Krishnamurti Subtitles home


OJ77T2 - De bron van conflicten
Tweede openbare toespraak
Ojai, VS
3 april 1977



0:22 Zullen we verder gaan met waar we het gisterochtend over hadden? We hadden het over veiligheid, het belang van veiligheid, zowel fysieke veiligheid als de zoektocht, de behoefte en de drang om psychologische veiligheid te vinden, - de veiligheid van het afhankelijk zijn van elkaar, van een denkbeeld, samen met een groep of een volk, en zo'n verlangen naar psychologische veiligheid brengt echter telkens weer onderlinge verdeeldheid met zich mee. We zijn hier gisteren zorgvuldig op ingegaan, dus hopelijk vindt u het niet erg als ik dit niet opnieuw met u doorneem, want ik wil het over enkele andere zaken hebben.
1:53 Ik weet zeker dat de meesten het het belang van vrije tijd begrijpen, want leren vindt alleen plaats als je vrij bent. De betekenis van dat woord 'vrije tijd', volgens een goed woordenboek, betekent 'nergens mee bezig zijn', zoals wanneer we samen iets bespreken. Niet de hele tijd bezig zijn, psychologisch, fysiek of verstandelijk, maar veel 'vrijheid' hebben, zodat je kunt leren. Dat is eigenlijk de bedoeling van een school, waar je op je gemak kunt leren, zonder conflict, als je geest niet bezig is met allerlei problemen. Dus ik stel voor dat u deze morgen, en de volgende ochtenden wanneer we elkaar ontmoeten, dat u niet bezig bent, dat uw geest niet vol zit met problemen, angsten, activiteiten, terwijl u problemen probeert op te lossen. Maar dat we hier bij elkaar zijn om echt 'vrij' te zijn, zodat, wanneer we zaken gaan bespreken, we vrij zijn, wat betekent dat de geest nergens mee bezig is, niet kwettert, niet probeert ergens achter te komen, maar veel 'vrijheid' heeft, zodat we in die toestand kunnen leren.
4:14 Er zijn twee manieren om te leren: ofwel u onthoudt wat er is gezegd, wat de meesten van ons leren noemen, ofwel u leert door waarneming en daarom slaat u het niet op als een herinnering waarna u het bekijkt, waarneemt via de herinnering. Ik zal het uitleggen. Zoals ik zei, zijn er twee soorten leren: de ene is door iets uit het hoofd te leren zodat u het in uw brein kunt opslaan en volgens die kennis kunt handelen, bekwaam of niet bekwaam. Dat doen de meesten van ons zo. Als we naar school gaan, hogeschool of universiteit, slaan we enorm veel informatie op die we kennis noemen, en handelen we overeenkomstig die kennis, ten behoeve van onszelf of de maatschappij, bekwaam of als dat niet lukt, eenvoudig, direct te handelen. Dat is één soort leren, waar we allemaal vertrouwd mee zijn, die we steeds weer toepassen. Elke ervaring wordt opgeslagen als kennis, en handelt daarnaar ... er wordt gehandeld overeenkomstig die kennis. Dat is dus duidelijk. Voor de meesten hoop ik, het is gewoon zo. Dan is er die andere manier van leren, waar u wellicht niet zo vertrouwd mee bent, omdat we zo verslaafd zijn aan gewoonten, tradities, aan elke vorm van conformiteit. Er is dus die andere manier van leren, wat waarnemen is. Waarneming betekent kijken, zonder de aanwezigheid van bestaande kennis; naar iets kijken alsof het voor het eerst is, helemaal nieuw. En als u de dingen als nieuw bekijkt, wordt de herinnering niet gecultiveerd, want elke keer als u waarneemt, leert u iets leert van die waarneming, en slaat u het op als herinnering, als u het dan de volgende keer waarneemt, neemt u het waar via het patroon van de herinnering. Daarom ziet u nooit iets nieuws. Nietwaar? Heeft u het begrepen? Ik vraag het me af - ik zal verder gaan. We gaan er dieper op in.
8:08 Zoals ik dus zei, is vrije tijd buitengewoon belangrijk - over een geest beschikken die niet voortdurend bezig is, voortdurend aan het kwebbelen is. Want alleen in zo'n vrije geest kan het nieuwe leren ontkiemen. Wat totaal iets anders is dan het cultiveren van herinneringen, het opslaan van kennis en het handelen op basis van die kennis. Zoals ik zei, is er een andere manier van leren, en dat is waarnemen - de boom, de lucht, de bergen, de schoonheid van de bergen, het licht tussen de bladeren. Als die waarneming wordt opgeslagen als herinnering, verhindert het dat de volgende waarneming nieuw zal zijn. Begrijpt u dit? Het is tamelijk eenvoudig. Anders gezegd, als u uw vrouw of vriend of vriendin waarneemt, als u goed kijkt, kunt u dan waarnemen zonder wat u eerder heeft geregistreerd aan voorvallen en aan wat er allemaal is gebeurd, in die specifieke relatie? Als u waarneemt of kijkt naar die ander zonder die voorafgaande kennis, leert u veel meer. Ik vraag me af of u begrijpt waar ik het over heb. Komt het bij u over of helemaal niet?
10:42 Kijk, voor mij is het allerbelangrijkst - naast heel veel andere zaken - om waar te nemen. En wat ik bedoel met waarnemen, is waarnemen zonder onderscheid te maken tussen de waarnemer en wat hij waarneemt. De meesten maken dit onderscheid. De waarnemer die de hele optelsom is van voorbije ervaringen, kennis en zo, wat het verleden is, die dit verleden vervolgens waarneemt, zo is er dus een onderscheid tussen de waarnemer en wat hij waarneemt. Dat is de bron van conflict. Nietwaar? Ik vraag me af of u dit snapt.
11:55 Zoals ik gisteren zei, waar onderscheid is, is onvermijdelijk conflict tussen rassen, tussen mensen, tussen individuen, man, vrouw, jongen of meisje, volken, onderscheid in geloof, onderscheid in kerken - elke vorm van onderscheid veroorzaakt altijd conflict. Dat is duidelijk. Welnu, is het mogelijk om helemaal geen conflict te hebben, in je hele leven? Begrijpt u mijn vraag? Traditiegetrouw accepteren we dit conflict, deze worsteling, dit eeuwige gevecht, niet alleen op fysiek gebied, ik bedoel om te overleven, maar ook op psychologisch gebied: het goede en het kwade, enzovoort - het onderscheid. Is het dus überhaupt mogelijk om een leven te leiden zonder enige inspanning? Als je je immers steeds moet inspannen, is er geen rust, nietwaar? Alstublieft, we zijn met elkaar in gesprek, u luistert niet naar een spreker, bent het met hem eens of oneens, maar we delen iets met elkaar, samen, we zijn samen op reis, we voelen ons betrokken bij dit alles, gezamenlijk. Daarom is het van ons, niet van mij of - het is van ons.
14:04 Dus vraag ik u, omdat de mens eeuwenlang heeft geleefd in strijd, in conflict, zowel uiterlijk als innerlijk, een voortdurende strijd om iets te bereiken, met de angst om het te verliezen, het op te geven - u bent hier allemaal mee vertrouwd - welnu, ik vraag u, is het mogelijk geen enkel conflict te hebben of zelfs maar een spoor van conflict in uw leven? Anders zult u nooit vrede hebben. U kunt eindeloos over vrede praten, maar er zal geen vrede zijn zolang de mens geconditioneerd is om het conflict te accepteren. Dus ik vraag u, is het mogelijk een leven te leiden, in alle aspecten van het dagelijks leven, zowel uiterlijk als innerlijk, een leven waarin totaal geen conflict voorkomt?
15:29 Welnu, als u hiernaar luistert, stel ik voor dat u dit alstublieft niet aanneemt of afwijst. Zeg niet: "Het is onmogelijk". Of zeg niet: "Het is mogelijk". Als u zegt dat het mogelijk is, is dat slechts een idee en daarom waardeloos. Maar als u zegt: "Het is onmogelijk", blokkeert u zichzelf. Nietwaar? We onderzoeken dit vraagstuk dus samen. En het onderzoek kan alleen plaatsvinden als u 'vrij' bent. Nietwaar? Vrij zijn houdt in dat uw geest niet bezig is met andere problemen. We zijn hier bij elkaar, omdat u vanmorgen vrij had en hierheen kwam, van dichtbij of van ver, en we zijn samen vrij, wat betekent dat de geest niet bezig is met dagelijkse problemen en daarom bereid is om te leren en te kijken of het mogelijk is om altijd op zo'n manier te leven. Nietwaar? Ontmoeten we elkaar, enigszins? Niet verbaal, hoop ik, maar werkelijk, omdat het ons probleem is. Omdat het leven steeds moeilijker wordt. Alleen overleven al, fysiek overleven is enorm moeilijk geworden: overbevolking, scheiding der naties, economische ongelijkheid, u weet wel wat er zoal gaande is. Het leven wordt buitengewoon moeilijk.
17:31 En bij het pure fysieke overleven is men gewend aan het feit dat men een enorme inspanning moet leveren om een positie te bereiken en deze vast te houden. U weet het allemaal wel. En als u deze positie niet vasthoudt, als u er niet voor strijdt, zou u alles kunnen verliezen, kunt u kapot gemaakt worden, kunt u aan de grond komen te zitten, noem maar op. Ik stel dus een uitermate serieuze vraag - geeft u hier alstublieft uw aandacht aan - is het mogelijk te leven zonder een spoor van conflict? Conflict bestaat als er sprake is van verdeeldheid: het 'ik' en 'jij', het 'wij' en 'zij' - de Amerikanen, de Russen, de ideologieën van de ene groep de ideologieën van de andere, enzovoort, enzovoort. Eerst op psychologisch gebied, wat het allerbelangrijkst is, niet op fysiek gebied. Als je een grondig begrip hebt van de psychologische aard en structuur van conflict, en het daar wellicht kan laten ophouden, zal je in staat zijn het lichamelijke aspect te hanteren. Maar als je alleen bent geïnteresseerd in het lichamelijke aspect, het biologische aspect, het overleven, zal je ontdekken dat dat enorm moeilijk is. U kunt het waarschijnlijk niet allemaal tegelijk doen.
19:23 We zijn dus geïnteresseerd, nu we vanmorgen vrij zijn, bij elkaar zitten, op een prachtige plek met veel schaduw, bladrijke bomen, en de bergen, een koel windje - ik hoop dat het niet te koud is - en we onderzoeken en verkennen in alle rust gezamenlijk de vraag of men een leven kan leiden dat echt zonder conflict is en dus met zorgzaamheid, genegenheid en aandacht. Nietwaar? Hebt u de vraag begrepen? Dus ik vraag: waarom is er dit conflict, op psychologisch gebied? Eerst het psychologische - waarom?
20:23 Van oudsher, zowel in historisch als religieus opzicht, economisch opzicht, enzovoort, is er dit onderscheid geweest tussen goed en kwaad. Ik weet niet of u op de hoogte bent van die oude grotten in Zuid-Frankrijk, Noord-Afrika, waar in de grotten schilderingen zijn, van naar verluidt 25.000 jaren oud - schrijf me geen brieven om te vertellen "U hebt zich in de datering vergist" - waar - in symbolische vorm - deze voortdurende strijd tussen goed en kwaad naar voren komt. Het bestond al in Sumeria, 7000 jaar v. C., en is er nog steeds - het goede tegenover het kwade, het deugdzame en het zondige, de engel en de duivel. Nietwaar? We kennen het allemaal. We zijn geconditioneerd om dit onderscheid te maken. Nietwaar? Maar nu we vrij zijn - en ik blijf daar op hameren in deze toespraak - gaan we de vraag onderzoeken of er überhaupt wel sprake is van zo'n onderscheid. Of is er alleen 'wat is', en niet het tegenovergestelde? Begrijpt u? Stel, er is boosheid. Dat is het feit, dat is 'wat er is'. Maar niet boos zijn is geen feit. Snapt u mijn...? Dus het feit en dat wat geen feit is. Dat wil zeggen, het goede tegenover het kwade. En ik vraag, waarom hebben mensen dit gescheiden, hoe is dat tot stand gekomen, die verdeeldheid? Goed en kwaad, u weet wel, zowel de mythologische als de verstandelijke betekenis, enzovoort - waarom deze verdeeldheid? Komt het omdat we alles vanuit het verleden bekijken? Dat is een van de elementen. Het verleden, wat alles omvat wat u heeft geleerd, wat u heeft ervaren, en levend in het verleden kijkt u naar het heden, niet als het hier en nu, maar vanuit het verleden. Ik vraag me af of u dit ziet. Hebben we contact met elkaar? Ik hoop het... Zo niet, dan wil ik het op een andere manier proberen.
24:26 De vraag is waarom mensen met deze verdeeldheid leven, en daarom in conflict zijn. Volgens mij is dus één van de elementen het voortdurend leven in het verleden, dat al ons handelen bepaalt, wat een element is van het onbewuste. Ik zal daar nu niet op ingaan, dat komt later. En ik hoop dat er hier veel vooraanstaande psychologen zijn, psychoanalytici, ik hoop dat zij me stap voor stap zullen volgen. We hebben nooit vragen gesteld bij deze verdeeldheid. We hebben die aanvaard, omdat we van nature zeer traditioneel zijn, gewoontegetrouw, we willen niet iets nieuws. Dat is één element, een ander element is dat er een onderscheid is tussen de waarnemer en wat hij waarneemt. Als je naar een berg kijkt, kijk je ernaar als een waarnemer, dus heb je een waarnemer en het object dat hij waarneemt, dat u 'de berg' noemt. Het woord is niet het object. Nietwaar? Het woord 'de berg' is niet de berg. Maar voor ons is het woord erg belangrijk. Dus als u daarnaar kijkt reageert u onmiddellijk met "Dat is een berg" - het woord. Welnu, kunt u naar die berg kijken, naar dat object genaamd 'berg' zonder het woord? Omdat het woord een element is van verdeeldheid. Ik vraag me af of u dit allemaal snapt. Als u zegt: "Het is mijn vrouw", schept het woordje 'mijn' verdeeldheid. We zullen hier verder op ingaan als we over relaties spreken. Dus één van de elementen van deze verdeeldheid is het woord, de naam. En het woord en de naam is een herinnering, een onderdeel van het denken. Dus als we naar een object kijken, - de man of vrouw, of de berg, de boom, wat dan ook, is er verdeeldheid zodra de naam, de herinnering, het denken naar boven komt. Nietwaar? Welnu, bestaat er een waarneming zonder het woord, zonder de naam, zonder de verbinding met dat bepaalde soort of symbool, en kun je zonder dat alles waarnemen?
28:26 Begint het moeilijk te worden? Kunt u dus waarnemen zonder de waarnemer, die het verleden is? Begrijpt u? Die het verleden is, die de neerslag is van alle herinneringen, ervaringen, de reacties erop, enzovoort, wat het verleden is, dus naar iets kijken zonder het verleden, zonder de waarnemer? Als u dat doet, is er alleen dát wat u waarneemt, dan is er geen verdeeldheid. Begrijpt u? Dan is er geen conflict, psychologisch. Doet u dit nu of leert u uit uw hoofd wat er wordt gezegd? Kunt u naar uw vriendin of vrouw of wie dan ook kijken, uw beste vriend, kunt u hem of haar waarnemen, zonder de naam, het woord, zonder alle ervaringen die u in die relatie heeft opgedaan, wat herinneringen zijn, het verleden, en kijken? En als u zo kijkt, wat gebeurt er dan? Dan kijkt u naar hem of haar voor de eerste keer. Begrijpt u? In hemelsnaam, krijg het eens door! Leer het alstublieft niet, maar doe het nu, terwijl u ontspannen bent, terwijl we over iets praten wat buitengewoon belangrijk is, want leren houdt in dat u dat nu doet, niet morgen, niet een andere keer. Dat dus de waarnemer is wat hij waarneemt. Daarom is er alleen wat hij waarneemt. Ik vraag me af of u dit snapt. NIemand gaat u al die dingen vertellen - geen boek, geen goeroe, geen filosoof. U kunt dit alleen van uzelf leren. En u kunt dit alleen van uzelf leren als u de tijd neemt, rustig bent, uw geest niet bezig is met van alles en nog wat.
31:29 Ik zeg dus dat het mogelijk is een leven te leiden dat psychologisch helemaal vrij is van conflict. Is dit bij u gebeurd? Alstublieft, dit is geen groepstherapie, wat ik persoonlijk afschuwelijk vind, je vuile was buiten hangen, wat niets te betekenen heeft. Maar waar we echt mee bezig zijn, is leren, niet onthouden, maar leren, de feiten waarnemen. En de feiten spreken voor zich, indien u het daarbij laat. Begrijpt u? Welnu, het is een feit dat mensen in het verleden leven, en dat er daarom altijd verdeeldheid heerst tussen het verleden, het heden en de toekomst. Het verleden, dat tijd is. Dus ik zeg - als ik wat verder mag gaan - zolang er een tijdsonderbreking zit in uw waarneming, tussen de waarnemer en de waarneming, moet er sprake zijn van conflict. Weest u het alstublieft niet met me eens. Kijk, zoek uit of dit bij u echt zo is. Of u dit werkelijk begrepen heeft, niet alleen verbaal maar door het echt te doen, want we hebben het over een zeer ernstig probleem, namelijk conflict, de strijd in het leven. En u denkt dat, als u geen strijd levert, u verloren bent, dus eigenlijk bent u bang om te verliezen, wat een andere vorm van conflict is. Als u zich hierin dus echt heeft verdiept, samen met de spreker, en voor uzelf heeft ontdekt, niet omdat de spreker het zegt, maar het voor uzelf heeft ontdekt, dat zolang er een verdeeldheid is tussen de waarnemer, de beeldvormer en het feit, dat geen beeld heeft, slechts het feit is, zolang er verdeeldheid heerst, zal er voortdurend conflict bestaan. Dat is een wetmatigheid. En kan dat conflict tot een einde komen? En ik probeer duidelijk te maken, of erover te spreken en te ontdekken of er een einde aan kan komen.
35:35 Als er dus een psychologisch einde komt aan het lijden, een einde aan het conflict, dat deel uitmaakt van het lijden, welk effect heeft dat op de manier waarop u de kost verdient? Welk effect heeft dat op onze relaties met elkaar? Nietwaar? Begrijpt u dit? Ik weet niet of u het begrijpt of niet. Zal ik doorgaan? Als dit een feit is dat u, als menselijk wezen die de wereld bent en de wereld bent u, wat we gisteren uitvoerig hebben behandeld, als dit een feit is dat u werkelijk, dat u echt, op dit moment, een leven leidt waarin psychologisch geen enkel conflict is, op welke manier heeft dan dit beëindigen van psychologische strijd, met al zijn conflicten, pijn, bezorgdheid, angst, welk effect heeft dit op uw dagelijks leven? Begrijpt u? Op ons dagelijkse gang naar kantoor, enzovoort. Wat is uw antwoord? Als dit voor u een feit is dat u psychologisch het conflict heeft beëindigd, hoe ziet uw leven zonder conflict er dan uiterlijk uit?
37:37 Vrager: (onhoorbaar)
37:38 K: Nee, geef alstublieft geen antwoord, omdat we overmorgen een dicussie zullen voeren, een dialoog over al deze zaken - iedere dinsdag en donderdag. Dit is dus een gesprek tussen twee mensen waar slechts één persoon spreekt. Omdat we anders zullen afdwalen. Ik hoop dat u dat niet erg vindt. Het is wel grappig, één persoon...
38:27 Wat moet ik doen, als ik zo'n leven leid? Zonder innerlijk conflict. Weet u wat dat betekent? Als je van binnen zonder conflict bent, is er uiterlijk ook geen conflict, omdat er geen scheiding is tussen het innerlijke en het uiterlijke. Begrijpt u? Het is als eb en vloed, de zee gaat inwaarts en weer terug, maar als er psychologisch geen conflict is, is er bij eb ook geen conflict. Begrijpt u? Wat staat mij te doen? Ik moet helaas in mijn levensonderhoud voorzien. Persoonlijk doe ik dat niet. Ik doe dat niet want ik heb geen probleem met het voorzien in mijn levensonderhoud. Maar u heeft een probleem wat betreft de kost verdienen. Waarom is het voor mij geen probleem dat ik geen geld verdien? Omdat - heel eenvoudig. U wacht allemaal? Jullie zijn rare mensen! Ik heb er geen probleem mee omdat het mij niet uitmaakt wat er gebeurt. Begrijpt u? Het maakt mij niet uit of ik misluk of slaag. Het maakt mij niet uit of ik geld heb of niet. Persoonlijk heb ik geen geld, goddank. Ik hoef ook geen geld, maar ik heb wel eten, kleren en onderdak nodig, en als iemand mij dat geeft, is het goed. Als dat niet zo is, leef ik waar ik ben. Begrijpt u mijn vraag? Ik heb geen probleem omdat ik niets verlang van niemand of van het leven.
41:51 Ik vraag me af of u dit begrijpt. Welnu, ik heb het uitgelegd, maar mijn manier van leven is totaal anders dan dat van u, dus... Welnu, als ik in mijn levensonderhoud moet voorzien, wat zal ik doen? Terwijl ik geen enkel psychologisch conflict heb. Weet u wat dat betekent? Hoe is het gekomen dat ik geen conflict heb? Door een theorie? Door een verlangen dat is vervuld? Is het een illusie? Komt het omdat ik mezelf heb gehypnotiseerd? Begrijpt u al deze vragen? Of is het een absoluut, onherroepelijk feit, waar niemand aan kan komen? Het is onaantastbaar. Weet u wat 'onaantastbaar' betekent? Datgene wat niet beschadigd kan worden, waar niemand aan kan komen. Dus als dat zo is, wat zullen we dan samen doen - echt samen - wat zullen we samen doen om in ons levensonderhoud te voorzien? Want als er geen conflict is, is er ook geen sprake van ambitie. Als er geen conflict is, is er ook geen wens om iets te worden. Nietwaar? Want als er geen conflict is, omdat er innerlijk iets is wat absoluut, wat onaantastbaar is, waar niemand aan kan komen, wat niet beschadigd kan worden, ben ik psychologisch niet afhankelijk van iemand anders. Daarom zal ik me niet aanpassen, niet iemand nadoen, en dergelijke.
44:27 Als ik daar dus geen last van heb, dan kan ik doen wat ik wil in de wereld. Een tuinman zijn, een kok - wat dan ook. Begrijpt u? Maar we zijn zo zwaar geconditioneerd om succes te hebben of te mislukken. Succes in de wereld - geld, status, aanzien, u kent dat allemaal wel, en daar vechten we allemaal voor. Maar als dat er allemaal niet is, - begrijpt u - wat gebeurt er dan met een mens? In het bewustzijn, in het menselijk bewustzijn, dat zo enorm geconditioneerd is - nietwaar? - enorm bepaald door succes en de angst om te mislukken. Iemand te worden, niet alleen uiterlijk maar innerlijk. Daarom accepteert u al die goeroes, omdat u hoopt dat hij u naar een soort verlichting zal leiden, een soort denkbeeldige onzin. Niet dat er niet iets bestaat dat absoluut waar is, maar niemand kan u ernaar toe leiden. Dus ons hele bewustzijn, of het grootste deel ervan, is geconditioneerd om een leven van voortdurende strijd te accepteren, omdat we iets willen bereiken, iets willen worden, we willen een bepaalde rol spelen, we willen slagen, we willen - weet u - wat allemaal de ontkenning inhoudt - luister hier alstublieft naar - de ontkenning van 'wat is' en de aanvaarding van 'wat zou moeten zijn'. Omdat we ontkennen 'wat is', en het ideaal hebben gecreëerd van 'wat zou moeten zijn', is er sprake van conflict. Maar werkelijk waarnemen 'wat is' betekent dat er geen tegenstelling is, alleen 'wat is'.
47:28 Kijk, als u geweld observeert, het woord 'geweld' is al besmet, alleen het woord al, want er zijn mensen die het goedkeuren en mensen die het afkeuren, het is dus al vertekend. We moeten dus - neem bijvoorbeeld geweld. en de hele filosofie van geweldloosheid, zowel politiek, religieus, en nog veel meer. Dat wil dus zeggen, er is geweld en het tegengestelde, geweldloosheid. Het tegengestelde bestaat omdat je weet wat geweld is. Nietwaar? Kom op, mensen. En het tegengestelde heeft zijn wortels in het 'wat is'. Nietwaar? We denken dus als we het tegengestelde hebben gekregen, via speciale methoden of middelen, dat we van het 'wat is' afkomen. Maar dan heb je 'wat is' en 'wat zou moeten zijn'. Om het 'wat zou moeten zijn' te bereiken heb je tijd nodig. Kijk waar we doorheen gaan, - de ellende, de conflicten, het absurde van dit alles. Het 'wat is' is geweld en het 'wat zou moeten zijn' is geweldloosheid. We zeggen dus dat we tijd nodig hebben om geweldloosheid te verwerven, omdat ik gewend ben aan geweld en geweldloosheid - ik heb tijd nodig, ik moet er moeite voor doen, ik moet vechten om geweldloos te worden. Dat is de filosofie, dat is de conditionering, dat is de traditie - het goede en het kwade.
49:30 Welnu, kun je het tegengestelde opzij zetten en alleen kijken naar geweld, wat het feit is? Geweldloosheid is geen feit. Nietwaar? Hebben we contact met elkaar? Geweldloosheid is een denkbeeld, een concept, een gevolgtrekking. Maar het feit is dat er geweld is, dat je kwaad bent, dat je iemand haat, dat je mensen iets wilt aandoen, woede, jaloezie - dat hoort allemaal bij geweld. Dat is een feit. Welnu, kun je dit feit waarnemen, zonder de tegenstelling erbij te halen? Begrijpt u? Dan heeft u de energie, die verspild wordt in de poging het tegengestelde te verwerven, u beschikt over al die energie om het 'wat is' waar te nemen. In die waarneming bestaat geen conflict. Ik vraag me af of u dit allemaal snapt. Nietwaar?
50:50 Wat zal een mens dus doen die dit buitengewone complexe bestaan heeft begrepen, dat gebaseerd is op geweld, conflict, strijd, die er werkelijk vrij van is, niet in theoretische zin - maar werkelijk vrij, wat betekent zonder conflict - wat zal hij doen in de wereld? Zult u dat aan mij vragen of stelt u deze vraag aan uzelf? Zult u deze vraag stellen - luister alstublieft - zult u zichzelf afvragen of u innerlijk, psychologisch, volledig vrij bent van conflict? Doet u dat? Klaarblijkelijk niet. Het is alleen een mens met conflicten die zegt: "Als er geen conflicten zijn, is het met mij gedaan. De maatschappi zal mij kapotmaken." Omdat de maatschappij gebaseerd is op conflict. Maar de maatschappij is wat u ervan heeft gemaakt. U heeft de maatschappij gemaakt, u bent verantwoordelijk voor de maatschappij omdat u hebzuchtig bent, jaloers, gewelddadig, dus de maatschappij is wat u bent. Er is dus geen verschil tussen u en de maatschappij. U bent de maatschappij. Nietwaar? Dat zijn de feiten. Maar als u zich afscheidt van de maatschappij door te zeggen: "Ik ben anders dan de maatschappij", wat eigenlijk onzin is, maar als er in uzelf een totale transformatie plaatsvindt van de maatschappij, die gewelddadig is, immoreel en wat dies meer zij, beïnvloedt u het bewustzijn van de maatschappij. En als u zo vrij bent, innerlijk, zult u dan nog deze vraag stellen: "Wat zal ik doen in de uiterlijke wereld?" Beantwoord deze vraag zelf, mensen. Zoek het antwoord in uzelf. Want innerlijk heeft u iets volledig getransformeerd, namelijk hoe u bent geconditoneerd - deze voortdurende strijd, strijd en nog eens strijd. Heb ik deze vraag beantwoord? Dat heb ik voor mezelf gedaan, lang geleden. Maar stelt u zichzelf deze vraag eens, en ontdek, zonder enige illusie, zonder enige fantasie, zonder iets wel of niet te willen worden, wat allemaal conflict met zich meebrengt, ontdek voor uzelf de waarheid hiervan. Wat een totale tansformatie betekent in uw innerlijk, van iets wat de mens voor het allerbelangrijkst heeft gehouden, te weten strijd, vechten, conflict, u weet wel wat daarbij hoort.
54:58 Welnu, het volgende is - als ik ergens anders op in mag gaan - dat ons bewustzijn, als u dat heeft waargenomen, en omdat we ontspannen zijn, kunnen we er nu naar kijken, als u uw bewustzijn waarneemt, als u zich van uw bewustzijn bewust bent, wat betekent, ben u zich bewust van uw bewustzijn, van wie u bent? Als u zich bewust bent, zult u zien dat uw bewustzijn totaal - ik gebruik het woord 'totaal' in de absolute betekenis, niet in betrekkelijke zin, maar in absolute zin - dat uw bewustzijn zich in totale wanorde bevindt. Nietwaar? Bent u zich bewust van dit feit? Bewustzijn houdt in... heel eenvoudig, bewust zijn - u bent zich bewust van de bomen, van waar u nu zit. Ik ben me bewust van de zon op mijn hoofd wat ik niet prettig vind, ik ben me bewust van de verschillende kleuren, enz., uiterlijk bewust. Maar innerlijk bewust zijn houdt in dat je je bewust bent zonder enige vervorming. U kunt die boom niet vervormen en zeggen: "Dat is een olifant". Maar u kunt wel heel gemakkelijk vervormen wat u innerlijk ziet.
57:03 Dus bewust zijn houdt in: bewust zijn zonder enige vervorming van wat er van binnen gebeurt. Nietwaar? Bent u zich op deze manier bewust van uw bewustzijn? Als dat zo is, zult u ontdekken, nietwaar, dat het in strijd is met zichzelf, het ene zegt en het andere doet, of iets anders wil. Begrijpt u? Het hele proces binnen een heel klein gebied, en dus geen ruimte, en in die kleine ruimte is sprake van wanorde. Nietwaar, mensen? Bent u zich dit bewust?
57:57 Hoe laat is het, mensen?
58:01 V: Acht minuten over twaalf.

K: Twaalf? U zult wel moe zijn aan het einde van een uur, want het is tamelijk inspannend werk. We zullen gauw stoppen, maar laten we op dit onderwerp nog een klein beetje doorgaan. We komen hierop terug, zaterdag en zondag - aanstaande zaterdag en zondag - het ging erover: bent u zich bewust van uw bewustzijn? Bent u anders dan uw bewustzijn? Of u bent dat bewustzijn. Nietwaar? Dat is eenvoudig. U bent dat bewustzijn. U verschilt niet van uw bewustzijn. Maar bent u er zich bewust van dat u in totale wanorde verkeert? En dat wanorde uiteindelijk tot een neurose kan leiden - natuurlijk. En alle elementen van de moderne maatschappij, met psychologen, psychoanalitici, psychotherapeuten, uw weet wel wat er allemaal gaande is. Als u bewust bent, in de zin dat u zichzelf bekijkt, wat uw bewustzijn is, zonder enige wanorde, zonder enige vervorming, is dat mogelijk? Dat is alleen mogelijk als de waarnemer is wat hij waarneemt. Begrijpt u? Als de waarnemer is wat hij waarneemt, is er geen vervorming, hij ziet 'wat is'. Maar als er sprake is van een waarnemer, dan zal hij vervormen wat hij ziet. Begrijpt u deze vraag? Is dit duidelijk?
1:00:09 Welnu, kunt u waarnemen... bestaat er een waarneming van jezelf, en dat is ons bewustzijn, waarbij je het echte feit van zijn wanorde ziet, van je eigen wanorde, in het dagelijks leven? Niet alleen uiterlijk, maar veel dieper, innerlijk. Uiterlijk zijn we zeer ordelijk - sommigen van ons tenminste - omdat het dwangmatig is, dat wordt het steeds meer... Je moet wel ordelijk zijn om te... enzovoort - ik ga daar allemaal niet op in. Maar heeft u innerlijk alles op orde? Of heerst er wanorde? Kunt u naar dit feit kijken? En wat gebeurt er als u keuzeloos waarneemt en dat betekent zonder enige vervorming, wat gebeurt er dan? Begrijpt u mijn vraag? Want als er wanorde heerst, moet er sprake zijn van conflict. Daar waar absolute orde heerst is geen conflict. En we hebben het over een absolute orde, geen relatieve orde. En dat kan alleen op een natuurlijke manier tot stand komen, gemakkelijk, zonder enig conflict, alleen als iemand beseft dat hijzelf zijn bewustzijn is, als hij de verwarring waarneemt, de onrust, de tegenstrijdigheden, zowel uiterlijk als innerlijk, en dat waarneemt zonder enige vervorming. Dan zal daaruit op een natuurlijke, milde en gemakkelijke manier een orde tot stand komen die onherroepelijk is.
1:02:32 Tot hier... Er is een uur voorbij. Is dit genoeg voor een uur? Of wilt u blijven zitten en mij verder laten praten?