કૃષ્ણમૂર્તિ સમગ્ર સમય અત્યારની પળમાં સમાયેલો છે

Krishnamurti Subtitles

RA85T2 - સમગ્ર સમય અત્યારની પળમાં સમાયેલો છે

બીજું જાહેર પ્રવચન
રાજઘાટ - વારાણસી, ભારત
૧૯ નવેમ્બર ૧૯૮૫

1:49	આપણે ગઈકાલે સવારે જે વાત કરી રહ્યાં હતાં,
	તેને શું આપણે આગળ વધારીશું?

2:00	આપણે એમ વાત કરી કે આપણે સાથે
	એક લાંબી મુસાફરી કરી રહ્યાં છીએ,

2:06	એક ટ્રેઈનમાં,
	એક બહુ જ લાંબી મુસાફરી,

2:11	આખી દુનિયામાં એક છેડેથી બીજા છેડા સુધી,

2:17	અને તે મુસાફરી પચીસ લાખ વર્ષો પૂર્વે
	શરુ થઇ હતી.

2:32	અને, સમય તેમ જ અંતરના
	આટલા લાંબા અંતરાળ દરમ્યાન

2:38	આપણને અનેક મહાન અનુભવો થયા છે.

2:50	અને તે અનુભવો આપણા
	સચેત અથવા ઊંડા અચેત મગજના

2:55	ગહન સ્તરોમાં સંગ્રહાયેલા છે.

3:04	આપણે, તમે અને વક્તા,
	સાથે મળીને

3:11	તપાસીશું અને શોધીશું.

3:16	માત્ર વક્તા બોલે એમ નહીં;
	આપણે બધાં ભેગાં મળીને વાત કરી રહ્યાં છીએ,

3:26	વક્તા ફક્ત તેને શબ્દોમાં મૂકે છે.

3:36	અને શબ્દોનો ઘણો મહત્ત્વનો અર્થ છે,

3:40	માત્ર શબ્દભંડોળ જ નહીં,
	પરંતુ શબ્દનું ઊંડાણ,

3:47	શબ્દનું મહત્ત્વ, શબ્દનું હાર્દ.

3:53	અને, આપણે ગઈકાલે કહ્યું તેમ,

3:58	તમે અને વક્તા સાથે મળીને
	આ મુસાફરી કરી રહ્યાં છો,

4:04	તમે ઊંઘી ન જઈ શકો.

4:08	તમે માત્ર એવું ન કહી શકો કે
	હા, હું સંમત છું, અથવા અસંમત છું.

4:12	આપણે એ વાત કરી ચૂક્યાં છીએ.
	આપણે સંમત કે અસંમત નથી થતાં,

4:18	આપણે માત્ર બારીની બહાર જોઈએ છીએ કે

4:23	માણસ કેવી કેવી અસાધારણ
	પરિસ્થિતિઓમાંથી પસાર થઇ ચૂક્યો છે,

4:30	કેવો અનુભવ,
	કેવી પીડા, કેવું દુઃખ,

4:36	કેવી અસહ્ય વસ્તુઓ માણસે પોતાના માટે

4:40	અને દુનિયા માટે બનાવી છે.

4:47	આપણે તરફેણ અને વિરોધ બંનેમાંથી
	એક પણ પક્ષ લઇ નથી રહ્યાં.

4:54	મહેરબાની કરીને આ
	ખૂબ સાવચેતીથી સમજી લો.

4:59	આપણે કોઈ પક્ષ નથી લઇ રહ્યાં,
	ડાબો કે જમણો કે મધ્ય.

5:10	આ કોઈ રાજકીય સભા નથી,
	આ કોઈ મનોરંજન નથી,

5:20	આ એક ગંભીર સંમેલન છે.

5:23	જો તમે મનોરંજન મેળવવા માગતા હો તો
	તમારે કોઈ સિનેમા કે ફૂટબોલ જોવા જવું જોઈએ,

5:29	પરંતુ વક્તાને લાગેવળગે છે ત્યાં સુધી

5:33	આ ઘણું ગંભીર સંમેલન છે.

5:38	વક્તાએ આખી દુનિયામાં વાતો કરી છે.

5:41	બદનસીબે અથવા સદનસીબે

5:46	વક્તાએ એક પ્રતિષ્ઠા બનાવી હોય,

5:50	અને કદાચિત તમે એ પ્રતિષ્ઠાને કારણે
	અહીં આવો છો,

5:56	પરંતુ તેનું કશું જ મૂલ્ય નથી.

6:00	માટે, મહેરબાની કરીને,
	આપણે સાથે મળીને તપાસીશું,

6:09	પેલી ટ્રેઈનમાં સાથે બેઠાં બેઠાં,

6:13	અનંત યાત્રા કરતાં કરતાં.

6:21	આપણે તમારી ઉપર છાપ પાડવાનો પ્રયત્ન
	નથી કરી રહ્યાં. તમે સમજો છો?

6:28	આપણે તમારી ઉપર કોઈ વસ્તુને જોવા માટે
	જબરદસ્તી કરવાનો પ્રયત્ન નથી કરી રહ્યાં.

6:33	આપણે આપણા રોજિંદા જીવનને અને

6:39	લાખો વર્ષોની પશ્ચાદ્ભૂમિને જોઈ રહ્યાં છીએ -

6:47	ચાલો, આપણે કહીએ દસ લાખ વર્ષ,
	એટલું પૂરતું છે -

6:55	અને આપણે બધા જ ધીમા અવાજોને,

7:00	દરેક હિલચાલને સાંભળવી પડે,

7:05	દરેક વસ્તુને જેમ છે તેમ જોવી પડે,

7:10	તમે જેવી ચાહતા હો તેમ નહીં,

7:13	ખરેખર તમે ચાલતી ટ્રેઇનમાંથી

7:20	બારીની બહાર જોતા હો તેમ જ.

7:26	અને તમારે પસાર થતી દરેક વસ્તુને જોવા માટે,

7:34	દરેક ધીમા અવાજને સાંભળવા માટે,

7:39	ટેકરીઓની સુંદરતા, નદીઓ, ઝરણાંઓ

7:46	અને તમારી આસપાસના બધા જ સૌંદર્યને

7:54	નિહાળવા માટે જાગતા રહેવું પડે.

7:58	આપણે થોડો સમય સુંદરતા વિષે વાત કરીશું?

8:02	તમને એમાં રસ પડશે?
	હા ન કહેતા.

8:09	આ બહુ ગંભીર વિષય છે,
	જીવનની દરેક વસ્તુની જેમ.

8:14	માટે, મહેરબાની કરીને,
	કદાચ તમે ક્યારેય નથી પૂછ્યું કે

8:22	સુંદરતા એટલે શું - સ્ત્રીની સુંદરતા નહીં.

8:27	આપને કંઈ જોઈએ છે, સાહેબ?
	આ બરાબર કામ કરતું નથી.

8:34	અરે બિચારો!

8:40	શું આપણે એક મિનિટ થોભીશું?

8:49	બરાબર, સાહેબ?

8:56	તે બરાબર કામ કરતું થઇ ગયું?
	આપણે આગળ વધીશું?

9:03	હું મજાક નથી કરી રહ્યો.

9:08	હું દિલગીર છું.

9:14	એટલા માટે સાંભળો,

9:19	માત્ર આપણા આંતરિક વિચારો, લાગણીઓ,

9:27	અભિપ્રાયો અને વિવેકબુદ્ધિને જ નહીં,

9:30	પરંતુ બીજા લોકો જે કહે છે તેના અવાજને

9:37	- તમારા ગુરુઓ નહીં,
	તેઓ બધા બાલિશ છે -

9:42	પણ બીજા લોકો શું કહે છે તે,
	તમારી પત્ની જે કહે છે તે,

9:48	તમારા પાડોશી જે કહે છે તે,

9:51	પેલા કાગડાનો બધો અવાજ સાંભળો,

9:57	દુનિયાની સુંદરતાનો અનુભવ કરો,

10:02	પ્રકૃતિની સુંદરતાનો અનુભવ કરો.

10:06	તો, આપણે હવે થોડા સમય માટે

10:09	સુંદરતા વિષે તપાસ કરીશું.

10:15	કારણ કે તમે પેલી ટ્રેઈનમાં

10:18	અદ્ભૂત કુદરતી દૃશ્યો જોતાં
	પસાર થઇ રહ્યાં છો

10:24	- ટેકરીઓ, નદીઓ, ભવ્ય
	હિમાચ્છાદિત પર્વતો, ઊંડી ખીણો.

10:33	માત્ર તમારી બહારની વસ્તુઓ જ નહીં,

10:40	પરંતુ તમારી આંતરિક રચના,
	તમારું પોતાનું મૂળ સ્વરૂપ -

10:49	તમે શું વિચારો છો, તમે કેવી સંવેદના
	અનુભવો છો, તમારી ઇચ્છાઓ શી છે.

10:56	માણસે આ બધાને સાંભળવાનું છે.
	ફક્ત એમ કહેવાનું જ નહીં કે

11:03	હા, ખરું, ખોટું, હું આમ વિચારું છું,
	મારે શું વિચારવું ન જોઈએ,

11:06	અથવા તો માત્ર કોઈ
	પરંપરાનું અનુસરણ કરવું,

11:12	અથવા આધુનિક પરંપરા,
	માનસશાસ્ત્ર, ભૌતિકશાસ્ત્રવિદો,

11:19	ડૉક્ટરો, કમ્પ્યૂટર નિષ્ણાતો વગેરે,

11:26	પણ ખૂબ શાંતિપૂર્વક સાંભળો,
	કોઈ પ્રતિક્રિયા વિના,

11:39	એક વૃક્ષની સુંદરતાને નિહાળો.

11:45	તો આપણે સાથે મળીને
	સુંદરતા વિષે વાત કરીશું.

11:57	સુંદરતા શું છે?

12:01	તમે સંગ્રહાલય ગયાં છો?

12:06	તમારામાંથી થોડા લોકોએ મધ્યયુગના
	કે નવજાગૃતિ સમયના

12:18	મહાન ચિત્રકારોનાં ચિત્રો જોયાં છે?

12:21	કદાચ નહીં.

12:24	હું તમને સંગ્રહાલયમાં નહીં લઇ જાઉં,
	હું કોઈ ભોમિયો નથી.

12:30	પણ પ્રાચીન ગ્રીક, ઇજિપ્ત કે રોમન
	અને અર્વાચીન

12:36	ચિત્રો અને પ્રતિમાઓ જોવાને બદલે

12:41	આપણે સુંદરતા શું છે એ શોધી કાઢવા માટે

12:45	બધે જોઈએ છીએ,
	પૂછીએ છીએ, તપાસીએ છીએ,

12:52	હકની માગણી કરીએ છીએ.

12:59	આકાર નહીં, સ્ત્રી કે પુરુષ નહીં, અથવા

13:05	અત્યંત સુંદર કોઈ નાનું બાળક નહીં
	- બધાં બાળકો સુંદર હોય છે.

13:13	તો સુંદરતા શું છે?

13:19	હું પ્રશ્ન પૂછું છું, સાહેબ,

13:21	મહેરબાની કરીને પહેલાં
	તમારી જાતને જવાબ આપો.

13:26	અથવા તો તમે ક્યારેય આ વિષે વિચાર્યું નથી.

13:31	કોઈ ચહેરાની સુંદરતા નહીં,
	પરંતુ એક લીલીછમ લૉન,

13:42	એક ફૂલ,

13:48	ભવ્ય હિમાચ્છાદિત પર્વતો,

13:53	ઊંડી ખીણો,

13:57	નદીનું શાંત, સ્થિર પાણી.

14:03	આ બધું તમારી બહાર છે,

14:07	અને તમે કહો છો,
	"તે કેટલું સુંદર છે".

14:11	સુંદરતા એ શબ્દનો અર્થ શો છે?

14:19	તે શોધી કાઢવું અતિ મહત્ત્વનું છે

14:23	કારણ કે આપણા રાજિંદા જીવનમાં
	સુંદરતા અતિ અલ્પ છે.

14:27	જો તમે બનારસ જાવ તો તમને
	તે વિષે બધું જાણવા મળશે -

14:33	ગંદી ગલીઓ, ધૂળ, ખટારાઓ.

14:42	અને આ બધું જોઈને
	તમે તમારી જાતને પૂછો છો,

14:51	માત્ર એક પાંદડાની કોમળતા

14:57	કે માણસોની ઉદાત્તતા જ નહીં,

15:05	પણ ખૂબ ઊંડાણથી તપાસ કરો છો,

15:15	આ શબ્દ જેનો કવિઓ, ચિત્રકારો,
	શિલ્પકારોએ પ્રયોગ કર્યો છે,

15:26	અને તમે હવે તમારી જાતને પૂછો છો કે
	સુંદરતાનું લક્ષણ શું છે?

15:39	તમે ઇચ્છો છો કે હું જવાબ આપું
	કે તમે આપશો જવાબ?

15:45	આગળ વધો, સાહેબ.

15:48	પ્રશ્નકર્તા: મહેરબાની કરીને આપ જવાબ આપો.
	કૃષ્ણમૂર્તિ: કેમ?

15:52	પ્રશ્નકર્તા: કેમ કે અમે જાણતા નથી.
	કૃષ્ણમૂર્તિ: બસ, તે જ.

15:56	આ સજ્જન કહે છે,
	આપ જવાબ આપો

16:00	કેમ કે અમે જાણતા નથી.

16:03	કેમ? કેમ તમે જાણતા નથી?

16:09	કેમ આપણે આ પ્રચંડ પ્રશ્ન વિષે
	આજ સુધી તપાસ નથી કરી?

16:17	પ્રાચીનકાળથી વર્તમાનકાળ પર્યંત
	ઘણા કવિઓ થયા છે.

16:28	તેઓએ તેના વિષે લખ્યું છે,
	તેના વિષે ગાયું છે, તેઓ નાચે છે,

16:37	અને તમે કહો છો,
	"સુંદરતા શું છે તે હું નથી જાણતો".

16:41	આપણે લોકો કેવા વિચિત્ર છીએ.

16:46	પરંતુ જો તમે પૂછો કે

16:49	તમારા ગુરુ કોણ છે,
	તમારા ભગવાન કોણ છે -

16:56	હું માનું છું કે ભારતમાં 300000 દેવતાઓ છે,
	ઘણું સરસ!

17:05	યુરોપ અને અમેરિકામાં
	માત્ર એક ભગવાન છે.

17:09	તમારી પાસે 300000 છે -

17:13	તમે પોતાના મનોરંજન ખાતર તેમાંથી
	કોઈ પણ એકની પસંદગી કરી શકો છો.

17:19	તો શું છે સુંદરતા?

17:27	તે એ જ પ્રશ્ન છે, સાહેબ,
	જુદા શબ્દોમાં મુકાયેલો.

17:32	તમે શું છો?

17:39	જૈવિક પરિબળો સિવાય,

17:43	શું છે તમારું મૂળ સ્વરૂપ અને રચના.

17:52	શું છો તમે?

17:55	કેટલીક પરીક્ષાઓ પાસ કરો,
	પદવી મેળવો, નોકરી,

17:59	ભૌતિકશાસ્ત્રવિદ, વૈજ્ઞાનિક,
	સરકારમાં કોષાધ્યક્ષ -

18:07	તમે શું છો?

18:09	સુંદરતા શું છે તેની સાથે
	આનો બહુ નજીકનો સંબંધ છે.

18:20	જયારે તમે એક પર્વતને જુઓ છો,
	હિમાચ્છાદિત, ઊંડી ખીણો,

18:28	ભૂરી વિસ્તરેલી ટેકરીઓ,

18:33	ત્યારે તમે શું અનુભવો છો,

18:40	આ બધા પ્રત્યે
	તમારો વાસ્તવિક પ્રતિભાવ શું છે?

18:47	તમે નથી જાણતા?

18:50	શું તમને આનાથી એક સેકન્ડ
	કે થોડી મિનિટો

18:58	સંપૂર્ણપણે આઘાત નથી થતો?

19:03	મહાનતા, પ્રચંડતા,

19:06	ભૂરી ખીણ,
	અસાધારણ પ્રકાશ,

19:14	અને હિમાચ્છાદિત પર્વતો ઉપર
	ભૂરું આકાશ.

19:21	જે ક્ષણે તમે આ જુઓ છો
	ત્યારે તમને શું થાય છે -

19:26	ભવ્યતા, તે પર્વતોનો વૈભવ -

19:31	તમે શું અનુભવો છો?

19:34	તે ક્ષણે,

19:36	અથવા તો થોડી મિનિટો,
	તમારું અસ્તિત્વ હોય છે ખરું?

19:40	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

19:43	મહેરબાની કરીને સંમત ન થાવ,
	બહુ નજીકથી તેને જુઓ.

19:51	જે ક્ષણે તમે કશુંક ભવ્ય, પ્રચંડ,
	વૈભવશાળી જુઓ છો,

19:59	ત્યારે એક સેકન્ડ પૂરતું
	તમારું અસ્તિત્વ નથી રહેતું -

20:03	ખરું? - તમે તમારી ચિંતાઓ,
	અને તમારી પત્ની, અને તમારાં સંતાનો,

20:06	તમારી નોકરી, તમારા જીવનની બધી
	અણગમતી પરિસ્થિતિઓ ભૂલી ગયા હો છો.

20:15	તે ક્ષણે તમે કહો છો કે તમે
	તેનાથી દિગ્મૂઢ થઇ ગયા છો,

20:20	એટલે કે તે સેકન્ડ પૂરતી તે ભવ્યતાએ
	તમારી સમગ્ર સ્મૃતિને

20:26	ભૂંસી નાખી છે, તે સેકન્ડ પૂરતી,

20:31	પછી તમે પાછા ફરો છો.

20:35	તે ક્ષણે શું બને છે?

20:42	આગળ વધો, સાહેબ.

20:44	જયારે તમે નથી હોતા ત્યારે
	શું બને છે? તે છે સુંદરતા.

20:51	તમે સમજો છો?
	જયારે તમે નથી હોતા.

20:58	સંમત ન થાવ, સાહેબ.

21:03	તમારું માથું ન ધૂણાવો, હા.

21:11	તો તમે પર્વતોની ભવ્યતા તેમ જ વૈભવ

21:19	અથવા વહેલી સવારે સરોવર કે નદીમાં બનતા

21:25	સોનેરી રસ્તાને નિહાળો છો,

21:29	તે સેકન્ડ પૂરતું તમે બધું જ ભૂલી જાવ છો.

21:35	એટલે કે જયારે સ્વ નથી,
	ત્યાં સુંદરતા છે.

21:41	હું જે કહું છું તે તમે સમજો છો?

21:52	જયારે તમે - તમારી બધી સમસ્યાઓ અને

21:54	જવાબદારીઓ, તમારી પરંપરાઓ અને

21:58	તે બધી નકામી વસ્તુઓ, તમારું કુટુંબ -

22:05	નથી હોતા, ત્યારે ત્યાં સુંદરતા છે.

22:11	જયારે તમે ત્યાં નથી.

22:17	રમકડા સાથે એક બાળકની જેમ,

22:25	જ્યાં સુધી રમકડું જટિલ હોય અને
	બાળક તેનાથી રમતું હોય,

22:30	ત્યાં સુધી રમકડું તેને જકડી રાખે છે -
	ખરું? - તેની ઉપર કબજો કરી લે છે.

22:37	જે ઘડીએ રમકડું તૂટી ગયું કે તરત બાળક પાછું
	પહેલાં જે કંઈ કરતું હતું તે કરવા લાગે છે.

22:44	એટલે આપણે તેના જેવા છીએ.

22:47	પર્વતો આપણને જકડી લે છે.

22:51	તે એક સેકન્ડ અથવા થોડીક મિનિટો પૂરતું
	આપણા માટે રમકડું છે,

22:58	અને પછી આપણે પોતાની દુનિયામાં
	પાછા જતા રહીએ છીએ.

23:06	અને આપણે કહીએ છીએ રમકડા વગર,
	તમને જકડી લે કે તમારી ઉપર કબજો

23:17	હું જે કહું છું તે તમે સમજો છો?
	નહીં?

23:23	તમે એક બાળકને રમકડું આપો ત્યારે
	તે કેવું વર્તન કરે છે તે તમે જાણો છો,

23:26	કે તમે તે જોયું નથી?

23:31	રમકડું બાળક માટે અસાધારણ વસ્તુ બની જાય છે,

23:37	બાળકને ગંમત પડે છે, તે તેની સાથે રમે છે.

23:42	થોડી મિનિટો કે થોડા કલાકો
	કે થોડા દિવસો સુધી

23:46	રમકડું બાળકનો કબજો લઇ લે છે.
	ખરું? તમે સમજો છો?

23:54	તેવી જ રીતે પર્વતે
	તમારો કબજો લઇ લીધો છે.

24:03	અને શું તમે કોઈ પણ
	મહાન વસ્તુથી કબજે થયા વિના

24:13	તમારા પોતાનાથી મુક્ત હોઈ શકો?
	તમે મારો પ્રશ્ન સમજો છો?

24:21	તમે આ નથી સમજતા.
	તમે અતિ હોશિયાર છો.

24:26	તે છે તમારી બધાની સમસ્યા -

24:29	અતિ વિદ્વતા.

24:34	તમે પૂરતા સરળ નથી.

24:38	જો તમે બહુ સરળ હો
	- પોશાકમાં નહીં -

24:43	તમારી જાતના ઊંડાણમાં સરળ હો,

24:46	તો તમે કશુંક અસાધારણ શોધશો.

24:51	પરંતુ તમે અતિશય વિદ્યા,

24:56	અનુભવ વગેરેથી ઢંકાયેલા છો.

25:00	તો ચાલો આગળ વધીએ.

25:04	આપણે ભેગાં મળીને ઘણી બધી
	બાબતોની વાત કરવાનાં છીએ.

25:11	આપણે થોડી વાર સુંદરતા વિષે વાત કરી -

25:14	કવિની સુંદરતા નહીં, કવિતા નહીં,

25:24	સાહિત્ય, સુંદર નવલકથા,
	કે સરસ રોમાંચક વાર્તા નહીં.

25:33	કદાચ તમે રોમાંચક નવલકથાઓ
	નથી વાંચતા, કે વાંચો છો?

25:36	અથવા તમે અતિ પવિત્ર છો.

25:44	તો ચાલો, આપણી જાતને જોઈએ.

25:51	આપણે આ વિશ્વનું સર્જન કર્યું છે -

25:55	તમે, વક્તા, તેના બાપદાદાઓ,

26:01	પાછલાં હજારો વર્ષોની પેઢીઓ અને સમય.

26:10	બરાબર? તો, આ બધું શું છે?
	તમે સમજો છો?

26:17	હું જે કહું છું તે તમે સમજો છો?

26:19	આ બધો ઘોંઘાટ શાનો છે?
	એકબીજાને મારી નાખવા,

26:24	એકબીજાને અપંગ બનાવવા, મારો ભગવાન
	અને તમારો ભગવાન એવું વિભાજન કરવું.

26:32	કેમ આ સમાજ આટલો કદરૂપો,
	આટલો પાશવી, આટલો ક્રૂર છે?

26:45	હા, સાહેબ - કેમ?
	કોણે સર્જ્યું આ રાક્ષસી વિશ્વ?

26:52	હું નિરાશાવાદી કે આશાવાદી
	નથી થઈ રહ્યો,

26:57	પણ વિશ્વ તરફ જુઓ.

27:01	તમારી બહાર જે કંઈ ચાલી રહ્યું છે.

27:05	શસ્ત્રસરંજામ ખરીદતા ગરીબ દેશો.
	ખરું?

27:09	તમારો દેશ શસ્ત્રસરંજામ ખરીદે છે,

27:16	અને અપાર ગરીબી છે, હરીફાઈ છે.

27:20	ખરું?
	કોણે સર્જ્યું આ?

27:25	શું તમે એમ કહેશોકે ભગવાને સર્જ્યું છે?

27:30	તે અવ્યવસ્થિત ભગવાન હોવો જોઈએ.

27:35	તો, કોણે સર્જ્યો આ સમાજ?

27:41	અને તમે હંમેશાં
	સમાજની વાતો કરો છો.

27:45	કોણે સર્જ્યું, કોણે ગોઠવ્યું?

27:51	ઓ પ્રભુ, તમે લોકો...

27:55	તમે નથી ગોઠવ્યું આ બધું?

27:59	માત્ર તમે જ નહીં - તમારા પિતાઓ,
	તમારા પરદાદાઓ,

28:05	લાખો વર્ષોની પાછલી પેઢીઓ,

28:10	તેઓએ પોતાનાં લોભ અને ઈર્ષા દ્વારા
	આ સમાજ સર્જ્યો છે. ખરું?

28:21	તેઓએ પોતાની હરીફાઈથી
	વિશ્વનું વિભાજન કર્યું છે:

28:25	આર્થિક રીતે, સામાજિક રીતે, ધાર્મિક રીતે.
	ખરું?

28:32	હકીકતોનો સામનો કરો, સાહેબ,
	ભગવાનને ખાતર.

28:35	તમે અને વક્તા અને તેના બાપદાદાઓ,
	અને તમારા બાપદાદાઓ,

28:42	જેટલે પાછળ તમે જઈ શકો તેટલે સુધી,

28:45	આપણે ભેગાં મળીને આ સમાજ બનાવ્યો છે,

28:51	આપણે તેના માટે જવાબદાર છીએ.
	ખરું?

29:00	કે તમે આ હકીકતને નકારો છો?

29:05	માટે આપણે આના માટે જવાબદાર છીએ.

29:09	ભગવાનો નહીં,
	કોઈ બહારનાં પરિબળો નહીં,

29:18	પરંતુ આપણે, આપણામાંના દરેકે
	આ સમાજ સર્જ્યો છે.

29:24	તમે એક સમુદાયમાં જોડાયેલા છો
	અને હું બીજા સમુદાયમાં જોડાયેલો છું.

29:30	તમે એક ભગવાનની પૂજા કરો છો
	અને હું બીજા ભગવાનની પૂજા કરું છું.

29:35	તમે એક ગુરુને અનુસરો છો,
	ભલે તેઓ ગમે તેટલા મૂર્ખ અને બેવકૂફ હોય,

29:42	અને હું બીજાને અનુસરું છું.

29:44	એટલે આપણે સમાજને વિભાજીત કર્યો છે.
	ખરું?

29:52	અને આપણે ફક્ત સામાજિક જ નહીં,

30:00	પરંતુ ધાર્મિક વિભાજન પણ કર્યું છે.
	બરાબર?

30:04	જરા જુઓ સાહેબ,
	ભગવાનને ખાતર આને જુઓ.

30:13	આપણે વિશ્વનું ભૌગોલિક
	વિભાજન કર્યું છે -

30:18	યુરોપ, અમેરિકા, રશિયા.

30:21	આપણે સંસ્કૃતિનું વિભાજન કર્યું છે -

30:25	પશ્ચિમની સંસ્કૃતિ અને પૂર્વની સંસ્કૃતિ.

30:30	આપણે સરકારોને વિભાજીત કરી છે -

30:32	મજૂરપક્ષ, લોકશાહી પક્ષ,
	પ્રજાસત્તાક પક્ષ, સામ્યવાદી પક્ષ.

30:37	તમે સમજો છો, સાહેબ?

30:38	આપણું મગજ કેવી રીતે કામ કરે છે -
	વિભાજન, વિભાજન, વિભાજન કરે છે.

30:44	ખરું? તમે આ પરિબળની
	નોંધ નથી લીધી?

30:48	અને તેથી વિભાજનમાંથી સંઘર્ષ આવે છે.
	ખરું?

30:56	તમે પોતાનું સારા અને નરસા
	તરીકે વિભાજન કર્યું છે -

31:02	હું તે બધામાં નહીં જાઉં,
	તે ઘણું જટિલ છે.

31:05	ભગવાનને ખાતર - કદાચ તમે ક્યારેય
	આમાંની એક પણ બાબત વિષે વિચાર્યું નથી.

31:12	તો, આપણે આ સમાજ સર્જ્યો છે,
	માટે તમે આ સમાજ છો.

31:20	તમે સમજો છો?

31:23	તમે સમાજ છો.

31:32	માટે તમે પોતાનામાં
	આમૂલ પરિવર્તન ન લાવો,

31:38	ત્યાં સુધી તમે ક્યારેય
	સમાજમાં પરિવર્તન લાવી ન શકો.

31:42	સામ્યવાદીઓએ આ પ્રયત્ન કર્યો છે,
	બળજબરી કરવી, ફરજ પાડવી,

31:48	ગુપ્ત રીતે, નીતિભ્રષ્ટ રીતે
	લાખો લોકોનો નાશ કરવો,

31:54	માણસને, તેની માનસિકતાને,
	તેના અસ્તિત્વને

31:59	વિવિધ પ્રકારનાં દબાણોને વશ થવા
	બળજબરી કરવી.

32:05	તમે આ બધું જાણતા જ હોવા જોઈએ,
	આ ઇતિહાસ છે - રોજનું છાપું.

32:14	અને તેથી જ્યાં વિભાજન છે -
	મહેરબાની કરીને સાંભળો -

32:18	જ્યાં વિભાજન છે ત્યાં સંઘર્ષ હોય જ.

32:25	ખરું? તે નિયમ છે.

32:29	અને દેખીતી રીતે આપણને સંઘર્ષ ગમે છે,

32:33	કાયમી સંઘર્ષ સાથે જીવવું ગમે છે.

32:38	માટે આપણે પાછા જવું જોઈએ અને શોધવું જોઈએ
	કે આનું, આ બધાનું કારણ શું છે.

32:47	શું તે ઇચ્છા છે, શું તે ભય છે,
	શું તે ખુશી છે,

32:57	શું તે સઘળી પીડાથી અને એટલે
	અપરાધભાવથી દૂર રહેવું છે?

33:05	તમે આ બધું સમજો છો?
	શું હું ઘણો ઝડપથી જઈ રહ્યો છું?

33:14	તો ચાલો આપણે આપણી જાતે
	શોધી કાઢવાનું શરુ કરીએ કે ઇચ્છા શું છે.

33:23	બરાબર?
	તે પાયાની બાબત છે.

33:27	સત્તા પામવાની ઈચ્છા, પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા,

33:38	કંઈક બનવાની ઇચ્છા.
	ખરું?

33:43	આપણે ઇચ્છાની વિરુદ્ધમાં નથી,
	આપણે ઇચ્છાને દાબી દેવાનો કે

33:49	અતિક્રમી જવાનો પ્રયત્ન નથી કરતા,
	સાધુઓની જેમ,

33:54	તમારામાંથી મોટા ભાગનાની જેમ,
	અતિક્રમી જવું, નિયંત્રણ કરવું, દબાવી દેવું,

33:59	આપણે તે બધામાં નથી જતા.

34:01	આપણે બધાએ સાથે મળીને
	સમજવું રહ્યું કે ઈચ્છા શું છે.

34:08	બરાબર? ઇચ્છા શું છે?

34:13	તમે વક્તાની જેટલી મહેનતથી
	કામ કરી રહ્યા છો?

34:17	અથવા તમે બસ એવું કહો છો કે,
	"ભલે, આ માણસને સાંભળીએ,

34:20	દિવસ મજાનો છે, સુંદર સવાર છે".

34:27	તો આપણે પૂછીએ છીએ,
	ઇચ્છા શું છે?

34:32	તે કેવી રીતે ઉદ્ભવે છે,
	શું છે તેનું મૂળ?

34:41	તેને કેવી રીતે દાબી દેવી, કેવી રીતે
	નિયંત્રિત કરવી, અથવા છોડી દેવી તેમ નહીં,

34:48	પરંતુ તેનું મૂળ શોધવું.

34:51	તમને એમાં રસ નથી?

34:59	તમને એ શોધી કાઢવામાં રસ નથી
	કે તેનું મૂળ શું છે?

35:08	તમે એમ ઈચ્છો છો કે હું સમજાવું?
	હંમેશ પ્રમાણે.

35:16	સાહેબ, વિગતવાર નિવેદન
	એ તે વસ્તુ નથી. ખરું?

35:21	શબ્દ એ વસ્તુ નથી -
	હું આને 'માઈક્રોફોન' કહું,

35:27	અને તમે આને 'માઈક્રોફોન' કહેશો,
	પરંતુ આ શબ્દ એ તે વસ્તુ નથી.

35:34	એટલા માટે વિવેચન એ કોઈ વસ્તુ પોતે નથી.

35:40	વર્ણન તે વસ્તુ નથી.

35:43	જયારે એક અદ્ભુત વૃક્ષનું કોઈ વર્ણન કરે છે,

35:49	ત્યારે તે વર્ણન વૃક્ષ નથી.

35:56	માટે આપણે એકબીજા સાથે અભિવ્યક્તિની
	આપ-લે કરવા માટે શબ્દોનો ઉપયોગ કરીશું,

36:02	પણ તે શબ્દો, તે વર્ણન,
	એ તે હકીકત નથી. બરાબર?

36:11	તો, આપણે આટલું તો શીખીએ છીએ.
	શબ્દ એ વસ્તુ નથી. ખરું?

36:21	મારી પત્ની,
	શબ્દ 'પત્ની’ એ પત્ની પોતે નથી.

36:30	જો આપણે આ સરળ હકીકત સમજી શકીએ,

36:33	તો તમે તેની સાથે વધારે સારી રીતે વર્તશો.

36:45	તો ઇચ્છા શું છે, અને
	કેમ તે આપણી ઉપર વર્ચસ્વ ધરાવે છે?

36:54	તેનું સ્થાન શું છે, તેનું મૂળ સ્વરૂપ
	શું છે? તમે સમજો છો?

37:00	ઇચ્છા શું છે?
	તમે સમજો છો?

37:05	આખી દુનિયાના બધા સાધુઓ
	ઇચ્છાને દબાવે છે,

37:11	અથવા ઇચ્છાને અતિક્રમી જવા માગે છે,

37:15	અથવા તો ઇચ્છાને અમુક માનસિક ચિત્રો સાથે,

37:20	કેટલાંક પ્રતીકો સાથે, અમુક ધાર્મિક
	વિધિઓ સાથે એકરૂપ કરી દેવાયેલી છે.

37:25	ખરું? તમે બધા અહીં છો,
	તમારામાં કેટલાક સાધુઓ છો.

37:30	ઇચ્છા શું છે?

37:38	તમે કદી એ પ્રશ્ન પૂછ્યો છે?

37:42	કે તમે ઇચ્છાને તાબે થાવ છો,

37:47	પરિણામ ભલે જે પણ હોય?

37:53	તો આપણે સાથે ચાલી રહ્યાં છીએ - સાથે,

37:57	મારી, વક્તા સમજાવે તેની રાહ ન જોશો,

38:02	પરંતુ આપણે સાથે મળીને
	તે જોવાનાં છીએ. બરાબર?

38:10	આપણે ઉત્તેજના દ્વારા જીવીએ છીએ,
	ખરું કે નહીં?

38:14	પુલ ઉપરથી એક ટ્રેઈન પસાર થઇ રહી છે:

38:17	તમે તેનો અવાજ સાંભળો છો,
	તેની સાથે એકરૂપ થાવ છો.

38:23	તો, આપણે ઉત્તેજના થકી જીવીએ છીએ -

38:26	વધુ સારો ખોરાક, વધુ સારું મકાન,
	વધુ સારી પત્ની.

38:38	માટે ઉત્તેજના એ જીવન છે.
	ખરું?

38:45	જીવનનો ભાગ - કામવાસના જીવનનો ભાગ છે,
	તે એક ઉત્તેજના છે, ખુશી છે.

38:54	અને આપણી પાસે અનેક ખુશીઓ છે.
	ખરું?

39:01	માલિકીની ખુશી, વગેરે.

39:06	આપણે માટે ઉત્તેજના જીવનનો,
	આપણા અસ્તિત્વનો

39:11	એક અતિ મહત્વનો ભાગ બની જાય છે - ખરું?

39:19	જો ઉત્તેજના ન હોય, તો તમે નિર્જીવ બની જાવ છો.
	ખરું?

39:25	તમારા બધા જ્ઞાનતંતુઓ જતા રહે છે,
	તમારું મગજ ચીમળાઈ જાય છે, વગેરે.

39:29	તો આપણે ઉત્તેજના દ્વારા જીવીએ છીએ.
	બરાબર?

39:38	ઉત્તેજના એટલે સ્પર્શ, અનુભૂતિ - ઉત્તેજના.

39:41	જેમ કે અચાનક તમારી આંગળીમાં
	ખીલી ઠોકી દેવામાં આવે,

39:46	તે ઉત્તેજના છે,
	તમે તેને પીડા કહો છો.

39:50	જયારે તમે કશુંક રમ્ય જુઓ છો
	ત્યારે તમે તેની સામે સ્મિત કરો છો,

39:53	તે ઉત્તેજનાનો ભાગ છે;

39:55	આંસુઓ, હાસ્ય, રમૂજ કરવી,

40:00	આ બધું ઉત્તેજનાનો ભાગ છે.

40:06	પછી શું બને છે?
	આપણને ઉત્તેજના થાય છે.

40:10	તમે કશુંક સુંદર જુઓ છો
	- શું? - મકાન?

40:15	તમારે શું જોઈએ છે?
	વધુ સત્તા, વધુ ધન?

40:24	જેટલું વધારે;
	તેટલો ઉત્તેજનાનો વધારે મોટો ભાગ. ખરું?

40:33	ખરું, સાહેબ?

40:36	તમે લોકો કેટલા બધા ઢચુપચુ છો, નહીં?

40:42	તો, જયારે તમને ઉત્તેજના થાય
	ત્યારે શું બને છે?

40:52	જયારે તમે કશુંક અત્યંત સુંદર જુઓ -

40:56	એક મોટરગાડી, એક સ્ત્રી, એક પુરુષ,
	અથવા એક સુંદર મકાન,

41:05	શું બને છે?

41:07	તમે મકાનને જુઓ છો,
	એક ઉત્તેજના થાય છે,

41:13	ત્યાર પછી શું બને છે?

41:17	ધીરે ધીરે જાવ, તમને તે સમજાશે.

41:20	તમે તે રમ્ય મકાન જુઓ છો,
	સ્વચ્છ, સુંદર બગીચા સાથે,

41:25	ફૂલો,
	દરેક વસ્તુ સુંદર રીતે સજાવેલી,

41:30	તમે તે જુઓ છો તે ઉત્તેજના છે.

41:33	ત્યાર પછી શું બને છે?

41:44	ઉત્તેજના સહજ છે.
	ખરું?

41:47	તે અનિવાર્ય છે,
	તે આપણા જીવનનો ભાગ છે.

41:50	પછી હું સમજાવું, તમે સંમત થશો અને
	કહેશો, "હા, બિલકુલ ખરું, બિલકુલ ખરું",

41:56	અને ઘરે જશો, અને તેની તે જ વસ્તુ કરશો.

42:04	તો, ત્યાર પછી શું બને છે?

42:05	તમે તે મકાન જોયું,

42:07	બગીચો જોયો,
	બગીચાકામની સુંદરતા જોઈ,

42:12	તથા મકાન કેવું બનેલું છે,

42:15	છટાદાર, આકર્ષક,
	ભવ્યતાનો ઇન્દ્રિયબોધ,

42:21	અને પછી વિચાર ઉદ્ભવે છે,

42:25	વિચાર તે ઉત્તેજનાનું માનસિક ચિત્ર બનાવે છે
	અને પછી કહે છે,

42:29	"હું ઇચ્છું છું કે મારી પાસે તે મકાન હોત".
	તમે આ સમજો છો? ના. તમે નથી સમજતા.

42:39	તમે ત્યાં તે મકાન જુઓ છો
	- ત્યાં ઉત્તેજના થાય છે.

42:47	બસ એક મિનિટ થોભો,
	હું આગળ વધું તે પહેલાં એક મિનિટ.

42:51	ઉત્તેજના, પછી વિચાર આવે છે
	અને તે ઉત્તેજનામાંથી

43:02	તે મકાન પામવાની ઇચ્છા સર્જે છે.

43:07	ખરું? કે બીજું કંઈ.

43:09	તમે કોઈ રાજકારણીને એક મોટી મોટરગાડીમાં
	ફરતાં જુઓ છો, અથવા તેની આગળનો સાઇકલસવાર,

43:17	અને તેવું બધું,

43:20	અને તમે કહો છો, "વાહ, હું ઇચ્છું છું
	કે મારી પાસે કંઈક સત્તા હોત".

43:24	એટલે કે, તમે તે જોયું, ઉત્તેજના,

43:29	પછી વિચાર આવે છે અને કહે છે, "હું ઇચ્છું
	છું કે મારી પાસે આવી જ સત્તા હોત". ખરું?

43:37	તે ક્ષણે ઇચ્છા જન્મે છે.

43:40	જયારે ઉત્તેજનાને એક ઘાટ,
	એક આકાર આપવામાં આવે છે,

43:50	ત્યારે તે ક્ષણે ઇચ્છા જન્મે છે.
	નહીં?

43:58	મેં જે કહ્યું તે તમે સમજો છો?

44:03	હું ફરી વર્ણવી બતાવું?
	તમે ઇચ્છો છો કે હું આ ફરી વર્ણવી બતાવું?

44:18	સાહેબ, તમે મારા અંગુઠામાં એક ટાંકણી નાખો,
	તે પીડાની ઉત્તેજના છે.

44:28	અને દરેક નોંધણી, દરેક પ્રતિભાવ
	ઉત્તેજનાનો ભાગ છે

44:35	- ખરું? - બૌદ્ધિક, સૈદ્ધાંતિક,
	દાર્શનિક - ઉત્તેજના.

44:42	આપણે ઉત્તેજનાથી જીવીએ છીએ.
	બરાબર?

44:46	આ બાબતે સ્પષ્ટ થઇ જાવ.
	આપણે ઉત્તેજનાથી જીવીએ છીએ,

44:51	એટલે કે, ઇન્દ્રિયબોધનો પ્રતિભાવ
	- સારો સ્વાદ, ખરાબ સ્વાદ,

44:56	તે કડવું છે, તે ગળ્યું છે, વગેરે -
	આપણે ઉત્તેજનાથી જીવીએ છીએ.

45:03	અને જયારે આપણે એવું કંઈક જોઈએ
	જે આપણી પાસે ન હોય,

45:09	જેમ કે મકાન, મોટરગાડી વગેરે -
	તમે જાણો છો,

45:16	જયારે વિચાર તેનું માનસિક ચિત્ર બનાવે

45:22	ત્યારે ઉત્તેજના વર્ચસ્વ ધરાવતી બની જાય છે.
	તમે સમજો છો?

45:30	જયારે વિચાર આવે છે અને કહે છે,
	"હું ઇચ્છું છું કે મારી પાસે તે હોત".

45:35	તે ક્ષણે ઇચ્છા જન્મે છે.

45:40	મારી સામે ન જુઓ,
	જાણે કે હું કોઈ ચસકેલો ચક્રમ હોઉં.

45:48	તમે આનો મર્મ સમજો,
	આનું ઊંડાણ સમજો.

45:56	જયારે વિચાર ઉત્તેજનાને એક આકાર,
	એક રચના, એક માનસિક ચિત્ર આપે છે,

46:07	તે ક્ષણે ઇચ્છા જન્મે છે. ખરું?
	આમતેમ જુઓ નહીં... ખરું, સાહેબ?

46:22	હવે પ્રશ્ન એ છે કે,

46:25	શું ઉત્તેજનાને વિચાર દ્વારા પકડી ન શકાય? -

46:34	જે પોતે પણ એક ઉત્તેજના છે.

46:41	તમે સમજો છો, સાહેબ?

46:43	ઉત્તેજના, અને એને એટલો સમય આપવો
	કે વિચાર એને એક ઘાટ આપી શકે,

46:50	એટલે કે ઉત્તેજના અને વિચાર તેને રૂપરેખા આપે

46:55	તેની વચ્ચે અંતરાળ છે.
	ખરું? આ કરી જુઓ.

47:04	જયારે તમે આ કરો ત્યારે તેનો સૂચિતાર્થ જુઓ,

47:08	માત્ર બોલો નહિ કે,
	"હા, હા, હું તમારી સાથે સંમત છું".

47:13	શ્નકર્તા: જયારે મારા હાથમાં ટાંકણી
	નાખવામાં આવે, ત્યારે વેદના થાય છે.

47:19	કૃષ્ણમૂર્તિ: વેદના થાય છે,
	ત્યાર પછી વિચાર શું કરે છે?

47:22	પ્રશ્નકર્તા: વિચાર આવે છે કે...

47:23	કૃષ્ણમૂર્તિ: થોભો, સાહેબ, તેને જુઓ,
	ધીરેથી આગળ વધો, ઉતાવળ ન કરો.

47:28	મારા અંગૂઠામાં, આંગળીમાં પીડા છે,

47:33	ત્યાર પછી હું તે પીડાને અટકાવવા માગું છું.

47:41	એટલે હું ડૉક્ટર પાસે જાઉં છું અથવા
	કંઈક સારવાર કરું છું. ખરું? ખરું, સાહેબ?

47:47	હું તે પીડાને અટકાવવા માગું છું.

47:56	શું આપણે ઊંઘીએ છીએ?

48:16	સાહેબ, પીડા એક પ્રકારની ઉત્તેજના છે - ખરું?

48:22	ત્યાર પછી વિચાર કહે છે,
	"મારે આને અટકાવવું જોઈએ".

48:26	તમે એમ નથી કહેતા કે,
	"થોભો, મને તે પીડાને જોવા દો".

48:33	ખરું? તમે આ બધું નથી કર્યું?

48:37	જો હું માંદો હોઉં, જે ક્યારેક બને છે,
	તો હું કહું, ભલે, તેનો અનુભવ થાય

48:45	- જુઓ કે તેનો અર્થ શું છે, પીડાનો
	અર્થ શો છે, ખુશીનો અર્થ શો છે.

48:53	તમે આવું નથી કરતા,
	કે તરત ડૉક્ટર પાસે દોડો છો?

48:59	શું? તરત ડૉક્ટર.
	હે પ્રભુ, આ કેવું...

49:14	પ્રશ્નકર્તા: પીડાનો સમગ્ર
	પ્રતિભાવ... (અસ્પષ્ટ)

49:19	કૃષ્ણમૂર્તિ: હા સાહેબ, તેને અંતરાળ આપો.

49:24	તમે સમજો છો? એમ ન કહો કે, "સારું,
	મારે ડૉક્ટર પાસે જવું જ જોઈએ, ત્વરિત".

49:30	તેને અંતરાળ આપો, સમય આપો,
	અને તમે તેમાંથી ઘણું શીખશો.

49:41	માટે હું કહું છું,
	જયારે તમે આપો...

49:47	જયારે ઉત્તેજના અને વિચારની વચ્ચે
	સમય હોય છે,

49:53	અંતરાળ, દીર્ઘ અંતરાળ,
	કે ટૂંકો અંતરાળ,

49:57	ત્યારે તમે ઇચ્છાના મૂળ સ્વરૂપને સમજશો.

50:02	તેમાં કોઈ દબાણ નથી,
	કશાને અતિક્રમી જવાનું નથી.

50:10	સાહેબ, જો તમારી પાસે એક મોટરગાડી હોય,
	અને જયારે તમે તે ચલાવો,

50:19	તેની યંત્રરચના કે

50:22	તેની અંદરની જ્વલનપ્રક્રિયા કે
	તેનું સંચાકામ જાણ્યા વિના,

50:27	ત્યારે તમે હંમેશાં થોડા ગભરાવ છો

50:28	કે ક્યાંક કશુંક ખોટું ન થઇ જાય.
	ખરું?

50:32	પરંતુ જો તમે જાણતા હો,
	જો તમે મોટરગાડીને છૂટી પાડી હોય,

50:37	વક્તાએ કરેલું છે તેમ,
	પૂરેપૂરી વેરવિખેર કરી નાખી હોય -

50:42	ગભરાવ નહીં, કે મૂંઝાવ નહીં -

50:49	જયારે તમે તેને છૂટી પાડો,
	અને બહુ જ ધ્યાનથી ભેગી કરો,

50:54	તેના બધા ભાગોને જાણો,

50:56	ત્યારે તમે તે યંત્રની રચનાના,

50:59	તે યંત્રના નિષ્ણાત થાવ છો.
	ખરું?

51:02	પછી તમે ડરતા નથી,
	તમે ફરી તેને ભેગું કરો છો.

51:08	તમે સમજો છો?

51:10	માટે, જો તમે ઇચ્છાના મૂળ સ્વરૂપને સમજો,

51:17	ઇચ્છાનો આરંભ કેવી રીતે થાય છે તે સમજો,
	તો પછી તમે તેનાથી ડરતા નથી,

51:24	પછી તેની સાથે શું કરવું તે તમે જાણો છો.

51:27	પ્રશ્નકર્તા: (અસ્પષ્ટ)

51:33	કૃષ્ણમૂર્તિ: મેં સમજાવી દીધું છે, સાહેબ.

51:37	તો આપણે કોઈ બીજી બાબત ઉપર જઈએ, બરાબર?

51:44	બીજી એક બાબત છે જેના વિષે
	તમે અને હું, વક્તા,

51:48	આપણે સાથે મળીને વાત કરવી જોઈએ.

51:53	આપણે હજારો વર્ષોથી જીવીએ છીએ

51:58	અને આપણે ક્યારેય પણ ભયના
	મૂળ સ્વરૂપને સમજ્યા નથી. ખરું?

52:07	ભયનું ઉગમસ્થાન શું છે,
	ભયનું કારણ શું છે? બરાબર?

52:14	એ દેખીતું છે કે આપણે ભયનો
	ક્યારેય અંત નથી કર્યો,

52:20	જૈવિક ભય તેમ જ

52:24	તેનાથી ય અધિક માનસિક ભયો, આંતરિક ભયો:

52:31	મૃત્યુનો ભય - ખરું? - અભાવનો ભય,

52:38	મિલકત ન ધરાવવાનો ભય, ન હોવાનો
	- એકલતાનો ભય - ખરું? -

52:43	આપણને કેટલા બધા ભયો છે.
	તમે તે જાણતા નથી?

52:50	તમે પોતાના ભયોને નથી જાણતા?
	નહીં?

52:59	તમે કેવા વિચિત્ર લોકો છો -
	તમારા પોતાના ભયોને નથી જાણતા.

53:08	આ ભયોમાંથી તમે
	ભગવાનોનું સર્જન કરો છો - ખરું? -

53:15	આ ભયોમાંથી તમે કર્મકાંડોનું સર્જન કરો છો,

53:22	આધ્યાત્મિક અધિક્રમોનું,
	ગુરુઓનું સર્જન કરો છો.

53:30	દુનિયાનાં બધાં મંદિરો ભયની નીપજ છે.
	ખરું?

53:38	અને તમારી પત્નીનો ભય,
	તમારા શાસકનો ભય,

53:42	પોલીસનો ભય,
	તમે જાણો છો, આપણને હજારો ભયો છે.

53:48	અને આપણે પૂછીએ છીએ કે ભય શું છે?

53:52	માત્ર તમારો વિશિષ્ટ પ્રકારનો ભય નહીં.
	તમે સમજો છો?

53:58	મારો ભય અને તમારો ભય નહીં
	- શું છે ભય?

54:05	જો તમે મોટરગાડીની યંત્રરચનાને સમજો,

54:09	તો પછી તમે મોટરગાડીથી ડરતા નથી.
	ખરું?

54:13	તમે તેને કેવી રીતે ચલાવવી તે જાણો છો,

54:14	ક્યારે તેની મરમ્મત કરાવવી અને
	કેવી રીતે સંભાળ લેવી તે જાણો છો.

54:21	માટે જો તમે તેને જાણો, અનુભવો, સમજો,

54:27	તેના મૂળ સ્વરૂપ સાથે,
	તેના કારણ સાથે, તેની જડ સાથે રહો,

54:35	ત્યારે તમે ભયને અતિક્રમી જશો,
	ત્યારે ભય જતો રહે છે. ખરું?

54:41	આપણે આજે સવારે તે કરીશું.

54:46	આપણે પૂછીએ છીએ કે ભય શું છે,
	તેનું કારણ શું છે?

54:56	તેનો કેવી રીતે અંત કરવો તે નહીં,
	તેને કેવી રીતે અતિક્રમી જવો તે નહીં,

55:03	તેની ઉપર નિયંત્રણ મેળવવું
	અને તેને દાબી દેવો અને તેનાથી

55:07	જેમ તમે કરો છો.

55:09	તો ભયનું કારણ શું છે,
	ભયનું ઉગમસ્થાન શું છે?

55:19	તે વિચારો, સાહેબ,
	એક મિનિટ તેમાં જાવ.

55:29	તમારા ભયને લો,
	તમારો વિશિષ્ટ ભય, અથવા ભયો -

55:36	તેની જડ શું છે?

55:40	સલામતી, અધિકની ઇચ્છા, તે બધું -

55:43	તમે સમજો છો?

55:47	એટલે, જો તમે તે ન શોધ્યું હોય તો તમે
	વક્તા જેવા કોઈકને પૂછશો

55:52	કે તેનું કારણ શું છે?

55:57	શું તમે તે સાંભળશો?

56:00	સાંભળો, હકીકતમાં સાંભળો,
	જેમ તમે તમારા ઉપરીને સાંભળો છો તેમ,

56:06	જે તમને કાઢી મૂકી શકે, ઓછું વેતન આપી શકે,
	તમે ધ્યાનથી તેને સાંભળો છો.

56:15	તમે તમારા પૂરા દિલથી,
	તમારા ભયો સહીત,

56:18	તમારી આશંકા સહિત કે
	કદાચ તમે નોકરી ગુમાવી દો

56:22	માટે મહેરબાની કરીને
	મને કહો કે શું કરવું.

56:28	શું તમે તેવી રીતે સાંભળશો જે તે...
	અથવા તમે હા કહો છો.

56:36	તો હું સમજાવીશ.
	મને અનુમતિ છે?

56:43	પરંતુ તમે કાર્યાલયમાં તમારી નોકરી
	કેવી રીતે કરવી તે જાણો છો. ખરું?

56:52	તો હું સમજાવીશ.

56:56	તે જરા જટિલ છે,

57:00	અને તમને જટિલતા ગમે છે.

57:08	પરંતુ વિગતવાર નિવેદન
	તે વસ્તુ પોતે નથી. બરાબર?

57:15	‘ભય’ શબ્દ પોતે ભય નથી.
	ખરું?

57:20	શબ્દ એ વસ્તુ નથી.

57:27	ભય શું છે?
	તેનું કારણ શું છે?

57:35	શું 'ભય' શબ્દ ભયનું કારણ છે?

57:43	તમે સમજો છો?

57:45	શબ્દ 'ભય',
	શું તમારી અંદર ભયનો ભાવ જગાડે છે?

57:53	તમને ખાતરી છે?

57:58	એટલે ભય એક હકીકત છે. અને
	શબ્દ એ હકીકત નથી. બરાબર?

58:09	મૂંઝાયેલા ન દેખાવ, સાહેબ,
	તે સહેલું છે, બહુ સહેલું છે.

58:13	'વૃક્ષ' શબ્દ એ વૃક્ષ નથી.

58:18	એટલે વિગતવાર નિવેદન એ ભયનો
	અંત કરવાનું સાધન નથી. ખરું?

58:36	એટલા માટે આપણે તે તપાસવું પડે
	કે સમય શું છે,

58:40	કારણ કે સમય એ ભય છે.
	આવતીકાલે કશુંક થઇ જાય -

58:46	મારું મકાન પડી જાય,
	મારી પત્ની પરપુરુષ સાથે ચાલી જાય,

58:52	મારો પતિ ચાલ્યો ગયો છે
	અને હું દુઃખમાં છું - ભય.

58:57	તમે સમજો છો?

58:58	ભૂતકાળનો ભય,
	ભવિષ્યકાળનો ભય,

59:03	વર્તમાનનો ભય;
	કંઈ પણ બની શકે.

59:08	એટલે, ભૂત, ભવિષ્ય તથા વર્તમાન

59:15	સમયના ચક્રમાં બંધાયેલાં છે.
	ખરું?

59:23	ગઈકાલ, આજ, અને આવતીકાલ સમય છે.
	ખરું?

59:30	હું તેવો હતો, હું તેવો નહીં હોઉં,
	પણ અત્યારે હું તે નથી. ખરું?

59:41	હું હતો, હું હોઈશ,
	પણ હું નથી.

59:50	એટલે આખી પ્રક્રિયા સમયમાં ગતિ છે.

59:57	ગતિ એટલે સમય.

1:00:02	અહીંથી ત્યાં એ ગતિ છે,

1:00:06	અને તેનો અર્થ છે સમય,

1:00:09	આ સ્થળેથી તે સ્થળ સુધી જવું
	તે સમય માગી લે છે.

1:00:15	માટે ગતિ સમય છે.

1:00:17	બધી ગતિ સમય છે.
	ખરું?

1:00:21	ઘડિયાળ પ્રમાણે.

1:00:23	વધુ પાસે આવો, સાહેબ,
	જો તમે તડકામાં હો તો.

1:00:29	સાહેબ, આવો અને બેસો,
	ત્યાં ઘણી જગ્યા છે, ભગવાનને ખાતર.

1:00:43	તે વધારે સારું છે.
	મારાથી ગભરાવ નહીં, હું તમારી પાસે છું.

1:00:52	એટલે ભૂત, ભવિષ્ય તથા વર્તમાન

1:00:57	એ ગતિ છે
	જેને આપણે સમય કહીએ છીએ.

1:01:04	હું એક સમયે યુવાન હતો,
	અત્યારે હું નેવું વર્ષનો છું - આ સમય છે.

1:01:14	તો સમય શું છે?

1:01:20	સમય શું છે?

1:01:24	તમને બનારસથી અહીં આવતાં
	સમય લાગ્યો.

1:01:31	તમને પાછા જતાં સમય લાગશે.

1:01:36	એટલે કે ઘડિયાળ પ્રમાણે સમય છે - ખરું? -

1:01:42	અંતર કાપતાં સમય લાગે છે,

1:01:46	ભૂત, ભવિષ્ય તથા વર્તમાન તરીકે સમય છે.

1:01:53	બરાબર, સાહેબ? આ બધું સમય છે.
	બરાબર?

1:02:03	ભૂતકાળ વર્તમાનને ઘડે છે - ખરું? -
	સંજોગો અને તે બધું.

1:02:13	મહેરબાની કરીને, આ બહુ મુશ્કેલ છે,
	સંમત કે અસંમત ન થાવ,

1:02:16	માત્ર સાંભળો, શોધી કાઢો.

1:02:22	ભૂતકાળ અત્યારે સંચાલિત થઇ રહ્યો છે.
	ખરું?

1:02:29	અને વર્તમાન દ્વારા ભવિષ્ય ઘડાઈ રહ્યું છે,
	તેનામાં ફેરફાર થઇ રહ્યો છે,

1:02:36	પરિસ્થિતિ બદલાઈ ગઈ છે,
	અમુક બનાવો બને છે,

1:02:41	તેનાથી ભૂતકાળમાં ફેરફાર થાય છે, પરિવર્તન
	થાય છે, ભૂતકાળ બદલાય છે. બરાબર?

1:02:48	અને અત્યારે જે બને તે ભવિષ્ય છે.
	ખરું?

1:02:58	એટલે સમગ્ર સમય
	- ભૂત, ભવિષ્ય તથા વર્તમાન -

1:03:04	અત્યારની પળમાં સમાયેલો છે.

1:03:08	અરે, આ બધું તમને મૂંઝવે છે -
	ધીરે જઈએ, મને ઉતાવળ નથી.

1:03:15	આ બહુ... સાહેબ, આ જીવન સાથે સંબંધિત છે,
	માત્ર તાત્વિક સિદ્ધાંત સાથે નહીં.

1:03:22	તમે બ્રાહ્મણ છો અથવા - અરે માફ કરજો,
	અહીંયાં તમે બ્રાહ્મણોને પસંદ નથી કરતા -

1:03:27	તમે ગઈકાલે કંઇક હતા,

1:03:31	આજે એક બનાવ બન્યો જે ભૂતકાળની પરિસ્થિતિને,
	ભૂતકાળને બદલે છે,

1:03:36	તેમાં ફેરફાર કરે છે,
	થોડું પરિવર્તન લાવે છે,

1:03:41	અને ભવિષ્ય એ છે જે તમે અત્યારે છો
	- ખરું? - થોડા ફેરફાર સાથે.

1:03:48	તે સ્પષ્ટ છે, ખરું કે નહીં ?
	કે હજુ તે મૂંઝવતો પ્રશ્ન છે?

1:03:56	એટલે કે, ભૂત, વર્તમાન તથા
	ભવિષ્ય અત્યારની પળમાં છે.

1:04:09	તો અત્યારે કોઈ આમૂલ પરિવર્તન ન થાય

1:04:12	- તમે સમજો છો,
	'પરિવર્તન' શબ્દ -

1:04:15	જો આ પળે પરિવર્તન ન થાય,

1:04:18	તો તમે પહેલાં હતા તેવા જ રહેશો.
	ખરું?

1:04:26	હું વિચારું છું કે હું ભારતીય છું,
	એની પાછળના સઘળા સરકસ સહિત,

1:04:35	અને આવતીકાલે ફરી ભારતીય હોઈશ.
	ખરું? તે તર્કસંગત છે.

1:04:46	અને ભારતીય હોવું તે મને
	મુસલમાનથી અલગ કરે છે

1:04:53	- ખરું? - અને હું તેની સાથે ઝગડીશ,
	માત્ર તેની જમીન માટે નહીં,

1:04:58	પણ તેનો વસ્તીવધારો
	અને બાકીની બધી બાબતો માટે.

1:05:01	માટે આવતીકાલ અત્યારે છે.
	હું તમને આનાથી વધારે સમજાવતો ન રહી શકું.

1:05:11	તમે આ સમજો છો?

1:05:14	એટલા માટે તમે આવતીકાલે શું કરશો તેના કરતાં

1:05:16	તમે અત્યારે શું કરો છો
	એનું મહત્ત્વ ઘણું વધારે છે.

1:05:32	તો, તમે શું કરશો?
	જો આવતીકાલ અત્યારે હોય -

1:05:37	તે હકીકત છે, તે મારો તાત્વિક સિદ્ધાંત નથી,
	કે તમારો તાત્વિક સિદ્ધાંત નથી,

1:05:41	તે હકીકત છે.

1:05:43	હું અત્યારે અતિલોભી છું,

1:05:45	જો હું તેની બાબતમાં અત્યારે કંઈ ન કરું,
	તો હું આવતીકાલે અતિલોભી હોઈશ.

1:05:52	બસ તેટલું જ.

1:05:54	શું હું આજે અતિલોભી હોવાનું બંધ કરી શકું?

1:06:01	ખરું? તમે કરશો?
	ના, અલબત્ત નહીં.

1:06:12	એટલે, તમે જેવા છો તેવા રહેશો.

1:06:17	માણસજાતનો લાખો વર્ષોથી આ ઢાંચો છે.

1:06:22	તમને કોઈને મારી નાખવામાં વાંધો નથી - ખરું?

1:06:26	પ્રામાણિક બનો, તમને
	કોઈને મારી નાખવામાં વાંધો નથી.

1:06:31	તમે એને પોષો છો, તમે ઇચ્છો છો
	કે તમારો દેશ મજબૂત હોય. ખરું?

1:06:39	આનાથી શરમાવ નહીં,
	આ એક હકીકત છે.

1:06:44	અને તેથી તમે શસ્ત્રસરંજામ એકઠો કરો છો;
	તમે પોતે તે ન કરતા હો,

1:06:49	પણ તમે કર દ્વારા તે કરો છો,
	ટિકિટ ખરીદીને તમે તેને ટેકો આપો છો. ખરું?

1:06:59	એટલે, જો તમે અત્યારે
	ભારતીય હોવાનું બંધ ન કરો,

1:07:05	તો તમે આવતીકાલે ભારતીય રહેશો.

1:07:09	તો હવે તમે શું કરશો?

1:07:13	અરેરે, તમે લોકો -
	થોભો, તમે ત્યાં થોભી જાવ.

1:07:17	હું પૂછું છું કે તમે અત્યારે શું કરશો?

1:07:20	પ્રશ્નકર્તા: ભારતીય હોવાનું બંધ કરીશું.

1:07:24	કૃષ્ણમૂર્તિ: તમે કરશો?

1:07:29	તમે તેના સૂચિતાર્થો જાણો છો?

1:07:33	પાસપોર્ટ નહીં, કાગળ નહીં.

1:07:37	કોઈ દેશ સાથે જોડાવાનું નહીં,

1:07:46	કોઈ સમુદાય સાથે જોડાવાનું નહીં,
	કોઈ ધર્મ સાથે નહીં -

1:07:50	તે બધા આમે ય બનાવટી છે.

1:07:55	શું તે શક્ય છે?

1:07:59	શું તમે તે કરશો?
	તમે નહીં, સાહેબ.

1:08:03	શું તમે તેનું મહત્ત્વ સમજશો

1:08:08	કે જો આ પળે, આજે પરિવર્તન ન થાય,

1:08:15	તો તમે આવતીકાલે જેવા છો
	તેવા જ રહેશો?

1:08:21	આ આશાવાદી કે નિરાશાવાદી વાત નથી,
	આ એક હકીકત છે.

1:08:27	પચીસ લાખ વર્ષો સુધી આપણે
	લોકોનો સંહાર કર્યો છે - ખરું? -

1:08:37	બૌદ્ધ તરીકે, હિન્દુ તરીકે, ખ્રિસ્તી તરીકે.

1:08:41	કદાચ ખ્રિસ્તીઓએ બીજા કોઈ પણ કરતાં
	વધારે સંહાર કર્યો છે.

1:08:47	તમે ખ્રિસ્તી નથી તેથી હું તમને
	સહેલાઈથી આ કહી શકું!

1:08:54	મેં ખ્રિસ્તીઓ સાથે આ પ્રશ્નના નિકાલ માટે
	સમજપૂર્વક પ્રયાસ કર્યો છે.

1:09:02	માટે તમે આની ગંભીરતા સમજો -

1:09:07	તેની સાથે રમત ન કરો.

1:09:13	જો હું ન... જો આ પળે આમૂલ
	પરિવર્તન ન થાય - આ પળે! -

1:09:20	તો હું આવતીકાલે આવો ને આવો જ રહીશ.

1:09:26	તો ભયની અંદર એક પરિબળ છે સમય.
	ખરું?

1:09:32	હું ડરું છું કે આવતીકાલે શું થશે.

1:09:36	હું ડરું છું કે હું પરીક્ષામાં
	પાસ નહીં થાઉં. ખરું?

1:09:43	એક છોકરી કે છોકરો
	કોઈક પરીક્ષામાં પાસ થવા માગે છે

1:09:49	કે જેથી કંઈક વધુ સારું મળે,
	વધુ ધન, વધુ સારી તક,

1:09:56	અને તે કહે છે કે હું તે પરીક્ષા પાસ કરવા
	માટે ખૂબ, ખૂબ મહેનત કરીશ.

1:10:01	હું કદાચ પાસ ન થાઉં -
	ભય પેદા થાય છે, વગેરે.

1:10:08	ભય સમગ્ર માનવજાતનું
	સર્વસામાન્ય પરિબળ છે -

1:10:12	તમારું જ નહીં -
	સમગ્ર માનવજાતનું.

1:10:19	તો શું તે ભય - તમે સમજો છો? -
	ભય, તેની એક શાખા નહીં,

1:10:25	શું ભયના મૂળનું
	સંપૂર્ણપણે ખંડન કરી શકાય?

1:10:37	એટલે કે કોઈ પણ પ્રકારનો ભય ન હોવો.

1:10:49	વક્તા કહે છે કે તે ચોક્કસ શક્ય છે.

1:10:56	તે બિલકુલ ધરમૂળથી કરી શકાય છે.

1:11:03	કાં તો તમે વક્તાને મારી નાખો
	અથવા તમે તેની પૂજા કરો,

1:11:08	જે બંને એકસમાન છે.
	તમે સમજો છો?

1:11:14	અને તમે અત્યારે તે કરી રહ્યા છો.

1:11:22	તો, તે આપણા જીવનના પરિબળોમાંનું એક છે.

1:11:28	અને આપણે ભય સાથે દસ લાખ વર્ષોથી
	જીવ્યાં છીએ, અથવા તેથી વધારે,

1:11:33	અને આપણે હજુ તેવી જ રીતે જીવી રહ્યાં છીએ.

1:11:38	માટે, ક... વક્તા કહે છે કે
	ભયનો સંપૂર્ણપણે અંત કરી શકાય છે.

1:11:48	એમ ન કહો કે તે જ્ઞાની છે,
	અને એવું બધું વાહિયાત.

1:11:54	તમે તેનો અંત કરી શકો, જો તમે
	તમારું મગજ, તમારું હૃદય તેમાં મૂકો તો,

1:11:59	સંપૂર્ણપણે, આંશિક નહીં.

1:12:04	અને ત્યાર પછી તમે પોતાની જાતે જ જોશો

1:12:08	કે તેમાં કેટલું અપાર સૌંદર્ય છે.

1:12:13	નિરપવાદ મુક્તિનું ભાન.

1:12:19	કોઈ દેશનું કે કોઈ
	સરકારનું સ્વાતંત્ર્ય નહીં,

1:12:24	પરંતુ મુક્તિની પ્રચંડતાનું,
	મુક્તિની મહાનતાનું ભાન.

1:12:35	ખરું? તમે તે કરશો?
	આજે, આ પળે.

1:12:42	આજથી, ભયનું કારણ જોઈને,
	તેનો અંત કરો.

1:12:52	તે છે સમય.

1:12:56	સમય એટલે વિચાર,

1:13:00	કારણ કે સમય એક ગતિ છે, ખરું કે નહીં
	- આપણે બધાં સંમત થયાં છીએ.

1:13:04	અને વિચાર પણ એક ગતિ છે.

1:13:09	આ બધાથી પ્રભાવિત ન થઇ જાવ,
	આ બહુ સરળ છે.

1:13:15	સમય ગતિ છે, વિચાર ગતિ છે,
	માટે સમય વિચાર છે,

1:13:25	અને વિચાર સમય છે.

1:13:28	વિચાર આધારિત છે

1:13:31	વિદ્યા, સ્મૃતિ, અનુભવ વગેરે ઉપર,

1:13:37	અને સમય પણ આપણા જીવનમાં
	ઘણો મર્યાદિત છે.

1:13:45	જ્યાં સુધી જૈવિક, શારીરિક, માનસિક ભય છે,

1:13:51	તે આપણો નાશ કરે છે.

1:13:58	માટે, આપણે આ હકીકતને, તાત્વિક સિદ્ધાંતને
	નહીં, સાંભળ્યા પછી પૂછી શકીએ

1:14:07	કે, તમે શું કરશો?

1:14:13	સમય એ ભય તથા વિચારનું પરિબળ છે,

1:14:18	માટે જો તમે આ પળે બદલાવ નહીં,

1:14:22	તો તમે ફરી ક્યારેય બદલાશો નહીં.

1:14:27	આ છે સતત પાછું ઠેલવું.

1:14:38	ખરું?