Krishnamurti Subtitles home


OJ81Q3 - 3de vraag & antwoord bijeenkomst
Ojai (VS)
12 mei 1981



0:14 Ik hoop dat jullie het warm hebben - de grillen van het klimaat in Californië.
0:34 Zullen we meteen met de vragen beginnen?
0:41 Eerste vraag: 'Wat is de relatie tusen intelligentie en verantwoordelijkheid?'
0:49 'Wat is de relatie tussen intelligentie en verantwoordelijkheid?'
1:00 We vragen ons af wat de betekenis van het woord 'intelligentie' is. Als eenieder van ons het een betekenis zou moeten geven, volgens het woordenboek, of je eigen inzicht van intelligentie, hoe zou je het dan omschrijven? Volgens het woordenboek betekent het: 'tussen de regels door lezen', en ook 'binnenhalen', een hoop informatie en kennis binnenhalen, en dan vanuit die kennis logisch denken en handelen. Iemand die erg geleerd, belezen en hoogopgeleid is, hoeft helemaal niet intelligent te zijn in zijn handelen. We moeten er volgens mij dus duidelijk over zijn wat we met het woord 'intelligentie' bedoelen.
2:39 Gevaar zien en vandaaruit handelen maakt deel uit van intelligentie. Psychologische gevaren zien en onmiddellijk handelen, dat is intelligentie. Maar als we het gevaar zien, zowel innerlijk als buiten ons, en niet handelen, is dat geen intelligentie. Bijvoorbeeld zien - ik neem een heel simpel voorbeeld - dat nationaliteit een gevaar voor de wereld is, en toch in dat gevoel van nationalist blijven steken, is een onintelligente manier van kijken naar het leven, nietwaar? Maar zien dat nationaliteit een gevaar is en vandaaruit handelen zou dat niet intelligent zijn? Zo zou je ook alle valstrikken kunnen zien, alle subtiliteiten van psychologisch conflict, alle beproevingen die mensen te verduren krijgen, en als je hier toch geen einde aan maakt, maar doorgaat, jaar na jaar, telkens maar weer, dan is dat geen intelligent handelen. Zien dat je gekwetst bent en daar meteen vrij van zijn en nooit meer gekwetst te worden, is een daad van intelligentie, toch?
4:50 Is dat duidelijk? Is dit duidelijk wanneer we het hebben over de betekenis van 'intelligentie'? Iets helder zien in ons binnenste, psychologisch, - alle traditionele benaderingswijzen hebben onze problemen niet opgelost - iets voor onszelf heel helder zien en handelen, dat is een daad van intelligentie.
5:26 En net zo, wat betekent het woord 'verantwoordelijkheid' eigenlijk? Verantwoordelijk zijn? Verantwoordelijk voor je kinderen, verantwoordelijk voor je man, je vrouw, enzovoort, verantwoordelijk voor natuurbehoud en zo. En ook, verantwoordelijk zijn voor de hele mensheid. Zal ik hierop doorgaan? Psychologisch gezien zijn alle mensen ongeveer hetzelfde. Ze lijden, hebben zorgen, enzovoort, we hebben dit al besproken. Als mens zijn we verantwoordelijk voor de mensheid, niet alleen persoonlijk verantwoordelijk voor je gezin, maar verantwoordelijk voor alles wat er in de wereld gebeurt: de verdeeldheid tussen Arabieren en Joden, de guerrilla's in Zuid-Amerika, de atoombom, enzovoort. Wij zijn verantwoordelijk voor dat alles. Ik vraag me af of we dat ook zo voelen. Of zeggen we: 'Dat is een probleem van de Joden en de Palestijnen.' En daarmee is de kous af. Dat is geen intelligent handelen.
7:22 De vraagsteller vraagt nu wat de relatie is tussen intelligentie en verantwoordelijkheid. Intelligentie ís verantwoordelijkheid. Intelligentie is verantwoordelijk voor alles wat ze doet. Waarom scheiden we intelligentie van verantwoordelijkheid? Als je intelligent bent, ben je totaal verantwoordelijk. Ik vraag me af of jullie dit zo voelen. Voelen we dit, als mensen, levend in een onmenselijke wereld, waar overal wreedheden worden begaan? We weten dat gewelddadigheid deel is van de menselijke natuur, we hebben het geaccepteerd, en waar je ook bent, zie je dat geweld blijkbaar in de mens is ingebakken. Geweld begrijpen en er vrij van zijn is de verantwoordelijkheid van iedere intelligente mens. Voelen we een dergelijke verantwoordelijkheid? Of heeft de vraagsteller alleen maar een intellectuele vraag, louter woorden, ter verstrooiing? Zoekt hij een definitie? Voelen we ons, als mensen, volledig verantwoordelijk voor de hele mensheid, voor alles wat er gaande is in de wereld?
9:44 Tweede vraag: 'Hoe pakken we het sluimerende zaad van de angst binnen in ons aan? U hebt vaak over angst gesproken, maar we kunnen angst niet tegemoet treden noch radicaal verwijderen. Is er soms een andere factor werkzaam om angst op te lossen? Kunnen we er eigenlijk wel iets aan doen?'
10:13 'Hoe pakken we het sluimerende zaad van angst binnen in ons aan? U hebt vaak over angst gesproken, maar we kunnen angst niet tegemoet treden noch radicaal verwijderen. Is er soms een andere factor werkzaam om angst op te lossen? Kunnen we er eigenlijk wel iets aan doen?'
10:43 Ik hoop dat de vraag duidelijk is. Zal ik hem nog een keer voorlezen? Is hij duidelijk?
10:49 V: Hij is duidelijk.
10:57 K: We zouden er zaterdag over gaan praten, maar we doen het nu.
11:10 De vraagsteller vraagt: 'Speelt er soms een andere factor mee die de angst zal oplossen en hem met wortel en al zal uitroeien?' Wachten jullie op een antwoord van mij? Zullen we er samen in afdalen, niet op mij wachten voor een antwoord, maar samen dit uitermate ernstige probleem onderzoeken, dat erg ingewikkeld is? De mens kent al angst sinds onheuglijke tijden. En blijkbaar heeft hij het probleem niet opgelost. Dag in dag uit dragen we de last van angst met ons mee. Kunnen we deze angst totaal vernietigen? Dat is de vraag.
12:41 De vraagsteller zegt: 'We hebben het al op allerlei manieren geprobeerd, maar de angst wil maar niet verdwijnen. Speelt er misschien wat anders mee waarmee we angst kunnen uitroeien?'
13:11 Kunnen we, terwijl we hier zitten, onze angst onder ogen zien, niet alleen onze fysieke angsten van verlies en onveiligheid, de angst je kinderen kwijt te raken, de angst, de onzekerheid wanneer er sprake is van scheiding, de angst iets niet te bereiken of voldoening te vinden. Er zijn tal van vormen van angst. Angst niet bemind te worden, angst voor eenzaamheid, angst voor wat er gebeurt na de dood, angst voor de hemel en de hel, - jullie kennen dat allemaal wel. We zijn zo bang voor zo veel dingen. Kunnen we, ieder van ons, gevoelig besef krijgen van onze eigen angst? Kennen we onze angsten? Het doet er niet toe. Misschien is het je baan verliezen, geen geld hebben, de dood, enzovoort. Allereerst, kunnen we ernaar kijken, het niet proberen op te lossen, of te overwinnen of overstijgen, maar er gewoon naar kijken? Al je angsten bewust en gevoelig observeren, of één angst die je hebt, een overheersende angst. Er zijn ook verborgen angsten die sluimeren, diepgewortelde, onbewuste angsten, ver weg in de diepten van je eigen geest. Kunnen die sluimerende angsten, diep in je binnenste, kunnen die gewekt worden en nu bekeken worden? Of komen die verborgen angsten alleen naar boven in tijden van crisis, bij hevige emotie of bepaalde grote uitdagingen? Kunnen we misschien de hele structuur van angst wakker maken? Niet alleen de bewuste angsten, maar ook de diepe, onbewuste angsten, de duistere uithoeken van het brein dat angsten heeft opgeslagen? Begrijpen jullie dit of praat ik tegen mezelf?
17:17 Kunnen we dat? En ten eerste, kunnen we onze angst onder ogen zien? Hoe kijken we ernaar? Hoe pakken we het aan? Stel ik ben bang - ik ben het niet - en ik kan alleen gered worden door een of ander goddelijk persoon. Er is een diepgewortelde angst van tweeduizend jaar oud. Oké? Ik zie die angst niet eens, hij is deel van mijn traditie, van mijn conditionering, dat er alleen redding... Ik kan niks doen, alleen een ander, iemand van buiten kan me helpen, me redden, ik weet niet waarvan, maar dat doet er niet toe. Dat is deel van je angst. En natuurlijk is er ook angst voor de dood, de ultieme angst, enzovoort. Kun je, kan ik een specifieke angst van mij observeren zonder hem richting geven, te vervormen of overstijgen, of weg te redeneren? Hij is hier! Kan ik ernaar kijken? En hoe observeer ik hem? Dit is misschien wel heel erg belangrijk. Kijk ik ernaar als buitenstaander die naar binnen kijkt, of observeer ik hem als deel van me? Begrijpen jullie? Angst staat niet los van mijn bewustzijn. Angst is geen geïsoleerd fenomeen, iets buiten me. Angst is deel van mij. Dat lijkt me duidelijk. Dus, kan ik die angst observeren zonder de verdeeldheid van de waarnemer en het waargenomene? Begrijpen jullie dat? Zitten we nog in hetzelfde spoor? Blijf er alsjeblief bij!
20:18 Kan ik die angst observeren zonder de verdeeldheid die het denken heeft voortgebracht in de entiteit die zegt: 'Ik moet angst onder ogen zien.'? Gewoon angst observeren zonder die verdeeldheid. Is dat mogelijk? Onze conditionering, onze training, onze opvoeding, onze godsdienstige ambities betogen allemaal dat de twee gescheiden zijn. Het 'ik' staat los van het 'niet-ik'. Oké? We erkennen of aanvaarden nooit dat geweld niet losstaat van onszelf. Volgens mij is dat een van de factoren waarom we ons niet kunnen bevrijden van angst. We zijn namelijk altijd iets aan angst aan het doen. Nietwaar? We zeggen voortdurend tegen onszelf: 'Ik moet er vanaf, wat moet ik ermee, is er een manier om...?' Zo'n onderzoek is een voortdurende rationalisatie, alsof angst iets is dat losstaat van de persoon die angst onderzoekt. Oké? Kunnen we doorgaan? Is dit duidelijk?
22:40 Kunnen we angst bekijken zonder die verdeeldheid? Het woordt 'angst' is geen angst. Kijk ook eens of het woord misschien angst schept. Zoals het woord 'communist' voor veel mensen een afschrikwekkend woord is. Kunnen we naar dat ding met de naam 'angst' kijken zonder het woord? En tegelijk onderzoeken of het woord de angst schept? Zitten we nog op hetzelfde spoor?
23:50 Is er misschien een andere factor, niet louter observatie, maar iets dat energie heeft of geeft om die angst te doen vervliegen, iets met zo'n grote energie dat angst geen bestaansrecht heeft? Begrijpen jullie? Is angst een kwestie van gebrek aan energie, gebrek aan aandacht? En als dat het geval is, hoe kom je dan op natuurlijke wijze aan deze geweldige vitaliteit en energie die alles, ook angst, gewoon opzijschuift? Begrijpen jullie mijn vraag? Zitten we nog in hetzelfde spoor? Oké, help me alsjeblief. Begrijpen we elkaar nog?
25:33 Dat is misschien de oplossende factor. In die energie zit geen angstgevoel. De meesten van ons verspillen energie door voortdurend bezig te zijn met het een of ander, continue bezigheid. Als huisvrouw, als zakenman als wetenschapper of... doet er niet toe, als streber, we zijn altijd met iets bezig. Zo'n bezigheid is volgens mij een verspilling van energie. Zoals iemand die voortdurend aan het mediteren is, continu bezorgd bezig over de vraag of er wel een god is, je weet wel, allerlei vormen van bezigheid. Is zo'n bezigheid, zo'n voortdurend ergens over denken, je ergens zorgen over maken, niet een verpilling van energie? Als je bang bent en zegt: 'Ik moet niet bang zijn, wat moet ik doen?', enzovoort, wat een ander soort bezigheid is, is dat misschien een van de factoren van dat gebrek aan energie. Alleen een geest die vrij is van bezigheid, welke dan ook, beschikt over geweldige energie. Dit is misschien een van de factoren van energieverspilling.
28:22 Een andere factor is tijd. Tijd is angst. Ik vraag me af of jullie dit allemaal begrijpen. Tijd, als de interval tussen 'wat is' en 'wat zou moeten zijn', tijd tussen nu en het doel. We hebben dit al uitgelegd, daarom ga ik er niet al te diep op in. Maar we zien dat tijd een grote rol speelt in ons leven. Een taal leren kost tijd, een of ander technisch vak onder de knie krijgen kost tijd. We accepteren tijd ook op het psychologische vlak, op het werkterrein van de psyche, waar het denken bezig is met constructiewerkzaamheden, bouwen, veranderen, bewerken, redeneren, twijfel - snappen jullie? Ook dat is tijd. Als je zegt: 'Ik ben bang, maar ik zal niet bang zijn', de toekomst is tijd. Dus: 'Ik zal zijn, maar ik ben niet, maar ik zal zijn', is misschien wel de wortel van angst. Ik vraag me af of jullie dit begrijpen.
30:48 Of is er misschien sprake van een totaal andere factor? Zoals we hebben onderzocht is dat de angst onder ogen zien, hem bewust observeren, met gevoelig besef en zonder enige keuze, zonder enige bedoeling, gewoon naar hem kijken. We hebben ook gezegd dat het kijken belangrijk is, en wel hoe je kijkt, hoe je observeert. Als je een buitenstaander bent die naar binnen kijkt, handhaaf je de dualiteit en ontstaat er conflict. En het andere is tijd, tijd als factor van angst. En bestaat er een energie die helemaal geen angst kent? Zijn we nog samen? Of is er een energie die angst ziet en er onmiddellijk geheel vrij van is? Ik vraag me af of jullie dit allemaal begrijpen.
32:40 En dan zijn er nog de onbewuste angsten, de van oudsher overgeërfde angsten van het ras. De angsten van onze oude generaties, die we geërfd hebben en sluimerend aanwezig zijn. Kunnen al deze sluimerende, verborgen angsten in hun totaliteit worden geopenbaard, niet stap voor stap, de ene angst na de andere? Begrijpen jullie dit? Kunnen we alle verborgen angsten onthullen, angsten die we nooit geobserveerd hebben, die nooit aan de oppervlakte zijn gekomen, kan dat alles in zijn geheel worden gewekt zodat in dat ontwaken zelf alle angsten tot een einde komen? Ik vraag me af of jullie dit begrijpen. Wandelen we nog samen op of ben ik alleen op weg?
34:38 Een van onze ongelukkigheden is dat we zo knap zijn in het onderzoeken en analyseren van dingen, dat we ze nooit onmiddellijk in hun totaliteit waarnemen, een holistische waarneming van alle angst. Val alsjeblief niet in slaap, laten we dit samen onderzoeken. Kunnen we, in psychologische zin, oog krijgen voor de algehele werking van angst zodat in de waarneming zelf, die holistische, totale, zuivere waarneming, de verborgen angsten onvermijdelijk naar boven komen? En dat alles observeren. Begrijpen we elkaar? De meesten van ons zijn alleen bezig met het bijsnoeien van angst, zoals je bomen en takken snoeit. De meesten willen angsten bijsnoeien. We denken dat dat voldoende is, maar we nemen nooit die stap extra, namelijk of het mogelijk is geheel en al vrij te zijn van angst. Misschien hebben we in het verleden iets verkeerds gedaan, wat ook angst voortbrengt. Kijk ernaar! Zie het onder ogen! Snappen jullie?
36:51 De meesten van ons eisen niet van onszelf om vrij te zijn, vrij van deze lasten die we geërfd hebben van het verleden, zoals angst. De vraag of mijn brein ooit vrij kan zijn van angst, de harde eis, het diepe verlangen, daar is een zekere vasthoudendheid voor nodig, een gevoel van urgentie. Maar zo zitten we helemaal niet in elkaar.
38:11 Is de vraag beantwoord? Of zitten jullie nog te wachten op een antwoord? Volgens mij hebben we de energie om dit probleem aan te pakken, holistisch, de gehele beweging van angst onder ogen te zien, tijd, de onoplettendheid, onze luiheid, onze aanvaarding van angst als onlosmakelijk deel van het leven. Dit heeft allemaal te maken met een zekere traagheid. We zien het niet in zijn geheel onder ogen, dus leven we er maar mee. Genoeg? Zullen we verdergaan met de andere vragen?
39:52 Derde vraag: 'Hoe zou u bescheidenheid definiëren en inschatten?'
40:05 'Hoe zou u bescheidenheid definiëren en inschatten?'
40:15 Het woord 'bescheidenheid' betekent zelfverloochening. Niet assertief zijn - we onderzoeken het woord - niet opscheppen over jezelf op lichamelijk of geestelijk vlak, bescheiden zijn, wat duidt op een zekere verlegenheid, gereserveerdheid, niet opdringering zijn. Oké? Dat betekent het woord allemaal. Blijkbaar is bescheidenheid verdwenen uit de wereld. Iedereen wil assertief zijn, opschepperig, halfnaakt. Jullie weten wat er allemaal gaande is, in de film, in de filmwereld en op tv. We lijken haar te verliezen, verloren te hebben, of nooit gehad te hebben. Is het niet belangrijk bescheiden te zijn? Niet altijd aanmatigend of agressief, 'Ik zeg dit en jij zegt...' Begrijpen jullie? 'Ik wil dit.' Is het niet van belang niet opdringerig te zijn? De spreker treedt op dit moment wel op de voorgrond. Hij is goed te zien, hij zit daar. Maar als die bescheidenheid ontbreekt die totaal geen acht slaat op reputatie, totaal voorbijziet aan het zelf dat zich zo belangrijk vindt, betekent dat een totaal gemis aan intelligentie. Waarom is de wereld, met name de Amerikaanse, elk gevoel voor bescheidenheid kwijtgeraakt? Zouden jullie dit willen beantwoorden?
43:59 Vraagsteller: 'Verlegenheid wordt gezien als psychische aandoening.'
44:03 K: Is het een psychische aandoening? Is het een vorm van neurose, van aanstelleritis?
44:13 V: Het is een vorm van schoonheid.
44:15 K: Is bescheidenheid schoonheid? Wat zegt u?
44:29 V: Ontkennen we bescheidenheid niet?
44:30 K: Meneer, alsjeblief, als jullie allemaal praten... Hoe gaan we...? Zijn we bescheiden? Jullie hebben het woord gedefinieerd als: ingetogen, een beetje verlegen zijn, niet aanmatigend, niet zeggen: 'Ik eerst, kijk! 'Kijk eens naar mijn lichaam.' Jullie weten best wat er in de wereld gaande is, met name in dit land. Ik ben niet aan het kritiseren, ik observeer alleen maar. Iedereen wil iemand zijn, in de krant of op tv komen. Begrijpen jullie? Jullie weten wat er gaande is. Is bescheidenheid deel van schoonheid? Vereist dat geen groot gevoel van zelfverloochening? Maar als je een succesnummer wilt zijn, bekend, een beroemde ster, een bestsellerauteur. Jullie kennen het... We zijn het blijkbaar kwijt en daarom worden we vulgair en bot, Als je niet bescheiden bent, ben je een heleboel van het leven kwijtgeraakt.
47:00 Vierde vraag: 'Laat me zien hoe ik het 'ik' kan oplossen. Zonder dat is al het andere futiel.'
47:15 'Laat me zien hoe ik het 'ik' kan oplossen. Zonder dat is al het andere futiel.'
47:55 De vrager zegt: 'Laat me 't zien'. We kunnen wijzen op allerlei manieren van totale zelfverloochening, of ontkenning van het 'ik', van het egoïsme, van ik-gerichtheid, maar blijkbaar heeft de mens al zoveel uitgeprobeerd - op religieus en politiek gebied, door acceptatie van de staat en door aanpassing - jullie kennen dat alles wel. De mens is blijkbaar niet geslaagd in de totale ontkenning en verloochening van de algehele aard en structuur van het zelf.
49:03 Laten we eerst eens bekijken waarom het zelf zo belangrijk is geworden. Waarom 'ik' eerst? Veel mensen hebben door middel van meditatie of door herhaling van een paar idiote woorden geprobeerd zich te bevrijden van dit 'zelf'. Waarom hebben we zo'n buitengewoon belang gehecht aan dit 'zelf'? Waarom - sorry, maar ik spreek jullie rechtstreeks aan - waarom vinden jullie het 'zelf' zo belangrijk? Is het gewoonte geworden? Worden we hier vanaf onze kindertijd toe aangemoedigd? Komt het doordat alle religies hebben verkondigd dat het 'zelf' bestaat, maar het in verband brengen met iets groters? Al dat gedoe. Komt het doordat je voelt dat er niets is als er geen 'zelf' is? En we zijn bang niets te zijn.
51:00 Dus zegt de vraagsteller: 'Laat me het zien, help me vrij te zijn van de kwellingen van het zelf.' Het is een kwelling, het is een strijd die maar doorgaat, binnen en buiten. Het zelf kan geen enkele relatie hebben met iemand anders. Het zelf is van nature een proces van isolering. Misschien is het een abstractie, geen actuele werkelijkheid - werkelijkheid in de zin van iets dat aangeraakt of gezien kan worden. Is het een reeks structuren die door het denken is geconstrueerd? Het zelf, het 'ik', het egoïstisch handelen, is de wereld aan het verscheuren. Misschien zien we dat niet. Het zelf vereenzelvigt zich als jood, als hindoe, als moslim of christen, als wetenschapper. Het ligt in de aard van het zelf besloten zich af te zonderen in isolement. Zitten we nog op dezelfde golflengte?
53:47 De vraagsteller zegt: 'Wat moet ik doen? Ik ken dit allemaal. Ik heb er veel over nagedacht. Ik heb van alles geprobeerd. Ik heb gemediteerd, geprobeerd het te beheersen, mezelf van alles ontzegd, maar het is er nog steeds.' Hebben sommigen van jullie hier ook mee gespeeld? Zo ja, dan rest de vraag wat je te doen staat. Misschien hoeft er helemaal niets gedaan te worden. Snappen jullie mijn antwoord? Door volledige ontkenning is er positief handelen. Ik vraag me af of jullie dit begrijpen. Ontkennen. We zijn bang om dit te ontkennen, want we hebben ons vereenzelvigd met ons lichaam, de constante zorg om het lichaam, yoga, fitness, cosmetica, facelifts, enzovoort. Lang haar, kort haar, baard, geen baard, allerlei modetrends die we volgen, alles bevestiging van het zelf. In meditatie is het het zelf dat controle uitoefent. Ik vraag me af of jullie dit allemaal zien!
56:33 Dus, wat staat ons te doen? We hebben van alles geprobeerd, tig manieren om ons te bevrijden van deze kwelling, dit isolerende proces van het 'ik'. Ik weet niet of jullie het hebben geprobeerd, waarschijnlijk niet. Dit doen vereist enorme alertheid, waakzaamheid en aandacht. In het zelf huist groot plezier. De heiligen hebben het geprobeerd - zelfbeheersing, zelfkwelling -. Maar uiteindelijk is er dit diepgewortelde zelf. Is het ooit mogelijk geen greintje zelf te hebben? Wat wil zeggen: geen afzondering of isolement. Maar niet: 'Ik ben het Al', die trukendoos. Besef te hebben van het oprechte, zuivere gevoel dat er geen isolement is. Sla niet door naar de andere kant van 'ik ben het Al, daarom ben ik niet afgezonderd', wat weer een truc van het denken is. Onlangs was er een brief van een man die zei: 'Ik ben de waarheid, u bent deel van mij, maar u accepteert me niet, en dus ben u niet het Al.' Al die onzin die verteld wordt!
59:26 Kunnen we geheel en al een eind maken aan dat gevoel van isolement? Misschien is dat wel liefde. Het is misschien het enige waardoor het zelf totaal verdwijnt. Het woord 'liefde' wordt zo misbruikt. Men heeft erop gespuugd, het tot iets lelijks gemaakt. 'Ik hou van mijn man, maar ik ruzie met hem.' 'Ik hou van mijn vrouw, maar ik kan haar niet luchten, ik wil een scheiding.' Jullie kennen dat wel. 'Ik hou van mijn land, daarom ben ik bereid alle anderen te doden.' 'Ik hou van god ik zal iedereen martelen die niet in god gelooft.' De katholieken waren daar experts in. Het woord is echter iets heel heiligs - niet het woord, maar de inhoud, de diepte en de schoonheid, en de absolute werkelijkheid. Die is heilig. Als we die liefde niet hebben, zoals de vraagsteller zegt, is al het andere van nul en generlei waarde. Je zou dan kunnen vragen: 'Hoe kom ik aan die liefde?' Onmogelijk. Je kunt het niet kweken door dag na dag aardig en vrijgevig te zijn, door maatschappelijk werk te doen, door naar een derdewereldland te gaan en de armen te helpen, enzovoort. Dit is een van onze eigenaardigheden, we zijn alle eerbied kwijtgeraakt. Misschien is het een kleinburgerlijk denkbeeld. We gaan daar nu niet nader op in.
1:03:09 Dat is misschien de enige factor, het enige dat volledig een einde kan maken aan het zelf. Niet: 'Ik hou van iedereen', dat is weer zo'n truc van het denken. 'Ik hou van één persoon, dus kan ik van alle houden', weer zo'n truc. Je moet de schoonheid ervan in je hart hebben, niet in woorden of uiterlijkheden. Waar geen gevoel van afzondering is, is misschien dat andere. Er is dan geen zelf. Als het zelf is, is dat andere niet.
1:04:37 Vijfde vraag: 'U hebt zowel inzicht als verlichting gedefinieerd als zuivere waarneming van het geheel zonder de waarnemer. Veel van ons hebben inzicht gehad zonder verlicht te geraken. Wat is het verschil tussen inzicht en verlichting? Wat belemmert inzicht over te gaan naar - mijn god! - verlichting?'
1:05:07 'U hebt zowel inzicht als verlichting gedefinieerd als zuivere waarneming van het geheel, zonder de waarnemer. Veel van ons hebben inzicht gehad zonder verlicht te geraken. Wat is het verschil tussen inzicht en verlichting? Wat belemmert inzicht over te gaan naar verlichting?'
1:05:29 Ik weet niet wie dit beweerd heeft, maar de spreker in ieder geval niet. De spreker heeft uitgelegd wat inzicht is, maar nooit wat verlichting is. Je kunt beschrijven wat verlichting is, maar de beschrijving is niet de werkelijkheid. Als iemand zegt: 'Ik ben verlicht', nou, dan weet je het wel.
1:06:18 De kwestie is dus... Wetenschappers hebben inzicht, maar slechts gedeeltelijk. Musici hebben inzicht, maar ook dat gedeeltelijk. Veel van ons hebben inzicht, een snelle waarneming van iets. Zo'n snelle waarneming en handeling hebben velen van ons, maar het is nog altijd gedeeltelijk. Inzicht betekent inzicht in ons dagelijkse leven en handelen. Ik heb als wetenschapper misschien een inzicht in de verschillende aspecten van materie, maar mijn leven is minderwaardig, eerzuchtig, vol zorgen en afhankelijkheid. Inzicht betekent inzicht in de hele beweing van het leven, niet slechts in een deel daarvan.
1:07:59 Een inzicht kan alleen plaatsvinden wanneer het denken als herinnering afwezig is. Onderzoek het. Het is niet het resultaat van berekening, wiskundige afleiding. Waarneming zonder het verleden, iets in zijn geheel zien. Zoals wanneer je bijvoorbeeld ziet dat alle geaccepteerde gevestigde religies, - in India of elders - allemaal zijn... wat ze zijn. Als je een dergelijk inzicht hebt, ben je vrij van dogma's, rituelen en geloofsovertuigingen. Dan behoor je tot geen enkele groep, geen enkele goeroe. Zulk inzicht is alleen mogelijk als je echt aandachtig bent en het met alles wat in je is wilt uitzoeken.
1:09:42 Volgens mij kunnen we beter stoppen. Oké?