Krishnamurti - Is psychologische tijd een uitvinding van het denken?

Krishnamurti Subtitles

BR76T3 - Is psychologische tijd een uitvinding van het denken?
Derde openbare toespraak
Brockwood Park, UK
4 september 1976

0:23	Zullen we doorgaan met waar we het laatst over hadden, toen we elkaar hier voor het laatst ontmoetten. We hadden het over relaties, wat zo belangrijk is, want dat is waarschijnlijk de basis van de hele samenleving. Wanneer die relaties constant in conflict zijn, zoals nu, moet onze hele sociale en morele structuur onvermijdelijk corrupt zijn. En we zeiden - als we het ons goed herinneren - dat die relatie, die van buitengewoon belang is, conflicten veroorzaakt, omdat onze relatie gebaseerd is op het proces van het denken - het denkproces bestaat uit geheugen, meten, kennis. En wanneer kennis de relatie verstoort, moet er een conflict zijn - kennis is alles wat men heeft verzameld tijdens eerdere incidenten, het gezeur en wat er allemaal in menselijke relaties voorvalt.
2:10	En deze ochtend, als we mogen doorgaan, moeten we praten over tijd, verdriet, liefde en wat ook buitengewoon belangrijke is in ons leven, namelijk de dood. We hebben nogal een drukke ochtend met zoveel dingen om samen over te praten - en ik hoop dat we dit samen delen, niet alleen luisteren naar een reeks ideeën en woorden, en door verkeerd te luisteren tot een conclusie komen van wat er wordt gezegd en het eens of oneens zijn met die conclusies. Maar wat we proberen te doen, is erover praten als twee vrienden, die zich betrokken voelen bij menselijke problemen en het belang van een radicale transformatie in ons bewustzijn. Daar hebben we het over gehad, en daar gaan we mee verder, vandaag en morgen.
3:51	Wat is tijd? Ik denk dat dit belangrijk is om te begrijpen, want dat kan een factor zijn bij onze angst voor de dood. We moeten dus de aard van tijd begrijpen: niet het wetenschappelijke denkbeeld van tijd of tijdloosheid, maar de werkelijke, psychologische tijd die het denken vorm heeft gegeven Er zijn dus twee soorten tijd: de chronologische, dagelijkse voorvallen - gisteren, vandaag en morgen - en er is de psychologische tijd, de hoop op wat er zal zijn en het bereiken van wat er zou moeten zijn. Dat alles kost tijd. Tijd is een beweging. Volg dit alsjeblieft allemaal bij jezelf, niet als een idee. Tijd is een beweging, net zoals denken beweging is. Dus gedachte en tijd zijn zeer nauw verwant. Er is chronologische tijd - gisteren, vandaag en morgen - de bus of de trein nemen, naar kantoor gaan en dergelijke - tijd volgens een horloge, daglicht, nacht. En er is de gehele aard van tijd, zoals denken het heeft aangebracht in de psyche, in onszelf, dat wil zeggen, 'wat is' en 'wat zou moeten zijn', een beweging van hier naar daar. Is er überhaupt psychologische tijd, of is het werkelijk een uitvinding van denken? Dat wil zeggen, wat is jaloezie, boosheid, wreedheid, geweld - dat is 'wat is'. En om dat te overwinnen hebben we tijd nodig. Dat is de traditionele, aangeleerde, geconditioneerde gedachte dat om 'wat is' te veranderen in 'wat zou moeten zijn', van hier naar daar, je die afstand moet afleggen, tijd en dat is inspanning. Toch? Begrijpen we elkaar? Inspanning, om van hieruit psychologisch naar een doel te gaan en dat einde wordt geprojecteerd door het denken, een voornemen, een doel, een prestatie, verlichting en de rest. Oftewel, de beweging van hier, 'wat is' naar 'wat zou moeten zijn', het ideaal. Dat is wat we hebben geaccepteerd, dat is ons normale denken, of beter gezegd, aangeleerd denken. Het zou weleens neurotisch denken kunnen zijn. Omdat we niet weten hoe we moeten omgaan met ‘wat is’, direct, denken we dat we tijd nodig hebben om te bereiken wat zou moeten zijn. Omdat we niet weten, of niet in staat zijn, omdat we niet begrijpen hoe we om moeten gaan met ‘wat is’ - woede, jaloezie, haat, verdriet en alle immense verwarring die het denken, de mens heeft geschapen in zichzelf en dus in zijn omgeving.
8:26	Dus we hebben tijd nodig. Tenminste, dat denken we. Dat wil zeggen, als alle hoop is verwijderd - hoop is tijd. Toch? Alsjeblieft, volg dit allemaal. Je bent wanhopig, angstig, bang, alle dingen waar mensen doorheen gaan, om dat allemaal in iets te veranderen wat misschien totaal anders is, denken we dat we tijd nodig hebben. Toch? Begrijp dit alsjeblieft goed. Dat wil zeggen, de psychologische tijd - de chronologische tijd en de psychologische tijd. We hebben het over de psychologische tijd. Tijd, zeiden we, is een beweging zoals het denken een beweging is, in tijd. Dus is er een ideaal, het 'wat zou moeten zijn', iets anders dan 'wat is'? Begrijpt u mijn vraag? Ik ben jaloers, je bent jaloers. We kennen alle implicaties van die jaloezie, met de resultaten ervan in de samenleving, in onze relatie met elkaar, en om die afgunst te overwinnen of om eraan voorbij te gaan heb ik wat dagen nodig, weken, maanden, jaren. Is dat zo of is dat een totale illusie? Kan ‘wat is’ onmiddellijk worden gewijzigd, in een oogwenk? Als het kan, bestaat het ideaal, dat wat zou moeten zijn, niet.
11:04	Begrijpen we elkaar? Alstublieft, sommigen van jullie zijn hier misschien voor het eerst en hebben niet naar alle andere lezingen geluisterd, en daarom klinkt dit allemaal nogal vreemd, ongewoon en nogal gek. Maar eigenlijk, als je er heel diep op ingaat, in jezelf, wat belangrijk is, want zoals we al zeiden, ben je de wereld en de wereld ben jij, en waar je ook gaat, ieder mens, van welke kleur, nationaliteit en religie dan ook, heeft deze menselijke problemen van groot verdriet, tranen, gelach, angst, pijn, dat is de gemeenschappelijke factor van mensen. En dus in de wereld, waar je ook bent, waar mensen zijn, ondergaan ze dezelfde psychologische verschijnselen als jij, dus je bent eigenlijk de wereld en de wereld ben jij. Als je dat kunt beseffen, diep kunt voelen, dan wordt het buitengewoon belangrijk dat men zichzelf volledig psychologisch moet transformeren, omdat je dan het totale bewustzijn van de wereld beïnvloedt. Dat geeft je een enorme vitaliteit, energie, kracht als je ziet dat je als de rest van de mensheid bent en daarom is er geen afzonderlijke, individualistische strijd om je eigen specifieke verdriet te overwinnen.
13:10	Dus we zeggen dat het erg belangrijk is om tijd te begrijpen. Tijd maakt deel uit van ons bewustzijn. Tijd is de scheiding tussen 'wat is' en 'wat zou moeten zijn' en de moeite om 'wat is' te veranderen, aan te passen aan 'wat zou moet zijn', dat heeft veel tijd nodig, van hier naar daar. Ik denk dat we dat hele proces in twijfel moeten trekken. Hoewel het traditie is, moeten we het in twijfel trekken, eraan twijfelen. En twijfel is heel belangrijk in het leven. Betwijfelen. Misschien een of twee religies - zoals het boeddhisme - beginnen met alles in twijfel te trekken. Zoals we onlangs zeiden, als je met zekerheid begint, zoals de meesten doen, dan eindig je met niets. Maar als je begint met twijfelen, vragen stellen, sceptisch zijn, proberen te onderzoeken, dan eindig je met duidelijkheid. Dus we twijfelen aan dit idee dat we tijd nodig hebben om 'wat is' te veranderen in 'wat zou moeten zijn', dat is een psychologisch proces. Waarom kun je 'wat is' niet onmiddellijk veranderen zonder een ideaal te hebben? Begrijp je mijn vraag? Een ideaal is een projectie van 'wat is' weg van 'wat is'. Het ideaal bestaat niet. Het is een verzinsel, het ideaal. Wat werkelijk is, is wat bestaat, 'wat is'. We hebben dus te maken met 'wat is', wat werkelijk is, en proberen 'wat is' te veranderen in 'wat zou moeten zijn', wat een illusie is. We zitten dus altijd gevangen tussen het feit en wat een illusie is. Dus als iemand in staat is om heel helder, objectief, onpersoonlijk te denken, is het dan mogelijk om 'wat is' te veranderen, zonder het te veranderen in 'wat zou moeten zijn'?
16:28	Is het mogelijk om bijvoorbeeld afgunst te veranderen - met alle gevolgen van afgunst - zonder het tegenovergestelde te krijgen, namelijk de niet-hebzucht, niet-afgunst, om 'wat is' te veranderen? En je kunt 'wat is' alleen veranderen als je energie hebt die niet wordt verspild door te proberen 'wat is' te overwinnen. Ik vraag me af of ik... Ziet u, nogmaals, traditioneel zitten we vast en zijn we gewend geraakt aan de 'tegenstelling': liefde/haat, geweld/geweldloosheid. Neem geweld als voorbeeld. Geweld zit blijkbaar in de menselijke natuur - woede, competitie, meedogenloosheid, proberen jezelf ten koste van iedereen te manifesteren, de aanbidding van succes, hetzij in de zakenwereld hetzij in de spirituele wereld, wat hetzelfde is. Mensen zijn gewelddadig. Geweld houdt niet alleen fysiek geweld in, er is psychologisch geweld, dat is vergelijking. Waar vergelijking is, is er geweld. Waar imitatie is, is geweld. Waar psychologisch sprake is van het aanvaarden van autoriteit, is er geweld. Imitatie, conformiteit, concurrentie, al deze en vele andere factoren zijn een indicatie voor geweld. Dat is een feit. Dat is 'wat is'. En mensen hebben het tegenovergestelde ervan gemaakt, niet gewelddadig, wat 'geweldloosheid' wordt genoemd. Er is veel over gepraat in India, maar ze zijn even gewelddadig. Is het mogelijk om geweld te veranderen zonder het tegenovergestelde te krijgen? Begrijpt u mijn vraag? Dat wil zeggen, niet imiteren, niet conformeren, niet vergelijken, geen succes zoeken. Als dat mogelijk is, is geweldloosheid niet nodig. Dus omdat we het geweld niet kunnen of willen veranderen, vinden we de geweldloosheid uit en we zeggen: 'Ik zal uiteindelijk geweldloos worden.' Dat is een leuk, comfortabel, lui, illusoir idee. Dit is waar we ons aan overgeven, maar als je echt serieus bent, het aan je hart gaat om totaal geweldloos te zijn, inclusief woede, haat en al de rest, als het je aan het hart gaat om dat te transformeren, heb je energie, de energie die je eerst had verspild in conflict met geweldloosheid.
20:56	Dus het is mogelijk om 'wat is' te transformeren zonder het idee van tijd. Is dit duidelijk? Alsjeblieft, dit is heel belangrijk omdat we op nu op iets ingaan en dat is, als je het over de dood hebt, is er tijd bij betrokken. Dus we moeten echt de aard en de structuur van tijd begrijpen, hoe tijd werkt. Als je zegt: ‘Ik zal zijn’ of ‘Ik moet iets zijn in de toekomst’ houdt dat tijd in, omdat je ontevreden bent met ‘wat is’, je veroordeelt ‘wat is’, je onderdrukt ‘wat is’ of probeert het weg te redeneren en dus gebruik je al die energie of je verspilt al die energie in dit proces, terwijl, als je kijkt naar dit geweld, met alle implicaties en geen idee hebt van het tegendeel, wat een illusie is, dan is er een transformatie. Begrijp je dit? Doe het!
22:37	Dus tijd in meditatie - je moet erachter komen of de tijd stilgezet kan worden. Daarom is het zo belangrijk te begrijpen wat de aard en beweging van tijd is, hoe ons brein erin gevangen zit, ons gehele bewustzijn is gevuld met tijd - tijd die de opgedane kennis is in de vorm van ervaring, wat herinnering wordt, en die herinnering is de opslagplaats van waaruit denken begint. Vanaf het allereerste begin van de mens is dat het proces. Dus je moet je niet alleen verdiepen in de aard van tijd, maar je moet ook erachter komen of de tijd tot een einde is gekomen, of de tijd stilgezet kan worden. Dit is een enorm probleem geweest - snap je?
24:01	Dus nu kunnen we naar het volgende gaan, en dat is, wat is ons leven? Leven en dood. Wat is ons leven? Als je naar ons leven kijkt, wat is het? Het verkeerde werk doen, met elkaar strijden, oorlogen, angsten, veel pijn, gebrek aan relaties in de ware zin van dat woord - er is een relatie tussen twee beelden die je hebt van een ander en die een ander heeft van jou. De relatie is tussen die twee ideeën, tussen die twee gedachten. Dus wat is ons leven? Als je ernaar kijkt, zeer zorgvuldig en zeer serieus, niet doen alsof, niet proberen het te verdoezelen met woorden en met slimme, sluwe gedachten - maar wat is het echt? We verspillen ons leven, nietwaar? En vanaf de geboorte tot de dood is het een constant gevecht, constante inspanning, constante strijd, om te zijn of niet te zijn, om iets te worden of iets niet te worden, om de juiste relatie tot stand te brengen en altijd te falen. Oorlogen, haat, diepe gekwetstheid. Dat is de inhoud van ons gehele bewustzijn, ons leven, los van de biologische groei en het verval. Als je onderzoekt, zoals we dat nu doen - alsjeblieft, doe het samen, als je überhaupt serieus bent, als je niet serieus bent, doe geen moeite. Het is een mooie dag, ga naar buiten en geniet ervan. Maar als je serieus bent, kijk dan naar je leven - plezier, seksueel, andere vormen van plezier, angst en verdriet. Dit is de inhoud van ons bewustzijn in al zijn verscheidenheid, complexe bewegingen in dit beperkte bewustzijn en dat is wat we 'leven' noemen. Met geloof, met twijfel, met bezorgdheid - volg je het? volkomen verwarring, een puinhoop!
27:53	En wat is sterven? Begrijp je mijn vraag? Leven, wat we geweldig vinden en sterven, wat het verschrikkelijkste is wat er kan gebeuren. En daartussenin is er liefde en is er lijden. We hebben uitvoerig over angst gesproken en de noodzaak om volledig, geheel, psychologisch vrij te zijn van angst. Daar zijn we op ingegaan. En we spraken ook samen over, we hebben samen gepraat, niet dat ik heb gepraat en jij geluisterd, we hebben het samen gehad over plezier en de beweging van plezier en het nastreven van plezier. Plezier is totaal anders dan vreugde, plezier kan worden binnengehaald, gecultiveerd; vreugde nooit, het komt. Maar als het komt, neemt de herinnering het over en wordt het plezier. We hebben ook gesproken over extase, wat geen hysterie is, wat niet neurotisch is, maar die extase kan alleen komen wanneer we de betekenis van plezier begrijpen. En we vragen ons af, wat is liefde? Omdat dat blijkbaar een grote rol speelt in ons leven. Dat woord 'liefde' is beladen, net als 'God'.
29:59	We moeten dus ook onderzoeken wat het betekent om lief te hebben en wat het verschil is tussen plezier, liefde en mededogen. Dit is een van de problemen van de mens geweest door de eeuwen heen, in de hele wereld overal waar mensen zijn. Ze eisen, ze willen liefhebben - of bemind worden. En als iemand niet geliefd is, is er alle bezorgdheid, angst, woede, jaloezie, dat sluipt er allemaal in. Dus je moet, als je überhaupt serieus bent, en ik hoop dat je dat bent want we proberen, we houden ons bezig met de complete transformatie van het menselijk bewustzijn. Men moet dus ingaan op de vraag wat liefde is.
31:09	Blijkbaar hebben mensen liefde gereduceerd tot plezier. Toch? Wat vinden jullie? Ja toch? Plezier, seksueel, - liefde, wat ook impliceert: liefde voor je land, liefde voor een boek, liefde voor een foto... Begrijp je? We gebruiken dat woord op een heel bijzondere manier. En ook, ik hou van mijn vrouw of ik hou van mijn man. Dus we moeten op deze vraag ingaan, niet alleen wat het betekent, het woord 'liefde', het woord zelf, zowel in het Sanskriet en als je erin verdiept... hoort het bij verlangen, de betekenis van dat woord. We kijken naar de grondbetekenis van dat woord, 'verlangen'. Ik ga niet in op het Sanskriet, wat het betekent. We moeten dus zien wat verlangen is en wat liefde is. Is verlangen liefde? Alsjeblieft, we onderzoeken, we zijn aan het verkennen, we zeggen niet dat het zo is, of dat het niet zo is, maar samen werken we dit uit. Dus je moet ingaan op wat verlangen is omdat in het leven van de meeste mensen blijkbaar verlangen een grote rol speelt. Dus moeten we het begrijpen. Wat is verlangen? Wanneer je verlangt naar een jurk, wanneer je iets verlangt, wat is dat, die beweging? Er is beslist eerst het zien, het visuele zien, dat zintuiglijk is, dan is er contact, de aanraking, het ruiken, het zien, dan de sensatie. Volg je dit allemaal? Zien, contact, sensatie. Toch? Dan komt er een gedachte op, en de gedachte zegt: 'Die jurk zal me prachtig staan,' dat is de structuur van het beeld. Dus sensatie plus gedachte is verlangen en het beeld. Volg je dit? Je kunt dit heel eenvoudig zien als je naar jezelf kijkt. Dit is het proces dat we doorlopen. Je ziet een mooie vrouw of een mooie auto of mooie man - wat het ook is - zien, contact, sensatie, dan komt de gedachte en het verlangen, en het beeld. Toch?
35:19	Dus vragen we, is liefde verlangen? Dat is sensatie, contact, gedachte of verlangen plus gedachte, en het beeld, het plaatje - is dat liefde? Of liefde heeft niets te maken met verlangen, wat betekent: geen beeld, geen fantasierijke projecties, niet gebaseerd op gevoel. Volg je dit allemaal? Dus je moet erachter komen waar sensatie plus gedachte verlangen is, met zijn beeld. Er is sensatie. Het is normaal dat je zintuigen sterk ontwikkeld zijn, dat is gezond. Iets moois zien, dat hoort bij sensatie. Als het denken het overneemt, wordt het verlangen. Volg dit nu alstublieft. Kun je een mooi mens zien, een ding, een mooie boom - wat het ook is - sensatie, en er geen verlangen bij laten komen, wat het einde van denken is? Ik vraag me af of je dit allemaal begrijpt. Dit is de hoogste vorm van discipline. Begrijp je? Om te zien, sensatie, en helemaal geen gedachte die erbij komt en daarom geen verlangen, geen beeld. Heb je begrepen wat ik zeg? Dat vereist dat je heel erg bewust bent. Dat bespreken we straks, later. Bewustzijn, concentratie en aandacht. We praten er later over.
38:19	Dus is de beweging van het denken liefde? Of heeft liefde helemaal niets met verlangen te maken? Je moet hier achter komen, wat betekent dat je aandacht moet schenken, en je bewust zijn van het proces van verlangen, van gedachten en de natuurlijke sensatie - bewust van deze gehele beweging. Dan vraag je, moet je vragen, is plezier liefde? En als het geen plezier is, wat is dan liefde of verlangen? Alsjeblieft, intellectueel, logischerwijs is dit allemaal waar, Logischerwijs, zogenoemd intellectueel – maar het intellect is een instrument, een fragment van het geheel, en door alleen intellectueel naar de beschrijving te kijken, dan kijk je er maar gedeeltelijk naar en ziet daarom niet het geheel ervan. Dus het intellect moet niet alleen de redelijkheid, de structuur hiervan zien, maar ook de beperking van zichzelf.
40:32	Dus vragen we, is plezier liefde? Plezier is verlangen, de beweging van het denken, sensatie en het nastreven ervan. En als het geen liefde is, wat is het dan? Kan er jaloezie zijn als er liefde is? Kom op, mensen. Degenen die een vriendin of vriend, een man of vrouw hebben, en dergelijke. Kan er liefde zijn als er gehechtheid is, als je haat, boos bent, als je gekwetst wordt door een ander, is er dan liefde? Dus als niets hiervan liefde is dan is het woord niet het ding. Begrijp je? Dan is het woord 'liefde' niet de werkelijke toestand, de realiteit ervan, de waarheid ervan. Wat is dan de relatie tussen liefde en compassie? Snap je het? Het woord 'compassie' betekent passie voor iedereen, passie voor alles wat leeft. Dat is de betekenis van dat woord. Maar die compassie kan niet bestaan als je in jezelf gefragmenteerd, uiteengevallen bent, wanneer er haat is en wanneer er lijden is.
42:51	We moeten dus onderzoeken wat lijden is. Waarom lijden we, psychologisch, niet biologisch, fysiek - dat kunnen we begrijpen als we ingaan op de vraag waarom mensen over de hele wereld deze kwelling van het lijden dragen? Ben je geïnteresseerd in dit alles? Niet geïnteresseerd, dat is het verkeerde woord, ben je bezorgd over dit alles? Hoeveel tijd ben je bereid hieraan te besteden? Tijd, in de zin van... Begrijp je? Of ben je alleen vanochtend bezorgd, een uurtje en val je dan terug in onze oude tradities, onze oude manieren van leven, die helemaal geen betekenis hebben, en herinner je je af en toe wat er is gezegd in deze tent, in deze grote tent, en zeg je: 'Dat is waar, ik moet teruggaan en er iets aan doen,' om het de volgende minuut weer te vergeten. Of zet je je hier echt, helemaal, volledig voor in? Alleen dan zal je echt begrijpen wat dit allemaal betekent, hoe je een totaal ander leven kunt leiden.
44:44	Dus we vragen ons nu af waarom mensen psychologisch lijden, wat een grote invloed heeft op het fysieke lijden. Als er geen lijden is, psychisch, zou dat weleens effect kunnen hebben op je hele lichaam. er is dan geen psychosomatische ziekte. We moeten dus heel diep op deze vraag ingaan, waarom mensen lijden. Alle religies – de oosterse religies en de westerse religies – de oosterse religies hebben een zeer duidelijke definitie waarom mensen lijden: volgens hen, zo zeggen ze: 'Wat je in het verleden hebt gedaan, daar betaal je nu voor', wat in het Sanskriet 'karma' wordt genoemd. Het Sanskrietwoord 'kar' betekent doen, handelen. Als u niet juist hebt gehandeld, correct - niet volgens een patroon, volgens de traditie - als je in jezelf goed hebt gehandeld, naar waarheid dan is er geen spijt van die actie, dan is die actie totaal. Dit is wat wij zeggen, niet wat de hindoes zeiden. De oude hindoes zeiden: 'Je hebt vele levens. Voor elk leven, tenzij je correct handelt, zal je betalen in een volgend leven, daarom lijd je in het volgende leven en daarom leer je van lijden hoe juist, correct te handelen, accuraat voor het volgende leven.' Volg je het?
47:11	Hier in de christelijke wereld, heb je het lijden opgegeven, het lijden op de schouders van één man gelegd en zo zeer comfortabel het probleem opgelost. Maar eigenlijk lijd je. Je hebt het symbool - wat nogal een ongelukkig symbool is - je hebt het symbool, en hoewel je hebt gezegd dat hij voor ons lijdt, toch gaan we door met lijden. Dus laten we het symbool vergeten, laten we dat allemaal vergeten en zie waarom mensen in de wereld, jullie, lijden, zulke pijnen doorstaan, tranen, eenzaamheid. Begrijp je dit allemaal? Wat is lijden? Wat is verdriet? En waarom zouden we moeten lijden? Zal het onze geest zuiveren - mogen we dat woord even gebruiken? – zal het onze harten reinigen omdat we lijden? Integendeel, dat heeft het niet gedaan. We moeten dus heel diep op deze vraag ingaan. Wat is lijden? Er zijn vele vormen van. Een daarvan is eenzaamheid. Toch? Een sterk gevoel van eenzaamheid – eenzaamheid is het gevoel, de realiteit, dat je volledig bent afgesneden van alle relaties, van alles, volledig geïsoleerd. Toch? Weet je dit allemaal niet? Geïsoleerd, eenzaam en niet wetend wat te doen met die eenzaamheid loop je ervoor weg, ontsnap je en ben je bang, verberg je het en doet allerlei... je raakt gehecht en zo. Dus als je die eenzaamheid niet begrijpt, is lijden onvermijdelijk. Volg je dit? Alsjeblieft, ontmoeten we elkaar of praat ik tegen mezelf in mijn kamer?
50:11	Dat is dus een van de factoren. Dan de factor dat je iemand aardig vindt of van iemand houdt – dat woord tussen aanhalingstekens - je 'houdt' van iemand, en die persoon keert zich van je af en je blijft achter – opnieuw geïsoleerd, jaloers, haat, gevoel van verlies, frustratie, schuldgevoel, alles wat bij lijden hoort. Dan is er het lijden omdat je iemand hebt verloren die je heel erg 'liefhad' - opnieuw tussen aanhalingstekens - en hij is dood – je zoon, vrouw, echtgenoot of wat het ook is, een ander mens is dood, en je lijdt, niet alleen door zelfmedelijden maar ook omdat je gehecht bent aan die persoon en je plotseling verloren voelt en op dat moment van overlijden is er een grote schok, zowel biologisch als psychologisch. Toch? En vele andere vormen van lijden.
51:59	En mensen lijden en vinden zoveel verklaringen voor dat lijden – 'God is rechtvaardig, hij weet waarom ik lijd, uiteindelijk zal hij mijn leed wegnemen.' Lijdend en troost zoekend in een of andere theorie, in een wet, in een geloof. Of de christelijke wereld zegt: 'Heb vertrouwen', enzovoort. Dus wat is het dat lijdt? 'Ik.' Begrijp je? 'Ik lijd.' Wat is dat 'ik', wat ben 'jij'? De vorm, de naam, toch? De naam, de vorm, de verschillende kenmerken – hebzucht, afgunst, pijn, angst, hoop, wanhoop, depressie - een hoop verzamelde ideeën, dat alles ben 'jij'. Niet? Dat zijn allemaal herinneringen, woorden. Dus dat beeld van jezelf lijdt, of dat 'jij' lijdt. Nu, wilt u er alstublieft aandachtig naar luisteren. De mens lijdt. En we zijn eraan ontsnapt, door rede, door logica, door verklaringen, door verschillende vormen van troost, amusement, zowel religieus als gewoon amusement, elke vorm van ontsnapping aan dat lijden. Als je niet ontsnapt en daadwekelijk zonder enige beweging naar buiten toe, volledig bij dat lijden blijft. Erbij blijft - snap je wat ik zeg? Dat wil zeggen, je gaat niet weg bij dat centrale feit van lijden - dat geeft je enorme stabiliteit. Begrijp je dit allemaal? Nee, dat doe je niet!
55:05	Kijk, je lijdt. Zie, begrijp dat lijden niet wordt opgelost door te ontsnappen, door onderdrukking, door elke vorm van rationalisatie. Het lijden is daar. Blijf erbij, volledig, zonder enige beweging. Dat heb je nu toch wel begrepen? De uitleg heb je begrepen, intellectueel of verbaal, de verklaring – maar om het te doen, is een heel andere zaak. Nu, als je het doet, dat wil zeggen, zonder enige beweging van het denken, enige beweging van ontsnapping, onderdrukking of rationalisatie, er volledig bij blijven, dan komt daar passie uit voort. Ik vraag me af of je dit allemaal begrijpt. En dat is compassie. Heb je iets begrepen? Nee. Het maakt niet uit. Kijk, kijk naar jezelf en zie hoe je lijdt, de drang om eraan te ontsnappen, zie de absurditeit van ontsnappen, het rationaliseren, zoeken naar troost, dat is allemaal verspilling van energie, afstand nemen van het centrale feit van lijden. Begrijp je het? Blijf erbij. Dan ondergaat dat lijden een enorme verandering wat passie wordt. Ik heb geen tijd om hier verder op in te gaan, dat is aan jou.
57:24	En ook moeten we ingaan op deze kwestie van de dood. Wil je hier op ingaan? Vraagsteller: Ja.
57:46	K: Waarom? Weet je, alsjeblieft, al deze dingen waar we het over hebben zijn heel, heel serieus en het zijn alleen de zeer serieuze mensen die leven, niet de luchthartige, niet de doorsnee - je weet wel, noem maar op. Alleen iemand die zich diep en grondig om dit alles bekommert, zo iemand leeft. We moeten dus ingaan op deze kwestie van de dood, die erg complex is. We zeiden dat we de kwestie van de tijd moesten begrijpen, afgezien van de chronologische tijd van gisteren, vandaag en morgen – zonsopkomst, zonsondergang – verdeeld in vierentwintig uur, daar hebben we het niet over. Dat is nodig, dat bestaat, en als dat geen rol speelt in je leven, dan mis je je bus. Maar we hebben het over iets anders, psychologisch. Omdat we in wanhoop leven, angstig, is er altijd hoop - hoop dat er morgen iets zal gebeuren. Dat is dus de beweging van de tijd.
59:39	Wat is de relatie tussen tijd en dood? Snap je het? Je hebt tien, vijftig of tachtig of honderd jaar geleefd – een leven dat pijnlijk, beangstigend is geweest, een leeg leven, een verspild leven, en dat leven eindigt, zowel biologisch als psychologisch. Ik ga hier verder op in. En je klampt je vast aan het bekende en vermijdt het onbekende – het bekende lijden, de bekende pijn, het bekende plezier, de bekende angsten – men klampt zich vast aan dat alles wat jij 'leven' noemt. En men is bang om dat alles los te laten, wat je moet doen als de dood komt. Er is dus een tussenruimte tussen leven en sterven, het proces van tijd. Wat is het dan dat sterft? Biologisch hebben we zo onintelligent geleefd, omdat het lichaam biologisch, fysiek, zijn eigen intelligentie heeft. Ik weet niet of je hier iets van afweet, eraan gewerkt hebt. Het heeft een intelligentie, als je het met rust laat en niet bederft door smaak, door gulzigheid, door roken, alcohol, drugs en al die dingen waar je mee te maken hebt. Als je er niet aan meedoet, dat wil zeggen, met smaak, gewoonte, gebruik, traditie, dan heeft het lichaam zijn eigen intelligentie. Dat lichaam sterft organisch, het werktuig sterft. We weten dat. Maar we zeggen ook: 'Er is iets wat ik ben, en dat moet doorgaan, want ik heb tenslotte zoveel ervaring verzameld. Ik wil dat boek uit hebben voordat ik sterf. Ik moet slagen, geef me nog een paar jaar,' en ga zo maar door. Dus wat is het 'ik' - het 'ik' dat zegt: 'Ik wil niet dood, Ik moet een soort continuïteit hebben?' Snap je? Dit is wat we ons hele leven verlangen. Sinds de oudheid, al sinds de Egyptenaren tot op de dag van vandaag, en al voor de Egyptenaren - de oude Egyptenaren, niet de moderne - is dit een probleem. Een continuïteit en een eind. Het verlangen, de enorme drijfveer om door te gaan. 'Mijn plezier wil ik morgen bevredigd zien'. Als je zegt: 'Er is geen morgen', leidt dat tot enorme wanhoop. Snap je?
1:03:44	Dus er is de dood. Dus moeten we samen onderzoeken, zonder enige autoriteit, want ik ben niet je autoriteit of je goeroe. Voor mij zijn goeroes gevaarlijk in het spirituele leven. Je moet zelf achterhalen wat het 'ik' is, hoe het tot stand is gekomen, waarom het zo'n enorme plaats heeft ingenomen in ons leven. en waarom het 'ik' zo bang is voor de dood. Het 'ik' is voortgekomen uit woorden, uit ervaring, uit kennis - het 'ik', wat de vorm is, de naam, de gehele bundel herinneringen, kennis, ervaring, het verleden, plezier, pijn - al dat bewustzijn met zijn inhoud ben 'ik'. Toch? Zie dit alsjeblieft voor jezelf, Je zegt: 'Dat is niet alles wat ik ben, dat is alleen het geheugen, en daarom is het een materieel proces maar er is een 'ik' dat spiritueel is. De hindoes en anderen houden dit vol, en waarschijnlijk sommigen van jullie ook dat er iets is in 'mij' dat spiritueel is. Het 'ik' is de essentie van die geest. Als je zegt dat het 'ik' de essentie van die geest is, verborgen onder allerlei duisternis, als een ui met vele, vele lagen, die essentie van het hoogste ben 'ik' - dat is nog steeds deel van het denken. Toch? Wanneer je het gevoel hebt dat 'ik' de essentie is, maakt dat deel uit van je denkproces. Iemand heeft het in je hoofd geprent of je hebt het zelf uitgevonden. Ik vraag me af of je dit allemaal volgt? Je gelooft het misschien niet, maar het denken heeft dit gecreëerd. Maar denken is een materieel proces, omdat denken kennis is, ervaring opgeslagen als herinnering in de hersenen en die reactie op die herinnering is denken. We hebben dit behandeld, we gaan er niet op in. Dus denken is een materieel proces. Hoewel de gedachte kan zeggen: 'De ziel is in mij' maar het is een materieel proces. Als je zegt: 'Ik heb vertrouwen in God', is dat een materieel proces. Het geloof in God, waarbij God jouw projectie is van wat jij het mooiste vindt, almachtig, noem maar op, het is nog steeds een denkproces. Er is dus niets – alsjeblieft, ga er heel diep op in – er is niets anders dan de beweging van het denken die het 'ik' of de essentie van de ziel heeft geschapen. Het is nog steeds denken, dus het is nog steeds een materieel proces.
1:07:50	Dus men klampt zich vast aan het bekende en men is bang voor het onbekende, namelijk de dood. Toch? Begrijp je dit? Dus tijd is het leven, een lange tussenruimte en de dood. We zeiden dat tijd een beweging is van het denken in de vorm van meten, zoveel levens, zoveel jaren - dat is allemaal meten. Kan die tijd nu stoppen? Dat betekent dat leven en sterven dicht bij elkaar liggen. Begrijp je het? Dit vraagt zoveel uitleg, dit alles. Dat wil zeggen, dood betekent het einde van dat wat is voortgezet. Toch? Zie hoe belangrijk het is dat datgene wat doorgaat mechanisch wordt. Toch? En daarom is er niets nieuws, het denken kan iets nieuws uitvinden, zoals de jet, dat is iets nieuws, of Einsteins theorieën – daar ga ik niet op in. Dus het denken kan iets nieuws uitvinden, maar we hebben het niet over die uitvinding, we bedoelen: het denken kan iets uitvinden dat na de dood komt, maar het is nog steeds de beweging van het denken. We zeggen dus dat dood het einde betekent van een continuïteit, wat tijd is. Dat wat doorgaat houdt tijd in – traditie, in je geloof, in je overtuigingen, in je goden, zit de beweging van de tijd.
1:10:21	Dus zeggen we dat je moet sterven aan de dingen die bekend zijn - nu. Begrijp je mijn vraag? Om te sterven aan je gehechtheden, nu, wat plaats zal vinden als je sterft. Begrijp je het? Ach, snap je? Dit is echt heel serieus want als we sterven, wat gebeurt er dan? Het organisme met zijn hersenen sterft, komt tot een einde, de hersenen gaan achteruit. Het brein dat het geheugen in zijn cellen bevatte als ervaring en kennis, dat brein vergaat. Dus er komt een eind aan het denken. En kan er een einde komen aan het denken tijdens het leven? Begrijp je mijn vraag? Dat wil zeggen, nu te sterven, niet over vijftig jaar, wat niet betekent dat je zelfmoord pleegt, spring niet van de brug. Het betekent te sterven als het om je pleziertjes gaat. Natuurlijk wil je sterven als het om je pijn gaat, dat is makkelijk, dat is wat men wil doen, maar men wil vasthouden aan het plezier, aan het beeld dat je hebt gemaakt over plezier en het nastreven ervan. Dat, wanneer de hersenen achteruitgaan, gaan eindigen. Begrijp je wat ik bedoel...? Dus om onmiddellijk te sterven als het gaat om gehechtheid, jaloezie, angst - sterven. Dat is één probleem. Daarom, wanneer er zo'n dood is, is er een non-continuïteit, wat het einde van tijd betekent. daarom een totaal andere dimensie van bewustzijn. Ik heb geen tijd om daarop in te gaan. Een totaal ander soort bewustzijn, dat niet het bewustzijn is met al zijn inhoud, dat 'ik' ben, maar een totaal ander soort, een dimensie.
1:13:18	Nu, ik sterf niet nu. Je sterft niet omdat je zegt: 'Ik moet wat meer tijd hebben. Alsjeblieft, geef me wat meer tijd. Ik wil genieten van mijn leven. Ik heb een nieuwe auto, een nieuwe vrouw, nieuw plezier, een nieuwe baan, Alsjeblieft, laat me niet onmiddellijk doodgaan.' Dus wat gebeurt er met die man of vrouw? - alsjeblieft, dit is belangrijk om dit allemaal te begrijpen wat gebeurt er met die man of vrouw die zegt: 'Ik ben tevreden met de dingen zoals ze zijn. Ik heb mijn eigendom. Ik heb een goede vrouw, een man, geld op de bank, en de rest zal me worst wezen. Wat gebeurt er met die man als hij sterft? Begrijp je mijn vraag?
1:14:13	Er zijn twee soorten mensen in de wereld: degenen die sterven aan alles wat bekend is – het bekende is de structuur van het denken, samengesteld als het 'ik' - de gehechtheden, de angsten, de eenzaamheid, de wanhoop en uit die wanhoop ontstaat de hoop, aan dit alles sterft hij, aan alles komt onmiddellijk een einde. Het beëindigen van verdriet is het begin van mededogen. Denk erover na. Niet over nadenken, maar doen! Wat gebeurt er met de man die dit allemaal niet doet, die lui is, onverschillig, serieus wordt over iets dat triviaal is, of hij vindt het heel belangrijk om een goeroe te volgen – al die dwaze dingen – wat gebeurt er met die man of vrouw? Begrijp je mijn vraag? Heb je mijn vraag begrepen? Er zijn twee soorten mensen: iemand die elke minuut van de dag sterft aan alles wat hij heeft verzameld, daarom verzamelt hij nooit iets. Begrijp je het? Psychologisch verzamelt hij nooit iets, daarom is er helemaal geen 'ik', de hele tijd. En daar is die andere persoon, wat gebeurt er met hem? Dus wat is die andere persoon? Die ander is de man of de vrouw, de mens, zoals ieder ander mens in de wereld. Hij heeft geleefd in verdriet, in wanhoop, in doodsangst, tranen, net als de rest van de mensen. Dus er is een stroom van verdriet - begrijp je het? - de stroom, de rivier van doodsangst, de rivier van plezier, de rivier van geweld, dat alles, hij zit in die stroom, hij is altijd in die stroom geweest. Toch? Alleen degene die uit de stroom stapt is anders. Zo niet, dan is hij net als de rest. Ik weet dat dit een triest beeld is - begrijp je? – dit is echt heel verdrietig om dit te zien gebeuren. Daarom is de man die dit ziet gebeuren vol meegevoel. Daarom is het zijn verantwoordelijkheid om dit alles over te brengen. Begrijp je wat ik zeg?
1:17:49	Dus onsterfelijkheid is niet dat 'ik' eeuwig overleef, totdat de engel Gabriël op de hoorn blaast, maar er is onsterfelijkheid die verder gaat dan de dood, wanneer de tijd is geëindigd. Begrijp je het? Tijd als beweging van denken en meten, dat is ons bewustzijn. Wanneer dat bewustzijn zichzelf volledig leegmaakt, dan is er een toestand die totaal anders is. Het legen van dit bewustzijn met zijn inhoud maakt deel uit van meditatie, waar we het morgen over zullen hebben.