Krishnamurti Subtitles home


OJ81T3 - Kan het denken juist handelen voortbrengen?
3de Openbare bijeenkomst
Ojai (VS)
9 mei 1981



0:20 Misschien moeten we even in het kort herhalen wat we de laatste twee lezingen gezegd hebben. We zeiden dat dit geen propaganda is van ideeën, een of ander geloof of filosofische theorie. En ook geen religie, zoals gewoonlijk onder dat woord verstaan wordt. We gaan samen proberen waar te nemen wat er in de wereld aan de hand is. Het is geen persoonlijk standpunt dat de spreker naar voren brengt, of een persoonlijke overpeizing of ervaring, en al die onzin. We zijn hier samen – de spreker benadrukt 'samen' – helder en onbevooroordeeld aan het waarnemen, zonder ons te vereenzelvigen met één bepaald deel van de wereld, met een geloof, religieus dogma of zo, we nemen het ontzettende geweld waar dat over de wereld raast, de oorlogen, de atoomdreiging, godsdiensttwisten, nationalistische afscheiding met alle bewapening van dien. We leven in een heel gevaarlijke wereld. Ik vrees dat de meeste mensen zelfs geen oog hebben voor de enorme verwording en verloedering in de wereld. Niet alleen in dit deel van de wereld, maar overal. We proberen deze dingen via de politiek op te lossen, via economische en sociale hervormingen, of door preken, wat natuurlijk steeds meer verwarring brengt, nog meer verdeeldheid, groter isolement en daardoor groter conflict.
3:55 We zeiden al dat noch de politiek, noch de gevestigde godsdiensten, noch wetenschappelijke kennis onze problemen zullen oplossen. En ook niet de psychologen, de priesters of de deskundigen. Want de crisis huist in ons bewustzijn, in ons hart, in onze geest, in ons gedrag, in onze manier van kijken naar de wereld vanuit een bekrompen standpunt. De crisis zit hem daar.
4:52 Samen gaan we nu verkennen en onderzoeken of de menselijke geest überhaupt kan veranderen. Want hij is het resultaat van miljoenen jaren ontwikkeling. Hij is geconditioneerd door tijd en evolutie. De vraag is of zo'n beperkte geest, zo'n geconditioneerd brein, of zo'n bewustzijn dat beperkt, bekrompen en blijkbaar op zichzelf gericht is, of zo'n bewustzijn met zijn huidige crisis ooit kan veranderen, ooit een radicale mutatie kan teweegbrengen in die conditionering.
6:03 We zeiden ook dat dit bewustzijn, waarmee we ons vereenzelvigd hebben, als mijn contra jouw bewustzijn, het totaal verkeerd ziet, want ons bewustzijn is het bewustzijn van de mensheid. De mens - man en vrouw natuurlijk - is waar hij ook is - in Japan, India, Europa of het Midden-Oosten - de mens verkeert voortdurend in kwelling en conflict, vindt nooit een oplossing voor zijn angsten, jaagt eindeloos genot na, lost nooit zijn problemen op met leed, pijn, zorgen en eenzaamheid. Deze eenzaamheid, verdriet, pijn en zorgen met af en toe uitzicht op vreugde en liefde, hebben alle mensen gemeen. Dit is gewoon een psychologisch feit dat de meesten niet graag onder ogen zien omdat we ons zo vereenzelvigen met ons eigen specifieke bewustzijn, ons eigen verdriet, ons eigen plezier, enzovoort. Maar het is gewoon een feit, als je het aandachtig beschouwt, met gevoelig besef, dat de mens overal ter wereld precies hetzelfde doormaakt wat jij doormaakt – of ze in het noorden, zuiden, oosten of westen leven. Wij mensen hebben allemaal hetzelfde bewustzijn. Ik vind dat we dit goed moeten begrijpen. Hier valt niet over te redetwisten. Het is geen persoonlijk standpunt of iets dat de spreker heeft uitgevonden, maar als je het heel diep onderzoekt, objectief, niet subjectief, zul je zien dat iedereen dit in psychologische zin gemeen heeft. Misschien horen we dit niet graag omdat we allemaal denken individuen te zijn en anders zijn dan de anderen, in onze poging ons met iets te vereenzelvigen, bevrediging te vinden of iets te worden, wat allemaal zo individualistisch, bekrompen en beperkt is. Het is een psychologisch feit dat we geen individuen zijn. Wij zijn het collectief. We zijn het resultaat van vele miljoenen jaren. Ons bewustzijn is het gemeenschappelijk bewustzijn van de hele mensheid. Jouw bewustzijn is het bewustzijn van de mens. Als we dit niet heel goed begrijpen, zullen we natuurlijk niet zo gauw doorgaan met ons onderzoek.
10:32 Waar we ook wonen, overal is dit besef van individualiteit sterk benadrukt. Godsdiensten hebben het ondersteund, opvoeding heeft het in stand gehouden. Deze zogenaamde individuele vrijheid heeft gezorgd voor onnoemelijke wanorde in de wereld. Dit is een feit, en opnieuw geen conclusie of persoonlijk standpunt van de spreker. Je kunt dit gewoon duidelijk zien. We denken vrij te zijn omdat we kunnen kiezen. Maar keuze betekent onzekerheid, gebrek aan helderheid. Waar helderheid is, die alleen kan ontstaan als er geen conflict is, is geen sprake van keuze. Alles is duidelijk. Alleen een duistere en verwarde geest, een die onzeker is, begint te kiezen. Nogmaals, onderzoek dit zelf gedurende ons gesprek. En ik wijs er tevens op dat wat we hier zeggen geen wet is. We proberen je niet ergens van te overtuigen. We zijn samen aan het denken, we nemen niks voor zoete koek aan, we volgen niemand. In spirituele kwesties, bij een diep psychologisch onderzoek moeten we zeker niemand navolgen. Er is geen leider, geen gids die ons daar de weg wijst. We moeten zelf helder waarnemen wat we zijn. Niet volgens een of andere filosoof, psychoterapeut of psycholoog, dat zijn zelf ook mensen. Ook zij hebben te maken met pijn, verdriet, zorgen, onzekerheid, wanhoop, eenzaamheid, enzovoort. Zij maken ook deel uit van deze chaos. Ook zij hebben hetzelfde bewustzijn.
14:02 Wanneer we ons dit realiseren, niet onder dwang van iemand anders of de spreker, maar als jij dat zelf duidelijk en objectief waarneemt, niet persoonlijk of emotioneel, is het gewoon een feit dat we in psychologische zin de mensheid zijn. Je hebt misschien een ander lichaam, man of vrouw, een lichtere huid, of een donkere, met spleetogen of iets anders, maar diep vanbinnen maken we dezelfde dingen mee als de rest van de mensen. Dit is logisch en plausibel, en getuigt van gezond verstand. Als we dit feit heel diep begrijpen en beseffen, dan zijn we geheel en al verantwoordelijk voor wat er in de wereld allemaal gaande is.
15:23 Zie alsjeblief de ernst van deze gesprekken in. Dit is geen entertainment of amusement, met intellectuele denkbeelden of mooie praatjes. We hebben hier te maken met iets ontzettend ernstigs. De mensen zijn aan het verloederen, ze vernietigen elkaar.
16:05 Dit hebben we allemaal gemeen en daarom zijn we volstrekt absoluut verantwoordelijk voor wat er in de wereld gaande is. Omdat we nationalistisch zijn, bovenaan willen staan in de rij van landen, maken we oorlog en zijn we rivalen. Wedijver maakt mensen kapot. We hebben het dus over iets vreselijk ernstigs.
17:00 Dit bewustzijn, dat in crisis verkeert, niet iets anders, is in mekaar gezet door het denken. Ons bewustzijn en de inhoud daarvan zijn het product van het denken. Het denken heeft de propaganda geslikt van 2000 jaar westerse godsdienst, en in het Oosten heeft het denken ook beelden geschapen en rituelen en symbolen, net als in het Westen. En al die religies, bijgelovigheden en dogmatische geloofsleren zijn in mekaar gezet door het denken. Ook dit valt niet te weerleggen, het is plausibel. Ook al heeft de rede zijn grenzen, toch is het belangrijk vaardig en helder te redeneren.
18:34 Het denken heeft deze wereld gebouwd, de wereld van de psychologie en de technologie. Het denken heeft de relatie tussen man en vrouw doen ontstaan. In die relatie schuilt onnoemelijk veel conflict. We zeggen dit al jaren, we blijven dit samen onderzoeken. Laten we nogmaals beklemtonen dat we samen op verkenning zijn, – niet alleen de spreker, hij verwoordt het alleen –, jullie zijn samen met de spreker aan het onderzoeken waarom de mens, – die zogenaamd zo beschaafd, ontwikkeld en knap is in het oplossen van problemen – waarom de mens op dit punt beland is na zoveel miljoenen jaren. Hij verkeert voortdurend in conflict, innerlijk en uiterlijk. Hij is verward, neurotisch, gelooft in iets dat onwerkelijk is, houdt vast aan bepaalde beginselen en idealen waarvoor hij bereid is te doden. Misschien is het een tijdsproces, de evolutie die ons tot dit punt gebracht heeft. De filosofen en anderen zeggen: "Je moet de menselijke conditionering accepteren, je moet accepteren wat je bent. Je kunt er wat aan veranderen, aan de oppervlakte, maar niet in de diepte. Je kunt de diepste lagen van je zijn niet radicaal van deze conditionering bevrijden. Verander het daarom een beetje, maak maar het beste van je leven en van de wereld, hoe ellendig je er ook aan toe bent, accepteer het en probeer binnen die setting je leven te leiden zonder al te veel conflicten." Maar wij zeggen juist dat deze conditionering, deze crisis in het bewustzijn, een radicale verandering teweeg kan brengen. Slik alsjeblief niet alles wat de spreker te berde brengt. maar onderzoek het, overdenk het, observeer het.
22:10 De spreker zegt tevens: "Volg niemand, met name niet op psychologisch terrein." Noch de Indiase goeroes, en ook de verwesterde goeroes niet, noch de zogenaamde meditaties die deze mensen hebben uitgevonden, in feite oude wijn in nieuwe zakken. En de mensen, – lichtgelovig als ze zijn, en altijd op zoek naar zekerheid, waar dan ook –, slikken al die onzin voor zoete koek. Dus alsjeblief – de spreker blijft erop hameren – raak niet onder de invloed van de spreker, ben het niet met hem eens, wordt niet door hem beïnvloed, maar neem de wereld waar zoals hij feitelijk is. Neem hem waar zonder enige bedoeling, zonder enige beweegreden, zonder enig vooroordeel. Kijk er alleen naar.
23:45 Dit bewustzijn is, zoals we zeiden, in elkaar gezet door het denken. Denken is een materieel proces. Het denken heeft prachtige bouwwerken voortgebracht, de mooiste architectuur, schilderijen, gedichten en beeldhouwwerken. Het denken heeft de natuur niet voortgebracht, maar het kan die wel vernietigen. Het denken heeft de tijger niet geschapen, dat prachtige, levendige dier. Het denken heeft de rivieren, bergen en luchten niet geschapen, maar kan ze wel plunderen en vervuilen. We moeten dus een helder besef hebben van wat het denken eigenlijk is, want het heeft de inhoud van ons bewustzijn in elkaar gezet. En omdat dat in crisis verkeert, moet het denken heel nauwkeurig onderzocht worden. Wat is denken? Al ons handelen is gebaseerd op denken. Ons handelen komt voort uit kennis, uit ervaring, uit alle vergaarde kennis en herinnering die in het brein zijn opgeslagen. En denken is deel van dat geheugen, deel van die kennis en ervaring. Omdat ervaring en kennis, hoe je ze ook bekijkt, nooit compleet zijn, moet het denken onder alle omstandigheden wel begrensd zijn.
26:18 Het denken is niet heilig. De dingen die het denken heeft voortgebracht in tempels, moskeeën, kathedralen en kerken, zijn het resultaat van denken. Er is niets heiligs aan. We gaan in de volgende drie lezingen bekijken of er iets heiligs is in het leven, iets dat niet door het denken is voortgebracht. Zoals we zeiden, is denken een materieel proces. Zelfs de wetenschap begint dat te aanvaarden. En natuurlijk willen gelovige mensen daar niet van horen. Ze zijn misschien in de meerderheid, maar over het algemeen is de meerderheid middelmatig. Alleen een religieuze geest kan ontdekken wat heilig is. Om dat te ontdekken, moet er meditatie zijn. De spreker heeft het over meditatie aan het eind van zijn lezingen, want meditatie zonder inzicht in de wereld en zichzelf, heeft geen betekenis. Dan is meditatie slechts een ontsnapping uit de werkelijkheid. Zonder orde in ons leven – volstrekte, absolute orde – is meditatie een vorm van amusement, een aangename en neurotische bezigheid.
28:44 We moeten dus eerst kijken en voor onszelf ontdekken of we juist handelen, onder alle omstandigheden. Kan het denken zo'n juiste handelwijze voortbrengen? Met het woord 'juist' bedoelen we een nauwgezette, objectieve, niet-persoonlijke en niet-romantische handelwijze waaruit niet steeds meer conflict voorkomt. We gaan samen onderzoeken of zulk juist handelen bestaat. Tegenwoordig denkt iedereen dat de bevrediging van verlangens en genoegens, zonder enige beperking, zonder enig besef of begrip, de juiste handelwijze is volgens de huidige moderne samenleving. Maar zoals we gezien hebben, leidt een dergelijke handelwijze alleen maar tot meer conflict en chaos, wat we zien gebeuren op deze ongelukkige aarde.
30:46 Dus vragen we ons af: "Wat is de juiste handelwijze, correct en juist handelen dat geen conflict voortbrengt?" Bestaat zo'n handelen wel?
31:18 Oké? Het is een heerlijke ochtend. Hier onder de bomen zitten is zoiets prachtigs – het schaduwspel van de bladeren, je kijkt naar die bergen met hun zuiverheid, en de omtrekken zijn zo fijngetekend, zo scherp en puur. Daarmee leven in dit prachtige land, iets wat geleidelijk geplunderd en verwoest wordt. De mens, die toch eigenlijk het meest buitengewone schepsel zou moeten zijn, heeft zoveel wanorde in de wereld gebracht. We zijn ons niet bewust van deze tragedie, omdat we ons niet bewust zijn van onszelf, noch van onze daden. We worden voortdurend geleid door politici en priesters, door pedikers, professoren en specialisten. We hebben onszelf niet opgevoed. We worden opgevoed volgens een patroon, wat totaal geen opvoeding is, slechts een deel van opvoeding. Zelf-opvoeding is pas echte opvoeding: jezelf begrijpen en de hele inhoud van jezelf kennen. Je kunt de inhoud van jezelf alleen waarnemen in relaties, zoals we laatst hebben besproken. In die relaties heerst conflict, want conflict ontstaat wanneer ieder denkt dat hij uniek is, ambitieus, hebzuchtig, wedijverig, enzovoort, wanneer je hangt aan een geloof, een dogma, een persoon, een ideaal, een ervaring. Zo'n gehechtheid schept corruptie, zoals we laatst nauwgezet hebben uitgelegd.
34:25 We vragen nu of er werkelijk zoiets als juist handelen bestaat, – niet oppervlakkig, niet iets dat onmiddelijk beverdiging schenkt – maar een handelen dat niet voortkomt uit tijd. Ik zal uitleggen wat ik daarmee bedoel. Want dit kan leiden tot een of andere mystieke, scifi-achtige handelwijze, maar daar hebben we het niet over. We moeten begrijpen wat tijd is. Voor de meesten is tijd erg belangrijk, niet alleen zonsopgang en -ondergang, gisteren, vandaag en morgen, tijd volgens de klok, tijd volgens de zon, maar ook het hele concept van psychologische tijd.
35:47 Ons brein – als je gevoelig besef hebt –, ons brein heeft zich mettertijd ontwikkeld, van die ene oercel tot nu. De hersenen werken in de tijd, ze zijn geconditioneerd door tijd. Oké? Dat is duidelijk. We gebruiken tijd als een middel tot zelfverbetering, tijd als middel om een taal te leren, tijd als middel om kennis te vergaren voor min of meer vaardig handelen. Tijd is dus een factor, een uitermate conditionerende factor in ons leven. Er is hoop – de toekomst is hoop – en de tijd als het verleden, met alle herinneringen, ervaringen. Kennis is ook een tijdsproces. Of het nu wetenschappelijke of psychologische kennis is, of zelfkennis, het valt allemaal binnen het veld van de tijd. Als je zegt: "Ik zal beter worden", "Ik zal niet zus worden, maar zo", is daar tijd mee gemoeid. Begrijp dit alsjeblief. Laten we dit samen overdenken en bekijken. Jullie zijn niet alleen maar aan het luisteren naar de spreker die een paar ideeën te berde brengt die jullie dan opslaan in je geheugen, zeggende: "Ik heb geleerd". We zijn hier samen aandachtig naar aan het kijken.
38:29 Tijd is altijd de richtsnoer geweest voor succes, zelfkennis en zelfverbetering. We gebruiken tijd in de zin van: "Ik ben eenzaam, maar ik zal daaraan ontsnappen, of ik zal het begrijpen, ik zal er wat aan gaan doen." In dat alles is tijd gemoeid. We zeggen dat we na kennisvergaring uiteindelijk vaardig zullen handelen. Ik wil een goede timmerman worden, dus wordt ik leerling van een meester timmerman. En zo leer ik na vele jaren het vak, bijvoorbeeld van chirurg, of zakenman, priester en zo. Tijd is kennis. We handelen vanuit die kennis. Of handelen en leren van die handeling wat dan weer kennis wordt. Snappen juliie dit? Er zijn dus deze twee manieren van handelen: of je vergaart eerst kennis – als arts, tien jaar studie en coassistentschap, daarna word je arts of chirurg – handeling komt dus na studie, oefening, kennisvergaring. Of je handelt eerst, en uit die handeling leer je. En dat wordt kennis. Beide vormen zijn hetzelfde, beide zijn gebaseerd op kennisvergaring en handeling vanuit die kennis. Maar kennis is altijd onvolledig. Het wordt altijd overschaduwd door onwetendheid. Handeling is dus altijd beperkt. En daarom is alle handelen dat voortkomt uit een idee – wat een projectie van het denken is –, alle handelen dat voortkomt uit de herinnering van oude kennis, moet daarom wel beperkt zijn en dus conflict en chaos voortbrengen. Dit is allemaal logisch, rationeel en plausibel. Dit is niet het eigen standpunt van de spreker, maar een hard feit. Zo handelen en leven we.
42:15 We zijn aan het onderzoeken of er een totaal andere manier van handelen is. Als ik het nogmaals mag zeggen, we moeten heel goed begrijpen... er mag absoluut geen misverstand bestaan over de functie van kennis. We hebben in de afgelopen 150 jaar meer technologische kennis vergaard dan ooit tevoren, geweldige kennis, anders hadden we niet naar de maan kunnen reizen, met een raket of ruimteveer, enzovoort. Wij als mensen hebben al dat verschrikkelijke oorlogstuig uitgevonden, de atoombom, dat het grootste exportartikel is van Amerika, naast graan en spijkerbroeken.
43:30 We vragen nu: "Bestaat er een handelwijze die niet beperkt is, maar heel, holistisch, zodat hij geen conflict voortbrengt?" Alsjeblief, het is heel belangrijk dit te begrijpen. Je moet alles in je geven om goed te luisteren en dit uit te zoeken Veel van jullie zijn misschien geïnteresseerd in meditatie, en verder niets, maar als jullie alleen in meditatie geïnteresseerd zijn, is die volkomen zinloos als je niet juist leeft, rationeel, met gezond verstand. Een dergelijke meditatie – of het nu zen is, of x, y, z meditatie – is een vlucht uit de werkelijkheid, een ontsnappen aan 'wat is', ons leven van alledag. Ons dagelijkse leven is zo ellendig en verwarrend, er heerst zoveel conflict. Proberen te mediteren en in een soort mystieke toestand te geraken is slechts een illusie. Misschien leef je graag in illusies, want dat is prettiger, aangenamer, maar te zien 'wat is', en vervolgens kijken of 'wat is' veranderd kan worden, dat maakt deel uit van diepe meditatie.
45:33 We vragen dus: "Is er een handelwijze die holistisch en niet beperkt is, en dus geen verwarring zaait?" Dat is de vraag. We vragen het ons af, we zeggen niet of zo'n handelen bestaat of niet. We stellen een fundamentele vraag, niet een oppervlakkige, terloopse wens. We vragen iets heel ernstigs, want de mens heeft vele miljoenen jaren in verwarring, conflict en ellende geleefd, en het probleem van zijn lijden en conflicten nooit opgelost. Hij vlucht er steeds voor weg, door middel van godsdiensten en aanbidding van allerlei bizarre symbolen en door gebed.
46:42 We proberen samen uit te zoeken of er een handelwijze bestaat die heel is, holistisch. Het woord 'holistisch' betekent verstandig, gezond van geest, rationeel, en het woord 'heel' betekent heilig. Dat ligt allemaal besloten in dat ene woord 'holistisch'. Bestaat een dergelijke handelwijze die geen conflict voortbrengt, die niet meer problemen veroorzaakt? Hoe gaan we dat uitzoeken? Samen. Hoe benader je een dergelijke vraag? Hoe kijk of luister je naar de gestelde vraag? Je kunt zeggen: "Zo'n handelwijze bestaat niet", en daarmee heb je jezelf geblokkeerd. Je kunt ook zeggen: "Het is mogelijk". Maar ook dan is de mogelijkheid nog geen werkelijkheid. Het is dus erg belangrijk – als je wilt weten of dergelijk handelen bestaat – het is heel belangrijk uit te zoeken hoe je luistert naar de inhoud van de vraag. Of je geest, op het moment dat de vraag gesteld wordt, of je brein meteen gaat proberen het probleem op te lossen, meteen op zoek gaat naar een antwoord of werkelijk heel nauwkeurig luistert naar de betekenis van het woord. Het woord is slechts communicatiemiddel, het woord is niet het ding. Dat is het nooit. Het symbool is niet de werkelijkheid. Het is dus erg belangrijk hoe je luistert naar de vraag, of je hem intellectueel probeert op te lossen met je logische verstand. Als je hem met je verstand probeert op te lossen, kom je onherroepelijk tot de slotsom dat dat niet mogelijk is. Logica is denkwerk en dat is altijd beperkt. Daarom is je antwoord op een vraag altijd beperkt. Je hebt dus geen antwoord gevonden op de vraag. Ik hoop dat dit duidelijk is.
50:24 Hoe pak je zo'n vraag eigenlijk aan? Benader je hem met je verstand, met een brein dat zegt: "Deze vraag begrijp ik niet helemaal. Ik zal er eerst eens naar kijken, naar luisteren. Niet meteen een antwoord zoeken. Laten we eerst eens kijken naar wat de vraag precies inhoudt." En de vraag is: "Bestaat er een handelwijze die niet voortkomt uit herinnering, die tijd is, terwijl ik tegelijk weet dat tijd nodig is, dat kennis noodzakelijk is om auto te rijden, te timmeren, chirug te zijn?" Om iets te worden of te zijn is kennis onontbeerlijk. Maar kan bovenstaande vraag beantwoord worden door het denken dat de activiteit van het geheugen is? Begrijpen jullie dit? Zitten we nog op dezelfde golflengte of...? Dit betekent dat als je de vraag probeert te beantwoorden, goed of fout, onmogelijk of mogelijk, dat je dan steunt op het geheugen. Het denken draagt je op wat je moet antwoorden. Omdat het denken begrensd is, zal je antwoord ook beperkt zijn en daarom conflict voortbrengen. Als dit duidelijk is, zul je dan naar de vraag kijken en luisteren zonder enige activiteit van het denken?
52:38 Ik zal de vraag nog eens herhalen: "Bestaat er een juist handelen, dat niet gebonden is aan tijd, want dat is denken, kennis?" Misschien bestaat een dergelijk handelen, of niet. Onze geest, ons brein is dan vrij om te kijken. Het is dan gevoelig, alert en bewust, en staat helemaal open voor de vraag zonder die te willen oplossen. Als je dat doet, als je je complete aandacht geeft, als je totaal gevoelig besef hebt, zal in die aandacht geen plaats zijn voor de tijd. Maar als je zegt: "Ik heb tijd nodig om aandachtig te zijn", – dus je bent aan het leren wat het is om aandachtig te zijn – dan handel je volgens de kennis van hoe je aandachtig kunt leren zijn. Je bent dan niet aandachtig. Oké? Begrijp dit alsjeblief.
54:07 Kun je naar deze vraag luisteren met heel je wezen, heel je aandacht, met alles wat in je is? Wanneer je volledige aandacht geeft, is het net alsof je licht werpt op iets dat eerst duister was. Als je een dergelijke aandacht geeft, verschijnt de vraag in het volle licht. De vraag zal dan zelf antwoord geven. Als je iets heel helder ziet, is die helderheid het antwoord. Snappen jullie dat?
55:10 Er is dus een handelen, – slik dit niet zomaar, laat je niet in de luren leggen, zeg niet: "Het is zo, het niet zo", zoek het uit voor jezelf – er is een handelen dat voortkomt uit inzicht. Inzicht is niet de herinnering aan voorbije zaken, maar iets direct en zuiver zien, zonder enige bijbedoeling. Dit zien, deze waarneming, is totaal handelen, of wel inzicht. Als je zo kunt kijken naar de activiteit van het denken en de inhoud van ons bewustzijn – die inhoud is onze hebzucht, afgunst, ambitie, nationalisme, onze overtuigingen, ervaringen, genoegens, dat alles is ons bewustzijn. Wanneer je denkt: "Ik geloof in god",' is dat deel van je bewustzijn. Of als je daar niet in gelooft, is dat ook deel van je bewustzijn. Het bewustzijn is in elkaar gezet door het denken, via ervaringen en zo. We kunnen de totaliteit van ons bewustzijn goed leren kennen door één handeling in complete aandacht gade te slaan. Dat betekent, inzicht hebben in het gebeuren van handelen.
57:13 Oké, dat was het voor vandaag. Ik ben klaar. We gaan morgenvroeg verder, als jullie het niet erg vinden.