવું.

1:02:57	તમે તમારી બહારનું
	બધું જાણો છો,

1:03:01	પરંતુ તમે તમારા પોતાના વિષે
	કશું જ જાણતા નથી.

1:03:06	આમ, આ એક
	જૂનો પ્રશ્ન છે, સર.

1:03:10	ગ્રીક લોકોએ પોતાની રીતે
	આ પ્રશ્ન કર્યો છે, ઇજિપ્શીઅન તેમ જ

1:03:15	પ્રાચીન હિન્દુઓએ પણ આ જ કહ્યું છે:
	પહેલાં પોતાની જાતને જાણો.

1:03:23	તમે આનાથી શરૂઆત કરશો?

1:03:32	પ્ર: સર, હું હંમેશાં
	મારી જાતને આ પ્રશ્ન કરું છું,

1:03:36	કે કેમ હું શારીરિક પીડાના
	બંધનમાં છું.

1:03:44	હું હંમેશાં મારી જાતને
	આ પ્રશ્ન કરું છું,

1:03:46	પણ મને કોઈ
	જવાબ મળતા નથી.

1:03:49	પ્ર: હું હંમેશાં મારી જાતને
	આ પ્રશ્ન કરું છું,

1:03:52	કે કેમ હું શારીરિક પીડાના
	બંધનમાં છું.

1:03:56	હું આ પ્રશ્ન કાયમ પૂછતો રહું છું,
	પણ મને કોઈ જવાબ નથી મળતો.

1:04:00	કૃ: તમે કદાચ ખોટા ડૉક્ટર
	પાસે જતા હશો.

1:04:20	સર, હું એવા લોકોને જાણું છું જે
	એક પછી બીજા, ત્રીજા ડૉક્ટર પાસે જાય છે.

1:04:27	તેઓ પાસે ઘણા પૈસા છે,

1:04:29	એટલે તેઓ એક પછી એક
	ડૉક્ટર પાસે ફર્યા કરે છે.

1:04:32	તમે એવું કરો છો?
	કે આ માનસિક પીડા છે?

1:04:39	પ્ર: શારીરિક તેમ જ
	માનસિક પીડા.

1:04:43	કૃ: મહત્ત્વનું શું છે?

1:04:47	પ્ર: કૃપા કરીને ફરીથી કહેશો?
	મહત્ત્વનું શું છે?

1:04:52	કૃ: કઈ પીડા અધિક છે?

1:04:56	પ્ર: જયારે શારીરિક પીડા આત્યંતિક હોય,
	ત્યારે ચોક્કસ એ મહત્ત્વનું છે.

1:04:59	પ્ર: જયારે શારીરિક પીડા આત્યંતિક હોય,

1:05:01	ત્યારે ચોક્કસ શારીરિક પીડા
	મહત્ત્વની છે.

1:05:03	કૃ: હા, સર, હું એ બધું જાણું છું.
	પણ હું તમને વિવેકથી પૂછું છું, સર,

1:05:08	કે તમે કઈ પીડાને મહત્ત્વ આપો છો?

1:05:12	પ્ર: મને લાગે છે...

1:05:13	કૃ: તમે મારા પ્રશ્નનો જવાબ નથી આપ્યો.

1:05:17	તમે શેને મહત્ત્વ આપો છો?

1:05:23	પ્ર: જે ક્ષણે હું
	પીડા સહન કરતો હોઉં,

1:05:26	ત્યારે હું એને મહત્ત્વ આપું છું.

1:05:29	કૃ: તમે મારા પ્રશ્નનો જવાબ
	નથી આપ્યો, સર, ખરું ને?

1:05:38	હું તમને પૂછું છું,
	વધુ મહત્ત્વનું શું છે;

1:05:42	માનસિક પીડા
	કે શારીરિક પીડા?

1:05:50	પ્ર: તમે માનસિક પીડાનો
	શો અર્થ કરો છો?

1:05:55	કૃ: હું તમને કહું.

1:05:58	ભયની પીડા, એકલતાની પીડા,

1:06:05	વ્યગ્રતાની પીડા,
	વિષાદની પીડા, વગેરે -

1:06:12	આ બધું જ મન છે.

1:06:15	હવે તમે શેને મહત્ત્વ આપો છો?

1:06:19	મનને કે શારીરિક પીડાને?

1:06:24	પ્ર: મનને.

1:06:28	કૃ: ખરેખર?

1:06:30	પ્ર: હા, સર.

1:06:33	કૃ: તમે જિદ્દી બની રહ્યા છો, સર?

1:06:40	તો, જો તમે માનસિક પીડાને
	મહત્ત્વ આપતા હો,

1:06:43	તો ડૉક્ટર પાસે કોણ જાય છે?

1:06:47	પ્ર: હું.

1:06:51	કૃ: તમે ‘હું’નો શો અર્થ કરો છો?
	તમે પીડા છો.

1:06:54	તમે ‘હું’થી અલગ નથી.

1:06:58	‘હું’ પીડા, વ્યગ્રતા, કંટાળો,
	એકલતા, ભય, ખુશી વગેરેથી બનેલો છે

1:07:05	- આ બધું છે ‘હું’.

1:07:10	સર, મેં જવાબ આપી દીધો છે.

1:07:12	સર, અહીં એક પ્રશ્ન છે -

1:07:16	માફ કરજો, આ બધું જરા ગોટાળાવાળું છે.

1:07:18	પ્ર: સર…

1:07:24	કૃ: તમે કોઈને
	સાંભળતા નથી, ખરું કે?

1:07:28	મને સાંભળવાની તસ્દી શું કામ લો છો?

1:07:33	પ્ર: સર, હું જાગૃત રહેવાની
	તાકીદને સમજ્યો છું,

1:07:38	એવું કેમ છે કે હું દિવસમાં
	કેટલીક વાર જ જાગૃત રહી શકું છું?

1:07:44	પ્ર: જો હું હરહંમેશ જાગૃત રહેવાની
	તાકીદને સમજ્યો હોઉં,

1:07:50	તો એવું કેમ છે કે હું એ અવસ્થામાં

1:07:52	દિવસ દરમ્યાન બહુ થોડો સમય જ
	રહી શકું છું?

1:07:55	કૃ: કારણ કે તમે એ નથી સમજતા કે
	જાગૃત રહેવાનો અર્થ શું છે.

1:08:01	સર, અહીં એક પ્રશ્ન છે.

1:08:07	અરેરે, મારે આ બધા કચરાની અંદર જવું પડશે?

1:08:12	પ્રશ્ન: એ હકીકત છે કે
	કે.એફ.આઇ.નાં વિવિધ કેન્દ્રો

1:08:20	સતત અને હંમેશાં
	એ વાતનો

1:08:25	ભાર દઈને પ્રસાર કરે છે કે
	તેઓ 'કૃ'ની શીખનું કેન્દ્ર છે.

1:08:39	તો, હવે જયારે આપણી પાસે
	બૌદ્ધ શીખ,

1:08:44	ખ્રિસ્તી શીખ
	અને કૃષ્ણમૂર્તિ શીખ છે,

1:08:49	તો શું આ કહેવાતી 'કૃ'ની શીખની
	પણ એવી જ દશા થશે

1:08:57	જેવી બુદ્ધની અને
	ઈસુ ખ્રિસ્તની શીખની થઈ છે?

1:09:03	તમે પ્રશ્નને
	સમજ્યા છો?

1:09:05	પ્ર: હા.

1:09:07	કૃ: તમે પ્રશ્નથી કંટાળી ગયા છો?
	મને વાંધો નથી.

1:09:12	હું મારી જાતથી કંટાળી ગયો છું.

1:09:16	સર, 'કૃ'એ શીખ શબ્દ વિષે
	ઘણું વિચાર્યું છે.

1:09:29	અમે 'કામ' શબ્દ વાપરવાનું વિચાર્યું હતું -

1:09:33	ઇસ્ત્રીકામ, મોટું ચણતરકામ,
	જળશક્તિકામ -

1:09:40	તમે સમજો છો?

1:09:42	મને લાગ્યું કે 'કામ' શબ્દ ઘણો સામાન્ય છે.

1:09:46	તો આમને લાગ્યું કે
	'શીખ' શબ્દ વાપરીએ,

1:09:49	પણ શબ્દ મહત્ત્વનો નથી.

1:09:53	તમારો પ્રશ્ન છે,
	શું બુદ્ધની શીખ -

1:10:00	જેને કોઈ જાણતું નથી,
	મેં તેઓને પૂછ્યું છે,

1:10:04	બુદ્ધની મૂળ શીખ
	કોઈ જાણતું નથી;

1:10:10	અને ઈસુ ખ્રિસ્તનું અસ્તિત્વ
	કદાચ હોય કે ન પણ હોય.

1:10:14	એ એક જબરદસ્ત સમસ્યા છે
	કે એમનું અસ્તિત્વ ખરેખર હતું કે નહીં.

1:10:20	અમે એ વિષે મહાન વિદ્વાનો
	સાથે ચર્ચાઓ કરી છે -

1:10:22	હું એમાં નહીં જાઉં.

1:10:25	અને શું 'કૃ'ની શીખ પણ
	બીજી બધી શીખની જેમ ખોવાઈ જશે?

1:10:31	તમે પ્રશ્ન સમજ્યા છો?

1:10:39	અલબત્ત, આ તમે નથી કહ્યું,

1:10:41	આ બીજા કોઈએ મને લખ્યું છે,
	માટે આ રસપ્રદ છે.

1:10:51	પ્રશ્નકર્તા કહે છે
	- કદાચ તમે પણ આવું વિચારતા હો -

1:10:55	કે જયારે કૃ જતા રહેશે,
	- તેમણે પણ મૃત્યુ પામવાનું છે -

1:11:02	ત્યાર બાદ
	આ શીખનું શું થશે?

1:11:05	શું આ પણ બુદ્ધની શીખની
	જેમ ભ્રષ્ટ થઈ જશે?

1:11:09	જે કંઈ બની રહ્યું છે તે તમે જાણો છો,
	શું તમારી શીખનું પ્રારબ્ધ પણ આવું જ થશે?

1:11:15	તમે પ્રશ્ન સમજ્યા છો?

1:11:18	આનો આધાર તમારી ઉપર છે.

1:11:23	આનો આધાર કોઈ અન્ય ઉપર નહીં,
	બલ્કે તમારી ઉપર છે:

1:11:28	તમે આને કેવી રીતે જીવો છો,
	તમે આને વિષે શું વિચારો છો,

1:11:30	તમારે માટે આનો શો અર્થ છે.

1:11:32	જો આનો અર્થ શબ્દો સિવાય કાંઈ જ નહીં હોય,
	તો આ બીજી બધી શીખના રસ્તે જ જશે.

1:11:38	જો તમારે માટે આનો અર્થ બહુ ઊંડો હોય,
	વ્યક્તિગત રીતે,

1:11:45	તો આ ભ્રષ્ટ નહીં થાય.

1:11:49	તમે સમજો છો, સર?
	આ ભ્રષ્ટ નહીં થાય.

1:11:52	એટલે આનો આધાર તમારી ઉપર છે,
	કેન્દ્રો

1:11:57	અને માહિતી કેન્દ્રો
	અને એ બધા ઉપર નથી.

1:12:01	આનો આધાર એની ઉપર છે,
	કે તમે આ શીખને જીવો છો, કે નહીં.

1:12:11	પ્ર: શું સત્યમાં પોતાની ક્રિયાશક્તિ નથી?

1:12:25	કૃ: છે, જો તમે તેને એકલી છોડો તો.

1:12:40	પ્ર: સર, આ પ્રશ્ન
	મેં મૂક્યો હતો.

1:12:43	શું હું એ સ્પષ્ટ કરી શકું કે
	હું આ પ્રશ્નનો શું અર્થ કરું છું?

1:12:47	આ પ્રશ્ન મેં લખ્યો હતો,
	અને તમને ગઈકાલે મોકલ્યો હતો.

1:12:53	કારણ કે મને ખાતરી નહોતી
	કે જો હું તેમ કરું,

1:12:56	તો અહીંના અધિકારીઓ આ પ્રશ્ન
	તમારા સુધી પહોંચાડશે કે કેમ.

1:13:01	એટલા માટે મેં એને એક પરબીડિયામાં મોકલ્યો.

1:13:04	કારણ કે જયારે પ્રશ્ન હોય,

1:13:07	ત્યારે તમારા લોકો
	તમને એ આપતા નથી.

1:13:11	આ એક હકીકત છે.
	એટલે મેં એવું કર્યું કે કોઈકને કીધું કે,

1:13:16	મહેરબાની કરીને ઉપર જઈને
	પરબીડિયામાં આ પ્રશ્ન આપી આવો ને.

1:13:22	શું હું આ પ્રશ્નને સ્પષ્ટ કરી શકું?

1:13:26	કૃ: હા, તમને જે ગમે તે કરો, સર.

1:13:30	પ્ર: હું જાણવા માગતો હતો, અને હું આ
	ઘણા સમયથી જાણવાનો પ્રયત્ન કરું છું,

1:13:35	મુંબઈમાં પણ મેં આ પ્રશ્ન મૂક્યો હતો...

1:13:37	કૃ: હા, સર, મને કહો.

1:13:40	પ્ર: …પણ મને જવાબ આપવામાં નહોતો આવ્યો.

1:13:42	એટલા માટે મેં આ પ્રશ્ન મૂક્યો.

1:13:44	કૃ: હા, સર, પ્રશ્ન શું છે?
	પ્ર: હવે, મારો પ્રશ્ન આ છે:

1:13:47	તમે ૭૦ વર્ષો સુધી
	ઘણી બધી વાર કહ્યું છે કે

1:13:52	તમે કોઈને કશી વાતની પ્રતીતિ
	કરાવતા નથી - નંબર એક -

1:13:58	તમે શિક્ષક કે ગુરુ નથી,
	તમે કોઈને કશું શીખવતા નથી.

1:14:05	હવે હું કહું છું કે કે.એફ.આઇ.નાં કેન્દ્રો -

1:14:10	જેના તમે અધ્યક્ષ છો,
	અને તમે હજુ જીવો છો,

1:14:14	તમે મરી નથી ગયા…
	કૃ: મને ખુશી છે.

1:14:19	પ્ર: હવે તે કેન્દ્રો કહે છે કે 'અહીં આવો',
	તેઓ જનતાને આમંત્રે છે,

1:14:26	'અહીંયાં કૃષ્ણમૂર્તિની શીખ છે.

1:14:33	તેમનું કહેવાનું શું છે
	તેનો તમે અહીં અભ્યાસ કરો.

1:14:38	તેમણે ઘણી વસ્તુઓની ખોજ કરી છે.

1:14:41	કૃપા કરી અહીં આવો અને અભ્યાસ કરો
	અને અમે તમને વિડિઓ

1:14:46	વગેરે પૂરું પાડીશું’.

1:14:50	જયારે તમે કહો છો કે
	તમે અરીસાની જેમ કામ કરો છો,

1:14:53	જો હું બૃહદદર્શક કાચનો ઉપયોગ કરું,

1:14:56	તો શું તે બૃહદદર્શક કાચ
	મને મદદરૂપ થાય?

1:15:00	તે મને ચોક્કસ મદદરૂપ થાય,
	મને પ્રકાશ મદદ કરે છે.

1:15:03	કૃ: કોણ?

1:15:07	પ્ર: તે બધું મદદ નથી કરતું?

1:15:09	આ વસ્તુઓ
	તમારી શીખ નથી?

1:15:12	તે બધું દેખીતી રીતે
	તમારી શીખ જ છે.

1:15:14	માટે જો તમે કહો કે હું શિક્ષક છું,
	તો એમાં કોઈ જ હાનિ નથી,

1:15:17	કારણ કે તમે
	કશુંક શીખવો છો,

1:15:19	તમે કશુંક સ્પષ્ટ કરો છો.

1:15:21	તમે પોતે જ કહો છો
	કે તમે અરીસાની જેમ કામ કરો છો;

1:15:25	જે કંઈ પણ અરીસાની જેમ કામ કરતું હોય,

1:15:27	ચોક્કસ એ અરીસો મને મદદ કરે છે.
	મારો પ્રશ્ન આ છે.

1:15:32	કૃ: તો, શું છે પ્રશ્ન?

1:16:02	સર, પોતાનાં બધાં પ્રવચનોમાં

1:16:06	'કૃ'એ એ વાત ઉપર ભાર મૂક્યો છે
	કે તે માત્ર એક અરીસો છે.

1:16:12	ખરું, સર?

1:16:14	કે તે માત્ર તમારા જીવનને પ્રતિબિંબિત કરતો
	એક અરીસો છે.

1:16:22	અને તેણે એમ પણ કહ્યું છે કે
	જો તમે તમારી જાતને ખૂબ સ્પષ્ટતાપૂર્વક

1:16:27	જોઈ લીધી હોય તો તમે
	તે અરીસાને તોડી નાખી શકો.

1:16:30	અરીસો મહત્ત્વનો નથી.

1:16:34	પરંતુ આખીયે દુનિયામાં એવું
	બન્યું છે કે - ટૂંકી દુનિયા -

1:16:43	બધા લોકો બેન્ડવાજાંની પ્રવૃત્તિમાં
	જોડાવા માગે છે.

1:16:47	તમે આનો અર્થ સમજો છો?

1:16:49	બધાને સર્કસમાં ભાગ લેવો છે.

1:16:54	માટે હું કહું છું, એ બધાની ચિંતા ન કરો,
	માત્ર શીખને સાંભળો;

1:17:01	જો કોઈ કશુંક કરવા માગતું હોય,

1:17:03	ગુજરાતમાં એક નાનું કેન્દ્ર બનાવવા
	માગતું હોય, તો તેને એમ કરવા દો,

1:17:07	પરંતુ તેને એવું કહેવાની કોઈ સત્તા નથી
	કે તે 'કૃ'નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે,

1:17:13	કે તે અનુયાયી છે.
	તે તેને જે ગમે તે કહી શકે,

1:17:16	તે પોતાને જે ગમે તે કરવા સ્વતંત્ર છે.

1:17:19	અમે કોઈના ઉપર કંઈ લાદતા નથી
	કે એણે આમ કરવું, તેમ કરવું.

1:17:27	દાખલા તરીકે, કોઈ શરૂઆત કરે,
	વિડિઓ વગેરે ખરીદે,

1:17:33	પોતાના ઘરમાં થોડા મિત્રોને
	ભેગા કરે. એ તેની બાબત છે.

1:17:38	અમે કહેતા નથી કે,
	'આમ ન કરો, તેમ કરો'.

1:17:43	જો કોઈ એવું કરે,
	તો હું કહું કે, 'માફ કરજો, આવું ન કરો'.

1:17:46	પરંતુ તેઓને આવું કરવું ગમે છે,
	તેઓને અર્થઘટન કરવું ગમે છે,

1:17:51	પોતાની ટૂંકી રીતે ગુરુ બનવું ગમે છે.

1:17:54	તમે જાણો છો કે તમે બધા કેવી રમતો રમો છો.

1:17:57	એટલે, જો તમારે એવું કરવું હોય,
	તો એનું બિલકુલ સ્વાગત છે.

1:18:02	પરંતુ ફાઉન્ડેશન -

1:18:07	કમનસીબે હું તેની સાથે
	જોડાયેલો છું, અથવા તો સદ્દનસીબે -

1:18:12	ફાઉન્ડેશન કહે છે કે તમે તમને
	જે ગમે તે કરવા સ્વતંત્ર છો.

1:18:18	તમે સમજો છો, સર?

1:18:19	'કૃ'નાં પુસ્તકો ખરીદો,
	વાંચો, સળગાવો,

1:18:23	તમને જે ગમે તે કરો.
	એ તમારા હાથમાં છે.

1:18:28	જો તમે તેને જીવવા માગતા હો, તો તેને જીવો;

1:18:30	જો તમે તેને જીવવા ન માગતા હો,
	તો તે બરાબર છે, તે તમારી બાબત છે.

1:18:35	શું આ તમને બધાને પૂરેપૂરું સુસ્પષ્ટ છે?

1:18:40	ફાઉન્ડેશનનો તમારા
	જીવન ઉપર કોઈ અધિકાર નથી,

1:18:46	તમને શું કરવું કે શું ન કરવું
	એ કહેવાની સત્તા નથી.

1:18:51	અથવા એમ કહેવું કે, ‘આ એ કેન્દ્ર છે
	જેમાંથી રેડિયો સ્ટેશન

1:18:56	કે ટેલિવિઝન સ્ટેશનની જેમ
	બધાં કિરણો નીકળે છે’,

1:19:01	તો અમે તે નથી.

1:19:03	અમે માત્ર એટલું જ કહીએ છીએ કે,
	અહીં કશુંક છે,

1:19:09	જે કદાચ મૌલિક છે,
	કે કદાચ મૌલિક નથી,

1:19:11	અહીં તમારે
	જોવા માટે કશુંક છે.

1:19:16	આને વાંચવા માટે સમય ફાળવો,
	આને સમજવા માટે સમય ફાળવો.

1:19:19	જો તમને આમાં રસ ન હોય,
	તો દૂર ફેંકી દો. એનો કંઈ વાંધો નથી.

1:19:23	તમે ૨૫ રૂપિયા બગાડયા,
	બસ એટલું જ.

1:19:28	પણ જો તમને એ રીતે
	જીવવું ગમે, તો આને જીવો;

1:19:31	જો તમને ન ગમે, તો છોડી દો.

1:19:32	આના વિષે બહુ ઘોંઘાટ ન કરો.

1:19:37	હું જે કહું છું તે
	તમે સમજો છો, સર?

1:19:40	આની આજુબાજુ કોઈ સર્કસ ન બનાવો,
	- નૃત્ય, ગીત વગેરે -

1:19:46	કે હું સમજ્યો છું,
	તમે નથી સમજ્યા,

1:19:47	અને હું તમને આના વિષે બધું કહીશ.

1:19:50	હું જે કહું છું તે તમે સમજો છો, સર?

1:19:55	તો હવે પૂરું કરવાનો સમય આવ્યો.

1:20:01	હવે હું પૂછી શકું કે,
	તમને આજની સવારની

1:20:04	વાતચીતમાંથી, ચર્ચામાંથી
	શું મળ્યું છે?

1:20:08	કશુંક કે કશું જ નહીં?

1:20:10	પ્ર: સર, હજુ સુધી પ્રશ્નની
	અંદર જોઈ રહ્યો છું -

1:20:11	હું પ્રશ્નની સાથે છું, પણ વિચારવું
	પોતાની મેળે જ બંધ થઈ ગયું છે.

1:20:17	પ્ર: પ્રશ્ન સામે જોતો,

1:20:19	હું હજુ સુધી પ્રશ્નની સાથે છું,
	પણ વિચારવું બંધ થઈ ગયું છે.

1:20:23	કૃ: હા, સર, સરસ!

1:20:26	હું બસ એ પૂછું છું, સર,

1:20:28	કે આજની સવારને અંતે

1:20:31	તમને બધાને તમારી અંદર
	પુષ્પિત થતું શું મળ્યું છે?

1:20:38	જેમ એક ફૂલ રાત્રી દરમ્યાન ખીલે છે,

1:20:44	એમ તમારી અંદર શું ખીલ્યું છે?
	તમારામાંથી શું બહાર આવ્યું છે?

1:20:53	પ્ર: એ કે આપણે સાથે મળીને
	વિચારવાની ટેવ પાડવી જોઈએ.

1:20:59	કૃ: તમે ખરેખર સાથે મળીને વિચાર્યું?

1:21:02	પ્ર: હા, મેં કર્યું.

1:21:05	કૃ: સાથે મળીને, તમે અને હું -
	કે તમે તમારી જાત સાથે વાત કરતા હતા?

1:21:11	પ્ર: હું મારી જાત સાથે પણ વાત કરતી હતી.

1:21:15	કૃ: હું બસ તમને પૂછું છું -

1:21:17	તમારે વક્તાને કશું જ
	કહેવું જરૂરી નથી.

1:21:20	હું બસ પૂછું છું,
	વિવેકપૂર્વક:

1:21:24	આપણે એક કલાકથી વધુ સમય ભેગા થયા,
	એકબીજા સાથે વાતો કરી,

1:21:30	આપણા અભિપ્રાય મુજબ
	ઘણું કહ્યું,

1:21:36	આજની સવારની મુસાફરીને અંતે,
	તમે ક્યાં છો?

1:21:44	આપણે ક્યાંથી શરૂઆત કરી?
	આપણે ક્યાં અંત કર્યો?

1:21:46	કશુંક નવું પુષ્પિત થયું?

1:21:53	બસ એટલું જ, સર.
	હું એવું નથી કહેવાનો કે,

1:21:57	'ઓહ, તમે નથી મેળવ્યું,
	અથવા તમે મેળવ્યું છે'.

1:21:59	એ તો મારી
	ઉદ્ધતાઈ થાય.

1:22:07	હા, સર.

1:22:12	આપણે ઊભા થઈએ હવે?

1:22:39	મારે તમને ઘણી વાતો કહેવી છે,
	પરંતુ આપણી પાસે સમય નથી.

1:22:45	તમે એ ક્યારેય ગંભીરતાપૂર્વક વિચાર્યું છે કે
	સર્જન એટલે શું અને આવિષ્કાર એટલે શું?

1:22:54	તમે આ બાબતો વિષે વિચારતા નથી.

1:22:57	સર્જન એટલે શું,

1:23:03	તથા સર્જન અને આવિષ્કાર
	વચ્ચે શો સંબંધ છે?

1:23:24	કારણ કે વક્તાને
	અમેરિકાના ન્યુ મેક્સિકોમાં લોસ અલામૉસમાં

1:23:29	આમંત્રિત કરવામાં આવ્યો હતો.

1:23:34	ત્યાં એ કેન્દ્ર આવેલું છે જેમાં
	આઇન્સ્ટાઇન, ઓપેનહાઈમર અને અન્યોએ મળીને

1:23:40	પહેલી વાર એટમ બોમ્બનો આવિષ્કાર કર્યો હતો.

1:23:44	તમે સમજો છો હું શું કહું છું?

1:23:46	તમને આમાં રસ છે?

1:23:48	પ્રેક્ષકો: હા.

1:23:49	કૃ: સારું.

1:23:51	વક્તાને ત્યાં આમંત્રિત કરવામાં આવ્યો હતો,
	ભારે મોટું સન્માન,

1:23:55	અને બધી વાહિયાત વાતો.

1:24:00	એ લોકોએ પહેલો પ્રશ્ન પૂછ્યો,
	જે વિષે તેઓ વાત કરવા માગતા હતા,

1:24:04	ત્યાં લગભગ નવસો
	શ્રેષ્ઠ વૈજ્ઞાનિકો હતા,

1:24:11	અને એ લોકોએ મને પ્રવચન આપવા કહ્યું,
	પહેલી વાર.

1:24:15	તો પ્રશ્ન હતો:

1:24:19	સર્જનનો વિજ્ઞાન સાથે
	શો સંબંધ છે?

1:24:25	તમે સમજો છો?

1:24:27	હું જે કહું છું તે
	તમે સમજો છો?

1:24:30	સર્જન અને વિજ્ઞાન.

1:24:32	મેં કહ્યું કે એ બે વચ્ચે
	કોઈ જ સંબંધ નથી.

1:24:37	આવિષ્કારનો વિજ્ઞાન સાથે
	સંબંધ છે, સર્જનનો નહીં.

1:24:44	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

1:24:46	તમે માત્ર સાંભળો -
	ત્યાં નવસો શ્રેષ્ઠ વૈજ્ઞાનિકો હતા.

1:24:53	મેં કહ્યું કે આવિષ્કાર
	વિદ્યા ઉપર આધારિત છે,

1:25:02	જયારે સર્જન વિદ્યા
	ઉપર આધારિત નથી.

1:25:07	ચિંતા ન કરો,
	જે હોય તે મને કહો,

1:25:09	હું હમણાં તમારી સાથે
	તે વાત નહીં કરું.

1:25:12	અને અમે તેમાં ઊંડા ઉતર્યા.

1:25:16	બીજા દિવસે એ લોકોએ મને પૂછ્યું,
	મને પંદર પ્રશ્નો પકડાવ્યા,

1:25:24	અને મને પાછળથી કહેવામાં આવ્યું કે,
	એ વૈજ્ઞાનિકોને

1:25:28	પંદર પ્રશ્નો તૈયાર કરવામાં
	લગભગ એક મહિનો લાગ્યો.

1:25:33	તમે સમજો છો? શ્રેષ્ઠ વૈજ્ઞાનિકો.

1:25:37	અને પહેલો પ્રશ્ન હતો:

1:25:40	ધ્યાનનો વિજ્ઞાન સાથે
	શો સંબંધ છે?

1:25:46	તમારી જેમ નહીં - તમે જે કરો છો
	તે ધ્યાન નથી. તેઓ જાણવા માગતા હતા.

1:25:54	તે હતો પહેલો પ્રશ્ન
	અને છેલ્લો પ્રશ્ન હતો:

1:26:04	તમે શું કરો, 'કૃ',

1:26:06	જો તમે આ સંસ્થાના પ્રમુખ હો,
	જે અમેરિકાની રાષ્ટ્રીય

1:26:12	પ્રયોગશાળા છે,
	જેમાં તમારે દેશનું

1:26:16	સંરક્ષણ કરવાનું છે,
	તો તમે શું કરો?

1:26:25	તેઓએ પ્રથમ આવિષ્કાર કર્યો -
	આવિષ્કારો ચાલુ જ છે:

1:26:28	ન્યુટ્રોન બોમ્બ, હાઇડ્રોજન બોમ્બ,
	દરેક પ્રકારનો બોમ્બ.

1:26:32	અને તે લોકો
	સબમરીન, ગણિતશાસ્ત્ર,

1:26:37	અત્યાધુનિક યાંત્રિક બુદ્ધિ પણ બનાવે છે.
	આ એક જબરદસ્ત બાબત છે.

1:26:47	તેઓએ કહ્યું,
	ધ્યાનનું વિજ્ઞાનમાં શું સ્થાન છે,

1:26:52	અને જો તમે આ સંસ્થાના પ્રમુખ હો,
	એ જાણતા હો કે તમારે

1:26:59	દેશને બચાવવાનો છે
	તથા બીજા બધા દેશો કરતાં

1:27:07	આગળ રહેવાનું છે,
	તો તમે શું કરો?

1:27:13	હું જે કહું છું તે તમે સમજો છો?

1:27:16	પ્રૌદ્યોગિક રીતે, મૂળભૂત રીતે,

1:27:21	નવી સબમરીનો, નવાં લડાયક વિમાનો,
	એવું બધું.

1:27:27	તો વક્તાએ કહ્યું,
	પ્રભુનો આભાર કે તે પોતે એ પદ ઉપર નથી,

1:27:34	અને પછી વક્તા એ આખી
	સમસ્યામાં ઊંડો ઉતર્યો;

1:27:42	વક્તાએ કહ્યું કે તમે આ પ્રશ્ન
	આ બધા બનાવોના અંતમાં પૂછી રહ્યા છો,

1:27:45	શરૂઆતમાં નહીં,
	તમે સમજો છો?

1:27:50	હું જે કહું છું તે તમે સમજો છો
	કે પછી આ બધું તમારા માટે ગ્રીક ભાષા છે?

1:27:57	જો તમે આ પ્રશ્ન બિલકુલ
	શરૂઆતમાં પૂછ્યો હોત,

1:28:01	તો કદાચ તમે લોકો
	આવું બધું ન કરતા હોત.

1:28:06	એ લોકો હજુ એ જ કરી રહ્યા છે,
	'કૃ'એ જે કહ્યું તે વિષે વાતો કરે છે.

1:28:11	'કૃ'ને સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘમાં પણ
	બીજી કે ત્રીજી વાર

1:28:15	આમંત્રિત કરવામાં આવ્યો હતો.

1:28:20	તમે 'પાચમ ઇન ટેરીસ'
	શબ્દસમૂહને જાણો છો?

1:28:25	ના, તમે નથી જાણતા.

1:28:27	લેટિન ભાષામાં એનો અર્થ છે,
	'પૃથ્વી ઉપર શાંતિ',

1:28:33	જેના વિષે પોપ હરહંમેશ
	વાતો કરતા હોય છે.

1:28:38	તો તેઓએ મને એ
	વિષે વાત કરવા કહ્યું.

1:28:42	પ્રવચનમાં
	'કૃ' એ કહ્યું,

1:28:48	'દેશો સંપીને રહી ન શકે.

1:28:54	દેશો એકબીજા સાથે લડી શકે,
	જે તેઓ કરી રહ્યા છે.

1:28:59	તેથી પૃથ્વી ઉપર
	શાંતિ ત્યારે જ શક્ય છે

1:29:03	જયારે
	રાષ્ટ્રીયતાઓ ન હોય.'

1:29:06	પ્રવચનના અંતે તેઓ બધા સંમત થયા,
	તાળીઓ પાડી, બધું વાહિયાત.

1:29:12	પછી તેઓના પ્રમુખોમાંના એક
	ઊભા થયા અને કહે છે,

1:29:16	'આ સદ્દગૃહસ્થને સાંભળવા એ વિશેષ
	સન્માનની બાબત છે', અને એવું બધું.

1:29:20	અને તેમણે કહ્યું,
	'વક્તાને સાંભળ્યા બાદ -

1:29:26	મેં તેમને ગયા વર્ષે સાંભળ્યા હતા -
	હું એવા નિષ્કર્ષ ઉપર આવ્યો છું,

1:29:32	ચાલીસ વર્ષો આ સંસ્થામાં
	ખૂબ મહેનત કર્યા બાદ,’

1:29:37	- એટલે કે સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘ -
	તેમણે કહ્યું,

1:29:40	‘હું એવા નિષ્કર્ષ ઉપર આવ્યો છું કે ક્યારેય
	કોઈ બીજા મનુષ્યને મારી નાખવો નહીં.'

1:29:45	ચાળીસ વર્ષો પછી!

1:29:49	અને તમે પણ બિલકુલ
	એમ જ કરવાના છો. ખરું?

1:29:55	હું સંપૂર્ણ આદરભાવથી તમારું
	ધ્યાન દોરું છું કે તમે

1:30:00	આ એક સરળ હકીકતને જોવામાં
	ચાળીસ વર્ષો લેશો.

1:30:08	આ એક અનોખી દુનિયા છે, સર.
	તમે આ અનુભવતા લાગતા નથી.

1:30:14	આ દુનિયા અદ્ભૂત છે,
	પૃથ્વી -

1:30:18	સુંદર, સભર, વિશાળ મેદાનો,
	રણો, નદીઓ, પર્વતો,

1:30:25	અને ધરતીનું ઐશ્વર્ય.

1:30:30	અને માનવો પોતાનાં જીવનપર્યંત
	એકબીજાને મારી નાખવા તૈયાર રહે છે.

1:30:39	આ દેશ, જેમાં તમે રહો છો,
	તેના જો તમે પ્રમુખ હો,

1:30:46	અને જો તમે આમ ને આમ જ ચાલશો,
	તો તમે આ જ ઢાંચામાં રહેશો,

1:30:49	વારંવાર હત્યાઓ જ
	કરતા રહેશો.

1:30:51	તમે સંસ્કૃતની સૌથી અદ્ભૂત કવિતાઓનું
	પુનરાવર્તન ભલે કર્યા કરો - હું પણ કરું છું.

1:31:03	અને જો તમે એને જીવો નહીં,
	તો એ બધાનું એક પૈસો પણ મૂલ્ય નથી.

1:31:10	બસ આટલું જ છે, સર.

1:31:16	તમને રાહ જોવડાવવા બદલ હું દિલગીર છું.

1:31:22	શું હું ઊભો થઇ શકું છું?