Krishnamurti Subtitles home


LO82T2 - Orde in het bewustzijn
Tweede openbare toespraak
Londen
6 juni 1982



0:22 Krishnamurti: Kunnen we verdergaan met waar we gisteren over spraken? We gingen wat dieper in op de kwestie van angst. Of het überhaupt mogelijk is om geheel en volledig vrij van angst te zijn. We wezen op de aard en de structuur van angst, de medeoorzaken van angst. En we zeiden dat angst niet kan worden onderdrukt of worden omgezet, en je er niet aan kunt ontsnappen. Je moet waarnemen en onderscheiden dat de waarnemer het waargenomene is, de waarnemer is niet gescheiden van angst. De waarnemer, die het verleden is, met alle verzamelde kennis, scheidt zich af en onderdrukt daardoor de angst, ontsnapt eraan of probeert die te overstijgen, eraan voorbij te gaan. Dat alles betekent conflict. En aangezien wij mensen al duizenden jaren in conflicten leven, moeten we samen overwegen of het mogelijk is om angst, conflicten volledig uit te bannen. En dat is alleen mogelijk als de waarnemer zich realiseert dat hij niet afgescheiden is van wat hij waarneemt, psychologisch waarneemt. Dan valt die scheiding tussen de waarnemer en het waargenomene geheel weg. Dit is niet zomaar een idee, een sluwe activiteit van het denken. Waarneming heeft niets te maken met denken. De hele beweging van angst observeren, de complexiteit ervan, het niet benaderen met een of ander motief, niet proberen eraan voorbij te gaan, maar het gewoon waarnemen. En het is heel belangrijk, zo lijkt het, dat je moet leren - als we dat woord kunnen gebruiken, en leren is hier geen kwestie van tijd - om te observeren zonder de verzamelde herinneringen aan het verleden. Dat vereist dat je heel erg bewust bent, dat je bewust bent van alle oorzaken die bijdragen aan angst en de gevolgen van angst. En het waar te nemen terwijl het groeit, terwijl het beweegt. En als er geen conflict is, wat alleen kan plaatsvinden als de waarnemer zich realiseert dat wat hij waarneemt hijzelf is, dat de waarnemer het waargenomene is, dan zal alle energie, die we verspillen door conflicten, in een poging ze te overwinnen, eraan voorbij te gaan, ze te onderdrukken, volledig verdwijnen. Daarom, wanneer de waarnemer het waargenomene is, dan is er de energie die niet wordt verspild, waardoor de angst volledig oplost. Dit is waar we het gisteren over hadden.
5:13 Je luistert naar veel van deze ideeën en trekt dan een conclusie, maakt een abstractie van wat je hebt gehoord, en die abstractie wordt een principe, een ideaal, iets dat moet worden bereikt. Terwijl als je luistert zonder dat die abstractie plaatsvindt, gewoon luistert naar de hele psychologische beweging van angst, er geen idee van maakt, maar het werkelijk waarneemt zoals je een prachtige berg waarneemt - je kunt er niets mee doen, het is er gewoon. Op eenzelfde manier de gehele oorzaak van angst waar te nemen. En in die waarneming is er geen verspilling van energie. En zo wist de totaliteit van die energie de angst volledig uit.
6:43 Of we horen dit alles, maken er een abstractie van in de vorm van een idee, en streven het idee na, of zonder abstractie nemen we de eigen angst waar, want de meesten van ons hebben allerlei soorten angsten. We hebben op dit moment misschien geen angst, terwijl we hier in een nogal warme zaal zitten, maar er is deze angst, verborgen of zichtbaar. En waar angst is, zijn allerlei neurotische bezigheden. Is men zich bewust van de gehele oorzaak van angst, zowel de bewuste als de verborgen angsten diep in de krochten van de eigen psyche? Of luisteren we gewoon naar deze woorden die totaal niets te maken hebben met de werkelijke angst die men heeft? Of luister je heel aandachtig, en ontdek je zelf of het waar of onwaar is? En juist door die ontkenning van het onware, waarin een hoop energie wordt verspild, heb je die verzamelde energie om angst te verdrijven.
8:37 We zeiden gisteren ook dat we het over plezier zouden hebben: plezier in verschillende vormen, plezier van bezittingen, plezier in iets worden plezier in alle zintuiglijke reacties. Maar om de aard van plezier te begrijpen moet je ingaan op de aard van liefde en begrijpen wat liefde is. Want wanneer je liefhebt, als dat al mogelijk is, heeft plezier een heel andere betekenis. Het is dan misschien helemaal niet nodig. Dus moeten we samen, zoals we gisteren in ons gesprek met elkaar zeiden, ingaan op dit zeer complexe probleem van wat liefde is. En alsjeblieft, dit is geen preek.
10:14 We hebben dat woord bedorven. We gebruiken het op zoveel manieren: houden van bergbeklimmen, seksuele liefde, liefde voor prestaties, liefde voor macht, positie, status, liefde voor iets dat je persoonlijk plezier geeft, enzovoort. Wat is het verschil tussen de gedachte die het genot van liefde heeft gecreëerd en de liefde zelf? Wat is de aard van liefde die geen verlangen is – waar we het gisteren kort over hadden – en liefde die geen plezier is, liefde die niet een herinnering is aan gebeurtenissen uit het verleden. Dus vragen we, is liefde verlangen? Is liefde genot? Dat wil zeggen, de herinnering aan enkele fijne gebeurtenissen, zintuiglijk of psychologisch. Is de herinnering aan gebeurtenissen uit het verleden het plezier dat je uit die gebeurtenissen haalt, en het cultiveren van verlangen, is dat alles liefde?
12:43 Hoe ga je erachter komen? Want het lijkt ons in ons gesprek samen dat zonder deze kwaliteit, die je liefde noemt, en de geur ervan, de realiteit ervan, niet de verbale beschrijving ervan, maar de werkelijkheid van die geestesgesteldheid dat je echt moet begrijpen dat er voor verlangen, plezier en herinnering geen plaats is als het om liefde gaat. Is dat überhaupt wel mogelijk?
13:51 Bij het gezamenlijk onderzoeken van deze kwestie moet je ook ingaan op de kwestie dat de hersenen elk voorval registreren. Het is een opnameapparaat zoals een computer, en dus mechanisch. En omdat het mechanisch is, herhaalt het zichzelf continu. En onze conditionering is om plezier te herhalen, of het nu seksuele of andere vormen van plezier zijn. Kunnen de hersenen enkel registreren wat absoluut noodzakelijk is en niet alle psychologische gebeurtenissen? Alsjeblieft, dit is een uiterst serieuze vraag, want onze gehele conditionering, de inhoud van ons bewustzijn, is het mechanische proces van het brein dat registreert. En zo wordt iemands leven mechanisch. In dat mechanische gebied kun je wel iets uitvinden, maar het is dan nog steeds ontstaan uit kennis en kennis is altijd onvolledig, over wat dan ook. Dus het denken komt voort uit kennis, en dus is het denken altijd onvolledig. Kennis leeft altijd in de schaduw van onwetendheid. Dus we functioneren altijd binnen het gebied van kennis, wat onze conditionering is.
16:27 Alsjeblieft, als ik erop mag wijzen, en ik doe dat met enige aarzeling, luister alsjeblieft niet zomaar naar al deze woorden alsof het ideeën zijn, maar verdiep je samen met de spreker in de structuur van je repetitieve, mechanische geest, zonder die te accepteren of te ontkennen, maar door die nauwlettend te observeren. Je eigen kwaliteit van geest te observeren, hoe vreselijk geconditioneerd die is, als Brits, als Frans enzovoort, en ook geconditioneerd door de religieuze concepten, geconditioneerd door het klimaat enzovoort, door traditie. En wanneer je onderzoek doet naar een serieus onderwerp als liefde, is het niet goed om het met je conditionering te benaderen. Dus kunnen we orde scheppen in het verwarde, rommelige bewustzijn? Kan er orde ontstaan in deze wanorde van onze hele manier van leven, onze samenleving, onze cultuur, ons taalgebruik, onze tegenstrijdige reacties, en kunnen we ons bewustzijn met zijn inhoud waarnemen? Want als je het waarneemt, zitten er zulke diepe tegenstrijdigheden in: vrede willen hebben, een gelukkig leven willen leiden, creatief leven, en toch van alles het tegenovergestelde doen. Ons bewustzijn is dus voortdurend in conflict en nogal rommelig.
19:22 En is het mogelijk om orde te scheppen? Want orde is de hoogste deugd. Orde heeft helemaal niets te maken met wanorde. Als je een wanordelijk brein hebt, een wanordelijk bewustzijn, en je zoekt orde in die wanorde is het nog steeds wanorde. Toch? Begrijpen we elkaar? Ik hoop het. Als ik verward ben, wanordelijk en rommelig, en ik probeer orde te vinden in deze verwarring, dan is die orde nog steeds wanorde. Orde bestaat alleen als er een einde komt aan wanorde. Dat wil zeggen, wanorde uit zich in conflict, in tegenstrijdigheid, het één zeggen en het ander doen, één ding denken en totaal anders handelen. We zijn zulke - als ik dit mag zeggen zonder irritatie te veroorzaken - we zijn zulke hypocrieten. En vanuit deze wanorde proberen we orde te vinden. Dus kan de wanorde eindigen? want wanneer er een einde komt aan totale wanorde, is er absolute orde. Dus je moet onderzoeken wat wanorde is, hoe het tot stand komt.
21:48 Ik hoop dat jullie allemaal geïnteresseerd zijn in dit alles. Aangezien jullie hier zijn, zijn jullie waarschijnlijk enigszins geïnteresseerd in dit alles, niet zo heel erg, het is waarschijnlijk zo'n mooie ochtend dat je zou willen gaan golfen. Maar nu je hier toch bent, zittend op een warme plek, oncomfortabel enzovoort, denk alsjeblieft serieus na over alles wat de spreker zegt, schuif het niet opzij. Want de wereld is in totale wanorde, de wereld verkeert in een staat van waanzin: praten over vrede en elkaar doden, praten over vrede en wapens verkopen. Dat is er allemaal gaande, waar we het gisteren al kort over hadden. Het is een zeer serieuze zaak, geen amusement, en onze geest is gewend aan amusement. Dus geef alstublieft uw serieuze aandacht aan dit alles, als u wilt.
23:35 Wat is wanorde? Want waar wanorde is, kan geen liefde zijn. Waar angst is, is geen liefde. Waar louter de zoektocht naar de continuïteit van plezier is, kan liefde onmogelijk bestaan. Dus je moet je afvragen – als je überhaupt serieus en heel, heel eerlijk bent – wat de oorzaak van wanorde is, waarom we in zulke wanorde leven.
24:30 Is wanorde geen tegenstrijdigheid? Is wanorde niet datgene wat zich uit in conflict, psychologisch gezien, innerlijk of in de buitenwereld? Is wanorde niet het nastreven van een ideaal, wanneer men wordt geconfronteerd met het werkelijke? Is er geen wanorde wanneer de toekomst aantrekkelijker is dan het heden? - enzovoort. Wanorde is dus in wezen tegenstrijdigheid. Dat wil zeggen, zoals we er gisteren op in gingen, mensen zijn gewelddadig, dat is een feit, dat is een realiteit. Bij de minste uitdaging of pijn of geschonden eergevoel zijn we bereid een ander te doden. We hebben twee verschrikkelijke oorlogen gehad en we voeren nog steeds oorlog, en we praten nog steeds over vrede, dat is een tegenstrijdigheid, volslagen oneerlijkheid. En waar conflict is in relatie met elkaar - man, vrouw, met de buren, of met een buurman van duizenden kilometer verderop - waar er conflict is in onze relatie, moet wanorde zijn. Om dat in één keer te zien, het niet te rationaliseren of er op een slimme manier over te discussiëren, maar de waarheid ervan in te zien, in één keer, dat er alleen het feit is dat we gewelddadig zijn en niet proberen geweldloos te worden. Wanneer je probeert geweldloos te worden, ben je gewelddadig. Terwijl, als we het feit dat we gewelddadig zijn onder ogen zien, wat we door de eeuwen heen hebben geërfd, en geërfd van het dier enzovoort, enzovoort.
27:57 Weet je, wanneer je de onwaarheid ziet, onze illusies ziet, en weggaat van de onwaarheid, dan is dat 'wat is' de waarheid. Maar we hebben zoveel illusies, en dit zijn de factoren die bijdragen aan onze wanorde. Je bewust zijn van deze hele beweging van wanorde, niet zeggen dat je ze moet oplossen om orde te scheppen, maar ze heel grondig observeren, met al je energie, dan verdwijnt die staat van wanorde in jezelf volledig. Dat wil zeggen, je huis op orde brengen. Dan is er orde en dan is er geen tegenstrijdigheid. Je meent exact wat je zegt. Er is geen dubbelzinnigheid. Dat betekent dat je een licht voor jezelf moet zijn en niemand moet volgen. In het rijk van de geest is er geen autoriteit, geen tussenpersoon tussen jou en die realiteit, die waarheid. Maar we hebben onszelf tussenpersonen gegeven, leiders enzovoort. Dus als we deze aard van wanorde begrijpen, dan komt daaruit vanzelf en harmonieus orde voort, die de hoogste vorm van deugd is in ons handelen, in ons denken, enzovoort.
30:35 En zoals we zeiden, wanneer er wanorde en tegenstrijdigheid in ons heerst is liefde onmogelijk. Ik kan tegen mijn vrouw zeggen – als ik een vrouw of vriendin heb – ik hou van je. Maar dat zeg je alleen om om iemand plezier te doen. Maar liefde vereist een hoop onderzoek. Je kunt niet van iemand houden als je tot welke groep dan ook behoort, tot een nationaliteit behoort, een religie aanhangt. Er moet totale vrijheid zijn om lief te hebben. Dat woord vrijheid is de expressie van liefde. Het woord zelf betekent liefde, vrijheid. En zonder liefde is er geen mededogen, sociale dienstbaarheid, goed doen, aardig zijn, teder, royaal, heeft niets te maken met mededogen, dat hoort allemaal bij sympathie, natuurlijke expressie enzovoort. Maar mededogen vereist veel intelligentie. De intelligentie van het denken, wat slimheid is, is geen intelligentie. Die opperste intelligentie bestaat alleen waar er mededogen, liefde en orde is.
32:42 Dan kunnen we naar het volgende onderwerp gaan. Er kan geen liefde zijn als er jaloezie is, haat, een gevoel van vijandschap. Hoe kun je een ander doden als je echt liefhebt, of het nu voor je land is, voor je eigenbelang, voor God of wat dan ook, hoe kun je een ander doden als je liefhebt? Alsjeblieft, dit is allemaal heel serieus, overweeg dit alles, want we leven in een wereld die vreselijk gevaarlijk is, die gevaarlijk is geworden, totaal onzeker, en zonder deze kwaliteit van intelligentie die voortkomt uit mededogen en liefde, kunnen we niet een totaal andere sociale orde voortbrengen.
34:04 We zouden ons ook samen moeten afvragen of verdriet kan eindigen, en wat de relatie is tussen liefde en verdriet. Kan er liefde zijn waar lijden is, zowel innerlijk als buiten ons? We zouden dus samen moeten bespreken of het mogelijk is om een einde te maken aan het lijden, deze verschrikkelijke last die de mens met zich meedraagt, millennia na millennia. Er is niet alleen persoonlijk lijden, maar het lijden van de wereld. Degenen die zijn opgegroeid zonder kleding, zonder voedsel of slechts één maaltijd per dag hebben, die leven in vernederende omstandigheden, armoede en deze vreselijke oorlogen. Hoeveel mensen hebben tranen vergoten. En blijkbaar lijken we hier niet van te leren, we gaan er nog steeds mee door als primitieve mensen, barbaren die elkaar vermoorden. We zouden dus moeten nadenken over wat de relatie is tussen liefde en verdriet. Als men zijn broer, vrouw en kinderen verliest, en men is aan ze gehecht, en is gehechtheid liefde? Waar gehechtheid is, moet lijden zijn. Gehechtheid brengt angst, spanning, pijn, smart met zich mee, en een gevoel van totaal verlies - en dat geeft verdriet. Is het mogelijk geheel zonder gehechtheid van een ander te houden, zonder enige vorm van gehechtheid?
37:29 En als we niet diep op deze zaak ingaan voor onszelf, heeft praten over liefde maar weinig zin. Misschien hebben sommigen van jullie de spreker de afgelopen 60 jaar of langer aangehoord en we zitten nog steeds gevangen in de oude traditie en de oude gewoontes van gehechtheid en pogingen om onthecht te raken, een strijd om onthecht te raken. Onthechting leidt tot cynisme, wreedheid, terwijl als je de aard van gehechtheid begrijpt en er diep op ingaat en de gevolgen ervan inziet en dan de onjuistheid ziet, dan valt het onjuiste weg. We hebben geen tijd om hier dieper op in te gaan, want we hebben nog meer om samen over te praten, als je niet te moe bent.
38:48 We zouden samen moeten praten over een zeer complex probleem, namelijk wat de dood is. Waarom mensen over de hele wereld – van welke kleur, welke nationaliteit, welk ras, welke religie dan ook – zo angstig zijn voor de dood, er zo bang voor zijn. Of je behandelt het leven als een geweldig goede ervaring, en wanneer je sterft, zeg je, ik heb een geweldig goed leven gehad. Maar degenen die echt serieus zijn in hun bedoeling om de betekenis van de dood te ontdekken, moeten zich niet alleen in de angst verdiepen, waar we al op in zijn gegaan, maar ook in wat de dood is - het einde. Wat is eindigen? Waarom is men zo bang als de dingen eindigen? Ik zal mijn broer verliezen, hij is dood, hij gaat dood. En ik ben aan hem gehecht, ik ben op hem gesteld, op zijn gezelschap en al het andere, of op mijn vrouw, mijn zus of mijn vriendin. En ik ben bang om dat te verliezen, bang om volkomen eenzaam te zijn, de ouderdom tegemoet te treden zonder enig gezelschap. Of als je jong bent, herhaalt hetzelfde patroon zich, als men nadenkt, er überhaupt naar kijkt.
41:09 Dus wat is de dood, wat is de betekenis van de dood, wat het einde betekent, het einde van alles: het beëindigen van je bezittingen, van al je herinneringen, al je gehechtheden, het beëindigen van alle plezierige of onplezierige gewoonten. We zouden dus niet moeten onderzoeken wat de dood is, maar eerder wat het einde is van het bekende. Omdat onze geest, ons brein, altijd binnen het bekende heeft gefunctioneerd. En wanneer het wordt uitgedaagd, wat het einde van het bekende is, wat de dood is, is het bang, het is angstig, het krimpt ineen.
42:36 Dus is het mogelijk om te beëindigen tijdens het leven, geen zelfmoord te plegen, daar heb ik het niet over, het beëindigen. Neem bijvoorbeeld het beëindigen van gehechtheid, gehechtheid aan je werk, aan je naam, aan je familie, aan je ideeën en overtuigingen en doctrines, het einde van je god, als je een god hebt. De totale ontkenning – wat de essentie van de dood is – van al het bekende. Dat is de dood. Dus terwijl we leven met al onze energie, helderheid, is het einde van het bekende de dood, dus kunnen we de hele tijd met de dood leven? Ik vraag me af of je begrijpt waar ik het over heb.
44:01 Ik leef, met genoeg vitaliteit, energie, gedrevenheid, helderheid, maar ik ben ergens aan gehecht. Ik ben gehecht aan mijn reputatie, dat ik hier zit en jullie toespreek. Daar ben ik aan gehecht – als ik dat ben, dat is niet zo, maar stel dat ik dat ben. Om een einde te maken aan die gehechtheid van het toespreken van een groot publiek over de hele wereld, om volledig, totaal, zonder enige inspanning, dat gevoel van afhankelijkheid te beëindigen, want dat is de dood. Dus terwijl je leeft, om te leven met dit constante einde van accumulatie, constante einde van al het registreren. Dat vraagt veel aandacht, bewustzijn, energie. Als je dat eenmaal waarneemt, wordt het als een rivier vol stromend water.
45:33 Ik weet niet hoe laat het is.
45:43 Ook zouden we samen moeten bespreken, als jullie niet te moe zijn, de kwestie van religie, meditatie, en of er iets is dat heilig is. De spreker plaatst meditatie en religie aan het einde van de lezing, want als je in het begin over religie en meditatie enzovoort praat, kan een geest die verward en wanordelijk is onmogelijk mediteren – het heeft geen betekenis. Die kan allerlei dwaze theorieën in de praktijk brengen. Wees alsjeblieft niet beledigd door wat de spreker zegt.
46:51 We moeten dus overwegen wat een religieuze geest is. Religies over de hele wereld hebben een buitengewone rol gespeeld in ons leven, serieus of oppervlakkig. Het is amusement geworden. Alle woorden en de symbolen en de processies en alle dingen die uit naam van religie plaatsvinden, zijn door het denken samengesteld. En denken – zoals we onlangs, gisteren en eerder hebben besproken – is helemaal niet heilig, het is slechts een materieel proces dat voortkomt uit kennis, geheugen, opgeslagen in de hersenen. Dus om er eerst achter te komen wat echt een religieuze geest is, moet men vrij zijn van alle religieuze dogma's, of het nu de hindoeïstische, boeddhistische, christelijke of wat dan ook is, moslim, de islamitische wereld, volledig, totaal, geheel vrij zijn van dat alles. Want dat is deel van onze conditionering. We zijn al 2000 jaar geprogrammeerd als christenen, 3 tot 5000 jaar als hindoes, boeddhisten enzovoort. Want om voor jezelf te ontdekken wat een religieuze geest is, moet er volledige vrijheid zijn van alle orthodoxie, traditie en al het amusement uit naam van religie dat maar voortduurt. Want in die ideeën, in die concepten, in de symbolen, verlossers, hebben we zekerheid gevonden voor een complex, ellendig, verwarrend leven. Dat is onze veilige ontsnapping hieraan. Maar als we nú orde in ons leven hier hebben gebracht, dan is er geen angst, en de geest die volledig zonder een schaduw van angst is, psychologisch, heeft die kwaliteit van een religieuze geest. En geloofsovertuigingen, of het nu een christelijk geloof is of boeddhistisch, of een hindoeïstisch, of het geloof van de moslim, waarom zouden we überhaupt geloofsovertuigingen hebben? Geloof in God – God is de uitvinding van het denken, omdat God de ultieme zekerheid is. En in de naam van God hebben we vreselijke dingen gedaan, mensen verbrand, mensen gemarteld. Men moet dus geheel vrij zijn van alle geloof en hoop en dogma's.
51:23 Hoe komt het dat, als we over religieuze zaken praten, we zo goedgelovig zijn? We gebruiken blijkbaar niet onze rede, ons gezonde, dagelijkse verstand. Wij accepteren alles. En in de christelijke wereld is geen plaats voor scepsis en twijfel. In de hindoeïstische en boeddhistische organisatie van religie wordt twijfel aangemoedigd, twijfel is een onderdeel van deugd. Dus de geest kan alleen begrijpen wat religie is in die zin dat hij moet uitvinden of ontdekken wat heilig is - als er iets heiligs is. Want de technologische cultuur kan onmogelijk een volledig wereldcultuur, wereldreligie, tot stand brengen en dat is onmogelijk – een wereldwijde onderlinge relatie van de mensheid, wat het enige doel is van alle politiek.
53:25 En om hiermee in aanraking te komen, of er iets heiligs is dat het denken niet heeft uitgevonden, is meditatie noodzakelijk. India heeft dit woord helaas onlangs naar deze westerse wereld gebracht. De christelijke wereld had zijn eigen contemplatieve orde, contemplatieve geestesgesteldheid. Maar de goeroes en anderen hebben dit idee van meditatie meegenomen. En deze mensen hebben hun oude traditie uitgevonden of meegebracht vanuit Tibet, of Zen vanuit Japan, vanuit Birma, vanuit India, de ellende begon eerst in India, dat meditatie betekent dat je iets moet oefenen, een methode moet toepassen, oefenen om stil te zijn, oefenen om bewust te zijn, oefenen in het moment te zijn, wat het heden is enzovoort, enzovoort - oefenen.
55:17 Als je iets oefent, ben je aan het herhalen. Als je piano speelt en je oefent, oefen je misschien de verkeerde noot. Maar hier denk je dat het nodig is om dag in dag uit te oefenen, een gelofte af te leggen, monnik te worden, je kent dat hele gedoe wel - er is geen tijd om daarop in te gaan. Dus we oefenen. Hoe meer je oefent, hoe afgestompter je hersenen worden, natuurlijk. Of je nu verschillende systemen van meditatie beoefent, wat betekent dat je hersenen steeds mechanischer worden, ze zijn nooit vrij. En om te ontdekken of te komen bij dat wat naamloos, tijdloos, heilig is, moet er volledige vrijheid zijn, niet door verlangen, door gedachte teweeggebracht, maar door een einde te maken aan dat wat niet vrij is, zoals gehechtheid, zoals het najagen van plezier, de zelfontplooiing, egocentrische activiteit enzovoort. Dit vereist veel onderzoek, veel energie, waarneming, niet alleen dat je jezelf leert kennen - jezelf leren kennen, niet door enige vorm van analyse, maar jezelf leren kennen door middel van observatie van je reacties in onze relatie met elkaar. Die reacties onthullen wat we zijn. En wanneer ze onthullen wat we zijn, wordt die openbaring kennis voor ons en zo vergaren we steeds meer kennis over onszelf. En die kennis wordt een belemmering voor vrijheid. Sorry, ik heb geen tijd om erop in te gaan, maar zie er snel de waarheid van in.
57:55 Dus ik vraag, is er een einde aan het denken en de tijd? Want als er tijd is, dat wil zeggen als er denken is, – deze voortdurende bezigheid, zoals de meesten van ons voortdurend bezig zijn met het denken en praten over allerlei dingen - de hersenen zijn nooit stil, maar altijd tastend, zoekend, aan het herinneren en hopen. Zo'n geest is natuurlijk nooit stil. Maar als je waarneemt dat hij niet stil is - zonder enige richting, niet zeggen dat hij stil moet zijn - als je waarneemt, observeert, dat hij niet stil is, dan wordt hij buitengewoon stil zonder enige dwang, zonder enige oefening, wat betekent dat je een grote gevoeligheid nodig hebt, aandacht, bewustzijn. Alleen in die absolute stilte van de geest, een stilte die niet gecultiveerd wordt door het denken, het is geen stilte tussen het lawaai in, tussen twee geluiden, of tussen twee gedachten – deze stilte is dat niet. Stilte vereist totale vrijheid van alle egocentrische activiteiten en het najagen van plezier en angst enzovoort. Alleen in die volledige stilte, kan datgene er zijn dat naamloos is.
1:00:44 Mag ik opstaan? Alsjeblieft niet klappen. Het maakt alleen maar lawaai.