Krishnamurti Subtitles home


BO84T3 - De kunst van leven en sterven
3de Publieke Toespraak
Bombay, India
11 februari 1984



0:41 May we continue with what we were talking about last time that we met here? We were talking about conflict, whether it is possible to live in this world without problems and conflict. We shall go on talking about that because for most of us, life, the daily living, is a series of struggles, conflicts, pain, and varieties of anxieties. And we were asking whether it is possible, living in this crazy world, to live a life in which every kind of problem and conflict doesn't exist. It may sound rather absurd, or even crazy, to think about such thing, to live without a single conflict. Zullen we verder gaan met waar we het over hadden toen wij elkaar hier de laatste keer ontmoetten. We spraken over conflict, of het mogelijk is in deze wereld te leven zonder problemen en conflict. We zullen daar verder over praten omdat voor de meesten van ons, het leven, het dagelijkse leven een opeenvolging is van strijd, conflicten, pijn en allerlei soorten angsten. En we vroegen ons af of het mogelijk is in deze krankzinnige wereld een leven te leiden waarin geen enkel probleem en geen enkel conflict bestaat. Het klinkt misschien nogal absurd, of zelfs krankzinnig, om over zoiets na te denken, om te leven zonder een enkel conflict.
2:23 As we were saying the other day, the enquiry into this question requires considerable intelligence, considerable energy, application. Merely to discuss, or have a dialogue between you and the speaker verbally, theoretically, has very little meaning. So, if we could together this evening – in spite of the crows – could think together, go into this problem whether there is an art of living in which one can live in daily life – not in a theoretical world, in daily life – to live without, psychologically, inwardly, without all the turmoil, the pain of change, and the anxiety involved in that change, whether it is possible to live such a life. Zoals we eerder al zeiden vereist dit allemaal - het onderzoeken van deze vraag - een aanzienlijke intelligentie, aanzienlijke energie, toepassing. Alleen discussiëren of een dialoog voeren tussen u en de spreker, verbaal, theoretisch, heeft zeer weinig betekenis. Dus als we deze avond samen - ondanks de kraaien - samen zouden kunnen denken, op dit probleem zouden kunnen ingaan of er een levenskunst bestaat waarin men een dagelijks leven kan leiden - niet in een denkbeeldige wereld, in het dagelijks leven, psychologisch, innerlijk, leven zonder alle onrust, de pijn van verandering, en de angst die die verandering oproept, of het mogelijk is een dergelijk leven te leiden.
4:17 To ask such a question may seem quite incredible because our life, from the moment we are born till we die, is a series of conflicts, struggles, ambition, trying to fulfil itself, and all the pain of existence, with sorrow, pleasure, and so on. So if we could go into this question, the art of living. In daily life. We have many arts : the art of painting, the art of making a marvellous shoe, first-class shoe, and the art of painting, the art of engineering, the art of communication – there are many, many arts. But for most of us, probably for the rest of the world too, we have never asked this question, the art of living. To find that out... – this is a terrible… Bombay is rather dirty country, it makes one's eyes water, I am not crying. It requires investigation, how to live. Because the art of living is the greatest art, and the most important art, greater than any other art, greater than the art of governments, the art of communication, in spite of all that, we have never enquired very deeply what is the art of living our daily life, which requires such subtlety, sensitivity, and a great deal of freedom. Because without freedom you cannot find out what is the art of living. The art of living isn't a method, a system, or ask another how to find the art of living, but requires considerable intellectual activity, and also a deep abiding honesty. Very few of us are honest. It is getting worse and worse in the world. We are not honest people. We say one thing, do another, we talk about philosophy, God, all the theories that the ancient Indians have invented, and we are rather good at all that kind of stuff, but the word, the description, the explanation, is not the deed, the action. And that's why there is a great deal of dishonesty. And to enquire into the art of living there must be a fundamental, unshakeable, immutable honesty. Honesty which is not corruptible, which doesn't adjust itself to environment, to demands, to various forms of challenges. It requires a great integrity to find out because we are dealing with a very, very complex problem. It isn't just easy to live a life which is perfectly orderly, without dissipating energy, without living in any kind of illusion or tradition. Tradition, however old, however modern, is merely carrying on the old pattern. And the old pattern cannot possibly adjust itself to the new. Zo'n vraag stellen kan nogal ongeloofwaardig lijken omdat ons leven, vanaf onze geboorte tot aan onze dood, bestaat uit een serie conflicten, strijd, ambitie die zich probeert waar te maken, en alle pijn van het bestaan, met verdriet, plezier, enzovoort. Dus als we op deze vraag in zouden kunnen gaan, de kunst van het leven. Het dagelijks leven. We hebben vele kunsten: de schilderkunst, de kunst van het maken van een fantastische schoen, een eersteklas schoen, en de schilderkunst, de kunst van de techniek, de kunst van communicatie - er zijn vele, vele kunsten. Maar bijna ieder van ons, en waarschijnlijk ook de rest van de wereld, heeft deze vraag nog nooit gesteld, de kunst van het leven. Om dat te onderzoeken... - dit is vreselijk - Bombay is behoorlijk smerig, je ogen gaan ervan tranen, Ik huil niet. Hoe je moet leven vereist onderzoek. Want de kunst van het leven is de grootste kunst, en de belangrijkste, groter dan elke andere kunst, groter dan de kunst van regeren, de kunst van communicatie, en ondanks dat alles, hebben we nooit diepgaand onderzocht wat de kunst is van ons dagelijks leven leiden, hetgeen zo'n subtiliteit vereist, gevoeligheid en een grote mate van vrijheid. Omdat je zonder vrijheid niet kunt ontdekken wat de kunst van het leven is. De levenskunst is geen methode, geen systeem, of iemand anders vragen hoe je de levenskunst kunt vinden, maar het vereist een aanzienlijke intellectuele activiteit, en ook een diepe, duurzame eerlijkheid. Zeer weinigen van ons zijn eerlijk. Het gaat steeds slechter in de wereld. Wij zijn geen eerlijke mensen. We zeggen één ding, maar doen iets anders, we praten over filosofie, over God, over alle theorieën die de oude Indiërs hebben uitgevonden, en we zijn behoorlijk goed in al dat soort dingen, maar het woord, de omschrijving, de verklaring, is niet de daad, de handeling. En daarom is er zoveel oneerlijkheid. En om de kunst van leven te onderzoeken moet er een fundamentele, onwankelbare, onveranderlijke eerlijkheid zijn. Eerlijkheid die niet omkoopbaar is, die zich niet aan de omgeving aanpast, niet aan eisen, aan verschillende vormen van uitdaging. Het vereist een behoorlijke integriteit om te ontdekken omdat we te maken hebben met een zeer gecompliceerd probleem. Het is niet eenvoudig een volmaakt ordelijk leven te leiden, zonder verspilling van energie, zonder in een of andere illusie of traditie te leven. Traditie, hoe oud of hoe modern ook, is alleen maar een voortzetting van het oude patroon. Dat oude patroon kan onmogelijk zich bij het nieuwe aanpassen.
10:53 So together, and we mean together, it is not that the speaker is saying something to which you agree or disagree, but together, exercising your intellect, your reason, your sanity, if you have sanity, and together, looking at this very complex problem. As we said the other day, this is not a lecture, this is not a lecture to give you information, facts, instruct you, to persuade you, to slightly, delicately, direct you in a particular direction. Not doing any kind of propaganda to inseminate a new set of ideas, it is not anything of that kind. That would be dishonourable on the part of the speaker when he says it is not that, and he means that. So you are exercising your own brain, your own sense of urgency, demand, to find out if there is a way of living which is totally orderly. So please, if you will, be serious for this evening. You may not be serious for the rest of the year, or the rest of the week, but at least for once in one's life to be totally earnest, to be completely honest with oneself. Then we can together go into this question : what is the art of living. Dus samen, en we bedoelen ook samen, het is niet zo dat de spreker iets zegt waar u het al dan niet mee eens kunt zijn, maar samen, uw intellect gebruiken, uw redelijkheid, uw gezonde verstand, als u al gezond verstand heeft, en samen kijken we naar dit zeer gecompliceerde probleem. Zoals we eerder al zeiden, is dit geen lezing, dit is geen lezing om u informatie te geven, feiten, u te instrueren, te overtuigen, u zachtjes een beetje in een bepaalde richting te leiden, niet om propaganda te maken om een stel nieuwe ideeën te verspreiden. Het is niets van dat alles. Dat zou onfatsoenlijk zijn van de spreker als hij zegt dat het dat niet is, meent hij dat ook. Dus u oefent uw eigen brein, uw eigen gevoel van urgentie, van drang, om te ontdekken of er een manier van leven bestaat die volkomen ordelijk is. Dus alstublieft, laten we deze avond serieus zijn. U kunt de rest van het jaar niet serieus zijn, of de rest van de week, maar wees eens in je leven volkomen ernstig, volledig eerlijk tegenover jezelf. Dan kunnen we samen deze vraag onderzoeken: wat is de kunst van het leven?
14:11 How are we going to find out? The art. To put everything in its right place, not exaggerating one or the other, not giving one's instinct, one's urges in one direction, and neglecting totally the other. Not trying to fulfil in a particular direction, but together, you and the speaker, are going to find out – for ourselves, not that you will be told by the speaker, this is important to understand. Hoe gaan we dit ontdekken? De kunst. Alles op z'n juiste plek zetten, noch het ene noch het andere overdrijven, niet je instinct, je drang in één richting sturen, en al het andere volkomen verwaarlozen. Niet proberen aan een bepaalde richting te beantwoorden, maar samen, u en de spreker, gaan voor onszelf ontdekken, niet dat het u wordt verteld door de spreker. Dit is belangrijk om te begrijpen.
15:22 I am sorry, the crows are having fun ! They are saying good night to each other. They will quieten down when it gets a little darker. Het spijt me, de kraaien hebben veel plezier! Ze zeggen elkaar goedenacht. Ze zullen kalmeren als het wat donkerder wordt.
15:46 So please, for this evening at least, see how important it is to find out a way of living in which conflict, problems don't exist. Because conflict and problems waste our energy. One has to find out why problems exist. There are mathematical problems, geographical problems, and so on – academic problems, we are not talking about those problems. We are talking about the problems of human beings. They are first human beings, afterwards they are scientists, engineers, businessmen – all the rest of it. First we are human beings. But when you give importance to other things you forget that you are a human being. So please, together, let's find out. Dus zie alstublieft vanavond in elk geval, hoe belangrijk het is om een manier van leven te ontdekken waarin conflict en problemen niet bestaan. Omdat conflict en problemen onze energie verspillen. Je moet ontdekken waarom er problemen bestaan. Er zijn wiskundige problemen, geografische problemen, enzovoort - academische problemen. We praten niet over dat soort problemen. We praten over de problemen van menselijke wezens. Zij zijn in de eerste plaats mensen, - en daarna wetenschappers, ingenieurs, zakenmensen, - de hele rest. Allereerst zijn het mensen. Maar als je belang hecht aan andere dingen vergeet je dat je een menselijk wezen bent. Dus alstublieft, laten we dit samen ontdekken.
17:23 The art of living, doesn't it mean to lead a life, a daily life, with tremendous precision, accuracy of order. Order does not mean conformity, following a pattern set and adjusting yourself to that pattern. We will go into this slowly. Does it not mean to become fully conscious, aware of one's own disorder? Are we aware of that? Or do we think that is merely an environmental difficulty, but inwardly we are perfectly orderly. We are pointing out together that inwardly we live in disorder, in contradiction. That's a fact. Even the greatest saints – they are generally slightly neurotic – even the greatest saints live in disorder, because they are trying to become something all the time. The very becoming – you understand? I hope we are following each other. Becoming : I am this, I will become that. In that endeavour to change 'what is' to 'what should be', there is an interval, a gap, in which conflict takes place. And that conflict is the essence of disorder. Right? You have understood? Where there is division – different classes of people, races, religions, and in ourselves a contradiction, a division, 'I am this, I must become that', in that there is a division. That very division is the root of disorder. Because in that there is a contradiction – right? – I am this, I want to be orderly. When I say 'I want to be orderly' I recognise I am in confusion, so I attempt to bring about order, so I make a diagram, a sketch of what is order and then I try to follow that. We are saying, if you will kindly listen together, that that very fact is the cause of disorder. Right? Have you understood? Are we together in this a little bit, slightly? Not too much, but just enough. Betekent levenskunst niet dat we een leven leiden, een dagelijks leven, met enorme zorgvuldigheid, nauwkeurige orde? Orde betekent niet conformiteit, een bepaald patroon volgen en je aan dat patroon aanpassen. We zullen hier langzaam op ingaan. Betekent dat niet je volledig bewust worden, je gewaar zijn van je eigen wanorde - zijn we ons dat bewust? Of denken we dat het slechts een omgevingsprobleem is, maar innerlijk zijn we volmaakt ordelijk. We tonen samen aan dat we innerlijk in wanorde leven, in tegenspraak. Dat is een feit. Zelfs de grootste heilige - zij zijn in het algemeen een beetje neurotisch - zelfs de grootste heiligen leven in wanorde, omdat zij steeds proberen iets te worden. Het "worden" alleen al - begrijpt u wat ik bedoel? Ik hoop dat we elkaar volgen. Worden: ik ben dit, ik zal dat worden. In dat streven om "wat is" te veranderen in "wat zou moeten zijn" is er een pauze, een onderbreking, waarin conflict plaatsvindt. En dat conflict is de kern van wanorde. Akkoord? Heeft u het begrepen? Waar er verdeeldheid is - verschillende klassen van mensen, rassen, religies, en in onszelf een tegenstelling, een scheiding, "ik ben dit, ik moet dat worden", daarin bevindt zich verdeeldheid. En juist die verdeeldheid is de wortel van wanorde. Omdat daarin een tegenstelling schuilt - akkoord? -"Ik ben dit, ik wil ordelijk zijn". Als ik zeg "Ik wil ordelijk zijn", merk ik dat ik in verwarring ben, dus probeer ik orde te bewerkstelligen, dus maak ik een schema, een ontwerp van wat orde is en probeer dat dan te volgen. We zeggen, als u zo vriendelijk wilt zijn samen te luisteren, dat juist dit feit de oorzaak van wanorde is. Akkoord? Heeft u dit begrepen? Doen we dit een beetje samen, een klein beetje maar? Niet te veel, maar net genoeg.
21:42 So, where there is division in us psychologically, there must be conflict, and therefore disorder. Now, as long as there is disorder, trying to find order is still disorder. Right? You understand what I mean? I am confused, my life is in disorder, I am fragmented, broken up inside, and being confused, out of that confusion I create a pattern, an ideal, a scheme, and I say I am going to live according to that scheme. But the origin of that scheme is born out of my confusion. Right? Clear? So, what I have to understand is why am I confused, why am I disorderly. If I can understand that, then out of that comprehension, perception, order naturally comes without a single effort. That is, if I can find the causation of my confusion, then confusion doesn't exist, then there is order. I wonder if you see this. Are we together in this, a little bit? Are we? Good. When you say 'Yes, sir', do you really mean it? Or it is just verbal assertion – 'let's get on with it'. That is dishonesty ! If we don't see things clearly, don't say yes – say 'I don't see it' then we can together have a dialogue. But if you say yes, your concern is then : let's go on. Dus als er in ons, psychologisch gezien, verdeeldheid heerst, moet er conflict bestaan en daarom wanorde. Welnu, zolang er wanorde heerst, is proberen orde te bewerkstelligen nog steeds wanorde. Begrijpt u wat ik bedoel? Ik ben verward. Mijn leven is in wanorde, Ik ben gefragmenteerd, innerlijk verbrokkeld, en terwijl ik verward ben, creëer ik uit die verwarring een patroon, een ideaal, een schema, en zeg ik dat ik volgens dat schema ga leven. Maar de oorsprong van dat schema wordt geboren uit mijn verwarring. Akkoord? Duidelijk? Dus, wat ik moet begrijpen is waarom ik verward ben, waarom ik wanordelijk ben. Als ik dat kan begrijpen, dan ontstaat uit dat inzicht, uit die waarneming, orde op natuurlijke wijze, zonder een enkele inspanning. Dat betekent dat als ik de oorzaak van mijn verwarring kan vinden, die verwarring niet bestaat, en dan is er orde. Ik vraag me af of u dit ziet. Werken we hierin een beetje samen? Doen we dat? Goed. Als u zegt "Ja, mijnheer," meent u dat dan echt? Of het is alleen maar verbale instemming: laten we verder gaan. Dan bent u niet eerlijk. Als je dingen niet duidelijk ziet, zeg dan niet "ja" - zeg "ik zie het niet". Dan kunnen we samen een dialoog voeren. Maar als je ja zegt, dan is je enige zorg: laten we doorgaan.
24:47 So please, look at it carefully. We have got a whole hour. And this awareness of confusion – not we should not be confused – but the very awareness of confusion brings about the cause of it, the causation. So what is the cause? Do you understand? If I am ill and I go to the doctor, and the doctor – if he is fairly good – says you are eating or doing certain things that upset your whole organism, so he says don't do this and don't do that. So I change, I eat properly. In the same way if we can find the cause, then the effect is changed. And if there is a change in the effect there is change in the cause. Do you understand? Are we together or you are asleep? Let's proceed. Dus alstublieft, kijk hier zorgvuldig naar. We hebben nog een heel uur. En dit besef van verwarring - niet dat we niet verward mogen zijn, maar juist het besef van verwarring brengt de oorzaak aan het licht, waar het door komt. Dus wat is de oorzaak? Begrijpt u? Als ik ziek ben, ga ik naar de dokter, en als de dokter werkelijk goed is, zegt hij dat je bepaalde dingen eet of doet die je hele lichaam van streek maken, dus hij zegt: doe dit niet en doe dat niet. Dus ik verander. Ik eet op de juiste wijze. Als we op dezelfde manier de oorzaak kunnen vinden, dan wordt het gevolg veranderd. En als er een verandering in het gevolg optreedt, dan is er verandering in de oorzaak. Begrijpt u? Zijn we nog samen of bent u in slaap gevallen? Laten we doorgaan.
26:32 So, order is only possible when we understand the nature of disorder. And the nature of disorder can be totally wiped out. If I am quarrelling with my wife, or the wife is quarrelling with me, I find out why we are quarrelling. If we like to quarrel, that's a different matter, but if want to stop quarrelling we say, 'Let's talk about it, let's see why we quarrel.' And then we find we are quarrelling about opinions, I want this and you want something different. And thereby we begin to communicate with each other and ultimately come to some point where we both of us agree. So similarly, together, to live a life, the art of living so that it is completely orderly. That is the art of living. Dus orde is alleen mogelijk als we de aard van wanorde begrijpen. En de aard van wanorde kan volledig weggevaagd worden. Als ik ruzie maak met mijn vrouw, of mijn vrouw maakt ruzie met mij, onderzoek ik waarom we ruzie maken. Als we het leuk vinden om ruzie te maken, is dat een andere zaak, maar als ik wil stoppen met ruzie maken zeggen we: "Laten we erover praten, laten we kijken waarom we ruzie maken." En dan ontdekken we dat we ruzie maken over meningen, ik wil dit en jij wilt wat anders. en zo beginnen we met elkaar te communiceren en komen uiteindelijk op een punt waarop we het allebei eens zijn. Dus op dezelfde manier samen een leven leiden, de kunst van het leven, zodat het volkomen ordelijk is. Dat is de levenskunst.
28:06 Then, the art of living implies that there should be no fear. Right? Shall we go into it? Are you interested in it? We are saying that the art of living demands that there should be no fear at all – fear of psychological security, fear of death, fear of not becoming something, fear of losing, gaining – you know, the whole problem of fear. Shall we talk about it together? Whether it is possible to be free completely of fear, because a brain that is frightened, a brain that is frightened is a dull mind, a mind that is not capable of observing, living. Aren't you all frightened? Be a little honest with it. We are all frightened, inwardly. We will first examine the inner, then we'll look at the outer, not the other way round. You understand? We all want physical security, that's what everybody demands – money, position, safety, security physically. But we never enquire into the security, certainty, inwardly. Because the inward activity shapes the outer, controls the outer. Right? You understand it? De kunst van leven houdt dan in dat er geen angst zou moeten zijn. Zullen we hierop ingaan? Bent u hierin geïnteresseerd? We zeggen dus dat de kunst van het leven vereist dat er totaal geen angst zou moeten zijn - angst voor psychologische onzekerheid, angst voor de dood, angst om niet iets te worden, angst om te verliezen, om te verwerven, weet u, het hele probleem van de angst. Zullen we hier samen over praten? Of het mogelijk is totaal vrij te zijn van angst, omdat een geest, een brein dat angstig is, een brein dat angstig is, is een afgestompte geest, een geest die niet in staat is te observeren, te leven. En bent u niet allemaal angstig? Wees een beetje eerlijk. We zijn innerlijk allemaal angstig. We zullen eerst het innerlijke onderzoeken, en dan zullen we naar het uiterlijke kijken, niet andersom. Begrijpt u? Wij willen allemaal fysieke geborgenheid, dat verlangt iedereen - geld, positie, veiligheid - fysieke geborgenheid. Maar we onderzoeken nooit de innerlijke geborgenheid, de innerlijke zekerheid. Omdat de innerlijke activiteit het uiterlijke vormt, het uiterlijke controleert. Akkoord? Begrijpt u dit?
30:56 So, we are asking, the art of living consists not only having complete order, but also to be totally, psychologically, inwardly free of fear. Is that possible? Because we have lived with fear from childhood. Fear of the husband, fear of the wife, fear of not achieving, fear of not fulfilling, fear of not being satisfied – you know the nature of fear, I am sure, all of you. So, we are asking what is the nature and the structure of fear. Ask yourself the question first. What is fear, how does it arise, what is the cause of it, the root cause of it? I may be afraid of darkness, I may be afraid of public opinion, I may be afraid of somebody who is going to beat me up. There are various forms of fear. So shall we deal with the various forms one by one – your particular fear, her particular fear, or my particular fear – or shall we go together and find out the root of it, the cause of it? Right? Which do you want? The various branches of fear, or the very hidden root, hidden nature of fear? You understand? What is the root of fear? The speaker is asking you this question, and if you will kindly be honest this evening – you can be dishonest afterwards, that's your nature, that's what you want – but for this evening find out for yourself what is the root of it, what brings all this fear about. Because fear is most destructive. In it, one lives in an enclosed... a sense of physical nervous tension, feeling small, frightened, you know, the feeling of fear, and where there is fear every kind of neurotic action takes place, irrational, pretending to be rational. So it is important to find out for yourself what is the root of it. Or are there many roots of it, or only one single root? Probably you have not thought about this, you are too busy earning money, you are too busy worrying about your states, you haven't probably ever given thought or enquiry to find out if you can live without fear. Dus we vragen ons af of de kunst van leven niet alleen volledige orde inhoudt, maar ook psychologisch, innerlijk geheel vrij zijn van angst. Is dat mogelijk? Omdat we vanaf onze jeugd met angst hebben geleefd. Angst voor de echtgenoot, voor de vrouw, angst om niets te bereiken, angst om onvoldaan te zijn, niet tevreden te zijn - u kent de aard van de angst, allemaal, daar ben ik zeker van. Dus we vragen ons af wat de aard en structuur van angst is. Stel eerst uzelf deze vraag. Wat is angst, hoe ontstaat het, wat is de oorzaak, de wortel ervan? Ik kan bang zijn voor het donker, ik kan bang zijn voor de publieke opinie, ik kan bang zijn voor iemand die van plan is mij te mishandelen. Er zijn verschillende vormen van angst. Zullen we dus een voor een die verschillende vormen behandelen - uw speciale angst, haar speciale angst, of mijn speciale angst - of zullen we samen de wortel, de oorzaak ervan ontdekken? Akkoord? Wat wilt u? De verschillende takken van angst of de verborgen wortel ervan, de verborgen aard van angst? Begrijpt u? Wat is de wortel van angst? Kijk ernaar - de spreker stelt u deze vraag, en vraagt u vriendelijk deze avond eerlijk te zijn - naderhand kunt u weer oneerlijk zijn, dat is uw aard, dat is wat u wilt - maar vanavond moet u voor uzelf ontdekken wat de wortel ervan is, wat al deze angst veroorzaakt. Want angst is bijzonder destructief. Als je leeft in een ingesloten... een gevoel van fysieke, nerveuze spanning, je klein voelt, angstig, het gevoel van angst, en waar angst heerst, vinden er allerlei neurotische acties plaats, irrationele, die zich voordoen als rationele. Dus is het belangrijk voor jezelf de wortel ervan te ontdekken. Of zijn er vele wortels, of één enkele wortel? Waarschijnlijk heeft u hier niet over nagedacht, u hebt het te druk met geld verdienen, u hebt het te druk met piekeren over uw situatie, u heeft er waarschijnlijk nooit over nagedacht of onderzocht of u zonder angst kunt leven.
35:51 Change from 'what is' to 'what should be' is one of the causes of fear. I may not ever arrive there, so I am frightened of that too. I am also frightened of what is going on. I am also frightened of the past. Right? So we are trying together – not accepting what the speaker is saying – to find out. That requires honesty, scepticism, not accepting a thing that the speaker is saying, but to see for ourselves the essence and the structure of fear. Right? What is fear? Not what we are afraid about. I am afraid about death – suppose – because I am getting old and I am getting frightened. We are not asking what you are afraid of, but what is fear 'per se', in itself. You understand? Are you getting tired? All right. So what is fear itself? How does it come about? We will go together into the investigation of it, but you must together share it, not verbally accept it. Then if you verbally accept it, theoretically or intellectually, at the end of it you are still frightened. And that's a waste of time, your time and the speaker's time. But if you and the speaker can walk together, journey together into the whole nature of fear, and you yourself capture the truth of the cause of fear, then you are free. Unless you want to be frightened for the rest of your life – you may like it, because people do love some kind of fear because that makes them feel at least they have something to hold on to. Veranderen van "wat is" naar "wat zou moeten zijn" is een van de oorzaken van angst. Ik zou dat wel eens niet kunnen bereiken, dus daar ben ik ook bang voor. Ik ben ook bang voor wat er gaande is. Ik ben ook bang voor het verleden. Akkoord? Dus we proberen het samen - niet accepteren wat de spreker zegt - te ontdekken. Dat vereist eerlijkheid, scepsis, niet accepteren wat de spreker zegt, maar voor onszelf de essentie en de structuur van angst zien. Wat is angst? Niet waar we bang voor zijn. Veronderstel dat ik bang ben voor de dood, omdat ik oud word begin ik bang te worden. We vragen niet waar u bang voor bent, maar wat angst op zich is, als zodanig. Begrijpt u? Begint u moe te worden? Oké. Dus wat is angst als zodanig? Hoe ontstaat het? We zullen dit samen onderzoeken, maar u moet meedoen, het niet letterlijk accepteren, Want als u het verbaal accepteert, theoretisch of intellectueel, dan bent u aan het eind nog steeds angstig. En dat is een verspilling van tijd, uw tijd en de tijd van de spreker. Maar als u en ik, de spreker, samen kunnen optrekken, samen afreizen in de gehele aard van de angst, en u ontdekt zelf de waarheid omtrent de oorzaak van angst, dan bent u vrij. Tenzij u de rest van uw leven angstig wilt blijven - en u zou dat fijn kunnen vinden, omdat mensen houden van een bepaalde vorm van angst, omdat dat hen het gevoel geeft dat zij dan tenminste iets hebben om zich aan vast te houden.
39:10 What is the past? Please listen, we are talking about fear. What is the past, what is the present, and what is the future? The past is all that you have accumulated as memory, the remembrance of things gone, and the present is the past, modifying itself to the future. Right? This is the actual fact. So you are the past memories, past remembrances, past accidents, the whole accumulation of the past. You are that. You are the bundle of memories. That's a fact. If you had no memories you don't exist. So you are that. The past – please listen – is time, isn't it? The past has been gathered through time. I have had an experience, a week ago, that experience has left a memory, and that memory is born from the past experience, which is, when I use the word 'past', it's already time. Right? Agreed? So it is time. The past is time. And also the past is memory, knowledge, experience. Right, sirs? The past is experience, knowledge, stored in the brain as memory, and from memory thought arises. This is a fact. So time, which is the past, and also memory, which is the past, so time and thought are the same, they are not separate. Are you understanding this? Are we together? A little bit? Wat is het verleden? Luistert u alstublieft, we praten over angst. Wat is het verleden, wat is het heden en wat is de toekomst? Het verleden is alles wat u als herinnering heeft vergaard, de herinnering aan voorbije dingen, en het heden is het verleden, dat zichzelf wijzigt in de toekomst. Akkoord? Dit is een feit. Dus u bent de voorbije herinneringen, voorbije herdenkingen, voorbije voorvallen, - de hele opeenstapeling van het verleden. Dat bent u. U bent een bundel herinneringen. Dat is een feit. Als u geen herinneringen had, bestond u niet. Dus dat bent u. Het verleden - luistert u alstublieft, is tijd, nietwaar? Het verleden is bijeen vergaard door tijd. Ik had vorige week een ervaring, die ervaring heeft een herinnering achtergelaten en die herinnering wordt geboren uit de ervaring in het verleden. en als ik het woord "verleden" gebruik, is dat tijd. Akkoord? Bent u het ermee eens? Dus het is tijd. Het verleden is tijd. En het verleden is ook herinnering, kennis, ervaring. Akkoord, mijnheer? Het verleden is ervaring, kennis, opgeslagen in het brein als herinnering en vanuit herinnering ontstaat denken. Dat is een feit. Dus tijd, wat het verleden is, en ook herinnering, wat het verleden is, dus tijd en denken zijn hetzelfde. Zij zijn niet gescheiden. Begrijpt u dit? Zijn we nog een beetje samen?
42:31 So, we are asking, fear is both time and thought. I did something a week ago, which caused fear, I remember that fear, and I want to prevent that happening again. So there is the past incident which caused fear, and it is recorded in the brain as memory. That recording is time. Right? This speech, this talk, is being recorded, this recording is time, between the word and the thing, that is time. I hope you understand all this. And thought is also time, because thought comes into being through memory, through knowledge, through experience, so thought and time are similar, together they are not separate. Right? And we are asking, is that the root of fear? Time and thought, time-thought? That is, I am afraid of death. Right? I am still young, old, whatever, I am healthy, but death is waiting for me, and I am afraid of death. That is, I have put it away from me, but I am still afraid of that. Aren't you all afraid of death? Yes? No? You must be strange people if you are not afraid of death. Dus vragen we ons af, angst is zowel tijd als denken. Een week geleden deed ik iets dat angst veroorzaakte, ik herinner me die angst, en ik wil voorkomen dat dat nog eens gebeurt. Dus er is het vroegere voorval dat angst veroorzaakte, en dat wordt opgeslagen in het brein als herinnering. Dat registreren is tijd. Akkoord? Deze toespraak, deze lezing, wordt geregistreerd, deze registratie is tijd, tussen het woord en het ding, dat is tijd. Ik hoop dat u dit alles begrijpt. En denken is ook tijd, omdat denken ontstaat door herinnering, door kennis, door ervaring, dus denken en tijd zijn hetzelfde, samen, zij zijn niet gescheiden. Akkoord? En we zeggen, we vragen ons af, is dat de wortel van angst, tijd en denken, tijd-denken? Dat wil zeggen, ik ben bang voor de dood. Akkoord? De dood is - ik ben nog jong, oud, of wat dan ook, ik ben gezond - maar de dood wacht op mij, en ik ben bang voor de dood. Dat wil zeggen, ik heb het van me af gezet, maar ik ben er nog steeds bang voor. Bent u niet allemaal bang voor de dood? Ja? Nee? U moet wel erg vreemde mensen zijn als u niet bang bent voor de dood.
45:10 So, fear, the root of fear, is thought-time. Don't say 'How am I to stop time and thought?' If you say 'how' then you demand a system, a method, then you will practise that method which means time. Right? So you are back again in the same old pattern. Have you understood? But if you understand, grasp, have an insight into the nature of fear and the causation of fear, which is thought and time, if you really grasp that, then hold it, don't run away from it ! Look... I don't know why I should explain all these things, they are all so simple. But you are all very complicated people, too intellectual, too learned, too experienced, you can never meet anything simply. We'll go into it. Dus angst, de wortel van angst, is denken-tijd. Zeg niet: "Hoe moet ik tijd en denken stoppen?" Als u zegt "hoe", dan eist u een systeem, een methode, dan wilt u die methode toepassen, hetgeen tijd betekent. Dus bent u weer terug in hetzelfde oude patroon. Heeft u dat begrepen? Maar als u het begrijpt, beseft, inzicht hebt in de aard van angst en de oorzaak van angst, wat tijd en denken is, als u dat werkelijk beseft, houd het dan vast, ren er niet van weg. Kijk... Ik begrijp niet waarom ik al deze dingen zou moeten uitleggen, ze zijn allemaal zo eenvoudig. Maar u bent allemaal erg gecompliceerd, te intellectueel, te geleerd, te ervaren, u kunt nooit iets eenvoudig benaderen. We zullen erop ingaan.
46:53 Fear arises from something that has happened before. I have had a toothache, go to the dentist, he heals it, but it has been recorded, the pain has been recorded. Where there is a recording there must be the memory and saying 'I hope it will not happen again tomorrow.' So, the pain of yesterday is recorded, then the memory, which is the recording, says, 'I hope I won't have it' – the whole process of that is fear. Right? If you understand the principle of it, the fundamental nature of fear, then you can deal with it, but if you are escaping from fear, trying to rationalise it, trying to say, 'How am I, tell me, help me to escape from it', then at the end of it, as you are, for the rest of your life you are frightened. Right? Angst ontstaat uit iets dat eerder is gebeurd. Ik had kiespijn, ik ga naar de tandarts, hij geneest het, maar het is geregistreerd, de pijn is geregistreerd. Als er een registratie bestaat, dan moet er de herinnering zijn die zegt: "Ik hoop dat dit morgen niet nog eens gebeurt." Dus de pijn van gisteren wordt geregistreerd, en dan zegt de herinnering, die de registratie is, "ik hoop het niet nog eens te krijgen" - dit hele proces is angst. Akkoord? Als u het principe hiervan begrijpt, de fundamentele aard van angst, dan kunt u ermee omgaan, maar als u wegvlucht van angst, het probeert te rationaliseren, probeert te zeggen, "wat moet ik doen, zeg het me, help me het te ontvluchten," dan bent u tenslotte voor de rest van uw leven angstig.
48:24 So the root of fear is time-thought. If you understand that – see the beauty of it, the subtlety of it. And the other thing is : people are afraid – as you are – most human beings throughout the world are afraid of death. That's one of the fundamental fears of life. And we all know death is for everybody, for you and the speaker. That's an absolute certainty. Right? You can't escape from that. You might live longer by not wasting your energy, by leading a simple, sane, rational life, but however way you live, death is inevitable. Would you accept that? Not accept – it is a fact. Would you face that fact? You are going to die ! So is the speaker. You – who are you? Who are you, sirs and ladies – who are you? Your money, your position, your capacity, your dishonesty, your confusion, your anxiety, your loneliness, your bank account – you are all that, aren't you? Be simple and honest. It is so ! Dus de wortel van angst is tijd-denken. Als u dat begrijpt ziet u de schoonheid ervan, de subtiliteit. En er is nog iets anders: mensen zijn bang - net als u - de meeste mensen over de hele wereld zijn bang voor de dood. Dit is een van de fundamentele angsten van het leven. En we weten allemaal dat de dood voor iedereen komt, voor u en de spreker. Dat is een absolute zekerheid. Akkoord? U kunt daaraan niet ontsnappen. U zult misschien langer leven door uw energie niet te verspillen, door een eenvoudig, verstandig, rationeel leven te leiden, maar hoe u ook leeft, de dood is onvermijdelijk. Akkoord? Kunt u dat accepteren? Niet accepteren - het is een feit. Kunt u dat feit onder ogen zien? U gaat dood, net als de spreker. U - wie bent u? Wie bent u, dames en heren - wie bent u? Uw geld, uw positie, uw capaciteiten, uw oneerlijkheid, uw verwarring, uw angst, uw eenzaamheid, uw bankrekening - dat bent u allemaal, nietwaar? Wees eenvoudig en eerlijk. Het is zo!
51:01 And we are asking, what is the art of living when we are going to die? It is there, whether you like it or not. What is the art of living so that one is not afraid of death? You understand? Let's go into it. Let's go into it, not verbally, not intellectually, not theoretically, but actually, so that you know what death means. We are not advocating suicide. There are certain philosophers, the existentialists and others, who say life is a perpetual going up the hill and coming down the hill, pushing up the hill, and after you reach a certain height, coming down. And life, such a life has no meaning, therefore commit suicide. Do you understand? We are not saying that is the way to live, that's not the art of living. But we are asking ourselves, why are we afraid of death. Whether we are young, old, and so on, why is there this torment of which we are so... – it may be conscious or unconscious. And the fear of death is also suffering. Right? Suffering in leaving my family, suffering – you know, all the things I have accumulated, and I am leaving all that. So, the art of living is not only to find out how to live our daily life, but also to find out what the significance of death is, while living. Right? En we vragen ons af wat de kunst van het leven is als we doodgaan. Dat gebeurt, of u dat leuk vindt of niet. Wat is de kunst van leven, zodat men niet bang is voor de dood? Begrijpt u? Laten we erop ingaan. Laten we erop ingaan, niet met woorden, niet intellectueel, niet theoretisch, maar feitelijk, zodat u weet wat de dood betekent. We bepleiten geen zelfmoord. Er zijn bepaalde filosofen, de existentialisten en anderen, die het leven vergelijken met continu de heuvel op en af gaan. iets tegen de heuvel duwen en heb je een bepaalde hoogte bereikt, dan weer naar beneden komen. En een dergelijk leven heeft geen betekenis, pleeg daarom zelfmoord. Begrijpt u? We zeggen dat dit niet de manier van leven is. Dat is niet de kunst van het leven. Maar we vragen ons af waarom we bang zijn voor de dood. Of we nu jong of oud zijn, enzovoort, waarom is er deze kwelling waarvan we zo... - het kan bewust of onbewust zijn. En de angst voor de dood betekent ook lijden. Lijden vanwege het verlaten van mijn familie, lijden - weet u, al die dingen die ik heb vergaard, en ik laat dat allemaal achter. Dus de kunst van leven is niet alleen ontdekken hoe je je dagelijks leven moet leiden, maar ook ontdekken wat de betekenis van de dood is, terwijl je leeft. Akkoord?
54:03 What is death? There is the biological, organic ending through disease, through old age, through accident, through some misfortune – I go down the street, a brick may fall on me by chance and I am killed. So what do we mean by dying? If we can understand that then life and death can live together. You understand? Not death at the end of one's whole… when the organism ends, but to live together, to live with death and life. Have you ever asked this question? Probably not. You ask that question. Put it to yourself, this question whether it is possible to live – which is the art of living – living, and living with death. Then to find that out you must find out what is living. Right? Which is more important, dying or living? Before or after? You understand my question? Most people are concerned with after, whether there is reincarnation, all that kind of stuff. But they never ask, which is more important, the living, which is an art... If there is right living, perhaps death is also part of right living, – you understand – not at the end of one's stupid life ! Wat is de dood? Er is het biologische, organische einde door ziekte, door ouderdom, door ongeluk, door een tegenslag, - ik loop op straat, een steen raakt mij bij toeval en ik word gedood. Dus wat bedoelen we met sterven? Als we dat kunnen begrijpen dan kunnen leven en dood samengaan. Begrijpt u? Niet de dood aan het einde van iemands hele... als het organisme eindigt, maar ermee leven, leven met de dood én het leven. Heeft u deze vraag ooit gesteld? Waarschijnlijk niet. U stelt die vraag. Stel uzelf deze vraag, of het mogelijk is te leven, - de kunst van het leven, leven, leven met de dood. Om dat te ontdekken moet u eerst ontdekken wat leven is. Wat is belangrijker, sterven of leven, ervóór of erna? Begrijpt u mijn vraag? De meeste mensen zijn bezorgd over erna. Of er reïncarnatie bestaat, al dat soort dingen. Maar zij vragen zich nooit af wat belangrijker is, het leven, dat een kunst is... Als er een juiste manier van leven bestaat, dan is de dood daar misschien ook deel van, begrijpt u? Niet aan het eind van iemands onzinnige leven.
56:38 So one must enquire first, what is living. You answer it, sir. We will discuss it, have a dialogue about it, but you have to answer that question for yourself. Which means, what is your life? What's your daily life, which is what your life is, a long series of daily lives. What are those long series of lives? Pain, anxiety, insecurity, uncertainty. Right? Some kind of illusory devotion to some entity which you have invented, some kind of fanciful, illusory existence, a make-believe life, having faith, having belief – all that is what you are. Right? You are attached to your house, to your money, to your bank, to your wife, children. Right? You are attached, hold, right? This is your life. Would you contradict that? Would you contradict that? The description, which the speaker has pointed out, that you live a constant struggle, constant effort, comfort, pain, loneliness, sorrow – that's your life. And you are afraid to let that go. And death says, 'My friend, you can't take it with you. You can't take your money, your family, your knowledge, your beliefs.' Death says you have to leave all that behind. Right? Would you agree to that? Or do you deny that? Face it, sirs. Dus moet je eerst onderzoeken wat leven is. U beantwoordt het, mijnheer We zullen het bespreken, er een dialoog over voeren, maar u moet die vraag voor uzelf beantwoorden. En dat betekent, wat is uw leven? Wat is uw dagelijks leven, want uw leven bestaat uit een lange aaneenschakeling van dagelijks leven. Wat is die lange aaneenschakeling van dagelijks leven? Pijn, angst, onveiligheid, onzekerheid. Akkoord? Een soort ingebeelde aanbidding van een wezen dat u heeft uitgevonden, een soort fantasievol, imaginair bestaan, een namaakleven, vertrouwen hebben, geloven - dat is wat u bent. Akkoord? U bent gehecht aan uw huis, aan uw geld, aan uw bankrekening, aan uw vrouw, uw kinderen. Akkoord? U bent gehecht, vasthoudend. Dit is uw leven. Wilt u dat soms ontkennen? Wilt u dat tegenspreken? De beschrijving, waar de spreker op heeft gewezen, dat u in aanhoudende strijd leeft, aanhoudende inspannning, troost, pijn, eenzaamheid, verdriet - dat is uw leven. En u bent bang dat te laten gaan. En de dood zegt: "Vriend, je kunt het niet meenemen". Je kunt je geld, je familie, je kennis, je overtuigingen niet meenemen." De dood zegt dat je dat allemaal achter moet laten. Akkoord? Bent u het daarmee eens? Of ontkent u dat? Zie het onder ogen, heren.
59:23 So, the art of living is – need I answer it? You see, you are waiting for me to answer it. Look sir, I am attached to my wife, or to a certain conclusion, I am tremendously attached to it. Now, death says to me, 'You can't. When I'll come you'll have to let go.' Now, is it possible for me, living, to let go? Yes, sir ! Will you? Will you let go? Absolute silence. I am attached to my furniture, I have polished it, I have looked after it, it's an old piece of furniture, I won't give it away, it's mine. I have lived with it for years, eighty years. It's part of me. When I am attached to that piece of furniture, that furniture is me. I know you laugh, but you won't let that furniture go. So death says to you, 'My friend, you can't take that desk with you.' So can you be totally free, totally free of that attachment to that piece of furniture? You live with that furniture, but totally free of attachment to that. That is death. You understand? So that you are living, living and dying all the time. Oh, you don't see the beauty of it ! You don't see the freedom that it gives you the energy, the capacity. Where you are attached there is fear, there is anxiety, uncertainty. Uncertainty, fear, causes sorrow. Dus de kunst van leven is - moet ik antwoorden? Ziet u, u wacht tot ik antwoord. Kijk mijnheer, ik ben gehecht aan mijn vrouw, of aan een bepaalde conclusie, ik ben daar enorm aan gehecht. Nu zegt de dood me, "Dat kunt u niet. Als ik kom, moet u het laten gaan". Is het nu mogelijk dat ik het al tijdens mijn leven laat gaan? Jawel mijnheer! Doet u dat? Kunt u het laten gaan? Volkomen stilte. Akkoord? Ik ben gehecht aan mijn meubilair. Ik heb het gepoetst, ik heb ervoor gezorgd, het is een oud meubelstuk, ik wil het niet weggeven, het is van mij. Ik heb er jaren mee geleefd, tachtig jaar. Het is deel van mij. Als ik aan dat meubelstuk gehecht ben, ben ik dat meubelstuk. Ik weet dat u lacht, maar u zult dat meubelstuk niet willen laten gaan. Dus de dood zegt u, "Vriend, u kunt dat bureau niet meenemen." Dus kunt u helemaal vrij zijn, helemaal vrij van die gehechtheid aan dat meubelstuk? U leeft met dat meubelstuk, maar bent helemaal vrij van gehechtheid eraan. Dat is de dood. Begrijpt u? Zodat leven en sterven de hele tijd samengaan. Oh, u ziet de schoonheid hiervan niet! U ziet de vrijheid die het u geeft niet, de energie, het vermogen. Waar gehechtheid is, is angst, er is bezorgdheid, onzekerheid. Onzekerheid, angst, veroorzaken verdriet.
1:02:49 And to go into the question of sorrow – that's part of life. Everyone on earth has suffered, has shed tears. Haven't you shed tears? Your husband doesn't care for you, he uses you and you use him. And you suddenly realise how ugly that is, and you suffer. Man has killed man throughout history in the name of religion, in the name of God, in the name of nationality… Right? So man has suffered immensely. And they have never been able to solve that problem, never suffer. Because where there is suffering there is no love. In suffering there is not only self-pity, there is also fear of loneliness, of separation, of division, a remorse, guilt – all that is contained in that word. And we have never solved this problem. We put up with it, we shed tears and carry the memory of the son, or the brother, or the wife, or the husband for the rest of your life. Is there an end to sorrow? Or must man forever and ever carry this burden? To find that out is also the art of living. The art of living is to have no fear. And also the art of living is to have no sorrow. So to enquire into that complex problem, why man not only has been inhuman but also cruel to other people, brutal, violent, killing by the millions, thousands. And how many people have shed tears over their sons, or their husbands, or their relations, and so on? And we are still carrying on the same old rotten, filthy, brutal game, killing each other. Om op de vraag van verdriet in te gaan - dat is deel van het leven. Iedereen op aarde heeft geleden, heeft tranen vergoten. Heeft u nooit tranen vergoten? Je echtgenoot geeft niet om je, hij gebruikt jou en jij gebruikt hem. En je realiseert je ineens hoe lelijk dat is, en je lijdt. De mens heeft door heel de geschiedenis heen gedood in naam van zijn religie, in naam van God, in naam van zijn nationaliteit. Akkoord? Dus de mens heeft ontzaglijk geleden. En men is nooit in staat geweest dat probleem op te lossen, om nooit meer te lijden. Omdat daar waar lijden is geen liefde is. Lijden is niet alleen zelfmedelijden, er is ook angst voor eenzaamheid, voor afzondering, scheiding, berouw, schuld, dat is allemaal vervat in dat woord. En we hebben dit probleem nooit opgelost. We verdragen het, we vergieten tranen en koesteren de herinnering aan de zoon of aan de broer, aan de vrouw, de echtgenoot voor de rest van het leven. Is er een eind aan verdriet? Of moet men voor altijd deze last dragen? Dat ontdekken is ook de kunst van het leven. De kunst van het leven is geen angst hebben. En de kunst van leven is ook geen verdriet hebben. Dus om dat ingewikkelde probleem te onderzoeken, waarom de mensheid niet alleen onmenselijk is geweest, maar ook wreed voor andere mensen, grof, gewelddadig, miljoenen, duizenden heeft gedood, en hoeveel mensen hebben tranen vergoten over hun zonen, over hun echtgenoten, over hun relaties, enzovoort? En we gaan nog steeds door met hetzelfde oude verdorven, smerige, wrede spel van elkaar doden.
1:07:04 You are going to have, I believe I saw as we came down, a naval show here. Right? Yes, sir. And you are very proud of your army, and your navy, and all that rot ! And every country is proud of its own military instruments to kill thousands of people. And you agree that we should not, and you carry on the next day, never enquiring whether you can stop in yourself violence, why wars exist. Do you realise, sirs, there have been wars for six thousand years – man killing man. The filthiness, the ugliness of it all. And you don't mind. It is happening far away somewhere, and you don't mind. But you are preparing for it too. Toen we hier aankwamen meen ik gezien te hebben dat er een vlootshow komt. Akkoord? Jawel, mijnheer. En u bent erg trots op uw leger en op uw marine, en al die troep. En elk land is trots op zijn eigen militair arsenaal om duizenden mensen te doden. En u bent het ermee eens dat we dat niet zouden moeten doen, en u gaat er de volgende dag weer mee door en onderzoekt nooit of u het geweld in uzelf kunt beëindigen, waarom er oorlog bestaat. Beseft u dat er al zesduizend jaar oorlogen zijn gevoerd - de ene mens doodt de andere. De smerigheid, de lelijkheid van dat allemaal En u vindt het niet erg. Het gebeurt ergens ver weg, en u vindt het niet erg. Maar ook u bereidt zich erop voor.
1:08:51 So that is one of the problems of life, whether it is possible to live without sorrow. What is sorrow? Why, when my son dies – my son, not yours, that's your affair – when my son dies something has broken in me, especially if I am a woman. I have born him in my womb, give birth, and I have nursed him, looked after him, and the pain of all that and the pleasure, the joy of the mother, and then he ends up being killed – for your country. Your honour demands that he'll be killed. You understand all this, don't you? Why do you allow it? Dus een van de problemen in het leven is of het mogelijk is zonder verdriet te leven. Wat is verdriet? Waarom, als mijn zoon sterft - mijn zoon, niet de uwe, dat is uw zaak - als mijn zoon sterft, is er iets in mij gebroken, vooral als ik een vrouw ben. Ik heb hem in mijn schoot gedragen, op de wereld gezet, grootgebracht, voor hem gezorgd, al de pijn en het plezier, de vreugde van de moeder, en dan wordt hij gedood - voor je land, je eer eist dat hij wordt gedood. U begrijpt dat allemaal, nietwaar? Waarom laat u dat toe?
1:10:35 So what is sorrow? Is it that my son, – gone, can never return, though I think we'll meet next life, or in heaven, or in hell – he is gone, that's a fact. But I carry the memory, I keep his picture round my heart. I live on that memory, shedding tears. I can't forget. It is part of my burden. Don't you know all this? Or is the speaker saying something irrelevant? And you have never asked why we suffer. And we have never enquired into sorrow, into suffering, and asked whether it can ever end, not at the end of one's life, but now, today. If you begin to enquire into it – as we are doing now I hope – what is the cause? Is it self-pity? Is it that he was young, fresh, alive – and gone? Is it that I am attached to him? Face all this, sirs ! Is it I am attached to him? And that attachment, what is that attachment? To whom am I attached? To my son? What do I mean by my son? – be rational, logical – what is my son? I have a picture of him, I have an image of him, I want him to be something. Right? I want him to be something, and he is my son. And I am attached desperately because he will carry on my business, he will be better at getting more money. You know, you are all playing this game, you know it very well. And that's one side. And also I have a certain affection for him. We won't call it love, but we'll call it a certain kind of affection. If you loved your son you would have a different kind of education, a different kind of upbringing, not just follow your footsteps. He is the new generation, and a new generation may be totally different from yours, I hope he is. I want him to be a new generation, of a different type of person than me. Not follow what I have been doing – engineer, businessman, and all that business. But I want him to inherit my money, my possessions, my house – you know the game you are all playing. And when he dies everything is broken. That is, my picture of him, my wanting him to be this and that, that just comes to an end, and I am shocked. And I turn to my nephew, my niece, to someone to carry on the same pattern, because I have lots of money or a single room. Don't you know all this? How cruel all this is. And this is one of the causes of great sorrow. Dus wat is verdriet? Is het dat mijn overleden zoon nooit meer terug kan keren, hoewel ik denk dat we elkaar zullen ontmoeten in een volgend leven, of in de hemel of in de hel. Hij is overleden. Dat is een feit. Maar ik koester de herinnering, ik houd zijn foto tegen mijn hart. Ik leef op de herinnering en huil. Ik kan niet vergeten. Het is onderdeel van mijn last. Weet u dit niet allemaal? Of ben ik... zegt de spreker iets onbelangrijks? En u heeft zich nooit afgevraagd waarom we lijden. We hebben nooit verdriet en lijden onderzocht, en gevraagd of het ooit kan stoppen, niet aan het eind van iemands leven, maar nu, vandaag. Als u begint het te onderzoeken - en ik hoop dat we dat nu doen - wat is dan de oorzaak? Is het zelfmedelijden? Komt het omdat hij jong was, fris, levendig - en nu weg is? Komt het omdat ik aan hem gehecht ben? Zie dit allemaal onder ogen, heren. Komt het omdat ik aan hem gehecht ben? En die gehechtheid, wat is die gehechtheid? Aan wie ben ik gehecht? Aan mijn zoon? Wat bedoel ik met mijn zoon? Wees redelijk, logisch. Wat is mijn zoon? Ik heb een foto van hem, ik heb een beeld van hem, Ik wil dat hij iets wordt. Akkoord? Ik wil dat hij iets wordt, en hij is mijn zoon. En ik ben wanhopig aan hem gehecht, omdat hij mijn zaak zal voortzetten, hij zal beter zijn in geld verdienen. Weet u, u speelt dit spelletje allemaal, dat weet u heel goed. En dat is de ene kant. En ik heb ook een zekere genegenheid voor hem. We zullen het geen liefde noemen, maar we noemen het een bepaalde vorm van genegenheid. Als u van uw zoon zou houden zou u hem een ander soort opleiding geven. Een ander soort opvoeding. Niet alleen om in uw voetsporen te treden - hij is de nieuwe generatie, en een nieuwe generatie kan volkomen verschillen van de uwe. Ik hoop dat het zo is. Ik wil dat hij een nieuwe generatie is, een ander soort mens dan ik ben. Die niet volgt wat ik heb gedaan - ingenieur, zakenman, en al dat gedoe. Maar ik wil dat hij mijn geld erft, mijn bezittingen, mijn huis - u kent dat spel dat u allemaal speelt. En als hij sterft, ligt alles in duigen. Mijn beeld van hem, mijn wens dat hij dit of dat zal zijn, dat komt allemaal ten einde en ik ben geschokt. Dan neem ik mijn toevlucht tot mijn neef, mijn nicht, tot iemand die hetzelfde patroon voortzet, omdat ik veel geld heb of een eenpersoonskamer. Weet u dit niet allemaal? Hoe wreed is dit allemaal. En dit is een van de oorzaken van diep verdriet.
1:16:56 And death of course is the final sorrow. But if you are living, with death and life together, then there is no change. You are incarnating every day afresh – not you, a new thing is incarnating every day afresh. And in that there is great beauty. That is creation. Not merely painting a picture, building a house, and architecture, but living with this : death and life. And in that there is tremendous freedom. And freedom implies also, the root meaning of that word 'freedom' is also love. Living, the art of living and the art of dying, together. That brings about great love. And love has its own intelligence, not the intelligence of a cunning mind. Intelligence is something outside of the brain. We will talk about that tomorrow. En de dood is natuurlijk het ultieme verdriet. Maar als je leeft, met de dood en het leven samen, dan is er geen verandering. U wordt elke dag opnieuw geboren - niet u, iets nieuws wordt elke dag weer geboren. En daar schuilt grote schoonheid in. Dat is scheppen. Niet alleen een schilderij maken, een huis bouwen, en architectuur, maar hiermee leven: met de dood en het leven. En daar schuilt enorme vrijheid in. En vrijheid houdt ook in, de oorspronkelijke betekenis van dat woord "vrijheid" is ook liefde. Leven, de kunst van leven en de kunst van sterven tezamen. En dat leidt tot grote liefde. En liefde heeft haar eigen intelligentie, niet de intelligentie van een listig brein. Intelligentie is iets buiten het brein. Daar zullen we morgen over praten.