Krishnamurti Subtitles home


OJ81T1 - Wat is de bron van de crisis van de mensheid?
1ste Openbare bijeenkomst
Ojai (VS)
2 mei 1981



0:28 Krishnamurti: Om te beginnen moeten we een paar dingen heel duidelijk afspreken. Dit is een serieuze bijeenkomst, geen intellectueel of emotioneel vermaak. Ik wil er tevens op wijzen dat we geen propaganda bedrijven voor welk ideaal of geloof dan ook, noch voor bepaalde conclusies of concepten. We komen niet iets exotisch uit India aan de man brengen, want ik ben geen hindoe, ook al ben ik daar geboren. We proberen jullie nergens van te overtuigen. Hou dat alsjeblief goed voor ogen. Tezamen gaan we gevoelig beseffen, zonder enig vooroordeel, zonder enige vereenzelviging, zonder enige keuze, besef krijgen van wat er in de wereld aan de hand is. Niet alleen in de buitenwereld, maar ook innerlijk - wat er van ons geworden is. Wat er van de maatschappij, die mensenwerk is, terecht is gekomen. We gaan gevoelig en zonder keuze besef krijgen van wat er in de wereld aan de hand is, een wereld die de mens heeft geschapen, een wereld die uit elkaar valt, een wereld met enorm veel geweld, verdeeldheid, nationaliteiten, godsdiensttwisten, sekten, wat uiteindelijk culmineert in de verdeeldheid van mensen.
3:36 Als we ons daarvan bewust zijn, niet vanuit één specifiek oogpunt, maar objectief bewust met een zekere aandacht en gevoel, bemerk je onwillekeurig dat de mens, wij, een maatschappij heeft ingericht, een gemeenschap van mensen die door anderen worden opgevoed, door specialisten, door technologen, maar waarin we onszelf niet opvoeden. Niet volgens een of andere klassieke of moderne filosoof, niet volgens een of andere psycholoog of geëngageerde sektariër, aanhanger van een of andere goeroe. Nee, gewoon onszelf opvoeden, totaal verantwoordelijk zijn voor onszelf en niet psychologisch afhankelijk zijn van iemand anders. We zijn afhankelijk van de postbode, de markt, enzovoort. Maar blijkbaar - als je je daarvan bewust bent en goed kijkt - zijn we onszelf in onze zogenaamde vrijheid aan het vernietigen. Dit zijn allemaal regelrechte feiten. Op moreel, ethisch en esthetisch gebied worden we steeds grover, steeds meer egocentrisch, steeds meer alleen maar begaan met onszelf, met onze gevoelens, onze problemen, onze voldoening, ons eigen speciale wensenpakket. En dit wordt vrijheid genoemd. Als die vrijheid wordt ontzegd, zoals in totalitaire staten het geval is, zie je dissidenten opkomen. Er is daar een hoop narigheid, net als elders.
7:28 En de problemen nemen toe. Onze maatschappij, wijzelf, de economische situatie, armoede, overbevolking, godsdiensttwisten zullen uiteindelijk de mens vernietigen. Allebei, man én vrouw. Het is geen politieke crisis, noch een economische crisis of religieuze, de crisis zit in het bewustzijn, in onze geest, in ons hart, in ons brein. Daar zit hem de crisis, en de politici, hoe capabel ook, de wetenschappers, biologen, de microbiologen en zo gaan onze problemen niet oplossen. Dat hebben ze nooit gedaan. Misschien vergroten ze onze problemen alleen maar.
9:12 Wanneer we dit alles bezien, waar moeten we dan beginnen? In dit deel van de wereld hebben ze de ene bevlieging na de andere, de ene uitspatting na de andere, gaan ze naar allerlei bizarre, onzinnige, - ik wilde haast zeggen idiote - goeroes. Hier, en ook elders, wordt ons verteld wat we moeten doen aan van alles. Als je ooit naar de radio luistert, wat de meesten van ons doen, wordt je verteld hoe je goede seks kunt hebben met je man, wordt je gezegd hoe te denken, nee, beter wát te denken, hoe je jong wordt en blijft - een eindeloze reeks instructies over hoe het moet. Dit is geen overdrijving, het is een hard feit. Komen we een probleempje in onszelf tegen, dan stappen we onmiddellijk naar de psycholoog, de priester of de goeroe. Of we slaan er geen acht op of accepteren ze. Geleidelijk, en misschien wel helemaal, zijn we onze integriteit kwijtgeraakt, ons verantwoordelijkheidsgevoel voor onszelf. En een cultuur, de moderne cultuur, die over heel de wereld uitgevent wordt, de atoombom, de computer, vernietigingswapens, oorlog. Het is het land dat het gemakkelijkst te kopiëren is. Daarom wordt er overal zo opgekeken tegen Amerika. Ze willen allemaal hierheen komen om veel te verdienen zoals de goeroes die rijk worden van een hoop onzin, enzovoort.
12:54 We zijn er zeker van dat als je dit allemaal objectief onderzoekt en je niet vereenzelvigt met één facet, de waarheid hiervan in het oog moet springen. Voordat we volwassen zijn, zijn we al aan het afstompen.
13:28 Wat moet de mens doen? Wat moeten we toch doen, jullie, ik en ieder ander, begaan als we zijn - en dat moeten we zijn - met deze verschrikkelijke wereld waarin we leven, deze gevaarlijke wereld waar je gedood wordt als je het er niet mee eens bent, of naar een concentratiekamp gestuurd of uit de gemeenschap verstoten, in isolement gedreven, gevangen gezet, enzovoort. Wat is er met de mens gebeurd? Wat is met jullie gebeurd? Waarom is de mens zo geworden na veel miljoenen jaren? Wat is hier de hoofdoorzaak van? Wat is de bron van deze vreselijke chaos, deze totale minachting voor de mens, voor elkaar? Wat is de oorzaak van onze kwaal? De meesten van ons doen iets aan de symptomen, een paar onbeduidende reacties, waar we een oplossing voor proberen te vinden. Maar blijkbaar stellen we nooit de belangrijke fundamentele vragen. We schijnen dat soort vragen nooit van onszelf te eisen. Maar, als ik er op mag wijzen, alléén door het stellen van fundamentele vragen kun je het juiste antwoord vinden.
16:26 De fundamentele vraag is, als je het goed bekijkt, dat de crisis - misschien heeft deze crisis altijd al in de mens bestaan - de crisis zit in ons beweustzijn. Het bewustzijn is wat we denken, wat we zijn. Niet alleen de vluchtige reacties, maar het bewustzijn van onze specifieke wensen, bijzondere verlangens en bevrediging, vereenzelviging, angsten, genot, en het verdriet, de pijn, zorgen, het gemis van liefde en genegenheid, alles wat het denken in elkaar heeft gezet in de inhoud van het bewustzijn. Al dat zijn we, onze overtuigingen, onze ervaringen, onze depressies, ons enorme gevoel van eenzaamheid en wanhoop, ons verlangen naar liefde, naar bemoediging, naar samenzijn. Dat is allemaal ons bewustzijn. Onze nationaliteit, onze 2000 jaar oude religie met haar uitgebreide propaganda, of van 5000 jaar in Azië, of 3000. Dat is allemaal ons bewustzijn. Wat het denken ook in elkaar heeft gezet, in de buitenwereld, in de technologische wereld, en wat het denken in elkaar heeft gezet op het psychologische vlak, in de binnenwereld, makt deel uit van ons bewustzijn. En daar zit de crisis. Niet in de technologische ontwikkelingen, die overweldigend zijn en de wereld bijna aan het vernietigen zijn. De crisis zit ook niet in de religie, in het geloof, in sektes, de crisis is niet ergens daar buiten, de crisis zit in onszelf. De crisis zit in ons bewustzijn.
20:24 Blijkbaar zijn we niet in staat die het hoofd te bieden. Velen van ons herkennen deze crisis, als we besef hebben van wat er in de wereld gaande is. Als je gevoelig en alert bent, niet als wetenschapper, politicus, econoom of bioloog met hun buitengewone experimenten. De crisis zit in onze geest, in ons hart, wat ons bewustzijn is. We moeten deze crisis onderkennen, want het is ieders crisis, niet alleen de jouwe of de mijne. Het is een wereldcrisis, de crisis van de mensheid. We zijn op een punt aanbeland waar we elkaar totaal kunnen vernietigen, volkomen. De atoombom en al die andere oorlogstechnologieën. We vragen ons af of we dit wel beseffen en niet alleen begaan zijn met onze eigen kleine probleempjes, wat ook deel uitmaakt van onze crisis, onze eigen eenzaamheid, depressiviteit, verdriet, pijn, genot, die hier deel van uitmaken, van ons bewustzijn. Maar ook het universele bewustzijn van de mensheid, van een menselijk wezen. Dat bewustzijn is niet mijn of jouw bewustzijn, maar een universeel bewustzijn, want overal lijdt de mens, eenzaam, wanhopig, vreselijk onzeker, angstig, een volstrekt gemis van liefde, compassie en intelligentie. Dit hebben alle mensen gemeen.
23:38 Dit bewustzijn, met zijn crisis, is niet jouw bewustzijn. Ik hoop dat dit heel duidelijk is. Want jij lijdt, bent onzeker, bang, eenzaam. Alles wat je meemaakt in een relatie, vindt overal ter wereld navolging. Of je nu woont in Rusland, China, of in het Verre Oosten of hier, iedereen maakt hetzelfde door. Dit bewustzijn is dus niet van jou of van mij. Het bewustzijn is universeel, iedereen deelt daarin.
24:55 Ik weet dat dit voor velen van ons moeilijk is in te zien, te erkennen en er iets aan te doen, want we denken allemaal dat we zo vreselijk uniek zijn, omdat we ons hebben vereenzelvigd met onszelf, ons lichaam en reacties, met onze nationaliteit, met ons land. Dus denken we dat we individuen zijn. Zijn we dat wel? Heb je je dat ooit afgevraagd? Niet als een oppervlakkige vraag, maar in de diepte of je werkelijk een individu bent, wat ondeelbaar betekent. De betekenis van individu is ondeelbaar, niet in stukken, versplinterd, dat is een individu. Zijn we dat? Of zijn we het resultaat van miljoenen jaren collectieve ervaring, collectieve kennis, collectief geloof en zo? De spreker is geen communist. Hij is volstrekt religieus. Met het woord 'religie' bedoelt hij dat men niet tot een of andere godsdienst behoort, geen christen, hindoe, boeddhist bent of tot een sekte behoort. Religie betekent kritisch onderzoek, met twijfel onderzoeken en verkennen, de waarheid sceptisch bevragen. Dát is religie. Niet alle onzin die in de wereld doorgaat voor religie, de staatskerk, die achtenswaardige en winstgevende business. Als we zeggen dat je die vraag moet stellen of we eigenlijk wel individuen zijn, is dat omdat onze hersenen mettertijd geëvolueerd zijn en een heleboel ervaring en kennis hebben vergaard.
28:32 Is dit brein eigenlijk wel van jou? Stel jezelf die vraag alsjeblief. Als ik erop mag wijzen, vereenzelvig je er niet mee. Want dan kun je die vraag onmogelijk stellen. Als je zegt: 'dit brein is van mij', is het uit. Dan is alle onderzoek afgelopen. Maar als je wel onderzoekt en gevoelig besef hebt van de groei en evolutie van microbe tot de huidige staat van het menselijk brein, weet je dat het zich door tijd, in miljoenen jaren ontwikkeld heeft. Genetisch gezien is het brein niet van ons, maar het brein van alle mensen. Dit brein is zo ongelooflijk bekwaam. Kijk naar wat het gemaakt heeft op technologisch gebied. Kijk naar wat het gedaan heeft op het vlak van de nationaliteiten, hoe het goden heeft uitgevonden, leerstellingen, verlossers, en zo. Ik vraag me af of jullie dit alles beseffen. Het brein werkt met het instrument van het denken. Denken is zijn gereedschap. Het denken heeft de technische wereld geschapen, het denken heeft nationaliteiten geschapen, het denken heeft mensen van elkaar gescheiden, zwart, wit, paars, en al de rest. Het denken heeft de godsdiensten verdeeld in christenen, hindoes, boeddhisten, moslims, enzovoort. Het denken heeft de wereld waarin we leven gemaakt, zowel de wereld van de technologie als de wereld van de psychologie. Ik vraag nogmaals: beseffen jullie dit? Het denken heeft prachtige kathedralen ,en kerken gebouwd en het heeft ook hun binnenkant gestoffeerd: rituelen, kandelaars, gebeden, symbolen, heilanden, zowel in India als elders in de wereld. Het denken is verantwoordelijk voor oorlog, voor Hiroshima, voor de huidige staat van verwarring, zorgen en onzekerheid van de mens.
33:01 Het denken maakt dus deel uit van dit bewustzijn. Het denken heeft de inhoud van dit bewustzijn in elkaar gezet. Dit staat onomstotelijk vast. Zoals we gezegd hebben, maken we geen propaganda voor een of ander idee. We zijn hier samen, samen hier en nu, om gevoelig besef te krijgen en zonder enige keus of vereenzelviging de inhoud van ons bewustzijn onder de loep te nemen, ons eigen wezen. Vandaaruit handelen we immers, functioneren we. Vandaaruit wordt het zelf gecreëerd, het ik. Dat is ons bewustzijn, het denken heeft het in elkaar gezet. Als je zegt dat je christen bent en in dit of dat gelooft, in de verlosser en zo, was het denken daar verantwoordelijk voor. Wanneer je een of ander religieus ritueel uitvoert - deze onzinnige rituelen hebben totaal geen betekenis -, is dat het resultaat van het denken. Misschien horen we dit niet graag. Maar het zijn de feiten. Het denken is de verantwoordelijke. Het denken heeft de natuur niet gemaakt, noch de boom of de tijger, de sterrenhemel, maar sterrenkundigen kunnen de ruimte verkennen, wat ook weer de activiteit van het denken is.
35:33 Om de crisis in het bewustzijn te begrijpen, de crisis in ons binnenste, moeten we de aard van het denken heel nauwkeurig onderzoeken. Want dat is het enige gereedschap dat we hebben. We kunnen misschien iets uitvinden zoals intuïtie of een voorgevoel, maar de basis blijft denken. Het denken ligt ten grondslag aan dit alles. Ik vraag me af of we dit zien. Zien we wat het denken heeft aangericht? Het denken heeft de wereld geschapen waarin we leven, onze maatschappij. De maatschappij is een abstractie. Wat werkelijk is, is de relatie tussen mensen. De socialisten, communisten en democraten proberen de maatschappij te veranderen, de maatschappelijke structuur, overal ter wereld. Maar ze stellen helemaal geen belang in de relatie tussen mensen, de relatie tussen man en vrouw, enzovoort. Deze relaties maken immers de maatschappij. Dat is een feit. Als jullie relatie met elkaar correct, oprecht en integer is, zal jullie maatschappij totaal anders zijn. Maar diezelfde maatschappij, die een abstractie is, ondergaat verandering onder invloed van machines, niet van revoluties: computers, de atoombom, al de technische uitvindingen die het denken heeft voortgebracht. Dát verandert de maatschappij, de structuur daarvan. Maar de mens blijft hetzelfde, egoïstisch, egocentrisch, alleen begaan met eigen waardigheid, eigen ijdelheid, eigen ambitie, eigen voldaanheid, eigen verlangens.
38:58 Om dit alles te begrijpen, een radicale verandering tot stand te brengen in de crisis of juist te reageren op deze crisis, - dat wil zeggen op een holistische manier -, moeten we heel diep doordringen in de aard van het denken en waarom het denken zo ongelooflijk belangrijk is geworden in ons leven. Hebben we een ander gereedschap dan het denken? Dit gaan we nauwkeurig onderzoeken, zonder enige bijgelovigheid, zonder enige mystificatie, zonder enige instemming ermee of geloof erin, al die onzin. We gaan tezamen onderzoeken wat denken is, hoe het deze onnoemelijke wanorde en problemen heeft veroorzaakt. Bovendien gaan we het volgende tezamen onderzoeken: Als denken niet het gereedschap is om deze crisis op te lossen, is er dan een ander?
40:38 Zoals ik al zei, we onderzoeken dit gezamenlijk. Jullie zijn niet aan het luisteren naar wat de spreken te zeggen heeft, terwijl jullie dat louter aanvaarden of ermee instemmen of niet, nee, we zijn samen op verkenning. Want de spreker heeft geen gezag. Hij is goddank geen goeroe. Er is dus geen sprake van zo'n volkomen verkeerde relatie als tussen leraar en leerling. Er is alleen de handeling van het leren. Niet jij onderricht mij, of omgekeerd, wat zo belachelijk wordt, maar eerder dat we samen als twee mensen denken, gezamenlijk denken. Wat ook weer niet betekent dat je het met me eens bent en omgekeerd, maar tezamen de aard van het denken onderzoeken. Door denken leven we, door denken vernietigen we elkaar. Het denken is uitermate belangrijk geworden in ons leven. Het denken schept verdeeldheid tussen ons in onze relaties, tussen man en vrouw. Ik weet niet of jullie je er ooit in hebben verdiept, hoe het denken verdeeldheid schept in een relatie, zodat er sprake is van voortdurende strijd in zo'n relatie. We gaan daar allemaal op in, misschien niet in ons eerste gesprek. Maar er komen zes lezingen, dus zullen we hier zeker op in gaan, als jullie interesse hebben. De spreker wil jullie niet overhalen. Hij is geen stimulator, geen surrogaat voor drugs, maar gezamenlijk gaan we in deze crisis duiken. We moeten hem oplossen of er in ieder geval adequaat op reageren, dat wil zeggen direct, verstandig en rationeel, en niet volgens onze eigen overtuiging of geloof, of een of ander idioot concept.
44:13 De vraag is dus: Wat is de aard van het denken, en waarom is het denken zo afgrijselijk belangrijk geworden? Je zou kunnen zeggen: 'Als er geen denken is, ben ik niet meer dan een plant. Het denken heeft een functie.' Zeker. Maar het denken heeft ook die vreselijke atoombom voortgebracht, die de mensheid gaat vernietigen, oorlog. Het denken heeft de wereld verdeeld in nationaliteiten. Het denken heeft verdeeldheid gebracht tussen christenen, moslims en hindoes. En na de verdeeldheid zegt het: 'We moeten van elkaar houden'. Na het zaaien van verdeeldheid zegt het: 'Er is slechts één verlosser die een antwoord heeft voor je verdriet.' Het denken is hier allemaal verantwoordellijk voor. Als we echt geen gevoelig besef krijgen van de activiteit van het denken, zullen we niet bij machte zijn deze crisis het hoofd te bieden. En als we dat niet kunnen, zullen we elkaar gaan vernietigen. Dit is geen profetie. Het staat geschreven op de muur, tenzij we volkomen blind en ongevoelig zijn, en alleen maar begaan met onze eigen kleine zelf. Het staat er allemaal, en iedereen kan zien wat er te gebeuren staat en wat eraan gedaan moet worden. Dus laten we samen... - en ik bedoel echt samen niet dat de spreker het allemaal voorkauwt en jullie het slikken, want dan wordt het nogal onnozel - laten we samen onderzoeken waarom het denken zo oppermachtig is geworden en wat de bron van het denken is. Wat is de oorsprong van het denken? Waar ligt het begin van het denken?
47:51 We hebben nog 10 minuten. Tijd is iets buitengewoons. Het begrijpen van tijd... Want tijd is ook denken. Als we de aard van het denken begrijpen, begrijpen we ook de aard van de tijd. Als er een einde komt aan het denken, - dit is de ware meditatie - dan komt er ook een einde aan tijd, niet de fysieke tijd, maar daar waar tijd moet stilstaan. Dat gaan we allemaal voor onszelf ontdekken tijdens deze gesprekken. Als je tenminste wilt luisteren, wilt delen en er gezamelijk over wilt denken. Dan zullen we het voor onszelf ontdekken zonder dat het ons door een ander geleerd wordt. Als je door iemand anders onderwezen wordt, word je een tweedehands mens. En dat zijn we. We zijn wat iedereen heeft gedacht, van Aristoteles, van de Grieken, van de oude hindoes, de oude boeddhisten, enzovoort. Dat is allemaal overgeleverd en dat zijn we. We zijn dus volslagen middelmatig. We hebben niets origineels, ook niet op technologisch vlak. Natuurlijk vinden we dingen uit, vereenzelvigen we ons daarmee en denken dan dat we uniek zijn. Het denken hebben alle mensen gemeen, of je zwart, bruin of welke kleur of nationaliteit je ook hebt, het denken is gemeenschappelijk. Daarom zijn we allemaal met elkaar verbonden. Als we het uitzonderlijke vernuft van het denken met zijn geheugen niet begrijpen, zullen we niet in staat zijn de crisis het hoofd te bieden. Hier gaan we dus allemaal op in, als er tijd voor is, want ik moet na precies een uur stoppen. Vijf minuten.
51:30 We gaan de oorsprong van het denken onderzoeken in 5 minuten. Dat is mogelijk, en dus gaan we verder. Als we het vanmorgen niet helemaal af krijgen, doen we het morgenvroeg of een andere keer. Het denken wordt geboren uit ervaring. Het denken stamt uit die ervaring die kennis wordt, die in het brein wordt opgeslagen als herinnering in allerlei soorten: technisch, persoonlijk, nationaal, historisch, wetenschappelijk, enz. Ervaring - luister en ontdek het voor jezelf terwijl we hier aan het praten zijn - ervaring, kennis, uit kennis herinnering, de herinnering van voorbije zaken. Vervolgens uit herinnering het denken. En uit het denken komt handeling, welke handeling weer nieuwe kennis brengt. Hier zitten we in gevangen. Ervaring, die persoonlijk of algemeen kan zijn, kennis die algemeen is, uit kennis, die in het brein wordt opgeslagen als herinnering, en uit die herinnering de respons, de reactie van het denken. Het denken handelt, zus of zo, correct of verkeerd, vaardig of heel subtiel, en daaruit volgt weer meer kennis. In deze cirkel functioneert het menselijk brein. Het zit gevangen in deze cirkel Dit is een feit, als je het van nabij bekijkt. Daarom is het denken zo uitermate belangrijk geworden. Omdat kennis geboren wordt uit ervaring, kan kennis nooit volkomen zijn, holistisch. Het denken is dus altijd beperkt, altijd fragmentarisch. Wat het ook aanraakt, het zal altijd verdeeldheid brengen. Dat spreekt voor zich.
55:02 Zien we hier de waarheid van in? Dat kennis nooit holistisch kan zijn en dat het denken dat dus ook is, beperkt en fragmentarisch. Wat het ook doet, of het de VN in het leven roept, of god uitvindt, het denken is altijd beperkt en daarom, omdat het onvolkomen is, zal het altijd tweedracht zaaien en conflict brengen. Als we dat werkelijk totaal beseffen, niet als theorie of idee, maar als hard feit, dan krijgt het denken de plaats die het behoort te hebben. Als je niet zou weten waar je na deze bijeenkomst naartoe gaat, zou natuurlijk absurd zijn. Kennis is dus nodig. Maar psychologische kennis, - het 'ik' dat door het denken in elkaar gezet is, het zelf, en de ik-gerichte activiteit in relatie met de ander - die kennis veroorzaakt conflict, verwarring en ellende.
56:57 Als we dat tot in onze tenen begrijpen, kunnen we met het volgende onderzoek beginnen: Bestaat er een totaal ander gereedschap, dat niet fragmentarisch is, maar heel? Misschien gaan we dat morgen doen.