Krishnamurti - Kan de mens zichzelf radicaal transformeren?

Krishnamurti Subtitles

OJ77T3 - Kan de mens zichzelf radicaal transformeren?
Derde openbare toespraak
Ojai, VS
9 april 1977

0:35	De laatste twee keren dat we elkaar hier hebben ontmoet, afgelopen zaterdag en zondag, hebben we samen het vraagstuk van veiligheid doorgenomen, zowel het fysieke als het psychologische aspect van veiligheid. We zijn hier behoorlijk gedetailleerd op ingegaan, en afgelopen zondag hadden we het over conflict. En ik hoop dat degenen die hier voor het eerst zijn, het niet erg vinden als we hier niet opnieuw op ingaan.
1:40	Ik vertelde hoe belangrijk het is in een wereld die zo volslagen chaotisch wordt, dat de mens een transformatie moet ondergaan, een grote, grondige psychologische revolutie. Niet het soort bloedige revolutie, uiterlijke revolutie, waar de mens al eeuwenlang mee heeft geëxperimenteerd, in een poging de omgeving te veranderen via conflict, bloedvergieten en geweld in allerlei vormen. Klaarblijkelijk is hij daar totaal niet in geslaagd. Hoewel hij een vernietigende uitwerking heeft gehad op zijn omgeving, heeft hij niet een radicale, psychologische of grondige transformatie in de mens teweeggebracht. En daarin zijn we in deze bijeenkomsten juist geïnteresseerd, of de mens zichzelf radicaal kan transformeren, psychologisch gezien. Want als het hem niet lukt om die transformatie teweeg te brengen, die psychologische revolutie, zullen we onvermijdelijk steeds meer conflicten krijgen, steeds meer oorlogen, en conflicten in alle relaties, zowel intiem als oppervlakkig.
3:37	En ik heb ook gezegd - ik hoop dat u het niet erg vindt als u het eerder hebt gehoord - dat waar u ook in de wereld gaat, of het nu in het Oosten is, Europa of hier, u daar mensen aantreft, mannen of vrouwen, en ik hoop dat u het niet erg vindt als ik de vrouw niet steeds apart noem, - mannen of vrouwen, het is over de hele wereld hetzelfde, psychologisch lijden ze, verkeren ze in grote verwarring, onzekerheid, angst, groot verdriet, vloeien er rijkelijk tranen, en zijn ze eenzaam, wanhopig, en staan uiteindelijk oog in oog met de dood. Welnu, als u dit feit waarneemt, ziet men dat de mens - u of de vrouw - de hele wereld is, hij is de wereld en de wereld is hij. Als men zich dat realiseert, grondig, niet verstandelijk of alleen met woorden, dan brengt dat een buitengewone vitaliteit teweeg om dingen onder ogen te zien, de wereld te zien zoals hij is. Dat is wat ik hier heb gezegd in de laatste twee toespraken. Als u het goedvindt, gaan we deze ochtend in op de vraag wat het bewustzijn is, de inhoud van het bewustzijn, en of dat bewustzijn radicaal getransformeerd kan worden. Daar waren we afgelopen zaterdag... zondag gebleven, daar gaan we nu mee verder, als ik mag.
6:34	Men vraagt zich vaak af of mensen, zoals u en ik en anderen, bewust zijn van zichzelf. De meesten zijn zich oppervlakkig bewust van hun kleinzielige verlangens, oppervlakkige conflicten, fysieke behoeften, seksuele driften en nog meer van dat alles. Oppervlakkig zijn ze zich bewust, weten ze wat ze ervaren. Maar iemand heeft ook nog veel diepere lagen, en dat is bewustzijn, bewust zijn van jezelf. Dat wil zeggen, het kennen of je bewust zijn van de gehele aard en structuur van het bewustzijn, van wat je bent - dat is bewustzijn. Bewust zijn betekent oplettendheid, waarnemen. Waarnemen wat er van binnen plaatsvindt, niet biologisch maar psychologisch - de gedachten, de drijfveren, de conflicten, de verlangens, de tegengestelde doelen, de idealen en feiten, het ene zeggen, het andere doen, het ene denken en in het dageljks leven het tegenovergestelde doen. Dat hele proces is het bewustzijn, wat tamelijk voor de hand liggend is. We gebruiken het woord 'bewustzijn' wat betekent dat je bewust bent van jezelf, en alle verwarring die in jezelf plaatsvindt.
9:08	Het waarnemen hiervan, of je er bewust van zijn, houdt ook in dat wanneer er sprake is van een keuze in die waarneming, het element van die keuze de waarneming vertroebelt. Ik denk dat dit tamelijk duidelijk is. Dat wil zeggen, als je de diepere lagen van je eigen bewustzijn gaat waarnemen met alle worstelingen, pijn, zorgen, vreugde, tranen en ambities en de ellende die zich van binnen afspeelt. Dat waarnemen, je er bewust van zijn, maar zodra je een keuze maakt, wordt de waarneming vertroebelt. Dat is tamelijk eenvoudig. Nietwaar? Kunnen we van hieruit verdergaan?
10:11	Dus waarnemen doe je zonder kiezen. Als u dan dit hele proces van uzelf waarneemt, de volledige inhoud van uzelf, de verschillende factoren, invloeden die het bewustzijn hebben gevormd, is dat bewustzijn - luister alstublieft, geef hier enige aandacht aan - is er een verschil tussen dat bewustzijn en de waarnemer? Begrijpt u mijn vraag? Je kijkt naar een berg, de schaduw, de beweging van de wolken, enzovoort, je neemt waar. Als je waarneemt, is er een 'jij', de waarnemer en wat er wordt waargenomen. De waarnemer, zoals ik zei, is het verleden, alle herinneringen, ervaringen, kennis, opgeslagen in het brein als herinneringen, wat het verleden is. Dus als u via de herinneringen waarneemt, is er verdeeldheid tussen de waarnemer en het waargenomene. Nietwaar? Dus om waar te nemen zonder de waarnemer is een echt probleem, waar ik nu op in zal gaan, als ik het al niet eerder heb gedaan, in de vorige twee toespraken, want het is echt heel belangrijk omdat het de oorzaak is van conflict. Waar er verdeeldheid is, moet er sprake zijn van conflict, zoals tussen landen, waar verschillende vormen van geloof zijn, en tussen geloofsovertuigingen, er is altijd sprake van verdeeldheid, conflict. Dus om in volledige, ware vrede te leven, is de waarnemer wat hij waarneemt en daarom is er geen conflict. We gaan dus samen onderzoek doen, naar het vraagstuk van... ons samen verdiepen in dit bewustzijn.
12:58	Mag ik u er alstublieft opnieuw op wijzen dat dit een zeer serieuze toespraak is. Je moet er heel veel aandacht aan geven, en daarbij hoort zorgvuldigheid en genegenheid. En we gaan samen op reis. Het is niet dat ik op reis ga en u mij volgt, we gaat dit samen verkennen. Daarom is het uw verantwoordelijkheid, als u zich hier tenminste serieus in wilt verdiepen. Zoals ik onlangs ook zei, heeft de spreker, in deze gezamenlijke verkenning, geen autoriteit. Nietwaar? Hij zit wel op een verhoging, wat alleen maar een functionele reden heeft, maar maak hem niet tot een autoriteit, u bent dan niet in staat om te onderzoeken. Want uw bewustzijn is het bewustzijn van de mensheid. Volgens mij is dat het belangrijkste dat je moet begrijpen: wat ú bent, is de wereld. Uw bewustzijn is in conflict, onrustig, verward, wanordelijk, en in uw relaties, in alles wat u doet, is wanorde. Ook in de wereld heerst wanorde. Dus wat u bent, is de wereld. We gaan dus samen deze vraag onderzoeken wat bewustzijn is en wat de inhoud ervan is, en of de inhoud iets anders is dan het bewustzijn, of de inhoud het bewustzijn ís, en of het mogelijk is het te overstijgen, dit bekrompen, kleine, geconditioneerde bewustzijn. Dat gaan we verkennen in de komende drie, vier toespraken. Wees dus alstublieft een beetje serieus.
15:57	Ik vrees dat de meeste Amerikanen - vergeef me als ik het zo zeg - niet erg serieus zijn. Ze worden liever geamuseerd, vermaakt, vergaren veel oppervlakkige kennis uit boeken, of nemen deel aan cursussen over psychologie en andere zaken. Dan menen zij enorm geleerd te zijn. Ze kennen al de feiten van de wereld. Maar ze weten in feite zeer weinig over zichzelf. Zij kennen zichzelf aan de hand van Freud, Jung en wie al niet, maar als je al die autoriteiten aan de kant zet, als je naar jezelf kijkt, ken je jezelf nauwelijks. Dus als u het niet erg vindt om mijn uitleg te volgen, wees dan een beetje serieus, als dat lukt. Hou niet vast aan uw speciale theorie of uw speciale conclusies, of voeg wat ik zeg niet toe aan wat u al weet, of pas wat ik zeg niet toe op uw speciale goeroe, of u weet wel, al die dingen. We zijn dus gewoon als vrienden die zich hierin verdiepen. Ik maak geen propaganda of probeer u ergens van te overtuigen. Dus wees enigszins serieus en geef hier gedurende enige tijd aandacht aan, want u kunt niet een halve minuut aandacht hebben en dan aan iets anders gaan denken. Dit vereist een behoorlijk grondig onderzoek, en dat vraagt zorgvuldigheid van u, genegenheid, verantwoordelijkheidsgevoel.
18:24	Zoals ik zei, gaan we waarnemen, gewaar worden van ons bewustzijn. En ook zei ik dat waar er sprake is van een keuze in die waarneming, als je zegt: "Dit bevalt me, dat lijkt me niets" of "Dit is wat ik... dit is goed en dat is fout", zo'n psychologische keuze vertekent de waarneming. Dus neem alstublieft waar zonder te kiezen.
19:00	In ons bewustzijn zijn er bepaalde factoren, zoals het verlangen naar macht, status, en de vele kwetsuren die we van kinds af aan hebben opgelopen, wonden, ernstige psychische kwetsuren. En ook bevindt zich in dat bewustzijn de eeuwigdurende zoektocht naar genot. Alstublieft, we kijken er samen naar, ik zeg niet dat het zo is. We onderzoeken en ontdekken samen de hele inhoud van ons bewustzijn. Zo is er het najagen van genot, en is er dit enorme angstgevoel. Nietwaar? Dan is er ook het lijden, niet alleen het persoonlijke lijden, maar het lijden van de mensheid. Mannen en vrouwen hebben duizenden jaren, oorlogen meegemaakt, jaar in jaar uit, verwoesting, en diepe gevoelens van smart. En in dat bewustzijn zit ook datgene wat liefde wordt genoemd, met de bijbehorende jaloezie, gekwetsheid, wonden, boosheid, geweld, enzovoort. En ook bevinden zich in dat bewustzijn ontelbare overtuigingen, dogma's, ideeën, conclusies. En er is ook de dood, de angst voor het onbekende, angst om te sterven, aan je eind te komen. Kortom, dit is de inhoud van ons bewustzijn - nietwaar? De kennis die we uit boeken hebben verkregen, de kennis die we door ervaringen hebben verkregen, opgeslagen in het geheugen, in het brein als herinneringen, wat de hele werking van het denken is. Nietwaar?
21:47	Dus de hele inhoud van ons bewustzijn bestaat hieruit. Welnu, we gaan de belangrijkste zaken onderzoeken, niet alle details, want daar komt geen einde aan, de belangrijkste zaken, zoals macht, het streven naar macht, wat de meesten willen, een positie. Macht betekent succes, overheersing, macht over anderen, of macht over jezelf, enzovoort. Maar daar zit ook gekwetstheid in, gekwetst raken. Van kinds af aan zijn we gekwetst, en vanuit die pijn zijn we gewelddadig geworden. We gaan daar langzaam op in, stap voor stap. Laten we eerst het verlangen naar macht onderzoeken. Goed? Het verlangen om te heersen, het verlangen om je te laten gelden, de agressiviteit, dat alles is het gevoel van macht. De dictators over de hele wereld zijn de vertegenwoordigers van die macht. Zolang zij het probleem van de macht niet hebben opgelost, zal er conflict bestaan, niet alleen in de wereld van de dictatuur, totalitarisme, maar ook in de wereld van de zogenaamde democratie, stemrecht voor iedereen en zo, ook daar heerst het verlangen naar macht, bezit en overheersing. Dit is een belangrijk aspect om te begrijpen en, als dat überhaupt mogelijk is, om daar vrij van te zijn. Is het mogelijk om vrij te zijn van het verlangen naar macht? Wat betekent dat je een ander bezit, een ander overheerst, je individuele idealen verwezenljkt, en die idealen verdedigt. Begrijpt u? Dat is allemaal de uiting van wilskracht.
24:21	Begrijpt u dit? Volgt u dit allemaal nog? Ik hoop van wel, omdat het uw leven is, niet het mijne. En als u goed waarneemt, ziet u hoe u uw leven verspilt. Begrijpt u? Daarom praten we er samen over, kameraadschappelijk, als vrienden, vanuit genegenheid, mededogen, samen, verspil uw leven niet. Het niet verspillen houdt in dat je je bewustzijn begrijpt en dat overstijgt. Het is dus een uiterst serieuze zaak.
25:12	Welnu, is het in je leven, in je dagelijks leven, mogelijk om vrij te zijn van het verlangen naar macht? Macht, met inbegrip van overheersing, bezit, geldingsdrang, agressiviteit, dat alles. Dus om macht te begrijpen moet je het hele proces van het verlangen begrijpen. Nietwaar? Begrijpt u dit allemaal? Sommigen van jullie tenminste? Want de meesten van ons willen onze verlangens vervullen, en als deze verlangens niet worden vervuld, raken we gefrustreerd, en vanuit die frustratie ontstaan allerlei neurotische handelingen. Het is dus erg belangrijk, komt mij zo voor, om de aard en structuur van het verlangen te begrijpen, wat uiteindelijk de wil is, en bij macht draait het om de wil. Begrijpt u dit allemaal?
26:36	U moet zich dus verdiepen in dit vraagstuk van verlangen. Ik zeg niet dat u geen verlangens mag hebben, maar begrijp het, kijk ernaar, kijk naar de gevolgen van verlangens, hoe verlangens ontstaan, de aard ervan. Niet volgens de monniken over de hele wereld, de religieuze monniken die zeggen dat je verlangens moet onderdrukken. Dat zeg ik dus niet, integendeel. Als je verlangens onderdrukt, komen ze extra sterk terug, gericht op iets anders, maar als je ze begrijpt, je erin verdiept, de volledige aard ervan doorkrijgt, dan verandert het. We gaan dus samen in op het begrijpen van verlangen. U weet wat verlangen is, nietwaar? De meesten van u, toch? Verlangen naar kleren, auto's, verlangen naar een man of vrouw, verlangen naar status, kennis, verlangen dat zegt: "Ik wilde dat ik zo knap was als die man", enzovoort, enzovoort. Welnu, wat is dit verlangen en hoe ontstaat dit?
28:19	Alstublieft, ik vraag u of raad u aan, ga niets herhalen wat u niet kent, wat u niet zelf hebt gezien, want we zijn allemaal tweedehands mensen. We herhalen modieuze kreten die anderen hebben gebruikt, die we uit boeken hebben opgestoken. U heeft nooit iets zelf ontdekt. Maar dat gaan we nu juist doen, ontdek het zelf en dan is het blijvend, het kan niet meer worden tenietgedaan. het is onaantastbaar, het kan nooit beschadigd raken als je iets zelf hebt ontdekt.
29:18	Ik vraag dus, wat is verlangen? Hoe ontstaat het? Want is het een van de voornaamste factoren in ons leven - het willen, we willen zoveel dingen. Niet dat je iets wilt omdat je eenzaam bent, of een slechte gezondheid hebt en daarom iets wilt, een goede gezondheid - dat bedoel ik niet... ik vraag, wat is verlangen op zichzelf? Het is echt heel eenvoudig, als u ernaar kijkt, als u het waarneemt, goed waarneemt. Verlangen komt op, nietwaar, doordat je iets ziet, door het contact, de gewaarwording en het denken. En dan creëert het denken het beeld. Nietwaar? Begrijpt u dit allemaal? Het kijken, het contact, de gewaarwording, dan verlangen, dan het beeld dat door het verlangen wordt gecreëerd, en het willen hebben. Begrijpt u dit? Nee, zie dit bij uzelf, alstublieft, niet omdat ik het uitleg. U ziet een auto, u ziet een vrouw, u ziet een huis, dat is de visuele waarneming, de gewaarwording, dan komt het contact en ontstaat het verlangen, het verlangen creëert het beeld om die auto te hebben of dat huis of die vrouw of die man. Nietwaar? Begrijpt u dit? Echt, niet omdat ik het u vertel. En dan jaagt het denken de vervulling van dat verlangen na. Nietwaar? En daaruit ontstaat conflict, dat je het wel of niet kunt vervullen. Nietwaar?
32:33	Dus het verlangen met zijn wil is het streven naar macht. NIetwaar? Begrijpt u het? Dat wil zeggen, mensen overheersen uit naam van God, uit naam van vrede, uit naam van de ideale revolutie, enzovoort. Welnu, is het mogelijk om te leven - luister hier alstublieft naar - is het mogelijk om te leven zonder wil? Nietwaar? Dat betekent te leven zonder richting. Wat niet chaotisch leven betekent. We laten het hierbij voor dit moment. Ik kom er later op terug.
33:44	Een van de factoren in ons bewustzijn is ook dat we veel kwetsuren hebben opgelopen. Nietwaar? De wonden. Bent u zich er bewust van...? Volgen we elkaar nog? Goed. De wonden, de psychologische wonden die je van kinds af aan hebt opgelopen, tijdens je schooltijd, hogeschool of universiteit, en zodra we volwassen worden, in je werk, je gezin, de kwetsuren die zich hebben opgestapeld. Nietwaar? Bent u zich hier bewust van? En het gevolg van die kwetsuren, wat gebeurt er als u pijn ervaart? Ofwel u verzet zich, bouwt een muur om uzelf heen om nooit meer gekwetst te worden, en u trekt zich dientengevolge uit het leven terug. Nietwaar? En hoe meer u zich terugtrekt, hoe neurotischer u wordt. Volgt u dit allemaal? En u isoleert zichzelf, om niet meer gekwetst te worden. Dus vraag ik of het mogelijk is om helemaal nooit meer gekwetst te worden? We zijn ons ervan bewust dat we gekwetst zijn. Wanneer een leraar op school de ene jongen met de andere vergelijkt, is die jongen gekwetst. Nietwaar? Dat begijpt u toch, neem ik aan? Als de ouders zeggen: "Jij bent niet zo knap als je broer", doet dat pijn. En als iemand u een idioot noemt, doet dat ook pijn. Zo zijn er enorm veel diepe psychische wonden. En bij zulk soort wonden volgt de handeling dat je jezelf gaat beschermen, je gaat je terugtrekken, gaat je verzetten. En vanuit dat verzet ontstaat geweld. Begrijpt u dit allemaal?
36:28	Nu stel ik de vraag, is het mogelijk om helemaal niet gekwetst te worden? En om alle kwesturen van het verleden totaal uit te wissen? Begrijpt u de vraag? Om oude pijn te laten verdwijnen en niet opnieuw gekwetst te raken. Nietwaar? Ik vraag me af of u dit snapt. Heeft u mijn vraag begrepen? Het is erg belangrijk om dit te begrijpen want als we dit niet begrijpen, kunnen we geen fatsoenlijke relatie met elkaar onderhouden. Welnu, we zullen dieper op deze vraag ingaan, of het mogelijk is om niet meer gekwetst te raken en om de pijn te laten verdwijnen die je van kinds af aan hebt opgelopen. Wilt u dit zorgvuldig volgen? Ik hoop dat u erin geïnteresseert bent, omdat het uw leven is.
37:53	Wat is pijn? Begrijpt u mijn vraag? Als u zegt: "Ik ben gekwetst", wat is er dan gekwetst? Is het niet zo - ik stel deze vraag zodat wij beiden deze kunnen onderzoeken, ik ben niet..., de spreker beweert niets, maar we onderzoeken - is het niet zo dat u een beeld heeft over uzelf en is het dat beeld dat is gekwetst? Nietwaar? Begrijpt u? Snapt u dit? U heeft een beeld dat u slim ben of juist niet, knap bent of juist niet, u heeft een beeld, een plaatje of een idee over uzelf. Nietwaar? En het is dat beeld, dat plaatje dat gekwetst is. Nietwaar? Ik vraag me af of u dit snapt. Het is tamelijk eenvoudig, toch? Dus ik vraag, als u de gevolgen van gekwetst zijn begrijpt, zoals geweld, je terugtrekken, verzet, isolement, en het neurotische gedrag dat uit isolement voortkomt, als u dat begrijpt, wordt het erg belangrijk te ontdekken, dringend zelfs, of u die pijn helemaal kunt laten verdwijnen, zodat u nooit meer in uw leven gekwetst zal raken. Begrijpt u wat dat betekent? Om een onschuldige geest te hebben, een geest die niet is aangetast, die nooit gekwetst is. Het woord 'onschuld' komt van het woord... de oorsprong ervan betekent 'een geest die nooit gekwetst is'. Nietwaar? Zie om te beginnen de schoonheid hiervan in.
40:20	Welnu, het beeld dat u het 'ik' noemt - 'ik ben gekwetst' - zolang dat beeld bestaat, zal er pijn bestaan. Nietwaar? Begrijpt u dat? Zolang ik een beeld omtrenkt mezelf heb: dat ik knap ben, dat ik dit of dat ben, of een zekere reputatie heb, dat ik een groot man ben, dat ik dit ben, een dozijn beelden omtrent mezelf - zolang u een beeld omtrent uzelf hebt, zult u gekwetst raken.
40:59	Welnu, is het mogelijk om geen beeld te hebben? Wat niet betekent dat u een leeghoofd wordt, of in een droomwereld leeft of een kasplantje wordt. Het gaat er dus om, zolang u gekwetst wordt, heeft dat gekwetst zijn grote en vervelende gevolgen. Maar als er geen pijn is, zijn uw daden buitengewoon zuiver. Welnu, is het mogelijk om geen beeld omtrent uzelf te hebben, ook beroepsmatig - begrijpt u? - ik bedoel, iemand die bekwaam is, deskundig, de specialisten, maar als je hen tegenspreekt, raken ook zij allemaal gekwetst. Net als gewone mensen raakt hij gekwetst als je hem voor een dwaas uitmaakt, omdat hij een beeld van zichzelf heeft, enzovoort. Is het dus mogelijk om geen beeld te hebben? Begrijpt u, meneer? Als u zegt: "Hoe kom ik van dat beeld af?" is het 'hoe' een methode, een systeem, daar komt het 'hoe' zeggen op neer. Dat systeem, die methode brengt weer een ander beeld met zich mee - begrijpt u? - en dat beeld zal ook weer gekwetst worden. Ik vraag me af of u dit begrijpt. Nietwaar? Is dit duidelijk? Zullen we verder gaan? Kijk dus naar het feit, het gegeven dat zolang u een beeld hebt, u verschrikkelijk gekwetst zult raken. En als u een gezond leven wilt leiden, zonder gekwetst te worden, en u het belang inziet van een gezond, probleemloos leven, zonder gekwetstheid, zal het beeld vanzelf verdwijnen. Begrijpt u? Goed? Als u de noodzaak, het belang en de urgentie begrijpt, dat zolang u een beeld heeft u gekwetst zult raken, en de gevolgen van die pijn zijn enorm, als u dat begrijpt, zult u nooit een beeld creëren. Is dit duidelijk? Doet u dit nu? Of zegt u: "Ik zal erover nadenken als ik thuis ben, als ik wat meer tijd heb". U heeft nu de tijd, de ontspanning, de gemoedsrust. Als u het nu niet doet, omdat u wordt gewongen om het te zien, - begrijpt u? - gedwongen in de zin van... samen zijn we op onderzoek uit, zodoende begrijpen we samen dit feit. En omdat u het feit begrijpt van gekwetst raken en de gevolgen ervan, houdt de beeldvorming op.
45:03	De volgende vraag is dus - ga hier alstublieft zorgvuldig op in - het beeld wordt geschapen door het denken. Nietwaar? Begrijpt u dit? Het denken heeft het beeld samengesteld dat ik iets zou moeten worden, dat ik iets ben. En wat is het denken? - waar we onlangs op zijn ingegaan. We zullen er opnieuw op ingaan. Wat is het denken? Wat is denken, waarop onze hele sociale, morele, ethische en religieuze structuur is gebaseerd - denken? Alle goden en alle kerken, alle symbolen, de verlossers, de - u weet wel, Christus, Boeddha, dat alles, de hele religieuze structuur, de pausen, de priesters en de bisschoppen, de aartsbisschop, u weet wel, het is allemaal gebaseerd, tot stand gebracht door het denken, eeuwenlang. We moeten dus onderzoeken, samen, wat het denken is. Het is erg belangrijk, want we gaan samen over angst praten. Nadat we zijn ingegaan op de vraag wat het denken is, gaan we samen in op de hele aard van angst, die ons zo sterk in de greep houdt.
46:59	Het denken is de reactie van het geheugen. Begrijpt u dat? Het denken, de herinneringen zijn de opgestapelde feiten, kennis en ervaringen. Als u ingenieur bent, heeft u veel geleerd over techniek, belasting, constructie, wiskunde, van kinds af aan, en dat is opgeslagen in uw brein als kennis, en op basis van die kennis handelt u bekwaam of onbekwaam. Nietwaar? Zowel beroepsmensen als amateurs.
47:46	Het denken is dus de reactie van de herinneringen, die bestaan uit ervaring - niet alleen uw ervaring, maar de ervaring van de mensheid, en de verzamelde kennis van eeuwenlang die u als man of vrouw met u meedraagt. Nietwaar? Het denken is dus de reactie van het geheugen. Het geheugen is het verleden. Nietwaar? Natuurlijk. Ik herinner me iets. U kunt zich de toekomst niet herinneren, behalve misschien op astrologisch gebied en al dat soort zaken. We zullen dat terzijde laten.
48:41	Weet u, u moet aan veel twijfelen. Begrijpt u? Twijfelen is goed. Maar als u begint met zekerheden, komt u uit bij twijfel. Nietwaar? Begrijpt u dat? Maar als u begint met twijfel, twijfelen aan alles, niet accepteren, twijfelen, dan komt u uit bij zekerheden. Maar wij beginnen helaas met zekerheden en komen uit bij onzekerheden, en sterven.
49:37	Ik zei dus, het denken is de reactie van de herinneringen, die zijn opgeslagen in de hersencellen en ik ben geen hersenspecialist, maar dit is een feit, u kunt dit in uzelf waarnemen, elke dag. Welnu, er is dat beeld van uzelf dat gekwetst raakt. En is het mogelijk om vrij te zijn van dat beeld? En dat beeld is gecreëerd door het denken, opeenvolgende gebeurtenissen, toevalligheden, beweringen, zorgen er allemaal voor dat het beeld gekwetst raakt. En het denken in relaties, in menselijke relaties, is een verstorende factor. Is het goed dat ik daar op inga? We gaan samen praten over menselijke relaties: de vrouw en de man, de jongen en het meisje. Ik zeg dat het denken in relaties - nietwaar? - de relatie kapotmaakt. We zullen daar op ingaan. Want is het denken liefde? Is het denken mededogen? In de relatie tussen twee mensen, intiem of anderszins, is het proces van het denken de scheidende factor. Begrijpt u dit? Bij Jupiter, wat een grote menigte. Ik vraag me af of er iemand is die dit allemaal begrijpt.
52:10	We zullen dus samen het probleem van relaties bespreken. En het is een van de belangrijkste zaken in het leven. Als u niet op een goede manier in verhouding staat tot de natuur, de bomen, de vogels, de natuur, dan staat u ook niet in een goede verhouding tot uw man of vrouw. En het leven gaat om relaties, en het wordt heel erg belangijk om erachter te komen wat de juiste relatie is. We beginnen met de feiten, we kunnen alleen van de feiten uitgaan, niet van ideeën over hoe een relatie hoort te zijn, of niet hoort te zijn, hoe het moet zijn - dat zijn allemaal... dat zijn geen feiten. Hoe ziet uw relatie met u en uw vrouw of je vriendin of vriend er nu echt uit? Is er wel sprake van een relatie? En wat betekent het woord 'relatie'? In relatie staan, in contact staan, voeling hebben met elkaar, zowel lichamelijk als psychologisch. Nietwaar? Niet los van elkaar. Nietwaar? Dat betekent het woord. Ik sta in relatie tot jou. Dat woord heeft een enorme betekenis. Hier gaan we naar kijken, op grond van feiten. Wat vindt er in het dagelijks leven nu echt plaats?
54:37	Of u nu getrouwd bent of niet, met elk voorval, elk woord, elke bewering in die relatie, die erg breekbaar is, wordt een beeld gevormd, nietwaar? Begrijpt u dit? U heeft een beeld omtrent uw vrouw of vriendin, en uw vriendin heeft een beeld van u. Dat is eenvoudig. Nietwaar? Bent u zich hiervan bewust? Echt? Het is eenvoudig, meneer. Herken het zelf. U hoeft geen 'ja' of 'nee' te zeggen, herken het voor uzelf. Zolang u een beeld heeft, moet er verdeeldheid bestaan. Nietwaar? Als u zegt: "Ik ken mijn vrouw", of mijn vriendin of vriend, als u zegt: "Ik weet het", dan vindt u in die bewering zekerheid. Nietwaar? Begrijpt u dit allemaal? En die zekerheid is het resultaat van het hebben... is een aanwijzing dat er een beeld bestaat dat u over hem of haar heeft. En dat beeld geeft u een groot gevoel van veiligheid. Nietwaar? Kent u uw vriendin of vrouw of man wel echt? Natuurlijk niet. U kent alle reacties, alle oppervlakkige zaken omdat u een beeld van haar hebt en zij een beeld van u heeft, en deze twee beelden hebben een relatie die uit woorden, herinneringen en ideeën bestaat. Nietwaar? Ik vraag me af of u dit allemaal begrijpt. Wilt u dit allemaal wel begrijpen? Omdat uw geest er al op is ingesteld dat u een geweldige relatie heeft.
57:14	Kijk, als u een man bent gaat u naar kantoor of de fabriek of ander werk en daar bent u ambitieus, hebzuchtig, jaloers, streeft u naar succes, status. Nietwaar? En u komt thuis en dan wil zij ook... gaat ook naar haar werk, in Amerika, zij heeft haar ambities, verlangen naar succes, status. Nietwaar? Waar is uw relatie? In bed? En bestaat daaruit uw hele relatie? En hoe is de relatie met uw kinderen? Die is er helemaal niet. Begrijpt u dit allemaal? Kijk wat we voortbrengen in de wereld. In hemelsnaam, het is uw wereld. En het denken is de belangrijkste factor in uw relatie, niet de liefde. En het denken is herinnering. Begrijpt u? Herinnering. Welnu, is het mogelijk met elkaar te leven, intiem of anderszins, zonder ook maar enig beeld van elkaar? Dat vereist enorme aandacht, zorg. Maar u bent niet bereid om die zorg en aandacht te geven want u bent bezig met uzelf - nietwaar - en zij is bezig met zichzelf. Beiden zijn met hetzelfde bezig, beiden zijn ambitieus, beiden zijn - noem maar op. Begrijpt u? Ik vraag me af of u dit allemaal in u opneemt. Ja?
59:27	Welnu, tenslotte stel ik de vraag: wat is liefde? Begrijpt u? Gaan we samen verder? Is liefde verlangen? Is liefde seks? Is liefde gehechtheid? Is liefde de hele tijd bezig zijn met jezelf? Is liefde jaloezie? En kan er liefde zijn wanneer er angst is? Kan er liefde zijn als je alleen maar genot nastreeft? Snapt u dit allemaal? Laten we ingaan op de vraag wat genot is. Nee, laten we eerst behandelen wat angst is. Goed? Zullen we het daarover hebben? Wordt u een beetje moe? Weet u het heel zeker? Kunt u het nog een tijd volhouden, aandachtig zijn? Ik hoop het. Welnu, we gaan het over angst hebben.
1:01:18	Weet u, zolang je bang bent, leef je in duisternis. Nietwaar? Al onze handelingen zijn verkeerd. Angst is als een vreselijke ziekte, we verdragen het, we leven ermee, we accepteren het, omdat we niet weten wat we ermee moeten doen, hoe we er vrij van kunnen zijn. We gaan dus het hele probleem van angst onderzoeken. Allereerst, als we erop ingaan, gaan we niet analyseren, omdat degene die analyseert het geanalyseerde is. Begrijpt u dit? Is dit iets nieuws voor u? Ik zeg dus dat degene die analyseert het geanalyseerde is. De analyticus verschilt niet van wat hij aan het analyseren is, hij is een deel van die analyse. Nietwaar? Analyse leidt tot verdeeldheid. Nietwaar? Begrijpt u dit? Voor analyse is tijd nodig. U gaat naar een psycholoog, als u geld en tijd heeft en u zich de moeite getroost, al dat soort zaken, zal hij u analyseren. Dat betekent dat u verschilt van de analyticus. Nietwaar? Maar analyticus is zijn eigen analyse. Ik vraag me af of u dit allemaal begrijpt. Nee? Begrijpt u dit of helemaal niet? Want ik zeg dat analyse geen enkele probleem oplost. Integendeel, het laat het probleem bestaan, verlengt het dus. Want kijk, ik analyseer mezelf. Nietwaar? Als ik niet naar een deskundige ga, analyseer ik mezelf. Wat houdt dat in? Ik analyseer mezelf: ik verschil van wat ik ga analyseren. Nietwaar? Maar klopt dat wel? Datgene wat ik analyseer ben ik, degene die aan het analyseren is. Begrijpt u dit? Nee?
1:04:42	Denkt u nooit na over al deze zaken? Is dit allemaal totaal nieuw en vreemd? Maar u bent allemaal goed opgeleid, toch? Geeft niet. Laten we ermee verder gaan.
1:05:08	Analyse betekent dus tijd, verdeeldheid. Het is alsof de analyse zichzelf analyseert, zonder ophouden, het heeft geen zin. We gaan dus niet analyseren, maar we nemen alleen maar waar. Naar die boom kijken zonder analyse. Begrijpt u? Alleen maar kijken naar die berg, of je vriend die naast je zit, of je meisje. Alleen maar kijken, niet analyseren. We gaan dus hetzelfde doen met betrekking tot angst. We analyseren niet, we nemen angst slechts waar, de aard van angst, de oorzaak van angst, de structuur van angst.
1:06:09	U weet wie u bent, u kent uw angsten: angst voor eenzaamheid, ouderdom, angst om niet te slagen, angst om te verliezen, angst om gehecht te raken, en u zou kunnen verliezen waar u aan bent gehecht, angst om geen succes te hebben in het leven - tientallen angsten. Nietwaar? Bent u zich op z'n minst van één angst bewust? Hier en nu, terwijl u daar zit, bent u zich bewust van uw angst? Wat zegt u, mensen? Ja? Kan ik verder gaan? We analyseren niet, we nemen waar. Wilt u alle vertakkingen van angst onderzoeken, waarnemen, of de angst zelf? Begrijpt u? Begrijpt u, je kunt bang zijn voor eenzaamheid, je kunt bang zijn voor je vrouw of man, vriend of vriendin, je kunt bang zijn om te verliezen wat je hebt, je kunt bang zijn voor je baan, je baan verliezen en werkloos zijn, enzovoort. En psychologisch kun je ook bang zijn voor een diep gevoel van eenzaamheid. Nietwaar? Je kunt bang zijn om gehecht te raken en te verliezen. Je kunt bang zijn voor de dood, voor een ziekte, de pijn die je geleden hebt, en die pijn wil je morgen niet, daarom ben je bang. Er zijn vele angsten. Neemt u - luister alstublieft, luister alstublieft goed - neemt u elke angst een voor een of kijkt u naar angst als het belangrijkste feit? Begrijpt u mijn vraag? Kijkt u naar de onderdelen van angst, delen van de angst, of naar de totale angst als geheel? Wat van de twee wilt u doen? Goed.
1:09:38	Neemt u één angst per keer: angst voor eenzaamheid, angst voor de dood, angst voor werkloosheid, angst voor het weglopen van uw vrouw of vriendin, een voor een, of kijkt u naar de wortel van angst? Begrijpt u mijn vraag? Wat van de twee wilt u doen? De angst als geheel of de uiteenlopende uitingen van angst? Nou, mensen? Als u de wortel van de angst aanpakt - nietwaar? - dan zal de hele boom van de angst verdwijnen. Begrijpt u mijn vraag? Als u het bij de wortel aanpakt, zullen de verschillende onderdelen hun betekenis verliezen. Begrepen? Oké, dan zullen we dat doen. Ofwel u wilt de aparte delen van de angst aanpakken, begrijpen, of juist de wortel ervan. Als u dat begrijpt, naar de wortel ervan gaat, verdwijnen de aparte delen van de angst. Snapt u? We verdiepen ons dus in dit vraagstuk van de angst, radicaal, de wortel ervan, of het mogelijk is vrij te zijn van de totale angst, van alle angst, zowel oppervlakkige angsten als de diepgewortelde angsten, de onbewuste, onbekende angsten.
1:11:56	Hoe laat is het, mensen? V: 17 over 12.
1:12:03	V: 15 over 12. V: 20 over 12.
1:12:11	K: Wilt u zeggen dat we samen al een uur en 20 minuten hebben gesproken? Bent u niet moe? V: Nee.
1:12:21	K: Nee, nee, wacht even. Wacht even, meneer, omdat dit erg... Ik zal erop ingaan. Wilt u er met mij zorgvuldig op ingaan, ook al hebt u er al een uur aan besteed? V: Ja.
1:12:35	K: Echt waar? Goed! V: Ja. We gaan nu de angst waarnemen, de wortel van de angst. En ik zeg daarbij dat het geen analyse is, omdat analyse de angst niet zal uitroeien. Analyse, zoals ik heb uitgelegd, vergt tijd, de analyticus die denk dat hij verschilt van wat er wordt geanalyseerd, terwijl ze in wezen dezelfde zijn, enzovoort. We gaan dus waarnemen, gezamenlijk. Jullie gaan niet naar mij luisteren en het dan aannemen, we doen het gezamenlijk. En ook moeten we begrijpen, terwijl we ons in dit vraagstuk verdiepen, wat vrijheid is. Vrijheid is, voor de meesten kennelijk, vrijheid van keuze. Ze denken vrij te zijn als ze kunnen kiezen: kiezen om naar een andere stad te gaan, een ander land, reizen - vrijheid. Kiezen is juist de ontkenning van vrijheid. Er zijn twee soorten vrijheid: vrijheid van iets, vrijheid van angst - en vrijheid. Begrijpt u? Alleen als je gevangen zit wil je vrij zijn uit de gevangenis. Maar als je vrij bent, komt de vraag niet bij je op om ergens vrij van te zijn. Begrijpt u? Ik vraag me af of u dit wel snapt.
1:14:49	We gaan er ons dus in verdiepen. Vrijheid, niet ergens van, de behoefte, de noodzaak, de volledigheid en de diepte van dit gevoel van vrijheid, niet vrij van iets. We gaan dus kijken naar angst. Wat is de wortel van de angst? De wortel van angst is tijd. Kijk hier zorgvuldig naar. Neem niet aan wat ik zeg. De wortel van angst, zeg ik, is tijd. Kijk: je hebt vorige week pijn geleden, fysieke pijn, en je wilt dat dat niet weer gebeurt maar je bent wel bang voor herhaling. Nietwaar? Dus de herinnering aan pijn die je een week geleden had en die niet opnieuw willen voelen. Dat betekent dus tijd. Begrijpt u? Angst is in wezen, basaal, fundamenteel een kwestie van tijd. Verdiep je erin, ik zal dat nu langzaam doen.
1:16:36	Wat is tijd? Dit is een enorm vraagstuk, maar we moeten het kort houden. We gaan er morgen op door. Als jullie dat goed vinden, en je hier nog bent. Tijd is een beweging - nietwaar? - van hier naar daar, het is een beweging, zowel via de klok als in psychologische zin. Nietwaar? Een beweging van 'wat is' naar 'wat zou moeten zijn', dat vereist tijd. U zou misschien niet kunnen bereiken wat u zou willen zijn, en daardoor ontstaat angst. Dus tijd is de oorsprong van angst. Kijk: ik ben bang, stel je bent bang voor de dood. Dat is in de toekomst. Nietwaar? Als de dood onmiddellijk intreedt, is er geen angst. Begrijpt u dit? Dus tijd is de factor die angst veroorzaakt. En wat is tijd, los van het chronologische gegeven via het horloge, als u de bus moet halen of met de auto weg moet, wat is de factor tijd? Wat is tijd? Ik zie u morgen - nietwaar? - dat is een tijdsgegeven. Nietwaar? En ik hoop te veranderen van wat ik nu ben in wat ik zou moeten zijn. Daar is tijd voor nodig. En tijd is - ik denk niet dat u dit zult begrijpen. Ik ga verder.
1:18:49	De tijd houdt op als er alleen maar 'wat is' bestaat. Begrijpt u? Begrijpt u, als ik... als je gewelddadig bent, is er tijd nodig om niet-gewelddadig te worden. Nietwaar? Maar als er alleen maar geweld is zonder het tegendeel, is er geen tijd. Ik vraag me af of u dit snapt. Dat is aan u.
1:19:39	Welnu, tijd is een beweging. Beweging betekent niet alleen tijd maar ook denken - nietwaar? - van hier naar daar gaan. Elke beweging van het denken is tijd. Nietwaar? Elke beweging van het denken is meten en tijd. Zijn wij in beweging? Nee, dit is te moeilijk voor jullie. Dus tijd is de oorpsprong van angst. Tijd wordt door het denken teweeggebracht - nietwaar? - dat ik binnen twee jaar zal overlijden, daarom ben ik bang - nietwaar? - en daar denk ik over na. Welnu, het denken en de tijd, die beide hetzelfde zijn, zijn de belangrijkste factoren voor angst. En er is geen angst wanneer er onmiddellijk sprake is van het absolute feit. Begrijpt u dit allemaal? Dat wil zeggen, kunt u de beweging van de tijd in het denken, dat de angst voortbrengt, waarnemen? Nietwaar? Begrijpt u? Ik ben bang voor morgen. De angst komt op zodra ik denk aan wat er morgen kan gebeuren. Nietwaar? Of ik had gisteren pijn en wil dat niet opnieuw laten gebeuren. Ik wil die pijn niet opnieuw ervaren maar het zou kunnen gebeuren, dus daar is de angst. Nietwaar? Angst is dus de beweging van tijd en denken. Dan komt er een fundamentele vraag naar boven, waar we misschien morgen en de drie andere bijeenkomsten op in zullen gaan: kan het denken tot een einde komen? Kan het denken stilstaan? Wat betekent, kan het brein, met al zijn conditionering - begrijpt u? - kan het brein de werking van het geheugen stoppen? Slechts waar het nodig is, maar niet waar het niet nodig is. Begrijpt u? Welnu, we zullen morgen verder gaan over angst en alles wat daarbij hoort. En ik hoop dat jullie van dit alles iets begrepen hebben.
1:23:28	Alstublieft, het is zo onnodig om te klappen. Als jullie klappen, waar klap je dan voor? Voor het begrijpen van jezelf?