Krishnamurti Subtitles home


BR85T3 - The relationship of freedom to self-interest



1:03 Die mensen hebben verzocht om medewerking en geld... en ze hebben ook gevraagd of de spreker dat verzoek kan steunen. Ik verzoek u om samen over onderwerpen te praten.
1:34 Wij hebben gesproken over tijd, denken en angst. En zoals gezegd is dit geen lezing met de bedoeling... u over een of ander onderwerp te informeren of te instrueren. Dit is een gesprek tussen u en de spreker. Samen gaan we naar alles kijken wat we als... belangrijk beschouwen in ons dagelijkse leven. Niet alleen naar... ons leven als zakenman, medicus, leraar of wetenschapper, enzovoort... of dat u wilt behoren bij zo'n groep goeroes. We houden ons niet bezig met anderen. Maar we gaan juist een gesprek voeren... waarin geen plaats is voor autoriteit of voor een deskundige. We zijn allemaal leek. En samen gaan we praten over wat we gedaan hebben... tijdens de afgelopen gesprekken en vraag-en-antwoord sessies. En ook gaan we op deze regenachtige en winderige ochtend... - het spijt me, gisteren was het zo'n mooie dag - samen praten over vrijheid, eigenbelang, genot, pijn, verdriet en liefde. En als we nog tijd over hebben zullen we het ook over de dood hebben. Tenminste als u het daarmee eens bent.
4:22 Zoals we eerder al zeiden is dit een tamelijk serieuze groep mensen. In ieder geval is de spreker serieus. Hij heeft zich hier al meer dan 70 jaar mee beziggehouden. Maar alleen een paar gesprekken bijwonen of lezen van wat tekst... zal onze problemen niet oplossen. Dat zal ons niet helpen. En de spreker probeert u niet te helpen. Wees daar alstublieft van overtuigd, en ook dat hij geen autoriteit is... en dus niet iemand is aan wie je hulp kunt vragen. Er zijn anderen die u misschien kunnen helpen. En als u hulp zoekt - als ik daar met alle respect op mag wijzen - laat u het aan anderen over om uw problemen op te lossen... en zij zullen dat doen naar gelang hun eigen verlangens, hun eigenbelang, hun macht, hun positie en al dat gedoe. Dus wij zijn gewone leken die samen praten. Wij gaan samen de feiten onderzoeken... en niet de denkbeelden over een feit, maar de feiten zelf. En wij onderzoeken ook geen ideologieën. Die hebben geen betekenis. En ook geen theorieën, speculaties over wie verlicht is en wie niet. Wie is wat? - dichter bij God dan u? Maar wij gaan samen in op... de kwestie van vrijheid en hoe vrijheid zich... verhoudt tot tijd en hoe tijd zich verhoudt tot denken en handelen. Omdat we leven door te handelen is alles wat we doen handelen. Niet één bepaalde handeling, of dat nu in de zakenwereld, in de wetenschappelijke wereld, of in de speculatieve wereld is die we filosofie noemen. Maar we gaan kijken naar de dingen zoals ze zijn.
7:28 Er is veel anarchie, chaos... en wanorde in de wereld en wie heeft dat alles veroorzaakt? Dat is onze eerste vraag. Wie is verantwoordelijk voor de economische, sociale... en politieke puinhoop die we hebben in de wereld, die leidt tot oorlog? Er worden nu oorlogen gevoerd, verschrikkelijke oorlogen. Is ieder van ons zich daarvan bewust? Niet intellectueel maar feitelijk... in ons dagelijkse leven, het huis waarin we leven, niet alleen het door mensen gebouwde huis, maar in ons innerlijk huis? Realiseren we ons hoe wanordelijk en tegenstrijdig het is? En hoe weinig vrijheid wij hebben? Dat woord vrijheid houdt ook liefde in. Niet alleen vrijheid om te doen wat u wilt en wanneer en waar u dat wilt. Maar zoals wij op deze aarde leven... zoekt ieder van ons zijn eigen vrijheid, zijn eigen vervulling, zijn eigen pad naar verlichting, wat dat ook moge zijn. Zoekt ieder zijn eigen specifieke vorm van religie, bijgeloof, geloof, trouw en alles wat daarmee gepaard gaat zoals hiërarchisch gezag, ongeacht of dat gezag politiek, religieus, enzovoort, is. We hebben dus heel weinig vrijheid. En dat woord wordt zo lichtvaardig gebruikt door elke psychopaat... en door elke mens, of hij nu in Rusland woont waar de tirannie... ontstellend is, of in de zogenaamde democratische wereld. Elke mens heeft innerlijk - bewust of onbewust - vrijheid nodig... - net zoals elke boom vrijheid nodig heeft om te groeien - om dat gevoel te hebben van kwaliteit, waardigheid, liefde. En wat is de relatie tussen vrijheid en eigenbelang?
11:10 Alstublieft, we bespreken dingen samen. U luistert, als ik dat mag zeggen, niet naar een man op het podium. Hij is volstrekt niet belangrijk. En de spreker meent dit oprecht. Hij, de spreker, is niet belangrijk. Maar misschien kunt u luisteren naar wat hij zegt. Zoals twee vrienden dat doen die dingen zeer serieus bespreken. Dus wat is de relatie tussen vrijheid en eigenbelang? Waar trek je de grens tussen vrijheid en eigenbelang? En wat is eigenbelang? Wat is de relatie daarvan tot denken en tot tijd? Alstublieft, al die vragen hebben met vrijheid te maken. Als u in gedachten houdt dat vrijheid niet het vervullen is van... uw eigen ambities, hebzucht, jaloezie, enzovoort, wat is dan de relatie tussen eigenbelang en vrijheid? Weet u wat eigenbelang is? Eigenbelang kan schuilgaan onder elke steen in ons leven. Zo is het toch? Praten we samen? Weet u zeker dat wij samen praten? Niet met een verheven iemand, maar dat we op hetzelfde niveau zitten.
13:46 Wat is eigenbelang? Kunt u dat bewust, weloverwogen onderzoeken? Hoe diep zit het? Hoe oppervlakkig is het? Waar is het noodzakelijk en waar is het helemaal niet op haar plaats? Begrijpt u mijn vraag? Wij vragen ons dat samen af. Eigenbelang heeft veel verwarring in de wereld veroorzaakt, veel wanorde, verwarring en conflict. Ongeacht of dat eigenbelang wordt geïdentificeerd met een land, een gemeenschap, een familie of met God, geloof, godsdiensten, enzovoort. Het is allemaal eigenbelang; streven naar verlichting. In hemelsnaam, alsof je dat kunt nastreven! In dat streven zit ook eigenbelang. En er is ook eigenbelang... wanneer u een huis bouwt, u zich verzekert of een hypotheek neemt. Eigenbelang wordt commercieel gestimuleerd. En wordt ook door alle religies aangemoedigd: ze praten over bevrijding maar zetten eigenbelang op de eerste plaats. We moeten in deze wereld leven. We moeten functioneren. We moeten geld verdienen, kinderen hebben, al dan niet getrouwd zijn. En hoe diep of oppervlakkig zit eigenbelang... in ons leven in de twintigste eeuw? Het is belangrijk dit te onderzoeken. Eigenbelang verdeelt mensen. Zo is het toch? Wij en zij, u en ik, mijn belang tegenover uw belang, mijn familiebelangen tegenover uw familiebelangen, uw land tegenover... mijn land waarin ik veel emoties en belang heb geïnvesteerd, waarvoor ik wil vechten en doden, wat oorlog betekent. Wij investeren ons belang in denkbeelden, geloof, religies, dogma's, rituelen, enzovoort - die hele cyclus. Aan de basis daarvan ligt heel veel eigenbelang.
17:38 Zijn wij in deze wereld in staat om dagelijks... ondubbelzinnig te leven? Met eigenbelang... alleen daar waar het noodzakelijk is - ik gebruik dat woord voorzichtig - alleen waar het lichámelijk nodig is en waar het psychisch, innerlijk, totaal wordt opgegeven? Is dat mogelijk? Begrijpt u? Praten we er samen over? Is het mogelijk voor ieder van ons, zoals we leven in deze zeer, zeer... complexe, prestatiegerichte wereld, verdeeld door instemming en afkeuring, het ene geloof tegenover het andere, de enorme verdeeldheid die er is, - niet alleen individueel maar ook collectief - is het mogelijk om in zo'n wereld de grens te trekken tussen... eigenbelang en psychisch geen enkel eigenbelang? Kunnen we dat? Je kunt er eindeloos over praten als je naar gesprekken en lezingen gaat, of als je naar iemand luistert. Maar hier moeten we het samen observeren. We moeten niet alleen verbaal naar elkaar luisteren, maar ook diepgaand, innerlijk grondig uitzoeken, niet enkel waar mijn eigenbelang ligt, maar grondig, volledig uitzoeken waar eigenbelang in algemenere zin ligt. En kunt u innerlijk, psychisch, leven... zonder de geringste fluistering van eigenbelang, van het zelf, het 'ik', dat de essentie is van eigenbelang? Niemand kan je dat uitleggen. Niemand kan je zeggen: dit is eigenbelang... dat is geen eigenbelang. Dat zou verschrikkelijk zijn. Maar je kunt het voor jezelf uitzoeken. Zeer aandachtig, stap voor stap, zonder tot een besluit... of conclusie te komen. En het zo voor jezelf ontdekken. Want er is niemand die ons gaat helpen. Ik denk dat we daar volledig van overtuigd moeten zijn: niemand gaat ons helpen. Zij kunnen doen alsof ze u helpen, en u ook, maar de werkelijkheid is... dat we na die 2,5 miljoen of 40.000 jaar... we nog steeds hulp zoeken en dat we muurvast zitten. We raken uitgeput.
22:06 Bij het onderzoeken van eigenbelang moeten we ook ingaan op de vraag... wat vrijheid is. Vrijheid impliceert liefde. Vrijheid betekent niet... onverantwoordelijkheid of precies doen wat je wilt. Dat heeft zoveel rotzooi in de wereld gebracht. Wat is de relatie tussen eigenbelang en denken? Onlangs gingen we in op de vraag van tijd en ook van denken, nadenken. Zullen we nog even kort ingaan op wat tijd en denken is? Is dat nodig? Het heeft geen zin dat alsmaar te herhalen. Het wordt nogal monotoon. In ieder geval voor de spreker. Hij moet dus woorden variëren, bijzondere bewoordingen en... de stilte tussen de zinsdelen kiezen, zodat de spreker zich niet verveelt. Maar als je alleen maar naar woorden luistert... en niet handelt dan blijft slechts as over.
24:13 Zoals we zeiden maakt tijd deel uit van de evolutie van het brein. Al 2,5 miljoen jaar lang maakt het daarvan deel uit. Tijd is ook zonsopgang en zonsondergang. Tijd is ook hoop: ik hoop, men hoopt. Tijd is ook herinnering. Tijd is ook alle kennis en ervaring die je hebt opgedaan. De wetenschappelijke, persoonlijke, collectieve, raciale ervaring die je hebt opgedaan is kennis. Tijd is traditie. En denken is gebaseerd op kennis, die weer voortvloeit uit ervaring. Of die ervaring nu persoonlijk, collectief... raciaal of traditioneel is, het blijft kennis. En kennis is altijd beperkt, hetzij in de meest verre toekomst... hetzij in het meest verre verleden. Want kennis is in essentie... opgebouwd uit ervaring, die voortdurend toevoegt aan de bestaande kennis. Dat is wat de wetenschappers doen. Dat is wat wij doen, steeds maar meer toevoegen. En dus is kennis altijd beperkt, altijd. Het verleden, het heden en de toekomst. Tijd is het proces van deze opeenstapeling en dat wordt kennis genoemd. We hadden tijd nodig om naar de maan te gaan, tijd om dat te bedenken, tijd om samen te werken, enzovoort. Dus tijd/denken zijn niet verschillend, zij vormen één enkele beweging. Zo is het toch? Trekken we hierin samen op? Of zijn het alleen maar woorden?
27:06 Dus tijd is niet alleen het verleden, het heden en de toekomst. Het heden dat het verleden verandert en bijgevolg de toekomst. De toekomst van morgen is wat ik vandaag ben. Dus terwijl u nu hier zit, terwijl u luistert, terwijl u misschien oplet, bevat 'het nu' alle tijd. Als u dat werkelijk diepgaand begrijpt... dan heeft verandering totaal geen betekenis. U bent wat u nú bent. En de kwestie is daarbij te blijven en niet te zeggen: 'Nou ja, ik hoop dat ik het verander... ik zal dit worden, ik ben gewelddadig, maar later word ik geweldloos.' Begrijpt u waar we over praten? Trekken we hierin samen op? Wees niet verward. Het is heel eenvoudig. Het is echt verschrikkelijk eenvoudig zodra u er eenmaal goed naar kijkt. Vandaag ben ik gewelddadig. Ik ben al 2,5 miljoen jaar gewelddadig, net zoals u. We waren gewelddadig. Zo is het toch? We hebben geprobeerd het te verhullen met woorden, met verklaringen en... met logische conclusies. Maar we zijn nog steeds gewelddadig. We doden elkaar, verwonden elkaar zowel lichamelijk als geestelijk. We zijn competitief en barbaars. Zo is het toch? Wij zijn gewelddadige mensen. Alles wat er in de wereld gebeurt: het gooien van bommen, de terroristen, alle verschrikkelijke dingen... die de dieren worden aangedaan en die andere mensen worden aangedaan. Weet u dat allemaal niet? Zo is het toch? Wij weten dat allemaal. Wij zijn gewelddadige mensen. Als er nu geen verandering plaatsvindt, nú, op dit moment, in deze seconde, dan zult u morgen nog steeds gewelddadig zijn. Dat is logisch, redelijk. Besteed hier aandacht aan als u wilt. Als ik nu boos, haatdragend of vijandig ben.. dan zal ik dat morgen ook zijn. Zo is het toch? Dat is zonneklaar. Dus het nu bevat het verleden, het heden en de toekomst. Dus elke verandering impliceert een beweging in de tijd. Ik ben dit, maar ik zal dat zijn. Dat betekent tijd... en dat betekent dat ik het belang van tijd niet echt vat. Maar als ik volledig blijf bij 'wat is', zonder één enkele beweging weg... van wat ik waarneem, dan ben ik datgene wat ik waarneem, vasthoud, waar ik bij blijf. Dat bén ik. Geweld staat niet los van mij. Ik ben gewelddadig. Boosheid staat niet los van mij. Ik ben boos. Hebzuchtig, jaloers, dat bén ik. Maar we hebben het gescheiden en daarom is er conflict. Dit is allemaal erg eenvoudig. Ik hoef niet... Is het een beetje duidelijk tussen ons? Niet dat ik het u duidelijk maak. U maakt het uzelf duidelijk. Het is dus niet zo dat u begrijpt... wat er wordt gezegd of dat de spreker uitlegt wat hij bedoelt... of dat u kunt zeggen: 'Ik begrijp u niet'. U begrijpt niet de spreker, maar u begrijpt uzelf. U kijkt naar uzelf. Tenminste als u niet te depressief bent, als u niet... te lui bent, als u zich niet teveel inlaat met oppervlakkige dingen.
32:54 Dus tijd/denken, eigenbelang, in die hele cyclus... is er geen enkele vrijheid. Dat is duidelijk. Daar waar eigenbelang is kan nooit vrijheid zijn. Dat is zonneklaar. Het is zo eenvoudig als je er naar kijkt. En hoe eenvoudiger het is, des te subtieler is het... en des te meer buitengewone diepte heeft het.
33:37 We moeten ook praten over het hele hebberige, genoeglijke, bevredigende proces. Is dat goed? Bent u bereid op dit alles in te gaan? Zeg niet: 'Yep!' (gelach) Het is net zoiets als graven in de grond op zoek naar goud. U vindt geen goud door oppervlakkig in de grond te krabben. U moet graven, u moet heel diep graven! Niet in de lucht of in de hemel. En zoals we onlangs hebben gezegd... bent u het geheel van de mensheid. Dus u hoeft niet naar een ander te kijken voor hulp bij het graven... of bij het in uzelf gaan, u bent dat, u bent het geheel van de mensheid. Want wat u denkt, denken miljoenen anderen ook. Denken, niet waaraan ze denken, maar dénken. Denken doet de hele mensheid, of het nu wetenschappers zijn, Boeddhisten, Tibetanen of God weet wat nog meer. Ze denken allemaal. Ze hebben allemaal genot. Genot van sex, van gehechtheid of van bezit. Genot van iets bereiken, van geld, eer, roem en al dat gedoe. En alle mensen ongeacht hun ras, kleur, vooroordeel of religie... hebben allemaal genot, pijn, angst, onzekerheid en verdriet. Dus het is niet alleen uw eigen persoonlijke verdriet, niet uw eigen... persoonlijke genot, het is het genot van de mensheid. Zo is het toch? We hebben altijd genot nagestreefd, fysiek, psychisch en als we het... daar niet vinden bedenken we iets buitenaards... zoals kleine groene mannetjes! Neem me niet kwalijk dat ik daar grapjes over maak. Genot van verwerven, van bezit, ik bezit u, u bezit mij. Denk erover na, kijk ernaar. En dat genot wordt altijd overschaduwd door angst. Dus genot, angst, eigenbelang, tijd en denken zijn allemaal... één beweging, niet afzonderlijke bewegingen. Zo is het toch?
37:55 En we moeten ook onderzoeken wat lijden is... en waarom mensen sinds onheuglijke tijden hebben geleden. Ze hebben álles op Gods aarde gedaan om aan het lijden te ontsnappen. Niet alleen aan fysiek lijden, maar ook... en dat is veel belangrijker, aan psychisch lijden. En ondanks alle religies... - er is een religie die de dood... en het lijden aanbidt, zoals ze in het christendom doen, en andere religies hebben andere ontsnappingsmiddelen - heeft man noch vrouw ooit dit probleem opgelost. Ze nemen het voor lief, verdragen het, raken erdoor verlamd, worden psychopathisch, vergieten tranen. En lijden in verschillende vormen is normaal voor ons allemaal. Of het wordt overdreven, of je huilt en houdt het voor jezelf en gaat door met je leven. En altijd maar weer dat vermoorden van elkaar. Zo is het toch? Duizenden, miljoenen hebben gehuild, de wreedheid van dat alles. De waanzin van oorlog en bewapening terwijl miljoenen... en miljoenen van honger sterven. Ik hoef niet op dat alles in te gaan. Het is allemaal heel duidelijk. De ene nationaliteit die de andere bestrijdt, dat wil zeggen een andere... groep mensen zoals uzelf. U kunt uzelf Brits, Indiaas noemen... of uzelf een ander etiket geven, maar u bent allereerst mens. Dus is de vraag: bestaat er een einde aan oorlog, of liever aan lijden?
41:10 Zolang we als familie, als gemeenschap, als kliek, als volk, religie, enzovoort gescheiden zijn, zal deze verdeling altijd en voortdurend conflict scheppen. U en ik. Wij en zij. Dat is ons spel dat we hebben gespeeld. Eerst beperkte het zich tot het stamverband en nu is het wereldomvattend. Dus we vragen ons af: is er een einde aan verdriet? Stel deze vraag in alle ernst aan uzelf. Want waar verdriet is kan geen liefde zijn. Wel kan daar sympathie, medelijden, verdraagzaamheid en empathie zijn. Maar gulheid, medelijden, sympathie is geen liefde. Liefde kan dat alles omvatten... of dat alles in zich hebben, maar de delen maken niet het geheel. U kunt alle sympathie, empathie, vriendelijkheid, gulheid en vriendschap verzamelen, maar dat is geen liefde. Is er dan een einde aan verdriet?
43:03 Het vergt immens veel energie om daarop in te gaan, niet alleen te zeggen: 'Goed, ik zal erover nadenken.' Want denken kan wel eens de factor zijn die verdriet veroorzaakt. Mijn zoon is dood en ik heb zijn foto in een zilveren lijst op de... schoorsteenmantel op de piano staan. Ik herinner mij hem. Herinnering is een proces van het denken. Natuurlijk is dat zo. Eraan denken hoe we samen genoten van de zonsondergang, hoe we lachend door het bos liepen. En hij is heengegaan... maar de herinnering aan hem gaat door. En die herinnering kan de factor zijn die verdriet veroorzaakt. Ik wil niet toegeven dat mijn zoon dood is, weg is. Zo'n feit toegeven, is het toegeven van volstrekte eenzaamheid. En we willen het feit dat we volstrekt alleen zijn niet onder ogen zien. En dus zoek ik iemand anders... op wie ik kan rekenen voor mijn geluk, mijn bevrediging... - sexueel of anderszins - daarvoor kijk ik naar een ander. En ik speel hetzelfde spelletje steeds weer opnieuw. Maar aan het verdriet heb ik geen einde gemaakt - ik bedoel niet ik, de spreker - maar wij hebben geen einde gemaakt aan het verdriet. Verdriet is niet alleen zelfmedelijden, eigenbelang, maar ook het verlies van wat ik had, het verlies, het niet kunnen beantwoorden, niet bereiken, niet verwerven waarvoor... ik gewerkt heb. Niet alleen fysiek maar ook psychisch, innerlijk. Dit alles en nog veel meer ligt besloten in verdriet. En we stellen ónszelf die vraag. Niemand stelt u die vraag, of vraagt om uitleg aan u. Maar u stelt úzelf die vraag... of er een einde aan verdriet kan komen. Niet alleen aan uw eigen verdriet, daar waar het in u zelf is, maar ook aan het verdriet van de mensheid, van wat u bent. Dat betekent elkaar niet vermoorden, elkaar niet psychisch verwonden. Ja, mensen! Zoals we hebben gezegd: waar verdriet is... kan geen liefde zijn. Dat is een feit.
47:18 Dus we moeten onderzoeken - of beter gezegd kijken - wat liefde is. Dat woord is zo vaak misbruikt, besmeurd, bevuild en lelijk gemaakt. 'Ik houd van mijn land', 'ik houd van mijn god', 'ik ben toegewijd, ik bid voor liefde', 'ik ben niet geliefd maar ik wil geliefd zijn' - liefdesgedichten. Is liefde een gevoel? Stel alstublieft al deze vragen aan uzelf. Is liefde het voortduren en herinneren van genot? Is liefde verlangen? U weet wat verlangen is? Mag ik daar kort op ingaan? Wat is verlangen, waardoor je gedreven, gespleten en verscheurd wordt? Wat is dat iets dat we verlangen noemen? Het gaat er niet om het te onderdrukken, of in iets anders om te zetten of er iets mee te doen. Maar om de vraag wat het mechanisme van verlangen is? Hoe het ontstaat. Stelt u deze vragen aan uzelf... of wilt u dat de spreker het uitlegt? In godsnaam! Laten we er op ingaan.
49:43 Wij leven op gewaarwordingen, of die nu lichamelijk of psychisch zijn. Gewaarwording maakt deel uit van reacties, vergelijkingen, enzovoort; ik besef, ik voel, ik proef de sfeer, goed of slecht. Gewaarwording. Die gewaarwording ontstaat door zien, aanraken, horen. En wat gebeurt er dan na de gewaarwording? O, kom op mensen! Het denken begint en gebruikt die gewaarwording als een beeld. Ik zie een mooi huis, een tuin, een mooi schilderij, meubels, of een mooie vrouw en dan is er gewaarwording, zien, observeren. Er is observeren, contact, en vervolgens komt er een gewaarwording. Als er geen gewaarwording is, zijn we verlamd - zoals de meesten van ons! We zijn verlamd als we niets gewaarworden in onze benen, in onze handen, enzovoort. Dus wat gebeurt er na de gewaarwording? Het denken neemt de gewaarwording en maakt er een beeld van. Ik zie u, prachtig gekleed, schoon, gezond, helder, fatsoenlijk, slim, enzovoort. Ik zie de manier waarop u praat, de manier waarop u iets doet, enzovoort. Dan zegt het denken: ik zou willen dat ik net zo was als hij of zij. Op dat moment wordt het verlangen geboren. Zo is het toch? Eerst gewaarwording en vervolgens... geeft het denken vorm aan die gewaarwording. En als er een pauze is tussen gewaarwording en denken... dan kunt u er veel dieper op ingaan, maar nu niet. Begrijpt u? Trekken we hier samen in op? Weet u, ons probleem is dat we zo complex zijn in ons denken. Alles willen we uitzoeken, altijd maar weer een antwoord... proberen te vinden op problemen: 'Hoe moet ik dit doen?' We zijn nooit simpel. Ik bedoel niet lichamelijk, in hemelsnaam, zoals minder eten, of weinig kleren of slechts één maaltijd per dag, enzovoort. Wat is de naam van dat voedsel? Ik ben vergeten hoe het heet. Het komt uit Japan. Wat is de naam daarvan?
53:48 Publiek: Macrobiotisch.

K: Macrobiotisch, dat is het. Word daar maar gek van! (gelach) Zoals mensen gek worden van yoga, enzovoort. T'ai Chi. Weet u, we spelen. Wij spelen niet. Dit is geen fantasie. Dit is iets waaraan u vast zit. Dit is ons leven. Ons dagelijkse, eenzame, lelijke, kleine leven.
54:37 Dus wat is liefde? Kan er liefde zijn waar sprake is van haat, angst, competitie, vergelijking, aanpassing en instemming of afkeuring? Kijk naar dat alles, mensen. Of heeft liefde niets met dat alles van doen? Is liefde iets dat in het brein zit, in de schedel? Of is het iets dat volledig buiten denken en tijd is? Waar eigenbelang is, daar kan geen liefde zijn. Dat is duidelijk, u kunt dat zelf zien. Dus hoe verhoudt liefde zich tot verdriet? En kan liefde mededogen zijn, niet enkel: 'Ik hou van jou, jij houdt van mij'. Liefde is niet van jou of van mij, het is liefde. Zo is het toch? Ik kan getrouwd zijn, kinderen, seks, enzovoort hebben. In dat alles kan sprake zijn van tederheid, mildheid, beleefdheid, vriendelijkheid, meegaandheid... en verdraagzaamheid. Maar dat alles is geen liefde. Dus mededogen en liefde zijn niet gescheiden, ze zijn één. En kun je op die manier leven? Begrijpt u? Kun je dit in je leven hebben? Niet zo nu en dan, of wanneer je alleen op een bank zit, of in het bos wandelt en er een flits, een spoor, een parfum is... dat een moment lang je hele bestaan lijkt te transformeren. Kunnen we een dagelijks leven leiden met dat parfum? Want dat mededogen heeft haar eigen intelligentie. Niet het mededogen van iemand die naar India of Afrika gaat, om daar... missiewerk te doen of de armen... en vertwijfelden te helpen - dat is geen liefde. Waar liefde is, daar is absolute vrijheid. Niet de vrijheid om te doen wat je wilt, jezelf te bewijzen of anderen te bekeren. Al dat onzinnige gedoe! Die intelligentie is niet de intelligentie van het denken.
58:50 Je moet heel veel intelligentie hebben... om naar de maan te gaan, of om een duikboot of computer te bouwen. Maar dat is slechts gedeeltelijke intelligentie. De wetenschapper, de schilder, de dichter, de gewone mens die brood bakt, dat is gedeeltelijke intelligentie, dat is geen volledige intelligentie. Die allesomvattende intelligentie, de kwaliteit van die intelligentie... kan alleen ontstaan wanneer verdriet eindigt en er liefde is die handelt. Niet het gedeeltelijke handelen dat voortvloeit uit denken en tijd.
1:00:19 Zullen we opstaan? Of zullen we stil blijven zitten? We kunnen elkaars handen niet vasthouden. Maar we kunnen een paar minuten stil zitten. Zullen we dat doen? Toehoorders: Ja.

K: Goed. Niet mediteren. (gelach) Gewoon stil zitten. Wilt u alstublieft opstaan? Dan staat de spreker ook op.