Krishnamurti Subtitles
OJ81Q4 - 4de vraag & antwoord bijeenkomst
Ojai (VS)
14 mei 1981
| 0:21 | Er zijn veel vragen binnengekomen die we onmogelijk allemaal kunnen beantwoorden. We hebben er dus een paar uitgekozen. Misschien zullen enkele vragen van jullie beantwoord worden in de volgende vragen. Het zijn er acht. Ik hoop dat we ze deze morgen kunnen behandelen. |
| 1:17 | Ik neem aan dat ik alle vragen moet beantwoorden. Ik vraag me af, als we deze vragen aan onszelf stellen, in alle ernst, of we ze dan allemaal oprecht zouden kunnen beantwoorden? Niet iemand anders napraten, maar ze zelf beantwoorden? En het antwoord moet waarachtig en toepasselijk zijn. Voor een correct antwoord moeten we voldoende integer zijn en beschikken over die nederigheid die samengaat met integriteit. Laten we deze vragen daarom gezamenlijk doornemen en er zelf achter komen wat het juiste, correcte antwoord is. Niet volgens de spreker, maar er voor onszelf achter komen wat de waarheid is van de vraag en het antwoord. |
| 3:03 | Eerste vraag: 'Beeldvorming en woorden zijn het gereedschap van de mens om in het leven te functioneren. Is het echt mogelijk zo'n blijvende en wakkere aandacht bereiken dat het onderscheid tussen het noodzakelijk gebruik van het denken en waar beeldvorming leidt tot illusie en conflict duidelijk te zien is?' |
| 3:37 | Ik hoop dat deze vraag niet te intellectueel is en van toepassing is voor het gewone leven. 'Beeldvorming en woorden zijn het gereedschap van de mens om in het leven te functioneren. Is het echt mogelijk zo'n blijvende en wakkere aandacht te bereiken dat het onderscheid tussen het noodzakelijk gebruik van het denken en waar beeldvorming leidt tot illusie en conflict duidelijk te zien is?' |
| 4:32 | Waarom vormen we beelden? Van anderen, van onszelf, we hebben beelden van onszelf en anderen, en ook beelden die we vereren, zogenaamd heilige symbolen, het hele netwerk van filosofische woordconstructies, ideeën en idealen, enzovoort. Waarom creëren we altijd beelden? Ik weet niet of we beseffen welk een grote rol beelden hebben gespeeld in ons dagelijks leven. De tempels, kerken en moskeeën staan er vol mee; in de islam vind je in de moskee geen beelden, maar prachtige handschriften, die symbool staan voor hetzelfde. Waarom maken we beelden? Of het nu is met de hand of met de geest, met ons denken? De vraagsteller wil weten of het echt mogelijk is een aandacht te bereiken die zo alert is dat we altijd de fijne lijn kunnen zien tussen het noodzakelijk gebruik van het denken en waar beeldvorming leidt tot illusie en conflict. |
| 6:43 | Begrijpen we de vraag? Ik weet niet helemaal zeker of ik het zelf wel begrijp. Ik ben blij met zulk een vraag. We communiceren altijd met woorden. Maar er zijn veel meer manieren van communicatie: door woorden, door een gebaar, door een blik, een lichte beweging van het hoofd. We zijn altijd wel aan het communiceren, met woorden of anders. Woorden hebben een uitzonderlijke rol gespeeld in ons leven. Ten eerste: Is denken mogelijk zonder woorden, zonder beelden, zonder symbolen als bouwsteen? Is er één gedachte zonder woorden? Begrijpen jullie de vraag? Of zijn woorden deel van het denken? Als je het goed bekijkt, is onze manier van denken een netwerk van woorden, symbolen en ideeën. Nietwaar? Zitten we op dezelfde golflengte? |
| 9:03 | En wat is de scheidslijn, zo luidt de vraag, tussen het noodzakelijke gebruik van het denken, het noodzakelijke gebruik van kennis en daaruit voortvloeiende vaardigheden, dus de lijn tussen dit en het beeldvormende aspect dat leidt tot allerlei vormen van illusie en conflict? Begrijpen we de vraag? Het is een tamelijk moeilijke vraag, nietwaar? |
| 10:13 | Vragen we waar de lijn ligt tussen denken en de activiteit van beelden en symbolen? Vragen we welke rol beeldvorming speelt in het leven? Is beeldvorming noodzakelijk, of niet? Ik onderzoek de vraag. Is het vermogen tot verbeelding van de mooie heuvels als schilder of dichter, met hun uitzonderlijk schrijf- of schildertalent, is verbeelding en beeldvorming noodzakelijk of niet? Speelt beeldvorming een rol in ons dagelijkse leven? En zo ja, wordt die beeldvorming dan door het denken gestuurd, een stuk gereedschap waar we vaardig gebruik van kunnen maken? Begrijpen jullie dit? Oké? Is het soms te koud? |
| 12:19 | Een dichter, schrijver, schilder of beeldhouwer, enzovoort, moeten beschikken over verbeelding, anders kunnen ze niet schrijven, maar is die verbeelding nodig in ons leven, ons dagelijks leven? Of belemmert verbeelding, fantasie, juist de waarneming van wat er feitelijk gaande is? Begrijpen jullie? Is het niet belangrijker te begrijpen wat er feitelijk gaande is in ons dagelijkse leven? Zonder al die vindingrijke, idealistische veronderstellingen, al die onzekere factoren, maar gewoon waarnemen wat er werkelijk gaande is? Is dat niet veel belangrijker dan een grote verbeeldingskracht? Als we met aandacht kunnen waarnemen wat er feitellijk gaande is, werpt diezelfde aandacht licht op dat wat is. Oké? Het werpt licht op dat wat is, en dat licht van de aandacht verheldert het probleem, nietwaar? Zitten we op dezelfde golflengte, denken we hier gezamenlijk over na? Kritisch en logisch? Niet zomaar slikken wat de spreker zegt, maar samen logisch nadenken over de vraag welke plaats verbeelding heeft en waar diezelfde verbeelding illusie voortbrengt, wat een obstakel is voor het begrijpen van wat is. Is dit duidelijk? |
| 14:48 | Stel ik ben bang en verbeeld me een geestestoestand waarin geen angst is. Die verbeelding wordt erg belangrijk voor me omdat het een uitweg biedt uit de feitelijke angst. Ik leef daarmee. In die fantasie leven is een illusie, geen feitelijkheid. Dit vermogen om zich een geestestoestand in te beelden of een gevoel van dat er helemaal geen angst is, geeft me een zekere vitaliteit, een zekere neurose, een grillige, irreële levenswijze. Een dergelijke verbeelding belemmert me misschien wel rechtstreeks te kijken naar angst. Door naar angst te kijken met al je aandacht wordt de gehele aard ervan onthuld. En door dat aandachtige besef begint de angst te verdwijnen. Maar als ik een fantastische geestes- of gevoelstoestand bedenk, een staat van absolute verrukking, waar geen angst bestaat, ben ik wel een beetje getikt! |
| 16:36 | Verbeeldingskracht heeft een zekere waarde voor dichters en voor kunstenaars, maar kunst, kunst betekent eigenlijk dat alles zijn juiste plaats krijgt. Dat is de ware betekenis van het woord 'kunst': alles zijn juiste plaats geven. Maar dichters, schilders en artiesten leiden een nogal hectisch leven, een leven vol conflict - jullie weten wat er allemaal speelt in het leven van grote kunstenaars en artiesten. We hebben het nu over het leven, ons dagelijks leven. |
| 17:45 | En de vraag is: kunnen we voortdurend zo alert aandachtig zijn dat we altijd oog kunnen hebben voor de fijne scheidslijn tussen het noodzakelijk gebruik van het denken en waar beeldvorming leidt tot illusies? Begrijpen jullie de vraag nu? Oké? Begrijpen jullie het? Waar trekken we de lijn tussen het noodzakelijk gebruik van het denken en waar beeldvorming leidt tot conflict en illusie? Is het verder mogelijk voortdurend aandachtig te zijn, voortdurend alert, waar het denken een eigen plek heeft, - te weten de kennis en vaardigheid van een timmerman of loodgieter. Is zo'n geestestoestand mogelijk die voortdurend volkomen aandachtig is? Dat is de vraag, nietwaar? |
| 19:13 | We moeten dus onderzoeken wat het betekent bewust te zijn. We zullen hier geleidelijk nader op in gaan en gaandeweg ontdekken wat het betekent volkomen aandachtig te zijn. Zijn we ons ooit bewust, niet alleen van wat er in de wereld gaande is, maar ook wat er innerlijk allemaal aan de hand is? Zijn we ons bewust, zoals we hier zitten, van de bomen, het spel van de takken en de schoonheid daarvan, zijn we ons bewust van de heuvels, de bergen, de hellingen, dat alles? Dat is misschien tamelijk gemakkelijk. Maar zijn we ons ook bewust van wat er innerlijk gaande is, onze gedachten en gevoelens, onze persoonlijke levenshouding, onze overtuigingen? Als we ons bewust zijn, kunnen we dat dan zijn zonder enige keuze? Zitten we nog op dezelfde golflengte? Kijken, waarnemen, zonder enige keuze. Oké? Kunnen we dat? Dat is alleen mogelijk als we begrijpen hoe belangrijk de mogelijkheid tot kiezen is geworden in ons leven. Beroepskeuze, keuze van werk, partnerkeuze, keuze uit zoveel dingen. We maken een keus tussen dit of dat materiaal. Keuze speelt een grote rol in ons leven. Dat is nogal duidelijk. Een betere kleermaker, beter hemd - snappen jullie? de hele santekraam. Op een bepaald niveau is de mogelijkheid tot kiezen noodzakelijk, bijvoorbeeld tussen een goede en een slechte auto. Maar wanneer er in ons innerlijk, psychologisch, sprake is van keuze, is dat dan geen teken van verwarring, van wanorde? Kijk er alsjeblief even naar. Als je helder bent, is er geen keuze. Nietwaar? Ik vraag me af of jullie dit zien. Alleen als we verward en onzeker zijn, beginnen we te kiezen. Oké? Dat is toch logisch? Is het zo moeilijk om helder te zijn? Helderheid - niet over de politiek en politici en dat hele gedoe - maar innerlijk zo absoluut helder zijn dat je handelen nooit voortkomt uit verwarring en keuze. Is dat wel mogelijk? Wij zeggen dat dat alleen mogelijk is als het denken zijn eigen juiste plaats krijgt. Oké? Snappen jullie dit? De juiste plaats, in de zin van 'ik moet leren auto rijden'. Kennis is noodzakelijk om Engels te leren spreken, of Frans, Spaans of Italiaans. En voor een bepaald beroep heb je natuurlijk ook kennis nodig. In die gevallen is kennis absoluut noodzakelijk. Op het psychologische vlak vinden we kennis ook noodzakelijk. Iemand kennen, je vrouw of man kennen. Maar kun je je man of vrouw ooit kennen? Een levend wezen kun je nooit kennen. Ik vraag me af of jullie dit begrijpen. |
| 25:03 | Als we dus in psychologische zin zeggen: 'Ik moet mezelf kennen', - begrijp dit alsjeblief een beetje - als we zeggen: 'Ik moet mezelf kennen', zeggen we eigenlijk: 'Ik moet kennis vergaren over mezelf'. Nietwaar? Wat op hetzelfde neerkomt. Om een goede timmerman te worden - ik geef de voorkeur aan timmerman boven wetenschapper of hoge piet - om een goede timmerman te worden moet ik behoorlijk wat weten van hout, gereedschap, enzovoort. En met diezelfde houding ga ik nu mezelf leren kennen, wat inhoudt dat ik een heleboel kennis over mezelf moet vergaren. Oké? Begrijpen jullie dat? Zodat ik vandaaruit juist en vaardig kan handelen... Kan ik mezelf ooit volkomen kennen met behulp van kennis? Of is dat 'mezelf' zo subtiel, constant aan verandering onderhevig, zo voortdurend in beweging, in actie, dat het nooit hetzelfde is? Oké? Maar ik zou graag zien dat het altijd hetzelfde is. Ik vraag me af of jullie dit allemaal begrijpen. Ik schep een beeld van mezelf als iets statisch, en ik handel vervolgens in overeenstemming daarmee. Jezelf kennen is dus niet kennis vergaren over jezelf, maar je bewust zijn van wat er gaande is met volstrekte aandacht zodat er geen opeenstapeling is van kennis over jezelf, maar dat je jezelf volgt in beweging. Begrijpen jullie dit? |
| 27:36 | Begrijpen we elkaar? Ik wil mezelf kennen, wat heel belangrijk is. De oude Grieken spraken er al over, de oude hindoes ook, en de boeddhisten, maar de religieuze wereld van het Westen is niet ingegaan op deze kwestie van zelfkennis. Ze hebben erover gesproken, maar zijn er niet erg diep op ingegaan. We hebben ook al geprobeerd onszelf te leren kennen volgens de leringen van enkele filosofen, een paar analytici, psychologen, enzovoort. Dus leren we onszelf kennen door anderen. Terwijl die anderen onszelf zijn. Begrijpen jullie? Ik vraag me af of jullie dit zien. Hebben jullie begrepen? Oké? Ik leer mezelf alleen kennen wanneer ik dat zelf observeer in mijn relatie met een ander. In de relatie ben ik me bewust van al mijn reacties, al mijn verlangens en conflicten. Daar zie ik ze. De relatie werkt als een spiegel waarin ik mezelf zie zoals ik werkelijk ben. Maar als we van die spiegel een ding maken, louter een spel van beelden, dan leidt dat tot illusie. Kunnen we ons dus zonder enige keuze bewust zijn van onszelf? Dit bewustzijn gaat over in aandacht wanneer er geen grens is, als er geen beperkte waarneming is van een toekijkend 'ik'. Ik vraag me af of jullie dit begrijpen. |
| 30:09 | Hebben jullie ooit volledige aandacht gegeven aan iets? Terwijl jullie aan het luisteren zijn naar de spreker, arme ziel, geven jullie je complete aandacht aan wat jullie horen? En als je je complete aandacht geeft, wat betekent dat je de woorden hoort, hun betekenis volkomen begrijpt, - het woord zelf is niet belangrijk maar de betekenis en inhoud van het woord - als je je complete aandacht geeft, met je zenuwen, je oren, je ogen, met al je energie, dan zul je zien dat er geen 'ik' bij aanwezig is. Er is geen centrum vanwaaruit je luistert, er is alleen aandacht. Begrepen? |
| 31:25 | Je kunt dus alleen voortdurend alert en aandachtig zijn als je werkelijk tot op grote diepte de aard van het denken begrepen hebt. Dit hebben we al meermaals uitgelegd. Sorry dat ik een half uur over deze vraag gedaan heb. |
| 31:56 | Tweede vraag: 'Ik ben schrijver. Ik voel de verantwoordelijkheid en drang mijn inzichten te uiten. Ik weet echter dat mijn inzicht onvolmaakt is. Wat is juist handelen voor iemand die iets ziet en begrijpt, en in een positie verkeert gehoord te worden, maar wiens inzicht onvolledig is?' |
| 32:25 | 'Ik ben schrijver. Ik voel de verantwoordelijkheid en drang mijn inzichten te uiten. Ik weet echter dat mijn inzicht onvolmaakt en beperkt is. Wat is juist handelen voor iemand die iets ziet en begrijpt, en in een positie verkeert gehoord te worden, maar wiens inzicht onvolledig is?' |
| 33:02 | De meesten van ons zijn geen schrijver. De meesten van ons verkeren niet in de positie gehoord te worden door een groot publiek. Maar ik heb het een en ander van de spreker gehoord of uit eigen waarneming bemerkt, uit eigen oplettendheid van wat er gaande is in de wereld, waardoor ik inzie dat mijn inzicht beperkt is. Wat moet ik doen in mijn leven als mijn inzicht onvolmaakt is? Ik moet handelen, nietwaar? Ik moet doen. Maar mijn begrip van het leven is heel beperkt. Oké? Is dat een feit? Of zeg ik alleen maar dat mijn begrip beperkt is. Snappen jullie? Is het een hard feit dat mijn inzicht beperkt is? Als mijn inzicht beperkt is en ik dat ook echt besef, dan zal mijn uiting ook beperkt zijn, net zo beperkt als mijn begrip. Ik heb de spreker helaas vele jaren aangehoord, en heb het een en ander van hem vergaard. Maar ik weet dat het onvolledig is. Het is geen volkomen inzicht in de totaliteit van het leven, mijn begrip is beperkt. Ik weet dus dat het beperkt is. Ik doe niet alsof het dat niet is. Ik geef toe dat het beperkt is, en uit me dus ook op een beperkte wijze. Ik geef dat toe. Begrijpen jullie dit? Ik pretendeer niks anders. |
| 35:52 | En als ik schrijver ben en toevallig beroemd genoeg dat ik een groot publiek heb, en ik besef tevens dat mijn begrip beperkt is, onvolmaakt, niet volledig. Natuurlijk uit ik me, want ik ben schrijver. Ik wil gehoord worden. Maar ik zeg ook tegen mezelf en tegen mijn lezers dat mijn inzicht beperkt is. Begrijpen jullie wat dit allemaal betekent? Het publiek wil alles kant-en-klaar voorgeschoteld krijgen, nietwaar? Ze willen iemand die zegt: 'Ik begrijp alles.' En als de schrijver zegt: 'Kijk, mijn begrip van het leven is beperkt', dan zal de uitgever - je weet wel! De verantwoordelijkheid van een schrijver is absolute integriteit. Daar ligt zijn verantwoordelijkheid. Ik zeg niet dat de vraagsteller geen integriteit bezit, maar in oprechtheid en integriteit kan men volkomen heel zijn. Volstrekte integriteit, zonder enige aanmatiging, zonder dubbelzinnigheid, dat vereist - begrijpt u? - nederigheid, bescheidenheid en een zekere helderheid. |
| 38:15 | Derde vraag: 'Welke rol speelt de vraag in het leven?' |
| 38:24 | 'Welke rol speelt de vraag in het leven?' |
| 38:28 | Of, welke rol speelt kritisch bevragen in het leven? Is de vraag duidelijk? Trekken we ooit iets fundamenteel in twijfel? Of alleen oppervlakkig? Alleen als we in problemen verkeren, beginnen we dan pas kritische vragen te stellen? Met dit soort vragen willen we een antwoord vinden voor een probleem. De vraagsteller wil weten wat de rol is van dit voortdurend betwijfelen en bevragen. Is het überhaupt van belang? Wanneer bevragen we iets serieus, zonder dat we in crisis verkeren? Als we in een crisis zitten, als er problemen zijn, als we pijn hebben of verdriet, dan beginnen we vragen te stellen. Maar dat soort vragen is waarschijnlijk een vluchtweg uit onze pijn en verdriet, onze zorgen enzovoort. Dan gaan we de dingen bevragen. Maar de vraagsteller wil ook weten wat de rol van kritisch vragen is in het leven. Niet op momenten van crisis, maar algemeen: de vragende geest. Is dat duidelijk? |
| 40:47 | Doen we ooit kritisch onderzoek - wat onderdeel is van bevragen - naar onze eigen ervaringen, onze verlangens, onze meningen, oordelen en overtuigingen, of nemen we die als vanzelfsprekend aan en stellen we alleen vragen wanneer we in de penarie zitten? Begrijpen jullie mijn vraag? Zijn onze geesten aan het onderzoeken en kijken, kalm en bewust? Of alleen maar oppervlakkig? Is dit bevragen niet belangrijk? Je geloofsovertuigingen in twijfel trekken. Jullie weten wat er gebeurt als je gaat twijfelen aan je geloof, met name in het Westen. Begrijpen jullie? Je geloof, als je eraan gaat twijfelen. Het hele kaartenhuis stort in elkaar. Daarom zijn we bang voor twijfel. De geest, in het bijzonder het brein, is altijd op zoek naar zekerheid, een plek waar het veilig is. Ik weet niet of jullie dit ooit zelf hebben waargenomen. Een kind heeft zekerheid nodig, het wil dat vader en moeder van hem houden zodat het zich volkomen veilig en beschermd weet. Tot op zekere hoogte doen vader en moeder dat - tot op zekere hoogte. Maar ze raken snel verveeld, of wat dan ook, ze hebben hun eigen interesses, hun eigen problemen en zorgen, en geleidelijk verdwijnt het kind uit het zicht en loopt het weg. We weten dat het brein voor een goed functioneren veiligheid nodig heeft. Oké? Een goed natuurkundige zijn, met alle kennis van de natuurkunde, geeft het brein een zekere vorm van zelfvertrouwen, veiligheid en bescherming. Oké? En hoe meer onderzoek je verricht in die richting, hoe meer je leert kennen en hoe veiliger het brein zich voelt. Komaan, meneer. Dit weten we toch allemaal. |
| 44:46 | Het brein vindt veiligheid in kennis. Een goede chirurg heeft misschien wel honderd keer geopereerd, hij kent het, zijn brein is actief en veilig op dat terrein. Het brengt geld, positie, dat alles. Kennis geeft het brein een zekere vorm van beperkte veiligheid. Oké? Kennis wordt dus belangrijk als middel om veilig te zijn. En zoals we al vaker hebben gezegd, is die kennis altijd beperkt, alle kennis is altijd beperkt. En daarom is het kritisch bevragen ook altijd beperkt. Natuurlijk. Begrijpen jullie dit nog? |
| 46:06 | Maar als je geen specialist bent, als je ziet dat het brein behoefte heeft aan veiligheid, aan voedsel, kleding, zekerheid, een dak boven je hoofd, zie je ook dat het brein naast die fysieke veiligheid ook psychologische zekerheid eist. Zekerheid in relaties, zekerheid in ideeën, geloofszekerheid, enzovoort. Die trekken we nooit in twijfel. Begrijpen jullie dit? En nu zeggen we: een geest die kritisch bevraagt, onderzoekt, nooit gevangen zit in beperkt begrip, kritisch onderzoekt, zo'n geest beschikt over een heleboel intelligentie. Uit bevragen komt intelligentie voort en die brengt zekerheid, veiligheid. Ik vraag me af of jullie dit allemaal begrijpen. Zitten we nog in hetzelfde spoor of praat ik tegen de banken? Zullen we de volgende vraag oppakken? |
| 47:56 | Vierde vraag: 'Het leven scheidt vrienden door de dood en fysieke scheiding. Is deze scheiding het einde van de relatie, en blijft er niets over dan een herinnering? Is er tussen mensen alleen liefde als ze fysiek aanwezig zijn? Of is er iets meer dan de gedachte wanneer ze afwezig zijn? Is alle relatie kortstondig, zonder blijvende band?' |
| 48:41 | 'Het leven scheidt geliefden door de dood of fysieke scheiding. Is deze scheiding het einde van de relatie, en blijft er niets over dan een herinnering? Is er tussen mensen alleen liefde als ze fysiek aanwezig zijn? Of is er iets meer dan de gedachte wanneer ze afwezig zijn? Is alle relatie kortstondig, zonder blijvende band?' |
| 49:16 | Hemeltjelief! Er zitten zoveel vragen in deze ene vraag. Laten we ze stuk voor stuk afwerken. |
| 49:30 | 'Het leven scheidt geliefden door de dood of fysieke scheiding. Is deze scheiding het einde van de relatie, en blijft er niets over dan een herinnering?' Dit is een hard feit, nietwaar? Ik ben gescheiden van mijn vrouw, ik ga misschien op reis. Mijn vrouw blijft achter in India, of Engeland, of hier en ik denk aan haar, bel haar, schrijf haar, en zo houdt ik de communicatie gaande. Oké? Die is gebaseerd op herinnering. Ik zie niet goed wat het probleem is, het is gewoon een feit, er blijft niets dan de herinnering. |
| 50:32 | 'Is er tussen mensen alleen liefde als ze fysiek aanwezig zijn? Of is er iets meer dan de gedachte wanneer ze afwezig zijn?' Dit is de echte vraag. 'Is er tussen mensen alleen liefde als ze fysiek aanwezig zijn? Of is er iets meer dan de gedachte wanneer ze afwezig zijn?' Gossie. |
| 51:04 | Laten we dit eens bekijken. Als we de aard van het denken heel diep en heel duidelijk begrijpen... Denken is, - als ik dat even mag herhalen - denken komt voort uit herinnering, het is de reactie van het geheugen. Herinnering wordt geboren uit kennis, en kennis uit ervaring. Oké? De cyclus is als volgt: ervaring, kennis, herinnering, handeling, en de handeling leidt tot meer kennis, meer ervaring, kennis, herinnering, handeling. Het is een cirkel, een kring waarbinnen we functioneren. Zo draait ons denken steeds in kringetjes rond. We moeten de aard van het denken dus helder voor ogen houden. Het is een stoffelijk proces. Er is hoegenaamd niks heiligs aan. Oké? Slik dit niet zomaar als zoete koek. Als je dit klakkeloos aanneemt, zie je er niet de volle betekenis van. Tenzij je er heel diep van doordrongen bent. Alles wat het denken qua techniek in de wereld gezet heeft, computers, de atoombom, enzovoort, alle objecten in de tempels, moskeeën en kerken, zijn door het denken in elkaar gezet. Nietwaar? Al die symbolen en beelden in de tempels en kerken, daar is helemaal niets heiligs aan. Oké? Ze zijn door het denken gecreëerd en daarna doet het denken voorkomen alsof ze iets heiligs zijn. Onderzoek dit alsjeblief, neem het niet zomaar aan, word niet boos, kijk er gewoon naar. |
| 53:56 | Is de activiteit van het denken liefde? Dat is de vraag. De vraagsteller zegt: 'Is er sprake van liefde tussen mensen alleen als ze fysiek aanwezig zijn, of is er iets meer dan de gedachte wanneer ze afwezig zijn?' Als het denken de enige activiteit is in de relatie - het denken met zijn beelden van elkaar -, als dat de enige relatie is die we hebben, welke plaats heeft liefde dan daarin? Begrijpen jullie dit? Is liefde het beeld dat we van elkaar hebben opgebouwd in de relatie, een prettig of onaangenaam beeld, met al die relatieproblemen? En in zo'n relatie waar conflict heerst en ieder apart zijn gang gaat, zijn eigen verlangens en begeerten najaagt, ieder apart op zijn egen manier voldoending zoekt - ambitie, agressiviteit, hebzucht, jullie kennen dat wel - is daar sprake van liefde? Wat is liefde eigenlijk? Is liefde door het denken in elkaar gezet? Kom op, meneer, geef eens antwoord. Is liefde verlangen? Is liefde het najagen van zelfvoldoening? Is liefde het najagen van genot? Begrijpen jullie dit? Dit is er in de wereld gaande. Als er dus helemaal geen liefde is of misschien ooit eens toevallig aanwezig is, dan is het denken het enige communicatiemiddel met elkaar: de telefoon, brief, denken aan je vrouw of vriendin. Dat is er aan de hand. |
| 57:15 | Wat staat je dus te doen? Begrijpen jullie de vraag? Ik besef dat het denken zo buitengewoon belangrijk geworden is in het leven: in de zakenwereld, de wereld van de techniek, de economie, de wereld van de religies. Alle rituelen zijn geschapen door het denken, de dogma's, het geloof, alles is gebaseerd op denken, een denken dat door de traditie heilig is verklaard. Als we heel diep beseffen dat het denken niet die alles zuiverende vlam is, hoe krijg je er dan vat op, hoe krijg je het dan te pakken? Begrijpen jullie mijn vraag? Zijn we nog bij elkaar? Wel, dat wordt een probleem. En mijn brein - luister goed - mijn brein is getraind in het oplossen van problemen. In de wereld van de techniek is het jaar na jaar getraind in het oplossen van technische problemen - de atoombom, computers -. Mijn brein is ook opgeleid in het oplossen van psychologische problemen. Ik word dus geconfronteerd met deze vraag die niet door het denken kan... - alles wat we net gezegd hebben. En ik weet ook dat het leven erg oppervlakkig wordt zonder dat andere. Ik heb dus een probleem. Ik heb een probleem, nietwaar? Begrijpen jullie me? Ik sta klaar om het op te lossen! Mijn brein staat in de startblokken om het op te lossen. Maar liefde is niet een probleem dat je even oplost. Begrijpen jullie? Het probleem is niet denken en liefde, het probleem is deze verschrikkelijk ik-gerichte, egocentrische activiteit die altijd maar doorgaat. Dat is het werkelijke probleem. Dus ga ik het opnieuw proberen op te lossen. Ik zeg nooit tegen mezelf: 'Laten we eens naar dit probleem kijken, ik ga het niet oplossen, ik kijk er alleen naar.' Ik vraag me af of jullie dit begrijpen. Ik ga er geen probleem van maken, ik wil er eerst naar kijken. Laat me eens kijken naar de totale activiteit van het denken, en ook... omdat ik dat andere niet ken. Misschien ken ik het wel als iets zeldzaams, als een prachtige bloem die zo snel verwelkt, ik heb ervan geproefd, maar de kennis ervan is het ware. Dus kijk ik, ik ben me bewust van mijn denken. Beter niet: 'ik ben me bewust van mijn denken', maar het denken begint zich bewust te worden van zichzelf. Beginnen jullie dit te begrijpen? Of zitten jullie allemaal te slapen? |
| 1:01:57 | Het punt is nooit een probleem te maken van iets. Zou ik misschien... Als we dit ene ding zouden begrijpen. Aleen een probleemloze geest kan problemen oplossen. Hebben jullie dit begrepen? Maar we hebben zo veel problemen en proberen andere problemen op te lossen. Zo blijven we probleem op probleem stapelen. We vragen onszelf nooit af of het mogelijk is geen problemen te hebben. Er zijn natuurlijk problemen, maar we moeten ze onmiddellijk tegemoettreden en ermee afrekenen, zodat de geest, het brein, vrij is van alle conflict, alle problemen. |
| 1:03:33 | 'Is alle relatie kortstondig, zonder blijvende band?' Dat is ook een deel van de vraag. Sorry dat ik die miste. 'Is alle relatie kortstondig, zonder blijvende band?' Wat bedoelen jullie met het woord 'band'? Gebondenheid? Afhankelijk zijn van elkaar, aan elkaar vastklampen? Is dat echte relatie? De instelling van een voortdurende, blijvende verbintenis? Is dat echte relatie? Ik stel een vraag, meneer. Of is relatie iets totaal anders, waarin geen sprake is van gebondenheid en afhankelijkheid? Maar wel van een diep innerlijk gevoel van vrijheid en integriteit, en - begrijpen jullie? - van liefde. Dan kent liefde geen gebondenheid. |
| 1:05:39 | Vijfde vraag: 'We zien in dat de noodzakelijke reactie op conflict in de wereld een revolutie in het bewustzijn van iedere enkeling moet zijn. Maar betekent dit dat zonder deze holistische aanpak alle andere kleinere, maar misschien wel nuttige acties nutteloos zijn?' |
| 1:06:08 | 'We zien in dat de noodzakelijke reactie op conflict in de wereld een revolutie in het bewustzijn van iedere enkeling moet zijn. Maar betekent dit dat zonder deze holistische aanpak alle andere kleinere, maar misschien wel nuttige acties nutteloos zijn?' Wel, we zien in dat de noodzakelijke reactie op conflict in de wereld een revolutie in het bewustzijn van iedere enkeling moet zijn. Zoals we heel zorgvuldig hebben uitgelegd, - we kunnen hier nader op ingaan als een en ander niet duidelijk is - ons bewustzijn met heel zijn inhoud is hetzelfde voor heel de mensheid. Oké? Jouw bewustzijn, ofwel je opleiding, je geloof, je overtuigingen, je waarden, je hebzucht, je lijden, je pijn, je zorgen, onzekerheid, vreugde, genot, alle mensen hebben dat met elkaar gemeen, nietwaar? Is dat niet zo? Zijn we daar niet zeker van? Ga naar India, ga naar Japan, naar Rusland of Europa, of hier, ieder mens kent groot verdriet, ieder mens heeft conflict, pijn, fysiek en psychisch, is gekwetst, ieder mens is onzeker, verward, gewelddadig, genotzuchtig. Dat is het gemeenschappelijk bewustzijn van de mensheid, nietwaar? Niet jouw en mijn bewustzijn. Dit feit is heel moeilijk in te zien, want we zijn allemaal zo getraind en opgeleid dat we genoegen scheppen in de illusie: 'Mijn bewustzijn is totaal anders dan dat van de anderen.' Is dit wel zo, of niet? Jullie zullen dit niet accepteren. |
| 1:09:30 | De revolutie is de crisis, en het antwoord daarop is een totale revolutie in het bewustzijn, wat neerkomt op het beëindigen van angst, inzicht in de gehele aard van genot, dat de mens eindeloos heeft nagejaagd, in dit gevoel van bezorgdheid, onzekerheid, wanhopige eenzaamheid, verdriet, dood, dat is de inhoud van ons bewustzijn. Die inhoud maakt ons bewustzijn, nietwaar? Kunnen we van hieruit verdergaan? |
| 1:10:45 | Is het mogelijk zich te bevrijden van zijn inhoud? Zoals we al zo vaak hebben uitgelegd, zeggen alle filosofen en psychologen: 'Dat is niet mogelijk, de mens kan nooit radicaal veranderen, want hij heeft al miljoenen jaren zo geleefd. Kijk maar, hij is in feite geen steek veranderd. Leg je er maar bij neer.' Begrijpen jullie? Wijzig het, beheers het, voed het op tot een beetje beter gedrag, enzovoort, maar blijf wel binnen de grenzen. Begrijpen jullie dit? Meditatie blijft ook binnen die grenzen. God of de waarheid zoeken ligt ook binnen die grenzen. En dan komt er iemand langs, iemand als de spreker, die zegt: 'Nee, het is mogelijk het bewustzijn radicaal te veranderen.' Dit betekent dat je eerst moet beseffen dat je niet verschilt van de rest van de mensheid. Je bént de mensheid. Je bent geen enkeling. Oké? Als je dat inziet, is dat al een revolutie op zich. Oké? Nee, jullie zien dat niet. Dat heeft het denkpatroon al helemaal veranderd. Dit betekent dat jij de wereld bent en de wereld is jou. Dit is niet zomaar theorie, een ideaal of utopia, het is een absoluut feit. Daarom word je heel verantwoordelijk voor alles wat er gaande is in de wereld. |
| 1:14:00 | 'Maar betekent dit dat zonder deze holistische aanpak, zonder deze revolutie, alle kleinere en misschien nuttige daden nutteloos zijn?' Geef zelf het antwoord! We zien nooit de waarheid onder ogen. We kijken nooit naar de feiten. We proberen ze te bedekken, we gaan ze uit de weg. Als je dat beseft, is het antwoord op de volgende vraag duidelijk. |
| 1:15:01 | Zesde vraag: 'Ik gruw van wat er heden ten dage gaande is in de maatschappij. Ik wil er eigenlijk geen deel aan hebben. Maar ik besef dat ik niet verschillend ben. Wat is mijn relatie met de maatschappij?' |
| 1:15:23 | 'Ik gruw van wat er heden ten dage gaande is in de maatschappij. Ik wil er eigenlijk geen deel aan hebben. Maar ik besef dat ik niet verschillend ben. Wat is mijn relatie met de maatschappij?' |
| 1:15:50 | Wat is jullie relatie met de maatschappij? Waarom - ik vraag dit in alle respect - waarom onderscheiden jullie je van de maatschappij? De maatschappij is een abstractie, nietwaar? De maatschappij is door de mens in relatie met de ander gemaakt. Oké? Zijn jullie het hiermee eens? Maar we zeggen: 'Ik sta los van de maatschappij', en dus beïnvloed ik de maatschappij. Ik wil de maatschappij veranderen - iets abstracts, want het is geen feitelijkheid. De maatschappij is mening, oordeel, economie, politiek, dat maakt allemaal deel uit van wat we 'maatschappij' noemen. De maatschappij is door ons gebouwd, door onze ouders en voorouders, enzovoort. Ze is door ons gecreëerd. Wij zijn dat. Dit is zo. Is dit ook weer een andere revolutie? De maatschappij staat niet los van mij, ik bén de maatschappij. De spreker zegt dit niet omdat hij communist is, of iets anders. De communisten hebben dit altijd volgehouden, als theorie. Ze hebben gezegd: 'Verander de maatschappij, controleer haar, vorm haar, word dictator, totalitair, dan zal de mens wel veranderen.' Jullie kennen dat wel. Maar als je bedenkt dat de mens de maatschappij heeft gecreëerd, kan de maatschappij niet veranderen als de mens zelf niet verandert. Tenzij de computers het overnemen met hun robots en de hele economische structuur van de maatschappij overhoop halen. Begrijpen jullie dit? |
| 1:18:37 | We zijn dus niet anders dan de maatschappij. We zijn de wereld, meneer. Als je dat beseft, zou je nooit zo'n vraag stellen. |
| 1:18:58 | De vraag is vervolgens: 'Wat moet ik doen, hoe kan ik mezelf radicaal veranderen?' Dat is de echte vraag. Hoe zorg ik ervoor dat ik niet altijd gericht ben op mezelf, hoe kan alle egocentrische activiteit tot een einde komen? We stellen deze vragen nooit. Vraag dit jezelf af in je vrije tijd. Op momenten dat je niet helemaal opgaat in je pleziertjes, je bezigheden, je verlangen om iemand te zijn, een succesnummer, je kent dat wel. Misschien heb je dan tijd voor zo'n vraag. Vraag het en blijf bij de vraag, probeer niet een opl... blijf bij de vraag. En kijk dan wat er gebeurt. Wanneer je zegt: 'Ik moet mezelf veranderen', wie is dan de persoon, de entiteit die om verandering vraagt? Het is nog altijd... Begrijpen jullie dit? Dan ontdek je dat de denker de gedachte is. Er is geen denker die losstaat van het denken, er is geen ervarende die losstaat van de ervaring, er is geen analyserende die losstaat van wat geanalyseerd wordt. Als je dat beseft, komt er iets totaal anders in beweging. |
| 1:21:21 | Zijn jullie allemaal moe? Een laatste vraag, goddank! |
| 1:21:28 | Zevende vraag: 'Geweld is diepgeworteld in mij. Ik weet dat het altijd op de loer ligt achter mijn andere gevoelens. Hoe pak ik het aan?' |
| 1:21:42 | 'Geweld is diepgeworteld in mij. Ik weet dat het altijd op de loer ligt achter mijn andere gevoelens. Hoe pak ik het aan?' |
| 1:22:04 | Wat is geweld? Mensen neerschieten is onderdeel van geweld. Anderen kwetsen? Ook dat maakt daar deel van uit. Oorlog is de essentie van geweld, met alle beestachtigheid en wreedheid - oorlog doet ontstellende dingen. Boosheid, haat, imitatie zijn geweld, conformisme is ook geweld. Ik weet niet of jullie dit allemaal begrijpen. Zijn we ons van dit alles bewust in onszelf, dat we ons voortdurend conformeren aan een patroon, een ideaal, een concept, dat we imiteren en ons vergelijken met iemand anders, agressie? Zijn we ons van dit alles bewust als geweld? Of zien we dat alleen als iemand doodschieten met een geweer? Begrijpen jullie? Is het geen geweld wanneer je ergens sterk in gelooft en een ander weer iets anders heel sterk gelooft, als jij de ander dan probeert te overtuigen en de ander probeert jou te bekeren: conflict. Is dat geen geweld? Deze opgewonden propaganda uit de naam van religie, uit de naam van wat dan ook, is dat geen geweld? Kijk, jullie beperken geweld tot iets heel kleins. |
| 1:24:25 | Wat staat je te doen, wordt er gevraagd. Ten eerste, als ik zo vrij mag zijn: creëer niet het tegenovergestelde, namelijk geweldloosheid. Oké? Ik vraag me af of jullie dit zien. Willen jullie nog uitleg? Ik ben gewelddadig, en ik ben getraind te zeggen, wat een gewoonte is geworden: 'Ik mag niet gewelddadig zijn.' Zien jullie? Ik ben gewelddadig en ik heb het ideaal in het leven geroepen van geweldloosheid. Dus heb ik een conflict. Snappen jullie? Gewelddadig zijn en dat niet willen is conflict. Oké? Het conflict zelf is geweld! Ik vraag me af of jullie dit zien. Zitten we nog op één lijn? |
| 1:25:44 | Het eerste inzicht is dus niet het tegengestelde op te roepen. Oké? Dan sta ik tegenover het feit, niet tegenover zijn tegengestelde. Het tegengestelde heeft zijn wortels in zijn eigen tegendeel. Alsjeblief! Ik word geconfronteerd met de realiteit van geweld, niet met het ideaal dat ik niet gewelddadig moet zijn, wat een illusie is. Want het is geen feit. Het feit is dat ik gewelddadig ben. Zien jullie hoezeer we ertoe opgeleid worden niet met feiten om te gaan. Ik besef dus dat ik gewelddadig ben. en ik peins er niet over geweldloos proberen te worden. Dat zit gewoon niet meer in mijn genen. Ik heb alleen te maken met het feit. Hoe kijk ik naar dat feit? Als waarnemer die naar iets kijkt dat waargenomen wordt? Maar de waarnemer is zelf gewelddadig. Snappen jullie dat? Ik vraag het me af. Zitten we nog op één lijn? Alsjeblief, mensen! Is dat zo? |
| 1:27:51 | De entiteit of de gedachte die zegt: 'Ik ben gewelddadig en dat moet veranderen, omgezet worden in iets anders', en de veranderaar is deel van dat geweld. Er is geen aparte entiteit of hoger zelf dat niet gewelddadig is, dat vreedzaam is. Begrijpen jullie? Dat is weer zo'n uitvinding van het denken om te ontsnappen aan het primaire feit dat ik gewelddadig ben. |
| 1:28:36 | Begrijp dit alsjeblief, geef het enige aandacht, misschien zijn jullie moe, maar geef er je aandacht aan. Er is geen scheiding tussen waarnemer en waargenomene. Oké? Er is alleen het feit. Er is alleen de waarneming van het feit niet: 'ik neem het feit waar'. Oké? Er is alleen zuivere waarneming van die reactie waaraan... in het verleden een woord was gegeven, aan die reactie, en wel het woord 'geweld'. Ik besef nu dat het woord niet het ding is, maar de feitelijke activiteit van het gevoel, van die reactie. Ik en die reactie zijn niet gescheiden, er is alleen reactie. Dit vereist, zoals jullie begrijpen, heel nauwgezet kijken. Als jullie daar aanbeland zijn, zullen jullie zien dat jullie geweldige aandacht geven aan het feit. Het feit krijgt de volle aandacht en die aandacht is als een licht dat ergens op schijnt, en in dat licht vervluchtigt het geweld. Hebben jullie het te pakken? Niet van mij gekregen, hoor. Zie het feit onder ogen, zie hoe sluw we zijn. Het wordt zo misleidend, zo onoprecht, dit alles. |
| 1:30:58 | Als je tijd een rol laat spelen in het oplossen van een probleem, wordt het alleen maar groter en ontstaan er meer problemen. Alleen een geest die helder ziet, handelt. Oké, dat was het. |