Krishnamurti Subtitles home


OJ77T5 - Liefde en dood
Vijfde openbare toespraak
Ojai, VS
16 april 1977



0:29 Ik geloof dat er morgen nog een toespraak is en dat daarmee deze sessie zal zijn beëindigd.
0:43 We hebben samen tijdens de vorige vier bijeenkomsten die we hier hebben gehouden over verschillende zaken gesproken, en met uw goedvinden ga ik kort in op wat ik heb gezegd, zodat diegenen die hier voor de eerste keer zijn zullen begrijpen waar we het over hebben gehad. In het begin heb ik gezegd dat we dit samen delen. Dat is wat communicatie betekent, dat je niet alleen woordelijk, maar ook door de woorden heen de betekenis begrijpt van wat er wordt gezegd. Ik heb gezegd dat mensen, over de hele wereld, altijd op zoek zijn naar zekerheid, zowel in fysieke als psychologische zin. Deze zekerheid, de fysieke zekerheid, is voor iedereen onbereikbaar als de psychologische zekerheid, die eigenlijk niet bestaat, wordt gezocht in verschillende vormen van illusie, geloven, dogma's, religieuze voorschriften, enzovoort. Dus waar er psychologische verdeeldheid heerst, moet er onvermijdelijk fysieke verdeeldheid bestaan met alle conflicten, oorlogen, enzovoort.
2:50 Ook hebben we het gehad over het lijden van de mens, de tragiek, de onmenselijkheid tussen mensen. Waar je in de wereld ook komt - het maakt niet uit of dat in India, Europa of Rusland, China of in dit land is - zijn mensen psychologisch gezien min of meer hetzelfde: zij lijden, zijn bezorgd, onzeker, verward, lijden pijn, zijn ambitieus, bevechten elkaar, al eeuwen. Dus in wezen zijn psychologisch gezien alle mensen hezelfde. Je kunt dus door logisch te redeneren zeggen: de wereld ben jij en jij bent de wereld. Ik denk dat dit erg belangrijk is om te begrijpen want we gaan praten, na een korte samenvatting van wat we besproken hebben, we gaan ons verdiepen in het vraagstuk, opnieuw gemeenschappelijk, samen onderzoekend, samen op reis, samen verkennend, in het vraagstuk van de liefde en hoe die zich verhoudt tot het lijden. En als er tijd over is, gaan we in op het enorme vraagstuk van de dood.
4:48 Ik heb dus al gezegd: de wereld ben jij en jij bent de wereld. Dat is absoluut een feit als je hier zeer diep op ingaat. En ons bewustzijn, wat het hele proces van het denken is, dat we het bewustzijn noemen, en zijn inhoud - de inhoud die bestaat uit het streven naar macht, status, zekerheid, de wonden en de kwetsuren die we van kinds af aan hebben opgelopen, en het vraagstuk van angst, schuld. Daarnaast, hebben we onlangs gesproken, de laatste keer dat we elkaar hier hebben ontmoet, over het probleem en het vraagstuk van het streven naar genot. Ik heb gezegd dat angst en genot twee kanten van dezelfde medaille zijn. Zonder de hele structuur en de aard van genot te begrijpen, dat gebaseerd is op verlangen, zullen we nooit begrijpen of ervaren wat een liefdevol leven is. Dat is kort gezegd waar we het uitgebreider over hebben gehad toen we de laatste keer bij elkaar waren.
6:29 We gaan ons dus samen, met uw welnemen, verdiepen in het vraagstuk van de liefde. Begrijpt u? Want een deel van ons bewustzijn, een van de fragmenten van het bewustzijn is angst en het streven naar genot. Welnu, is liefde een fragment van ons bewustzijn, waarin zich angst en genot bevindt, het streven naar genot? Ik stel dus de vraag, en ik hoop dat u meedoet, hoewel de spreker de vraag stelt, als er angst heerst, kan er ook liefde zijn? En als er louter het streven naar genot is, kan daar ook liefde zijn? Is liefde genot en verlangen, of heeft het totaal niets te maken met angst, genot en verlangen? We gaan samen dit zeer complexe probleem verkennen. Onze geest en het brein, als u het bij uzelf heeft waargenomen, - brein in de zin... hoewel de spreker geen expert is of een hersenspecialist, enzovoort, maar je kunt de hele geschiedenis van de mensheid in jezelf waarnemen, lezen, als je het vermogen hebt, de energie, de motivatie en de passie om erachter te komen. Want jullie zijn de hele geschiedenis, het verhaal van de mensheid. Daarom ben jij je wereld en de wereld ben jij.
8:49 Ons brein is door de vaste gewoonte waarin het zekerheid heeft gevonden, mechanisch geworden. Ik weet niet of u dat wel eens heeft waargenomen. Mechanisch, in de zin van het uit gewoonte volgen van een vaststaand patroon, en dat patroon keer op keer op een ander vlak herhalen, maar het blijft een patroon, en de routine van het dagelijkse leven. Het brein is, als je het waarneemt, mechanisch geworden - de herhaling ervan, genot, de zware last van de angst en niet in staat zijn om die op te lossen. Dus geleidelijk is het brein, of een deel ervan, mechanisch geworden, mechanisch, ik gebruik dit woord in de betekenis van zich herhalend, zowel in biologische als psychologische zin, zich herhalend, gevangen in bepaalde patronen van geloof, dogma, ideologieën - de Amerikaanse ideologie, de Russische ideologie, de ideologieën uit India, enzovoort. Als er sprake is van iets gericht najagen en dat wordt mechanisch, gaan de geest en het brein achteruit. Wilt u alstublieft zo vriendelijk zijn om dit te volgen.
10:59 Als we een leven leiden dat bestaat uit herhaling, hoe plezierig ook, hoe wenselijk ook, hoe complex ook, een zich herhalend leven, is dat hetzelfde geloof van kinds af tot aan de dood, met dezelfde rituelen, of dat nu in kerk of tempel is, of waar dan ook, de rituelen, de herhaling ervan steeds maar opnieuw. De herhaling van seksueel genot, of het genieten van een prestatie, het genieten van bezit, het genieten van gehechtheid - door al deze zaken gaat het brein achteruit omdat ze herhalend zijn. Ik hoop dat we elkaar bij dit vraagstuk ontmoeten.
12:00 Zolang er dus sprake is van de jacht naar genot als een zich herhalend proces, samen met de zware last van de angst, die de mens nog niet heeft opgelost, maar waarvan hij is weggelopen, is gevlucht, dat hij heeft gerationaliseerd, waardoor het blijft bestaan, zeg ik dat het brein of een deel van het brein achteruit gaat. En het is erg belanrijk, komt mij voor, dit te begrijpen. Omdat dit een land is dat nog erg jong is, historisch gezien. En gaat het nu al achteruit? Of ontstaat er nieuw leven, vernieuwend, creatief - niet in technologische zin, niet in inventieve zin, niet in het schrijven van nieuwe boeken of nieuwe ideeën, maar een geest die niet... een brein dat niet in staat is om een leven van herhaling te leiden. De herhaaldelijke en eeuwigdurende jacht naar genot veroorzaakt de achteruitgang van het brein, als u dit hebt waargenomen. Ik hoop dat u, terwijl we hierover praten, uw eigen geest gadeslaat.
13:55 De woorden die de spreker gebruikt en de spreker zelf, gebruik deze woorden en de spreker als een spiegel waarin u kijkt, op dit moment, feitelijk, niet theoretisch, niet als een idee, maar gebruik hem echt als een spiegel waarin u kijkt zonder vertekening, en zodra u zonder vertekening kijkt, kunt u de spiegel weggooien. Begrijpt u? Op die manier wordt de spiegel geen autoriteit. Begrijpt u dit allemaal? We maken dus geen gebruik van wat voor autoriteit ook, omdat in spirituele zaken, in de zaken waarin we ons gaan verdiepen, elke vorm van autoriteit, elk soort volgen, elke vorm van acceptatie, zoals van een gids, de hele waarneming tenietdoet, en daarmee ook het zien van wat waarheidsgetrouw is. Ik hoop dat u dat duidelijk begrijpt, dat de spreker niet uw goeroe is, onder geen enkele omstandigheid. En goeroes worden in dit land langzamerhand een plaag, om het maar zacht uit te drukken. In India zijn er al duizenden goeroes, die zo dat land kapotmaken, omdat zij volgelingen accepteren, die hun autoriteit voetstoots aannemen alsof ze alles weten, maar ze zijn traditioneel, volgen een bepaald patroon, met rituelen en alles wat daarbij hoort. Waar wij het over hebben, is iets totaal anders. Dus we gaan ons samen afvragen, we gaan verkennen, onderzoeken en u gaat voor uzelf uitzoeken, niet via de spreker, voor uzelf uitzoeken, zodat u vrije mensen bent.
16:46 Ik vraag dus, wat is liefde? Is het genot? Genot, in de seksuele betekenis, de herhaaldelijke seksuele daad, die we in het algemeen liefde noemen. En de liefde voor uw buurman, de liefde voor uw vrouw of uw vriend, waarin sprake is van veel genot, bezit, troost, gebaseerd op verlangen - is dat liefde? Als er sprake is van bezitterige gehechtheid aan elkaar, moet er jaloezie zijn, moet er angst zijn en wezenlijke vijandigheid. Nietwaar? Dit zijn duidelijke feiten, ik zeg niet iets buitengewoons of ideologisch, maar we gaan samen van het ene feit naar het andere, van het feitelijke naar het feitelijke, van 'wat is' naar 'wat is'.
18:16 Ik vraag dus: wat is liefde? Houdt u van uw vrouw of van uw vriendin of vriend - als ik het over 'echtgenoot' of 'echtgenote' heb, bedoel ik zowel man als vrouw - ik zal dat dus niet steeds herhalen. Bestaat er liefde? Werkelijk, niet theoretisch. Zit in die liefde gehechtheid? En is gehechtheid liefde? En wat is de basis van gehechtheid? Waarom is iemand gehecht aan iets - aan bezit, aan een idee, aan een ideologie, aan een persoon, aan een symbool, aan een concept dat u God noemt? Waarom is er sprake van gehechtheid? Want als we de betekenis van gehechtheid niet volledig begrijpen, zullen we er ook nooit achter komen wat de waarheid omtrent liefde is. Ligt de angst om alleen te zijn niet aan de basis van gehechtheid, de angst om geïsoleerd te raken, de angst voor de eenzaamheid, de leegte, het gevoel van een tekort in jezelf? Onderzoek alstublieft alles wat ik zeg. Neem niets aan van wat de spreker zegt, maar kijk ernaar. Maar om ernaar kijken, het waar te nemen, moet je je persoonlijke vooroordelen, waar je in gelooft, je ervaringen, wat je ervan vindt, opzijzetten, want tenslotte ben je nu hier, heb je de moeite genomen om te komen, waar ook vandaan, om erachter te komen wat de spreker te zeggen heeft. Maar als je vol zit met ideeën en conclusies over wat je denkt dat liefde is, of denkt wat liefde niet is, dan is het onmogelijk om met elkaar te communiceren.
21:27 We zijn dus gehecht aan mensen of ideeën, aan symbolen of een concept, omdat we menen dat daar zekerheid in te vinden is. Bestaat er sowieso zekerheid in een relatie? Begrijpt u mijn vraag? Vindt u zekerheid, wat in werkelijkheid de essentie van gehechtheid is, bij uw vrouw of man? En als u zekerheid zoekt bij uw vrouw of man of vriendin, enzovoort, wat gebeurt er dan? U moet hem of haar bezitten, of dat nu wettelijk vastgelegd is of niet. En waar er sprake is van bezit, moet ook sprake zijn van angst voor verlies, en dientengevolgde van jaloezie, haat, scheiding en alles wat daarbij hoort. Ik vraag dus, is liefde gehechtheid? Kan er liefde zijn waar er gehechtheid is - met alles wat dat woord inhoudt, waarin angst zit, jaloezie, schuld, irritatie die tot haat leidt, dat alles houdt het in als we het woord 'gehechtheid' gebruiken. Dus waar sprake is van gehechtheid, kan daar wel liefde zijn? Ik stel reële vragen, geen theoretische vragen. Het gaat over het dagelijkse leven, niet een uitzonderlijk leven, omdat we alleen zeer diep kunnen gaan en ver kunnen komen als u dichtbij begint, met uzelf. Als u zichzelf niet begrijpt kunt u niet ver komen. En we gaan diep in op problemen die enorm belangrijk zijn in ons dagelijks leven. Je moet je dus op een logische, rationele en verstandige manier hierin verdiepen en er dan bovenuit stijgen, want logica is geen liefde, de rede is geen liefde, en het verlangen om geliefd te zijn en lief te hebben is geen liefde.
24:54 Mijn vraag is dus, wat is liefde? En ik zeg dat door uit te sluiten wat liefde niet is in het dagelijks leven, elk moment van uw leven, door uit te sluiten, opzij te zetten wat liefde niet is, ontstaat uit dat uitsluiten het positieve dat we liefde noemen. Begrijpt u? Begrijpen we elkaar? Niet de theorie, de woorden begrijpen maar echt in ons dagelijks leven. Want anders, als u niet weet hoe u moet liefhebben, als er geen liefde bestaat, wordt de structuur van onze maatschappij immoreel, zoals die nu al is, maar als u liefheeft, worden uw kinderen totaal anders. Dus vraag ik u, als u een ouder bent, als u kinderen heeft, heeft u uw kinderen lief? Of bent u slechts aan ze gehecht, aan ze gehecht zolang ze nog heel jong zijn en duwt u ze dan weg, laat u ze hun eigen leven leiden, om geen relatie meer met u als ouder te hebben. Als er dus geen liefde is, zult u oorlogen voeren, uw kinderen zullen omkomen of verminkt raken, ook de kinderen van anderen zullen omkomen en veminkt raken. Dit is wat er werkelijk gebeurt in de wereld.
27:09 Dus wat is de relatie tussen liefde en leed? Begrijpt u mijn vraag? Want we gaan ons verdiepen in het vraagstuk van het leed, dat de mensheid als een schaduw door de eeuwen heen met zich meegedragen heeft. We zijn niet aan het filosoferen. Filosofie betekent liefde voor de waarheid, liefde voor de wijsheid. Dat is waar het in de wereld nu om draait, bij elkaar geraapte theorieën, slimme filosofen gebruiken hun brein en hun denken, altijd maar denken. Het denken is dus enorm belangrijk geworden. En zoals we onlangs bespraken, is het denken een fragment, het is erg beperkt, het denken kan het probleem van wat liefde is niet oplossen. Het denken kan de liefde niet maken, ontwikkelen, omdat het een fragment is. Het denken is een beweging van tijd, van hier naar daar, zowel in fysieke zin als in psychologische zin. Iemand die zegt: "Ik ben dit en ik moet dat worden, psychologisch", maar het denken heeft de ruimte voortgebracht die we tijd noemen, en de waardebepaling. We zijn dus niet aan het filosoferen in de moderne betekenis. Ik zeg dat we te maken hebben met feiten uit het dagelijks leven, en als we ze niet kunnen begrijpen of ervoor weglopen, lijd je een buitengewoon ongelukkig en tegenstrijdig leven.
29:56 Ik vraag dus, wat is de relatie tussen liefde en leed? Wat is leed? Waarom heeft de mens door de eeuwen heen geleden? Er is het lijden wanneer dieren... en de aarde worden kapotgemaakt. Als de aarde wordt misbruikt is er leed. Als je dieren doodmaakt en toekijkt hoe ze lijden is dat een vorm van leed. Vervolgens heb je het leed - als je weleens naar jezelf hebt gekeken - is er het leed als je iemand ziet die oneerlijk is, die onbetrouwbaar is, die het ene zegt en het andere doet, - dat is een andere vorm van leed. Dan is er het leed als iemand overlijdt op wie je hebt gesteund, van wie je dacht te houden, - weer een andere vorm van leed. Dan heb je het leed van de fysieke pijn. Er is sprake van leed als je niet in staat bent om te presteren, iets te worden, je niet waar maken, zoals jullie het noemen. En dan heb je het leed van een mens die zegt: "Ik moet de grootste wereldse bezittingen verwerven, macht, geld", dan krijg je het leed dat daarbij hoort. En ook is er het leed, en dat is geen zelfmedelijden, leed wanneer je ziet wat mensen kunnen zijn en ze zijn het niet. Volgt u dit allemaal?
32:44 Er is dus immens veel menselijk leed. Oorlogen hebben de mens enorm veel leed toegebracht. Ik weet niet of u enige tijd geleden televisie hebt gekeken, en de verminkte soldaten hebt gezien die terugkeerden naar huis. Ik werd een keer meegenomen naar een ziekenhuis waar mensen lagen die in de oolog gewond waren geraakt en verschrikkelijk leden. Dat is onze onmenselijkheid ten opzichte van de mens. Er is dus sprake van immens menselijk lijden. Als u denkt dat u van uw vrouw of uw man houdt en hij of zij loopt van u weg, is er leed. Er is dus... u, als mens, lijdt, en daarmee lijdt de mensheid. Begrijpt u? De moeder, de zus, de echtgenote, allemaal alles wat de mens heeft gedaan heeft leed veroorzaakt. De technologische vooruitgang heeft grote voordelen gebracht maar heeft ook veel leed veroorzaakt. Heeft u dit wel gezien? Dus wat is leed, waarom blijft de mens dit verdragen, waarom tolereert u het? Begrijpt u mijn vraag? Waarom staat u toe dat deze dingen gebeuren? Wat eigenlijk neerkomt op: waarom leeft u op deze manier? Begrijpt u, mensen?
35:27 Je hoeft niet emotioneel te worden, je moet deze zaken waarnemen, feitelijk, er niet voor weglopen, alleen dan zullen we in staat zijn er iets aan te doen. Als je er iets abstracts van maakt, het 'wat is' gaat ontwijken, wat een abstractie inhoudt - begrijpt u? Ontwijken, weglopen, vluchten voor 'wat is', wat een vorm van abstractie is. Dan wordt die abstractie een idee en je leeft op grond van dat idee, maar niet op grond van de feiten. Ziet u het verschil? Dat hebben we heel ons leven gedaan, en nu zeg ik, luister alstublieft zonder abstractie. Dat wil zeggen, de mens lijdt, de mens kent de enorme schoonheid, de diepte en de betekenis van liefde niet. Maar als u er een abstractie van maakt, dat wil zeggen, er een idee van maakt, een conclusie uit trekt, dan kijkt u niet naar de feiten. We gaan dus samen onderzoeken zonder er een concept van te maken, wat zo voor de hand ligt, want we denken dat we met een concept, een conclusie veel beter in staat zijn om te gaan met 'wat is'. Als u daarentegen kijkt naar 'wat is' zonder het idee, kunt u er uw tanden in zetten. Volgt u dit allemaal?
37:42 Dus waarom blijft de man, vrouw - zelfs de geëmancipeerde vrouw - waarom blijven zij dit lijden verdragen? Waarom het lijden verheerlijken, wat de christenen blijkbaar doen? Waarom heeft de mens, u... Probeer te bevatten wat de betekenis van het lijden is. Begrijpt u, meneer? Wat lijdt er eigenlijk? Als je zegt: "Ik ervaar leed. Ik lijd, omdat ik zie hoe dieren worden mishandeld", "Ik lijd omdat de zoon van mijn buurman is vermoord'. Begrijpt u? Wie is diegene - luister hier alstublieft naar, geef enige aandacht aan wat er wordt gezegd, want niemand anders vertelt u dit soort dingen - als u zegt: "Ik lijd", wie is diegene die lijdt? Wat is het centrum dat zegt: "Ik lijd heel erg," uit jaloezie, angst, een groot verlies? Welnu, wat is dat centrum - begrijpt u? - ik gebruik het woord de 'essentie' van de mens, u, als mens die zegt: "Ik lijd, ik huil"? Is dat - ontdek het samen met mij alstublieft, hoewel ik het ontdekt heb, maar toch verdiepen we ons er samen in - is dat het hele proces van tijd - tijd die het verleden, het heden en de toekomst omvat, zowel psychologisch als chronologisch - is het een proces van tijd? Is het het denkproces in de vorm van tijd die dit centrum creëert? Begrijpt u dit allemaal? Nee, alstublieft... Hebben we contact of wordt dit te moeilijk?
41:09 Meneer, als u zegt: "Ik lijd", wie is dan dat 'ik'? Hoe is dat 'ik' tot stand gekomen? Nu het tot stand is gekomen, zegt u : "Ik lijd, ik ben bezorgd, bang, jaloers, eenzaam". "Ik moet dat worden". Is dat 'ik', dat nooit stilstaat, dat altijd in beweging is - ik verlang dit en dat, daarna wil ik - het is een voortdurend proces. Dat proces is tijd, nietwaar? Dat proces is denken, nietwaar? Dus mensen, wanneer u 'ik' zegt, in de Aziatische wereld hebben ze er een hele filosofie of een heel concept voor, het 'ik' is iets wat boven de tijd uitstijgt. Of het concept van een hoger 'ik' dat nog steeds in de Aziatische wereld heerst. In de Westerse wereld is het 'ik' nooit grondig onderzocht. U heeft er kwaliteiten aan toegekend. De Freudianen en Jungianen en alle psychologen hebben het omschreven, er eigenschappen aan toegekend - begrijpt u? - maar zij hebben zich nooit verdiept in deze vraag wat de aard en structuur van het 'ik' is dat zegt: "Ik lijd". Begrijpt u mijn vraag? Volgt u dit, tenminste sommigen van u?
43:42 Wat ik zeg is dat... dat 'ik', als je goed kijkt, op een dag zegt: "Ik moet dat hebben", en enkele dagen later wil het weer iets anders. Zo is er het onophoudelijke proces van verlangen. Nietwaar? Begrijpt u dit? Een onophoudelijk proces van genot, van wat je moet zijn, wat je wilt worden, enzovoort. Ik zeg dat dit proces gelijk is aan tijd. Nietwaar? Deze processen vormen de structuur en de aard van het denken. Het arme kind huilt. Dus het 'ik' dat zegt: "Ik lijd", is samengesteld door het denken. Vanzelfsprekend. Het denken zegt: "Ik ben K", "Ik ben John", "Ik ben dit, ik ben dat", en het denken identificeert zichzelf met de structuur, met de naam en met de vorm, die het 'ik' is, met de hele inhoud van het bewustzijn, die het 'ik' is, - angst, pijn, eenzaamheid, wanhoop, zorgen, schuldgevoel, het najagen van genot, het gevoel van eenzaamheid - dat alles, wat de inhoud is van uw bewustzijn, die de essentie van het 'ik' is. Nietwaar? Begrijpt u het?
45:56 Dus als u zegt: "Ik lijd", wat is dat? Is het beeld dat het denken over zichzelf heeft opgebouwd, wat de vorm is, de naam en zo, is dat het wat lijdt? Begrijpt u deze vraag? Want alstublieft, als u het niet begrijpt, ga ik er op tien verschillende manieren op in. Want je kunt helemaal vrij zijn van verdriet, en als er een einde komt aan verdriet, is er niet alleen wijsheid, maar is er ook die enorme passie, - geen begeerte, passie, die niets te maken heeft met verlangen, met enthousiasme. Dus zonder te ontsnappen, wanneer je zegt: "Ik lijd", wanneer je tranen vloeien, wanneer je iemand van wie je hield hebt verloren, is overleden, zonder te ontsnappen, weg te lopen van dit gevoel van angst, eenzaamheid, wanhoop, niet ervan weg te lopen, maar er volledig bij te blijven. Begrijpt u? Want verdriet is samengebalde energie. Begrijpt u? Nee, alstublieft, niet uw hoofd schudden - u ...
48:10 Weet u, elke uitdaging - welke uitdaging dan ook - hoe groter die uitdaging is, hoe omvangrijker, hoe intenser die uitdaging is, des te meer energie is er nodig om deze het hoofd te bieden. Verdriet is deze uitdaging. En het is de kern van die uitdaging waar u een antwoord op moet vinden. Maar als u reageert door eraan te ontsnappen, door troost te zoeken, dan verspilt u de energie die nodig is om het verdriet onder ogen te zien. Begrijpt u? Wanneer u er niet aan ontsnapt - en ontsnapping is niet mogelijk, want als je ervoor vlucht, is het verdriet altijd aanwezig, als uw schaduw, als uw gezicht, het is altijd bij u - maar zonder te vluchten, erbij blijven zonder enige beweging van het denken. Doet u dit nu? We praten met elkaar, we verdiepen ons hier samen in. Dus doe het nu, niet morgen. Doe het nu terwijl we erover praten. Ik zeg, vlucht niet van het lijden, welk lijden dan ook. Natuurlijk, fysiek lijden moet u verzachten, moet u dempen, maar we hebben het over psychologisch lijden, de diepe, innerlijke pijn van de mens. Als u hiervan wegloopt, heeft u het niet opgelost, maar als u erbij blijft, niet dat u zich ermee identificeert, want u bent dat lijden. Maar als u zegt: "Ik moet me ermee identificeren, Ik moet het accepteren, ik moet het beredeneren", gaat u weg van het echte lijden. Begrijpt u dit allemaal? Alstublieft, meneer. Dus blijf erbij, zonder te vluchten. Wat betekent dat al uw energie aanwezig is om dit buitengewone iets het hoofd te bieden, en vandaaruit ontstaat passie. Volgens het woordenboek komt het woord 'lijden' oorspronkelijk van passie, als u zich erin verdiept - ik wil hier niet allemaal op ingaan.
51:38 Er is dus een oplossing, er kan een eind komen aan verdriet, zoals er ook een volledig einde kan komen aan angst. Alleen dan is er de mogelijkheid om lief te hebben, omdat de mens die lijdt niet weet wat liefde is. We denken echter dat we iets van het lijden kunnen leren, dat lijden een les voor ons betekent. Maar als u het lijden in uzelf waarneemt en er niet voor wegvlucht, er helemaal bij blijft, volledig, zonder welke activiteit van het denken ook, zonder verlichting, troost, het alleen maar volledig vasthoudt, dan ziet u dat er een merkwaardige psychologische transformatie plaatsvindt.
53:07 Liefde is dus passie, wat mededogen is. En mededogen heeft zijn eigen intelligentie. Ik vraag me af hoeveel u van dit alles begrijpt, omdat zonder passie en mededogen, met de intelligentie die daarbij hoort, ons handelen heel beperkt is. Al ons handelen is beperkt. Als er mededogen is, is het handelen totaal, compleet, onveranderbaar.
54:00 Hoe laat is het, meneer? Is het twaalf uur? Het is twaalf uur. In verband hiermee wil ik het ook hebben over het vraagstuk van de dood. Is hier nog tijd voor?

V: Ja.
54:28 K: Nee, meneer, dit is een enorm probleem, wees niet... Ik weet niet zeker of u dit zult begrijpen. Niet de woorden begrijpen - iedereen kan de woorden begrijpen, over het een of ander - maar we gaan verder dan het gebruik van woorden, en we graven door middel van woorden diep in iets dat heel bijzonder is. Daarom vraag ik me af of u ertoe in staat bent, of u in staat bent het vol te houden - begrijpt u? - of u de energie kunt opbrengen om zich in dit grote vraagstuk te verdiepen van wat de dood betekent. Zal ik doorgaan?

V: Ja.
55:42 K: Goed, meneer. Ik ben aan het werk, maar u niet. U luistert naar de spreker maar u werkt niet met hem samen. Als dat zo was, zouden uw hersenen uitgeput zijn. Maar de spreker is niet uitgeput, hij kan doorgaan, maar u bent uitgeput. Ik zal er kort op ingaan, en misschien kunnen we het morgen oppakken, en morgen kunnen we ook ingaan op de vraag wat meditatie is. Want al deze zaken, zoals macht, de behoefte aan macht, de kwetsingen, angst, genot, gehechtheid, liefde, enzovoort, dood en verdriet, maken deel uit van dit hele proces van meditatie. U kunt onmogelijk mediteren als u niet het fundament hebt gelegd. Begrijpt u? We denken dat meditatie iets is wat losstaat van dit barbaarse leven.
57:27 Weet u, de dood is niet alleen iets mysterieus, maar heeft ook een grote zuiverende werking. Begrijpt u? U weet wat er bedoeld wordt, reinigen. Ik gebruik dat woord - het spijt me dat u de woorden die ik gebruik niet begrijpt. Ik zal hierna elk woord uitleggen. Weet u, iets wat continuïteit heeft raakt in verval. Ik vraag me af of u dit begrijpt. Iets wat verder gaat, wat zich steeds herhaalt, wat dezelfde beweging is in hetzelfde patroon - de patronen kunnen verschillen naar gelang het land, naar gelang het klimaat of de omstandigheden - maar het is hetzelfde patroon. Beweging in een patroon brengt continuïteit teweeg. Nietwaar? Ziet u dat? En die continuïteit maakt deel uit van het in verval raken van de mens. Als er daarentegen een eind komt aan de continuïteit, kan er iets nieuws plaatsvinden. Begrijpt u? Het is eenvoudig. We zullen ingaan op ... Er is veel tijd nodig om op dit vraagstuk van de dood in te gaan. Ofwel u kunt het meteen begrijpen, omdat u het hele proces van het denken heeft doorgemaakt en begrepen, zoals angst, haat, liefde, begrijpt u? - dat allemaal, dan kunt u meteen de betekenis begrijpen, van wat de dood is. Maar omdat de meeste mensen dit soort werk niet verrichten, zullen we samen moeten werken om hier op in te gaan. Ik ben echter niet jullie goeroe, dus wees geen volgeling, van wie dan ook.
1:00:43 Wat is de dood? Als je deze vraag stelt, heeft het denken vele antwoorden. Nietwaar? Het denken zegt - ik wil niet ingaan op al die armzalige verklaringen die het denken geeft. Is het u niet opgevallen dat, wanneer u deze vraag stelt, iedereen hier wel een antwoord op heeft, vanuit zijn conditionering, vanuit zijn verlangen, vanuit zijn hoop, vanuit de behoefte aan troost - begrijpt u? Hij heeft altijd een antwoord. Dus zonder een antwoord klaar te hebben, kijk dan als u kunt... laten we het uitzoeken zonder het te beantwoorden. Begrijpt u? Het antwoord zal altijd intellectueel zijn, met woorden, samengesteld door het denken. Maar we onderzoeken iets totaal onbekends, totaal mysterieus, de dood is iets ontzagwekkends. Ik hoop dat u dit kunt doen.
1:02:40 Ik vraag, wat is de dood? Vanzelfsprekend sterft het organisme. Het organisme... Luister hier alstublief naar met een zekere zorgvuldigheid als u er zich echt grondig in wilt verdiepen. Geef het uw aandacht, ook al bent u misschien een beetje moe na een uur en vijf of tien minuten. Wanneer we deze vraag stellen, wat de dood is, realiseert men zich dat het organisme, het lichaam met het brein, dat door verschillende vormen van mateloosheid is misbruikt, door tegenstellingen, inspanningen, voortdurende strijd, zichzelf mechanisch uitput, het is een mechanisme. En tegelijkertijd sterft het brein. Het brein is de neerslag, de drager van het geheugen. Nietwaar? Geheugen zoals ervaringen, kennis, en vanuit die kennis weer ervaringen, opgeslagen in de hersencellen als herinneringen, van waaruit het denken opkomt. Wanneer het organisme tot een einde komt, komt ook het brein tot een einde. Nietwaar? Begijpt u dit? Nietwaar? Dus dan komt het denken tot een einde, want ik zei dat het denken een materieel proces is. Er is niets etherisch of spiritueels aan het denken, het is een materieel proces gebaseerd op herinneringen. De herinneringen worden bewaard in de hersencellen, en vinden hun weerklank in het denken. En als het organisme sterft, sterft het denken. Begrijpt u? Maar het denken heeft de hele structuur van het 'ik' gecreëerd. Niet? Ik vraag me af of u dit alles begrijpt. Het 'ik' dat dit wil, het 'ik' dat dit niet wil, het 'ik' dat bang is, bezorgd, wanhopig, hunkerend, eenzaam, angstig - snapt u? - het 'ik'. Dat proces wordt tot stand gebracht door het denken, wat ook een proces is. Er is dus dat 'ik', samengesteld door het denken, en als het organisme sterft, komt het denken, wat een materieel proces is, ook tot een einde. Wacht. Ga hier langzaam op in.
1:06:29 U zult zeggen: "Is dat alles?" Begrijpt u? Snapt u? Je hebt geleefd, gestreden, kennis vergaard, geleden, enzovoort, enzovoort, en u zegt: "Nou ja, houdt het hier dan op? Wat is de waarde hiervan?" Begrijpt u dit allemaal? Ik vraag het me af. Wat is de waarde van iemand die heeft geleefd, gestreden, ervaren - waarde in de zin van: wat is de betekenis ervan? Alleen maar vergaren, zo'n lelijk, stom, armzalig en slecht leven te leiden, en dan is het afgelopen? Begrijpt u? Het denken zegt dus: "Nee, dit is niet het einde". Het denken zegt dus: "Er moet nog een andere wereld zijn". Die andere wereld is nog steeds het proces van het denken. Begrijpt u dit allemaal? Het denken verzint dus een andere wereld. Een wereld waarin u gelukkig zult zijn, een wereld waarin al uw wensen worden vervuld, waar u buitengewoon beloond zult worden, zittend naast God. Dat alles is eveneens het proces van het denken. Begrijpt u dit allemaal? Kijk wat het denken doet. Zie het gevaar van denken als het de verkeerde plaats inneemt. Het denken heeft de juiste plaats als het functioneert waar het absoluut noodzakelijk is, op het gebied van technologie, taal - begrijpt u? Dat allemaal. Maar wanneer het denken iets verzint en zegt: "Dat is het, daar is het", is het nog steeds het proces van het denken.
1:08:59 Dus als je je afvraagt, als het brein tot een einde komt - het brein komt tot een einde door een ziekte, door ouderdom, door een ongeluk, door verkeerd gebruik, het verkeerde gebruik als je leeft in een illusie, in een geloof - alle geloven zijn een illusie, geen enkel ideaal is op feiten gebaseerd. Er zijn alleen maar feiten, geen idealen. Het brein komt dus samen met het organisme tot een einde, en zo komt het denken tot een einde. Het denken realiseert zich dit diep van binnen, want het is tamelijk slim. Welnu, het denken realiseert zich: dit is niet het einde, er moet nog... ik moet doorgaan. Dus het zet zich voort in een idee, in een illusie, in een hemel. Of in een hel, waar het eeuwig lijdt omdat u niet trouw was aan de wetten van een of andere priester. Het is dus... Volg dit alstublieft.
1:10:25 We vragen ons dus af: is dat de zin van het leven? Begrijpt u, meneer? Begrijpt u mijn vraag? U krijgt kinderen, u lijdt pijn, u voert strijd, u gaat door zulke ellende, oorlogen, u haat elkaar, vindt elkaar leuk, en plotseling stopt het. Dus vraagt men zich af, wat is dan de zin van het leven? Begrijpt u dit allemaal? Men vraagt altijd - nogmaals, luister alstublieft - men vraagt altijd, wat gebeurt er na de dood? Ik stel een heel andere vraag: wat gebeurt er vóór de dood? Niet wat gebeurt er na de dood. Begrijpt u wat ik bedoel? Wat gebeurt er voor de dood, uw leven toch? Nietwaar? Wat gebeurt er in uw leven? U gaat naar school, hogeschool, universiteit, krijgt een baan, leidt uw leven, man en vrouw leven samen, hebben seks, hij gaat naar kantoor, zij gaat op pad om nog iets meer geld verdienen, ze krijgen kinderen, lijden pijn, hebben zorgen, elk mens vecht. Begrijpt u? De komende vijftig jaar naar kantoor gaan, wat een leven is dat! Dit is uw leven, voor de dood. En u wilt weten, terwijl u zo'n ellendig leven leidt, u wilt weten wat er na de dood komt. Kijk wat u aan het doen bent, mensen. Ik zou wel kunnen huilen om jullie, maar huilen helpt niet.
1:12:59 Welnu, is dat alles? Dat is een duidelijk feit, nietwaar? Nietwaar? Begrijpt u het? Zonder een andere wereld te verzinnen, zonder te zeggen: "Ja, er is leven na de dood, daar is..." - begrijpt u? Wat het denken heeft voortgebracht, waar boekdelen over zijn geschreven, allemaal gebaseerd op het denken. Nietwaar? Iedereen zegt: "Ik geloof". Als u dat dus aan de kant zet, letterlijk, dat echt doet, dat alles aan de kant zetten, waar wordt u dan mee geconfronteerd? Het echte feit. Het feit dat u, die door het denken is samengesteld, tot een einde komt. Kunt u dat verdragen? Begrijpt u wat ik zeg? Kunt u naar dat feit kijken? Al uw zorgen, al het hunkeren, al uw - wanneer u sterft komt het brein, dat het denken bevat, tot een einde. Als dit zo is, kunnen we ons verdiepen in iets heel anders.
1:15:11 We vragen ons dus af, als dit alles stopt, wat is er dan? Begrijpt u? Begrijpt u mijn vraag? Ik vraag het me af. Kijk, mensen, zoals u op dit moment leeft, daadkrachtig, vol energie, met alle gezwoeg van het leven, zoals nu, kunt u nu leven, en de dood nu tegemoet treden? Begrijpt u mijn vraag? Alstublieft, begrijpt u mijn vraag? Wat wil zeggen, ik leef. ik leef met mijn daadkracht, energie, vaardigheden, ondanks de pijn en alles wat daarbij hoort - ik leef, en de dood betekent een einde aan dat leven. Nietwaar? Kan ik nu dat einde opnemen in mijn leven? Heeft u begrepen waar ik het over heb? Dat wil zeggen, de hele tijd met de dood leven. Begrijpt u waar ik het over heb? Dus als ik aan u gehecht ben, een einde maken aan die gehechtheid. Wat de dood betekent, nietwaar? Ik vraag me af of u dit inziet. Ik ben hebzuchtig, en als u sterft, kunt u die hebzucht niet meenemen. Welnu, maak een einde aan de hebzucht. Doe daar geen week over, of tien dagen - beëindig het nu. U leidt dus een leven met al uw daadkracht, energie, vaardigheid, waarneming, zie de schoonheid van de wereld, de schoonheid van de aarde, en tevens het onmiddelijk beëindigen daarvan, wat de dood is.
1:17:41 Dus leven vóór de dood is leven met de dood. Begrijpt u er iets van? Heeft u er iets van opgepakt? Wat betekent dat u in een tijdloze wereld leeft. Begrijpt u? U leidt een leven van constante - alles wat u vergaart, beëindigt u ook, zodat er altijd een enorm beweging gaande is en u niet op een bepaalde plaats vastzit. Ik vraag me af of u dit allemaal begrijpt. Kunt u dit allemaal doen? Wilt u dit allemaal doen of luistert u alleen maar en zegt: "Nou ja, dat is ook een idee, een ander concept". Dit is geen concept. Wanneer u de dood uitnodigt, wat het einde betekent van alles waar u aan vasthoudt, daaraan sterven, elke dag, elke minuut, dan zult u ontdekken - niet 'u zult' - er is, - er is namelijk geen 'u' die het zal ontdekken, omdat u er niet meer bent - dan is er die staat van tijdloze dimensie waarin het proces dat we als tijd kennen, niet bestaat. Ik vraag me af of u dit allemaal begrijpt.
1:19:54 Ik moet stoppen. Hoe laat is het nu? Half een. We gaan hier morgen mee verder, want dit is de diepte van meditatie. Begrijpt u? Het betekent het leegmaken van de inhoud van uw bewustzijn, op zo'n manier dat tijd niet bestaat. De tijd stopt, wat de dood betekent. Begrijpt u? Niet tien of vijftig jaar later, maar nu. Goed.