Krishnamurti Subtitles home


AM81T1 - Denken en tijd zijn de bron van angst
Publieke Toespraak 1
Amsterdam, Nederland
19 september 1981



1:30 Jammer genoeg zijn er slechts twee toespraken en daarom moeten we samenvatten wat we te zeggen hebben over de gehele existentie van het leven. We doen niet aan een of andere vorm van propaganda, we proberen u niet over te halen om in een bepaalde richting te denken en u niet te overtuigen van wat dan ook. We moeten hier behoorlijk zeker van zijn. We komen niet met iets exotisch uit het Oosten, al die onzin die plaatsvindt in naam van de goeroes en die mensen die vreemde dingen schrijven na India bezocht te hebben. We horen helemaal niet bij die groep. Maar we zouden graag willen laten zien dat we tijdens deze twee toespraken samen nadenken, niet alleen maar luisteren naar de toespraken, luisteren naar wat ideeën, ofwel het eens of oneens zijn met die ideeën, we vormen geen argumenten, meningen, oordelen, maar samen - ik bedoel samen, gaan jij en de spreker observeren wat er van de wereld is geworden, niet alleen in de westerse wereld, maar ook in het Oosten waar veel armoede is, een grote misère, een enorm grote populatie, waar de politici, zoals hier in het Westen, niet in staat zijn om te gaan met wat er gebeurt. Het zijn politici die denken in termen van stambewustzijn. Stambewustzijn is uitgegroeid tot het verheerlijkte nationalisme. En we kunnen daarom op geen enkele politicus of leider vertrouwen, en op geen enkel boek dat is geschreven over religie. We kunnen onmogelijk vertrouwen op een van deze mensen, noch op de wetenschappers, noch op de biologen of psychologen. Zij zijn niet in staat gebleken onze menselijke problemen op te lossen. Ik ben er tamelijk zeker van dat u het hiermee eens bent. Ook kunnen we op geen enkele goeroe vertrouwen. Jammer genoeg zijn deze mensen naar het Westen gekomen en exploiteren ze mensen, en worden ze heel rijk, en ze hebben helemaal niets vandoen met religie.
5:48 Verder is het belangrijk dat we, u en de spreker, samen denken. We bedoelen met samen denken niet slechts een of andere mening of evaluatie accepteren maar samen observeren, niet alleen extern, oftewel wat er gebeurt in de wereld, maar ook wat er met ons allemaal gebeurt vanbinnen, psychologisch. Extern, uitwendig is er grote onzekerheid, verwarring, oorlogen of de dreiging van oorlog. Er zijn oorlogen gaande in sommige delen van de wereld, mensen vermoorden elkaar. Dat gebeurt niet in het Westen, hier, maar er is de dreiging van nucleaire oorlog, de bom, en de voorbereiding op oorlog. En wij, gewone mensen, lijken niet in staat om iets te doen aan al die dingen. Er zijn demonstraties, terrorisme, hongerstakingen enzovoort. Dit is wat er feitelijk gebeurt in de uiterlijke wereld: de ene tribale groep tegen een andere tribale groep; het Westen, Amerika tegen een ander land enzovoort. De wetenschappers dragen hieraan bij, en de filosofen, ook al spreken zij zich er mogelijk tegen uit, maar innerlijk blijven ze voortgaan in termen van nationalisme, overeenkomstig hun eigen afzonderlijke carrière enzovoort. En dat is dus wat er feitelijk plaatsvindt in de uiterlijke wereld, wat elk intelligent mens kan observeren.
8:59 En innerlijk, in onze eigen geest en in ons eigen hart, zijn we ook erg verward. Er is geen zekerheid, niet alleen wellicht voor onszelf, maar voor onze toekomst, onze toekomstige generatie. Religies hebben de mensheid verdeeld, zoals de christenen, de hindoes, de moslims en de boeddhisten enzovoort.
9:50 Dit alles dus in aanmerking genomen, objectief kijkend, kalm zonder enig vooroordeel, observerend, is het uiteraard belangrijk dat we samen over al die dingen nadenken. Samen denken, geen meningen hebben tegengesteld aan andere meningen; of de ene conclusie tegenover de andere conclusie; het ene ideaal tegenover het andere ideaal, maar veeleer samen denken en kijken wat wij mensen kunnen doen. De crisis bevindt zich niet in de economische of politieke wereld, maar de crisis bevindt zich in ons bewustzijn. Ik denk dat heel weinigen onder ons zich dat realiseren. De crisis bevindt zich in onze geest en in ons hart. Dat wil zeggen, de crisis bevindt zich in ons bewustzijn. Ons bewustzijn, dat is ons hele bestaan met onze overtuigingen, met onze conclusies, met ons nationalisme, met alle angsten die men heeft, de genoegens, het ogenschijnlijk onoplosbare probleem van verdriet, dat wat we liefde noemen, compassie, en het probleem van de dood, en wat er is als er een hiernamaals is, en de kwestie van het mediteren, en of er iets is voorbij de tijd, voorbij het denken, of er iets eeuwigs is. Dat is de inhoud van ons bewustzijn. Dat is de inhoud van elk menselijk wezen, of ze nu in dit land leven of in Azië, in India of in Amerika of Rusland. De inhoud van ons bewustzijn is wat de hele mensheid gemeen heeft. Ik denk dat dit heel duidelijk gemaakt moet worden vanaf het begin.
13:47 Iemand die in dit deel van de wereld leeft, lijdt, niet alleen lichamelijk maar ook innerlijk. Hij is bezorgd, onzeker, angstig, verward, bevreesd, zonder ook maar enig gevoel van diepe geborgenheid. Het is hetzelfde in Azië, bij ieder die daar leeft, het is precies zo in India, het is precies zo in Amerika en Rusland. Ons bewustzijn hebben we dus met de hele mensheid gemeen. Alstublieft, luister hiernaar. Het kan zijn dat u dit voor de eerste keer hoort en verwerp het dus alstublieft niet. Laten we het samen onderzoeken, laten we er samen over nadenken. Niet wanneer u thuis bent, maar nu. Dat uw bewustzijn - wat u denkt, wat u voelt, uw reacties, uw angsten, uw eenzaamheid, uw verdriet, uw pijn, de zoektocht naar iets dat niet uitsluitend materieel is, maar voorbij alle denken gaat - is hetzelfde als voor een persoon die in India, Rusland of Amerika woont. Zij ondervinden dezelfde problemen als u, dezelfde problemen in hun onderlinge relaties, als man en vrouw. We staan dus allemaal op dezelfde grond - hetzelfde bewustzijn. Ons bewustzijn hebben we met ieder van ons gemeen. En om die reden zijn we geen individuen. Alstublieft, neem dit in overweging. We zijn erin getraind, geschoold, zowel religieus als wetenschappelijk, dat we afzonderlijke zielen zijn, individuen, met ons eigen streven, maar dat is een illusie omdat ons bewustzijn gelijk is aan dat van de hele mensheid. We zijn dus de mensheid. We zijn geen afzonderlijke individuen vechtend voor onszelf. Dit is logisch, dit is rationeel, zinnig. We zijn geen afzonderlijke entiteiten met een eigen psychologische inhoud, worstelend voor onszelf. Maar we zijn, ieder van ons is feitelijk de rest van de mensheid.
17:57 Logischerwijs zult u het misschien intellectueel accepteren, maar als je dat diepgaand voelt, dan zal onze gehele activiteit een radicale verandering ondergaan. Dat is het eerste onderwerp waarover we moeten nadenken: dat ons bewustzijn, de manier waarop we denken en leven, misschien comfortabeler, en in grotere welstand, met meer mogelijkheden tot reizen et cetera, maar afgezien daarvan, bent u innerlijk, psychologisch, precies hetzelfde als degenen die duizenden en duizenden kilometers verder weg leven.
19:19 En dus moeten we samen nadenken over deze problemen. Allereerst het probleem van relaties: het hele bestaan omvat relaties, leven betekent in relatie staan. En wanneer je observeert wat we hebben gedaan in onze relaties met elkaar of die nu intiem waren of niet, of tussen twee mensen, een man en een vrouw, in die relatie is een enorm conflict, een strijd - waarom? Waarom heeft de mens, die al meer dan een miljoen jaar leeft, dit probleem van relaties niet opgelost? Dat wil zeggen, twee mensen die samenleven zonder conflicten, blijkbaar hebben we dat niet opgelost. Dus als we deze ochtend misschien een uur hierover samen kunnen nadenken. Laten we samen werkelijk observeren wat die relatie tussen een man en een vrouw inhoudt, want de hele samenleving is gebaseerd op relaties. Er is geen samenleving als er geen relaties zijn, de samenleving zou dan een abstractie worden. We moeten dus samen, deze ochtend, samen nagaan wat onze relaties in wezen zijn.
21:51 Als men het nader bekijkt, is er een conflict tussen man en vrouw. De man heeft zijn eigen idealen, zijn eigen streven en ambities, hij is altijd gericht op succes, iemand te worden in de wereld. En ook de vrouw levert strijd, zij wil ook iemand worden, ze zoekt vervulling, ze wil iets worden. Ieder volgt zijn eigen weg. Alsof twee spoorlijnen parallel lopen zonder elkaar te ontmoeten, misschien in bed, maar verder, als je goed kijkt onmoeten ze elkaar eigenlijk nooit, psychologisch, innerlijk - waarom? Dat is de vraag. Wanneer we vragen waarom, vragen we altijd naar de oorzaak; we denken in termen van oorzakelijkheid, hopend dat als we de oorzaak zouden begrijpen we misschien het resultaat zouden kunnen veranderen. Mag ik nu vragen - u begrijpt allemaal Engels, hoop ik. Zo niet, dan praat ik tegen mezelf, wat nogal absurd is. De spreker is tien jaar niet in dit land geweest maar hij is blij om weer terug te zijn, maar als we geen Engels verstaan, dan is communicatie niet mogelijk, ben ik bang. Dus hij hoopt dat u het Engels zo goed mogelijk kunt volgen. Helaas kan hij verder alleen Frans en Italiaans spreken, maar dat zal net zoveel moeilijkheden opleveren.
24:53 We stellen dus een hele eenvoudige, maar erg complexe vraag: waarom zijn wij mensen niet in staat geweest om dit relatieprobleem op te lossen, ook al leven we al miljoenen en miljoenen jaren op deze aarde. Komt het soms omdat ieder van ons zijn eigen beeld heeft opgebouwd uit gedachten en is onze relatie slechts gebaseerd op twee beelden: het beeld dat de man vormt van haar en het beeld dat de vrouw vormt van hem? We zijn dus in deze relatie twee beelden die samenleven. Dat is een feit. Als je heel goed naar jezelf kijkt, als hierop gewezen mag worden, heb je je een beeld gevormd van haar en heeft zij een beeld gemaakt, een verbale structuur van jou, de man. De relatie speelt zich dus af tussen deze twee beelden. Deze beelden zijn opgebouwd uit gedachten. En denken is niet gerelateerd aan liefde.
26:55 Is denken liefde? Alle herinneringen aan deze relatie met elkaar, de herinneringen, de beelden, de conclusies over elkaar, zijn - als we nauwgezet observeren, zonder enig vooroordeel - zijn het product van denken, zijn het resultaat van diverse herinneringen, ervaringen, irritaties, eenzaamheid. En onze relatie met elkaar bestaat dus niet uit liefde, maar uit het beeld dat door denken is gevormd.
28:03 We moeten dus onderzoeken, als we het willen begrijpen, wat de realiteit van de relatie is, we moeten de hele werking van het denken begrijpen, we leven immers vanuit het denken, al ons gedrag steunt op denken; alle fantastische bouwwerken van de wereld zijn producten van denken alle kathedralen, kerken, tempels en moskeeën zijn daar neergezet door denkwerk, geconstrueerd door denkwerk. En wat er in deze religieuze gebouwen staat - de binnenkant, de figuren, de symbolen, de beelden - zijn allemaal vondsten van het denken. Dit is niet te weerleggen. Het denken heeft dus niet alleen de meest prachtige architectuur voortgebracht en de inhoud van deze gebouwen, maar het heeft ook oorlogsmaterieel gecreëerd, de bom, verschillende vormen van die bom. Het denken heeft ook de chirurg voortgebracht, met zijn prachtige, zo uiterst subtiele instrumentarium. En het denken heeft ook de timmerman gemaakt, hij bestudeert het hout, het gereedschap enzovoort. Het denken heeft dit dus allemaal gedaan. De inhoud van een kerk en de chirurg, de kundige ingenieur die een beeldschone brug bouwt, zijn resultaat van het denken. Dat is niet te weerleggen, hoeveel men ook tegensputtert. We moeten dus onderzoeken wat denken is, waarom het leven van de mens stoelt op gedachten, waarom het denken zo'n chaos in de wereld heeft gebracht - oorlog, gebrek aan verbinding met elkaar, de enorme capaciteit van het denken, met zijn buitengewone energie. En ook wat het denken in miljoenen jaren heeft bewerkstelligd, misère brengend aan de mensheid. Observeer dit alstublieft samen, laten wij dit samen onderzoeken. Laten we niet opponeren tegen wat de spreker zegt, maar samen onderzoeken wat hij zegt zodat we begrijpen wat feitelijk gebeurt met alle mensen. We richten onszelf te gronde.
32:12 We moeten dus heel zorgvuldig nader ingaan op het vraagstuk 'denken'. Denken is een reactie op het geheugen. Het geheugen is niet slechts de herinnering aan voorbije dingen, maar ook het denken dat zichzelf projecteert op de toekomst als hoop. Het denken is dus een antwoord op herinnering, herinnering is kennis, kennis is ervaring. Dat wil zeggen: je hebt een ervaring, uit die ervaring komt kennis voort, kennis vormt herinneringen en op basis van die herinneringen handel je. Uit die handeling trek je dan lering, wat weer nieuwe kennis oplevert. We leven dus in een cirkelgang: ervaring, kennis, herinneringen, denken, handelen. In deze cyclus leeft de mens, altijd verblijvend op het terrein van kennis. Ik hoop dat dit niet saai is voor u. Als u zich verveelt, dan spijt mij dat. Als u iets romantisch wilt, iets sentimenteels iets dat u pleziert, dan hoop ik dat u niet luistert. Maar waar wij over praten is heel serieus. Het is geen weekendtijdverdrijf om luchthartig naar te luisteren, het gaat om een radicale verandering van het menselijk bewustzijn. We moeten hier dus over nadenken, samen kijken, zien of het mogelijk is waarom de mensen die op deze aarde leven gedurende vele miljoenen jaren nog steeds zo zijn als we zijn. We mogen dan technologisch vooruitgegaan zijn, betere communicatie, beter transport, hygiëne enzovoort, maar innerlijk zijn we hetzelfde, min of meer; ongelukkig, onzeker, eenzaam, de last van verdriet voortdurend meetorsend. En elk serieus mens die deze uitdaging tegenkomt, moet reageren hij kan er niet onverschillig aan voorbijgaan. Daarom is het in deze bijeenkomst en in die van morgen bittere ernst, want we moeten ons er met onze geest en ons hart voor inzetten om uit te zoeken of we een radicale mutatie tot stand kunnen brengen in ons bewustzijn en daarmee in ons handelen en gedrag.
35:53 Resumerend: denken komt voort uit ervaring, kennis en er is dus niets heiligs aan denkwerk. Het is materialistisch, het is een materieel proces, denken. En we hebben vertrouwd op denken, als oplossing van onze problemen. politieke problemen, religieuze, relatieproblemen enzovoort. En ons brein, onze geest is geconditioneerd, opgevoed om problemen op te lossen. Het denken heeft problemen gemaakt en ons brein, onze geest is getraind in problemen oplossen. Als je een technologisch probleem hebt, dan los je het op, een probleem met een ziekte, men lost dat op enzovoort. Onze geest is getraind in problemen oplossen. Deze problemen zijn gecreëerd door het denken, psychologisch, vanbinnen. Begrijp je wat er gebeurt? Het denken creëert het probleem psychologisch en de geest is geoefend in problemen oplossen, het denken creëert dus het probleem - en het denken probeert vervolgens het probleem op te lossen. Het zit het dus verstrikt in hetzelfde aloude proces, een routine. Problemen worden zo steeds complexer, steeds onoplosbaarder. We moeten dus, als dat überhaupt mogelijk is, een andere manier vinden om dit leven te benaderen, niet via het denken, aangezien het onze problemen niet heeft opgelost. Integendeel, het denken heeft ze alleen maar complexer gemaakt. We moeten erachter zien te komen of het mogelijk is of niet mogelijk, of er een andere dimensie is, een andere benadering van het gehele leven. En daarom is het belangrijk om de aard van gedachten te begrijpen, de aard van ons denken. Ons denken berust op herinneringen, herinneringen aan het verleden. Wat inhoudt: denken over wat een week geleden gebeurde, ons denken past dat in het heden aan, en projecteert dat op de toekomst. Zo gaat het in ons leven, dit zijn de feiten. Kennis is dus van groot belang voor ons geworden, maar kennis is nooit volledig. Kennis van wat dan ook is nog steeds onvolledig, zal altijd onvolledig zijn. Daarom gaat kennis altijd gepaard met onwetendheid, kennis bevindt zich altijd in de schaduw van onwetendheid. Dat is een feit. Het is geen bedenksel van de spreker of een conclusie, maar een feit.
40:11 Liefde is dus geen kennis. Liefde is geen herinnering. Liefde is geen verlangen of genoegen. Verlangen, genoegens, herinneringen zijn gebaseerd op denken. Onze relatie met elkaar, hoe nabij, hoe dichtbij ook, als je goed kijkt, is gebaseerd op herinneringen, wat denken is. In die relatie kan iemand weliswaar dus zeggen van je te houden, je vrouw of je man of je vriendin enzovoort, het is feitelijk gebaseerd op herinnering, wat denken is. Daarom is er geen sprake van liefde. Kunt u dit feit onder ogen zien? Of zeggen we: 'Wat een vreselijke dingen zegt u. Ik hou van mijn vrouw.' - maar is dat waar? Kan er liefde zijn waar jaloezie is, bezitsdrang, gehechtheid, wanneer ieder de eigen persoonlijke ambities nastreeft, hebzucht, afgunst, doeleinden, als twee evenwijdige lijnen die elkaar nooit raken. Is dat liefde? Wanneer men zich bezighoudt met het probleem van het bestaan op serieuze, grondige wijze, dan moet men onderzoeken wat begeerte is. Waarom mensen worden gedreven door begeerte. Kan de spreker met dit alles doorgaan? Sorry dat u dit moet verdragen, maar het is uw fout dat u hier bent! En misschien ook die van de spreker. Ik hoop dat we samen nadenken, samen observeren, als twee vrienden die samen op weg zijn en alles om zich heen waarnemen, niet slechts wat heel dichtbij is, wat onmiddellijk te zien is, maar ook wat men in de verte ziet, want we ondernemen de reis gezamenlijk, misschien liefdevol, hand in hand, of als twee vrienden, het complexe probleem van het leven onderzoekend zonder dat een van hen als leider of goeroe optreedt, want als we echt inzien dat ons bewustzijn het bewustzijn is van de rest van de mensheid dan realiseren we ons dat we beiden de goeroe en de leerling zijn, zowel de leraar als de pupil, want we zijn het allebei, het bevindt zich allemaal in ons bewustzijn Dat is een geweldig besef. Wanneer iemand zichzelf dus diepgaand begint te begrijpen, dan wordt hij een licht voor zichzelf en niet afhankelijk van wie dan ook, van geen boek of autoriteit, inclusief die van de spreker, zodat we in in staat zijn inzicht te hebben in dit hele probleem van het bestaan en een licht zijn voor onszelf.
45:30 We moeten dus samen begeerte onderzoeken, want als begeerte liefhebben inhoudt, schept die begeerte problemen. Liefde kent geen problemen, en om het wezen van de liefde te begrijpen, compassie, die een eigen intelligentie bezit, moeten we samen begrijpen wat begeerte is. Begeerte heeft een buitengewone vitaliteit, buitengewone overtuiging, energie, prestatiedrang en het hele proces van iets worden, succes hebben, berust op begeerte - begeerte, waardoor wij onderling vergelijken, imiteren, conformeren. Dit is dus erg belangrijk om het hele wezen te begrijpen van onszelf: te begrijpen wat begeerte is, het niet te onderdrukken, er niet voor weg te lopen, er niet aan te ontstijgen, maar het te begrijpen, ernaar te kijken, de hele dynamiek ervan te zien. We kunnen dat gezamenlijk doen, wat niet betekent dat u leert van de spreker. De spreker heeft u niets te leren. Alstublieft, realiseert u zich dat. De spreker fungeert louter als een spiegel waarin u zichzelf kunt zien. En wanneer u zichzelf duidelijk ziet kunt u de spiegel terzijde leggen, die is van geen belang, u kunt zich ervan ontdoen.
47:48 Om dus begeerte te begrijpen is er aandacht en ernst nodig, het is een heel ingewikkeld probleem. Waarom de mens zich laat leiden door deze buitgewone energie van begeerte zoals de energie van gedachten. Wat is de relatie tussen gedachten en begeerte? Wat is de relatie tussen begeerte en de wil? Want wilskracht speelt een belangrijke rol in ons leven. Dus, wat is de stuwkracht, de bron, de oorsprong van de begeerte? Als we onszelf observeren zien we de oorsprong, begeerte begint met voelen, zintuiglijke reacties, zintuiglijke reacties met hun contact, gevoel, dan creëert het denken een beeld, op dat moment begint het begeren. Laten we er alstublieft van heel dichtbij naar kijken. We zien iets in een etalage: een rok, een overhemd, een auto, een sjaal, wat het dan ook is - zien, gewaarwording, dan raken we het aan, en dan zegt het denken: 'Als ik die jurk of dat overhemd aantrek, wat zal dat mooi staan' - het creëert het beeld, waarna het begeren begint. Waar? Kunt u dit allemaal volgen? Je kunt het zelf zien, het is nogal eenvoudig. Je ziet iets heel leuks, er is de sensatie veroorzaakt door reacties van het zenuwstelsel een optische reactie, waarna het denken zegt: 'Wat zou ik er mooi uitzien in die jurk, dat overhemd of die jas', of wat het dan ook is, dan begint het begeren. Dus de relatie tussen begeerte en denken is heel nauw. Als er geen gedachten waren, zouden er alleen gewaarwordingen zijn - niet alle door begeerte gecreëerde problemen. Ik hoop dat we op dezelfde golflengte zitten.
51:15 Begeerte is dus het voornaamste bestanddeel van de wil. Het denken domineert dus de gewaarwording en creëert de drang, de begeerte te bezitten. Praat ik tegen mezelf of bent u er allen met uw aandacht bij? Misschien is dit allemaal nieuw voor u, maar we moeten gezamenlijk over al deze dingen nadenken, niet als afgescheiden individuen met eigen, persoonlijke conclusies, maar dit allemaal gezamenlijk observeren en duidelijkheid hebben.
52:16 Dus waar in relaties het denken opereert, waar herinneringen werkzaam zijn, die een plaatje van de ander vormen, waar dat beeld is, gecreëerd door denken, kan geen liefde zijn. Of daar waar begeerte is, seksuele of andere vormen van begeerte, daar wordt - want begeerte is deel van het denken - liefde verhinderd.
53:03 En ook zouden we in ons onderzoek in overweging moeten nemen wat de aard van angst is, want ze zitten allemaal in de tang van die verschrikking die angst heet. We lijken niet in staat te zijn het op te lossen. We leven ermee, raken eraan gewend of ontsnappen eraan; in amusement of eredienst, in allerlei vormen van vermaak, op religieus of ander vlak. We moeten dus samen weer de aard en structuur van angst onderzoeken. Alstublieft, angst hebben we allemaal gemeen, of we nu in dit keurige, schone land wonen, of in India waar het niet zo netjes is, vies, overbevolkt, enzovoort. Het is hetzelfde probleem: angst. En de mens heeft er duizenden en duizenden jaren mee geleefd en we zijn niet in staat gebleken het op te lossen. Is het mogelijk -we stellen die vraag in diepe ernst- is het werkelijk mogelijk om compleet vrij te zijn van angst, niet alleen van fysieke vormen van angst maar ook van de veel subtielere vormen van angst binnen in ons. Bewuste angsten en de diepe, onontdekte angsten, angsten die diep verborgen zijn in ons bewustzijn, waarvan we het bestaan nooit hadden bevroed.
55:34 Onderzoeken is niet hetzelfde als analyse. Ik weet dat het mode is om wanneer men een probleem heeft, zich tot een analyticus te wenden. Ik hoop dat die hier niet in de zaal zitten! en de analyticus is als u en ik, hij heeft alleen een bepaalde techniek. Maar we moeten onderzoeken wat observatie is en wat analyse. Analyse impliceert dat er iemand is die analyseert. Is de analyticus anders dan wat hij analyseert? Of is de analyticus dezelfde als het geanalyseerde? Begrijpt u de vraag? De analyticus is het geanalyseerde. Dat is een overduidelijk feit. Ik analyseer mezelf, maar wie is de analyticus in mij die zegt: 'Ik moet analyseren?' Het is nog steeds de analyticus die zichzelf afscheidt van de analyse en dan onderzoekt wat geanalyseerd zal worden - nietwaar? De analyticus is dus dat wat hij onderzoekt, analyseert. Die twee zijn een en hetzelfde. Het is een slimheid van het denken. Wanneer we nu iets observeren, is er geen sprake van analyse, maar louter van het observeren van de dingen zoals ze zijn. Observatie van wat er feitelijk is, geen analyse van wat er is. want in het proces van analyseren kan men zichzelf voor de gek houden. En als je dat spel graag wilt spelen kun je daar eindeloos mee doorgaan tot je sterft: analyseren en nooit een radicale transformatie in jezelf tot stand brengen. Terwijl observeren, kijken, kijken naar de actuele wereld zoals die is, niet als Nederlander, Engelsman of Fransman of dit of dat, maar zien wat werkelijk gebeurt. Dat is observatie, zuivere observatie van de dingen zoals ze zijn.
58:34 We moeten dus onderzoeken of observeren wat angst is, niet wat de oorzaak van angst is, we zullen daar nu naar kijken, niet wat de oorzaak van angst is, wat analyse impliceert, verder en verder teruggaan, de oorsprong van angst, we zullen dat terstond ontdekken, maar de kunst van observeren leren, niet vertalen wat je observeert, of interpreteren wat je observeert, maar alleen observeren, zoals je een lieflijke bloem zou aanschouwen. Zodra je de bloem uiteen gaat rafelen is ze weg. Dat is wat analyseren is. Maar de schoonheid van een bloem observeren, het licht in een wolk, het avondlicht, een op zichzelf staande boom in het bos, die alleen maar te observeren. Op eenzelfde manier dus, als we kunnen, angst observeren. Wat is de bron van de angst, niet de diverse aspecten van de angst? Waar? Kunnen we hiermee doorgaan? Dat wil zeggen, stel: ik ben bang. Stel - ik ben het niet - stel dat ik bang ben, ik moet dit punt wel heel duidelijk maken. Wat de spreker zegt, leeft hij, anders zou hij niet op een podium klimmen en erover praten. Hij heeft het zestig jaar gedaan, hij zou zichzelf niet voor de gek houden, dat is mogelijk, maar hij heeft zich er heel diep in begeven. Wat hij zegt is dus dat wat voor hem een feit is, niet slechts een illusie, een vlucht.
1:00:47 We vragen dus of het überhaupt mogelijk is vrij te zijn van angst, volkomen. Psychologisch, innerlijk, wat is de bron van de angst? Wat betekent angst? Angst voor iets dat ons pijn heeft gedaan, angst voor wat zou kunnen gebeuren. Dus het verleden of voor iets dat zou kunnen gebeuren - nietwaar? Niet wat nu zou kunnen gebeuren, want nu is er geen angst. Maar je kunt zelf zien dat angst een proces in de tijd is - nietwaar? Angst voor iets dat vorige week is gebeurd, een incident dat psychologische pijn heeft veroorzaakt of fysieke pijn en de angst dat het morgen weer zou kunnen gebeuren; een baan kwijtraken, niet iets bereiken wat je wilt, geen verlichting bereiken en al die dingen. Angst is dus een beweging in de tijd - nietwaar? Iets dat zich beweegt vanuit het verleden naar het heden, zich daar aanpast en toekomst wordt. De oorsprong van angst is dus het denken. En denken is tijd, want denken is de opeenhoping van kennis door ervaringen, herinneringen, reacties op herinneringen, denken, handelen. Dus denken en tijd zijn één en denken-tijd is de bron van angst. Dat is zonneklaar. Het is zo.
1:03:35 Nu, het is geen kwestie van het denken of de tijd stoppen. Het is natuurlijk onmogelijk het te stoppen, want wie is de entiteit die zegt: 'Ik moet het denken stoppen?' Wat absurd zou zijn, want die entiteit is onderdeel van het denkproces. Kunt u dit alles volgen? Dus het idee dat je het denken kunt stoppen is onmogelijk. Dat impliceert een controleur, die gedachten probeert te controleren. De controleur is gecreëerd door het denken. Dus alstublieft, luister hiernaar, observeer. De observatie is een intrinsieke handeling, niet dat we zo nodig iets moeten doen aan de angst. Begrijpt u dit?
1:04:35 Kijk: stel dat ik bang ben voor het een of ander, het donker, dat mijn vrouw wegloopt, of ik ben eenzaam of dit of dat. Ik ben bang, intens. U komt eraan en vertelt het mij, u legt mij de hele werking van de angst uit, de oorsprong van angst, welke tijd is. Ik heb pijn geleden of er is me iets ergs overkomen, een voorval met angst als gevolg, wat is opgeslagen in het brein, en de herinnering daaraan, het idee dat het weer zou kunnen gebeuren, veroorzaakt angst. Dus u hebt mij dit uitgelegd. En ik luister heel aandachtig naar uw uitleg, ik zie de logica ervan in, het gezonde verstand, ik wijs het niet af, ik luister. En dat betekent dat luisteren een kunst wordt. Ik keur noch af wat u zegt, noch accepteer ik het, maar ik observeer. Ik observeer dat wat u mij vertelt over tijd, denken, een feit is. Ik zeg niet: 'Ik moet de tijd en het denken stoppen', maar u hebt mij uitgelegd dat niet te doen, maar slechts te observeren hoe angst opkomt, een product van denken, tijd. Observeer gewoon dit proces en keert u zich er niet vanaf, ontsnap er niet aan, leef ermee, kijk ernaar, stop uw energie in uw kijken. Dan zult u zien dat de angst zich begint op te lossen omdat u er niets aan hebt gedaan, u heeft gewoon geobserveerd, u heeft uw aandacht eraan geschonken. Die grote aandacht is als licht laten schijnen op angst. Aandacht betekent al uw energie richten op die observatie. Is dit enigszins duidelijk? Helaas hebben we alleen twee toespraken. Ik zou willen dat er meer toespraken waren. Als u vragen begint te stellen, komen we op andere dingen. Maar ik hoop dat u het niet erg vindt als ik doorga. Mag ik?
1:07:50 Dus, observatie zonder analyse impliceert uw volledige aandacht te schenken aan een probleem. Het probleem dat relatie is, het probleem dat angst is. en ook moeten we dieper ingaan op het probleem van plezier. Mag ik vragen hoe laat het is? Pardon? Kwart over twaalf. We hebben een uur gepraat. Wilt u nog een halfuur doorgaan? Kunt u het verdragen? Het is aan u, niet aan mij, heren.
1:08:57 Ook - mijnheer, zou u geen foto's willen maken? Alstublieft, dit is heel serieus allemaal, dit. Dit is niet iets waar je een dag mee speelt en dan laat vallen. Het betreft ons leven, onze hele existentie. En als het u ernst is, dan moeten we onze aandacht aan dit alles schenken.
1:09:42 Waarom heeft de mens altijd maar plezier nagejaagd? Alstublieft, vraag uzelf af waarom? Is plezier het tegenovergestelde van pijn? Alstublieft, verdiept u zich daar een beetje in. We hebben allemaal pijn gekend, verschillende soorten, zowel fysiek als psychologisch. Psychologisch zijn de meesten van ons gewond geraakt, beschadigd, dat is pijn. En het gevolg van die pijn, is een terugtrekken geweest, een onszelf isoleren, om niet nog meer gekwetst te worden. We zijn gekwetst vanaf onze kindertijd, op school, door onszelf te vergelijken met iemand anders die slimmer is. We hebben onszelf gekwetst en anderen hebben ons gekwetst op allerlei manieren, door te schelden, ons pijn te doen, iets wreeds te zeggen, ons te intimideren. En er is deze diepe pijn met al haar consequenties, welke zijn: isolatie, weerstand, meer en meer terugtrekken. En het tegenovergestelde daarvan, denken we, is plezier. Pijn en het tegenovergestelde daarvan is plezier. Is dat zo?
1:11:37 We moeten dit dus van nabij onderzoeken, als u de energie heeft, als u de tijd heeft, als u het wilt, is goedheid het tegenovergestelde van dat wat niet goed is? Als goedheid het tegenovergestelde is, dan bevat die goedheid haar eigen tegenovergestelde - waar? Om die reden is het niet goed. Goedheid is totaal gescheiden van dat wat het niet is. Dus is plezier - alstublieft, luister hiernaar als u wilt, we vragen dit met alle respect - is plezier het tegenovergestelde van pijn? Of het is een contrast en we jagen altijd het contrast na, het tegenovergestelde. We vragen dus: staat plezier volledig op zichzelf, zoals goedheid, die niet hetzelfde als plezier is? Begrijpt u? Of is plezier aangetast door pijn? Wanneer u plezier van nabij bekijkt, is het altijd herinnering, niet? We zeggen nooit wanneer we gelukkig zijn: 'Wat ben ik gelukkig', het is altijd daarna, de herinnering aan hetgeen ons plezier gaf, en de herinnering aan dat plezier. Zoals een zonsondergang, wanneer je kijkt naar de glorie van de avond, vol van dat buitengewone licht, het geeft een groot plezier, een groot genot. Daarna is er een herinnering, en is plezier geboren. Plezier is dus ook onderdeel van het denken. Het is zo overduidelijk.
1:14:24 Het volgende probleem is dus - het is heel complex, zoals alle menselijke problemen - is het mogelijk alle verdriet te beëindigen? Want waar verdriet is, daar is geen liefde. Waar verdriet is daar kan natuurlijk geen intelligentie zijn. We zullen ons verdiepen in dat woord, dat een heel complex woord is: intelligentie.
1:15:10 U weet, het begrip van relaties, angst, plezier en verdriet, vraagt om orde in ons huis. Zonder orde kunt u onmogelijk mediteren. U begrijpt dat woord? Helaas is dat woord naar het Westen gebracht door de oosterse mensen. De spreker plaatst meditatie naar het einde van de toespraken, want er is geen mogelijkheid tot juiste meditatie als u uw huis, uw psychologische huis, niet op orde heeft. Als het huis wanorderlijk is, het psychologische huis, wat u bent, als dat huis niet op orde is wat heeft meditatie dan voor zin? Het is slechts een vlucht. Het leidt tot allerlei illusies. En u mag dan met gekruiste benen zitten of op uw hoofd staan voor de rest van uw leven, maar dat is geen meditatie. Meditatie moet beginnen met complete orde aanbrengen in uw huis; dat is orde in uw relaties, orde in onze verlangens, plezier enzovoort.
1:17:11 En ook, een van onze oorzaken van wanorde in ons leven is lijden. Dit is een gemeenschappelijke factor, algemene realiteit van alle mensen. Iedereen gaat door deze tragedie van lijden, hier of in de Aziatische wereld of in de westerse wereld. Weer is dit een algemeen iets dat we allen gemeen hebben. Er is niet alleen zogeheten persoonlijk lijden, maar er is ook het lijden van de mensheid, lijden dat door oorlogen is bewerkstelligd. vijfduizend jaren van historisch bewijs, elk jaar is er een oorlog geweest, elkaar doden, geweld, terreur, wreedheid, verminkten, zonder handen, ogen, alle gruwelen en wreedheden van oorlog, wat de mens onbeschrijflijk veel ellende heeft toegebracht. Het is niet alleen het eigen lijden maar het lijden van de mensheid, het lijden wanneer je een man ziet die helemaal niets heeft, alleen een kledingstuk en de rest van zijn leven zal hij zo blijven. Niet in deze westerse landen, maar in de Aziatische wereld is het zo. En wanneer je die persoon ziet, dan is er verdriet. Er is ook lijden wanneer mensen gevangen zijn in illusies; zoals van de ene goeroe naar de andere gaan, wat ontsnappen aan jezelf is. Dat is lijden, dit observeren. De slimme mensen vertrekken naar het Oosten. Schrijven er boeken over, een of andere goeroe lovend, en we tuinen allemaal in dat soort onzin. Dat is ook leed. Leed dat opkomt wanneer je ziet wat de politici aan het doen zijn in de wereld. Denken in termen van tribalisme, dat is ook lijden.
1:20:23 Er is dus persoonlijk lijden en het immense lijden van de hele mensheid. Lijden is niet iets romantisch, sentimenteels, onlogisch, het is daar. Mijn zoon sterft en het werpt een schaduw over iemands leven. En met dit leed leven we al sinds onheuglijke tijden. En blijkbaar hebben we dit probleem niet kunnen oplossen. Wanneer men lijdt, zoekt men vertroosting, wat een vlucht is voor het feitelijke lijden. Wanneer er dat verdriet is, probeert u elke vorm van amusement, vluchten, maar het is er altijd. En blijkbaar heeft de mensheid dit niet op kunnen lossen. En we stellen de vraag of het mogelijk is er volledig vrij van te zijn. Het niet te vermijden, geen vertroosting te zoeken, niet te vluchten in een of andere theorie, maar ermee leven. Laten we begrijpen wat we bedoelen met de woorden 'ermee leven'. het geen gewoonte laten worden, zoals de meeste mensen doen; ze leven met nationaliteiten, wat zeer destructief is, ze leven met hun eigen, afzonderlijke, religieuze conclusies, ze leven met hun eigen schitterende ideeën en idealen, en dat brengt op hun beurt weer eigen conflicten voort. Dus ergens mee leven, met lijden leven, het niet accepteren, er niet gewend aan raken, dat wil zeggen, ernaar kijken, het observeren zonder enige vlucht, zonder enige vraag of proberen het te overwinnen, het gewoon in je hand te houden en ernaar te kijken. Wat wil zeggen: lijden is ook deel van dit enorme eenzaamheidsgevoel, u mag veel vrienden hebben, u mag getrouwd zijn, u mag allerlei dingen bezitten, maar vanbinnen is er een gevoel van volledige eenzaamheid. En dat is onderdeel van lijden. Die eenzaamheid observeren zonder enige richting, zonder te proberen het te overwinnen, zonder te proberen er een vervanging voor te vinden; ermee leven, het niet te aanbidden, er geen waanideeën door te krijgen. Wat inhoudt al je aandacht aan die pijn te schenken, aan dat verdriet, aan dat lijden. Dus als mijn zoon sterft of iemand waarvan ik denk te houden sterft, dan is er een groot verdriet, en er niet voor te vluchten, gewoon te... Het is geweldig om lijden te begrijpen, want waar vrijheid van lijden is, daar is compassie. En men is niet compassievol zolang men vastzit aan een geloof, aan uw persoonlijke vorm van een religieus symbool. Compassie is vrijheid van lijden. En waar compassie is, daar is liefde en die compassie gaat gepaard met intelligentie - niet de intelligentie van het denken met zijn geslepenheid, met manieren om zich aan te passen, met zijn capaciteit zich overal in te schikken. Compassie betekent het einde van lijden en alleen dan is er sprake van intelligentie.
1:26:51 We zullen morgen verdergaan als u dit goed vindt, praten over de dood, wat er gebeurt, als er al iets gebeurt na de dood, en wat de betekenis van de dood is, en wat meditatie is. Als u het geduld tenminste kunt opbrengen tot morgen.
1:27:27 Mag ik u met alle respect vragen niet te klappen? Met klappen bemoedigt u mij niet. U klapt omdat u zelf iets begrepen heeft.
1:27:52 ONDERTITELING TEKST COPYRIGHT 1981 KRISHNAMURTI FOUNDATION TRUST LTD