Krishnamurti Subtitles home


OJ81T5 - Bij het leed blijven
5de Openbare bijeenkomst
Ojai (VS)
16 mei 1981



0:25 We have, today and tomorrow, two talks altogether. Tomorrow will be the end of the talks. Vandaag en morgen hebben we nog twee lezingen. Morgen komt er een einde aan de lezingen.
0:50 This morning we should go into the content of our consciousness. And we said, during the last four talks, that the crisis is not in politics, economics, social structure and so on, but the crisis is in our consciousness. And that consciousness is the common ground of all mankind. Because all men, throughout the world, wherever they live, – men, women – they go through great anxieties, unhappiness, escape through various forms of amusement, the amusement may be of various kinds, including religions which have become meaningless. And this crisis has to be met, otherwise mankind is going to degenerate and destroy itself. I think it is obvious, for any thinking man, any person who observes, who is not too self-centred, he can see what is happening in the world – the terrorism, violence, wars, and so on. So the crisis is in our consciousness. Vanmorgen gaan we het hebben over de inhoud van ons bewustzijn. In de afgelopen vier lezingen hebben we gezegd dat de crisis hem niet zit in de politiek of de economie, in de maatschappij en zo, maar dat ons bewustzijn in crisis verkeert. En dat wij mensen dit bewustzijn gemeen hebben. Want alle mensen, overal ter wereld, waar ze ook wonen, – man of vrouw – iedereen maakt dezelfde zorgen mee, hetzelfde ongeluk, ze vluchten weg in allerlei vormnen van verstrooiing, wat die verstrooiing ook is, inclusief al die godsdiensten die zo betekenisloos zijn geworden. We moeten iets doen met deze crisis anders zal de mensheid verloederen en zichzelf vernietigen. Dat is volgens mij nogal duidelijk voor eenieder die nadenkt en goed waarneemt, en die niet te egocentrisch is. Zo iemand kan zien wat er in de wereld gaande is: terrorisme, geweld, oorlog, enzovoort. De crisis schuilt in ons bewustzijn.
2:49 And this morning, if we may, together – together – go delicately, sensitively, into the content of our consciousness. The content makes up the consciousness. Without the content, consciousness, as we know it, has no meaning. So we have to – together, if we will – seriously go into this content of our consciousness. Laten we vanmorgen eens samen – echt samen – kritisch en gevoelig onderzoeken wat de inhoud van ons bewustzijn is. De inhoud vormt het bewustzijn. Zonder zijn inhoud heeft het bewustzijn zoals wij dat kennen geen enkele betekenis. We moeten ons dus – tezamen – ernstig verdiepen in deze inhoud van het bewustzijn.
3:41 Please, if one may point out, we are not doing any kind of propaganda, trying to convince you of anything, trying to make you believe in something – new ideals, new Utopia – but together, and the speaker means together, explore the content of this consciousness, both that which is conscious, as well as the unconscious, deeply, hidden in one’s brain. Als ik het nogmaals mag onderstrepen, we doen hier niet aan propaganda, we willen je nergens van overtuigen of ergens in laten geloven, een nieuwe idee, een nieuw Utopia, maar laten we samen, – de spreker bedoelt echt samen – de inhoud van dit bewustzijn onder de loep nemen, zowel het bewuste deel, als het onbewuste dat zich verschuilt in de uithoeken van het brein.
4:26 I think the first concern, or examination, should be about fear. What is the beginning of fear? How does fear arise and how is it to be met, and whether it is possible at all to be totally free of it, both at the conscious level as well as at the deeper layers of one’s consciousness, where the root of fear is. Fear is the common factor of all mankind. It's not your particular fear. You may be afraid of the dark, of your husband, of something that you have done in the past and so on. This fear exists in every human being, in different forms, whether they live in Asia, India, Europe or here, even in Russia. And mankind, from time immemorial, has carried this burden of fear. Apparently, they've never been able to solve the problem of fear – solve in the sense, dissolve it totally, be free from it, liberated from the tremendous burden of it. And this morning, together, we are going to investigate, examine very closely the nature of fear, the structure, what are the factors that bring about fear, and whether one can, both psychologically and physically, be completely without any shadow of fear. Ik denk dat we allereerst in moeten gaan op het verschijnsel angst. Wat is de oorsprong van angst? Hoe steekt angst de kop op en hoe moeten we die aanpakken? Is het eigenlijk wel mogelijk geheel vrij te zijn van angst, zowel op het bewuste niveau als in de diepere lagen van ons bewustzijn waar de wortel van angst zit? Alle mensen hebben angst gemeen. Het is niet jouw speciale angst. Je bent misschien bang van het donker, van je man, of van iets dat je in het verleden gedaan hebt, enzovoort. Ieder mens kent deze angst, in verschillende gedaantes, of ze nu in Azië, India, Europa of hier wonen, zelfs in Rusland. Sinds mensenheugenis heeft de mens deze last van angst met zich meegezeuld. Blijkbaar is hij er nooit in geslaagd dit angstprobleem op te lossen, – oplossen in de zin van het totaal laten verdwijnen, er volkomen vrij van te zijn, bevrijd van deze enorme last. Vanmorgen gaan we er samen in duiken en van heel dichtbij onderzoeken wat angst eigenlijk is, hoe hij in mekaar zit en welke factoren angst veroorzaken. En of we zowel psychologisch als fysiek volkomen vrij kunnen zijn van enig spatje angst.
7:24 I think it is important to understand this, if we are serious. In a lovely morning, with beautiful sunshine, hills, shadows, and all that, to talk about fear seems rather incongruous. But, as we have gathered here for the last two weeks, I think one should give considerable attention to this question. Volgens mij is het heel belangrijk dit te begrijpen als het ons ernst is. Op zo'n prachtige morgen als deze met een heerlijk zonnetje en schaduw op de heuvels en zo, valt praten over angst nogal uit de toon. Maar nu we hier de afgelopen twee weken toch samengekomen zijn, dunkt me dat we veel aandacht zouden moeten besteden aan deze kwestie.
8:20 There are many factors that bring about fear. Either we trim the branches of fear – take one branch, one leaf of fear after another and examine them – or find out the root of it, not merely the branches, the expression, the action of it, or rather examine, very closely, the beginning of it, the origin from which fear and the consequences of fear. If we will, not as a group therapy, which is rather unnecessary, but if you will take your own particular fear, whatever it be – death, insecurity, the sense of desperate loneliness, the sense of wanting to fulfil, the feeling of insufficiency in oneself – whatever that fear is, can we first look at it, not run away from it, not substitute it by another thought, or try to avoid it, go beyond it, or try to conquer it. We are trying this morning to observe the root of it, the cause of it, the origin of it. Er zijn veel oorzaken aan te wijzen voor angst. Of we snoeien de takken van de angst, – neem telkens één tak of blad van de angst en onderzoek dat – of we zoeken de wortel van de angst, niet alleen de takken, de uiting, de beweging ervan, of we onderzoeken van heel dichtbij waar angst begint, de bron van angst en de gevolgen ervan. Als we nu eens, niet als groeptherapie, – wat totaal overbodig is – als je eens je eigen speciale angst onder de loep neemt, welke die ook is – dood, onzekerheid, dat gevoel van wanhopige eenzaamheid, van zoeken naar voldoening, dat gevoel van tekortkomen – welke angst ook, kunnen we daar eerst eens naar kijken zonder ervan weg te lopen of die angst te vervangen door de gedachte aan iets anders, of die proberen te ontwijken, erover heen te stappen of te overwinnen. We proberen er vanmorgen de wortel van te ontdekken, de oorzaak, de bron.
10:59 Most human beings throughout the world – this is one of the factors – get hurt, both physically as well as psychologically, more inwardly than outwardly. This hurt remains for the rest of one’s life unless one completely dissolves it. And that is one of the factors of fear, being hurt – from childhood, school, college, university, if you are lucky to go through university, and I don’t know why one goes through university. But there is this deep wound, which may be conscious, or unconscious. And when one is wounded psychologically, inwardly, the consequences of that hurt are building a wall around oneself – I hope we are following all this together, watching your own hurt, if you are at all sensitively aware of that fact. We are all hurt from childhood, in one way or another. The consequences of that hurt is to resist, is to avoid, not to be further hurt. And not to be further hurt implies to build a psychological resistance. And the consequences of that is more isolation, greater fear. That’s one of the factors of fear. De meeste mensen, waar ook ter wereld – dit is een van de oorzaken – raken gekwetst, zowel lichamelijk als psychologisch, maar meer innerlijk dan uiterlijk. Deze wond blijft hen de rest van hun leven bij, tenzij ze die geheel en al uitwissen. Dit is een van de oorzaken van angst, gekwetstheid, vanaf onze kinder- en schooltijd, universiteit, als we tenminste het geluk hadden naar de universiteit te gaan, – maar ik weet niet waarom we daar eigenlijk naartoe zouden gaan –. Maar er is een diepe wond geslagen, misschien bewust of onbewust. Wanneer we psychisch, innerlijk gewond zijn geraakt, is het gevolg daarvan dat we een muur om ons heen optrekken. Ik hoop dat we dit allemaal gezamenlijk begrijpen, terwijl je eigen kwetsing gadeslaat, althans als je je daar gevoelig bewust van bent. We raken allen op de een of andere manier gekwetst vanaf onze kindertijd. Het gevolg van die gekwetstheid is weerstand, vermijdingsgedrag, opdat we niet weer gekwetst worden. Niet weer gekwetst willen worden kweekt psychologische weerstand. En het gevolg daarvan is groter isolement, en dus grotere angst. Dit is een van de oorzaken van angst.
13:33 The other factor is time. Time being: that which has happened, might recur again, and time as future when one has no hope, when one is desperately hopeless. Time plays a great part in our lives. Time as an interval between ‘what is’ and ‘what should be’ or ‘what might be’, and time, an interval between now and the ending of life, which is death. So, time is a factor of fear – one of the factors. Please, we are not intellectually examining, verbally. We are actually seeing ourselves, seeing the nature of our own fear. The fear of being nobody, because everybody wants to be somebody, the fear of not being able to fulfil, not achieving, not becoming. The ‘becoming’ implies time. So, time is a great factor in the structure of fear. De andere oorzaak is tijd. Tijd in de zin van dat wat gebeurd is, opnieuw kan gebeuren. En tijd als toekomst, als we geen enkele hoop hebben, als we wanhopig en hopeloos zijn. Tijd speelt een grote rol in ons leven. Tijd als interval tussen 'wat is' en 'wat zou moeten zijn' of 'wat zou kunnen zijn'. En tijd als interval tussen nu en het einde van het leven, de dood. Tijd is dus een angstfactor, een van de factoren. We zijn dit niet intellectueel met louter woorden aan het onderzoeken. We zien onszelf zoals we feitelijk zijn, we kijken naar wat onze angst feitelijk is. De angst niemand te zijn, want iedereen wil iemand zijn, de angst geen zelfvoldoening te kunnen vinden, het doel niet te bereiken, niet te worden en groeien. Dit 'worden' neemt tijd in beslag. Tijd is dus een belangrijk element in de structuur van angst.
15:56 Then there is the factor of great... of bottomless loneliness. Are we aware of this loneliness? One may have a lot of friends, a happy family, but everyone knows, when one is alertly watchful, of this loneliness, from which arises depression, anxiety and fear of being lonely, utterly unrelated to anything. One is sure that one has been through all this, through this loneliness, one knows this. And being aware of this loneliness one tries to escape from it. The escape is the fear. And that escape may be the church, may be God, may be some fantasy, some imagination, some kind of belief, faith and all that, or even intellectual knowledge – to run away from this agonising, destructive loneliness. And this loneliness is the self-centred activity, the tremendous concern about oneself, this concern to be, to become and to achieve, and so on. Dan is er nog de factor van grote ... van bodemloze eenzaamheid. Zijn we ons bewust van deze eenzaamheid? We hebben misschien een hoop vrienden en een gelukkig gezin, maar als je maar een beetje oplet, kent iedereen deze eenzaamheid waaruit neerslachtigheid opdoemt, bezorgdheid en angst voor het alleen zijn, zonder enige relatie met iets. Iedereeen kent dit wel, deze eenzaamheid, je kent die. En als je beseft dat je alleen bent, probeer je ervoor te vluchten. Vluchten is angst. Vluchten kan via de kerk, via god, via een of andere fantasie, een denkbeeld, een of ander geloof, overtuiging en zo, en zelfs door intellectuele kennis – als je maar kunt ontsnappen aan deze verschrikkelijke eenzaamheid. Deze eenzaamheid is in feite egocentrische activiteit, enorm zelfmedelijden, dit streven om iemand te zijn, te worden en succes te hebben, enzovoort.
18:42 And, also, one of the factors of this fear is attachment. I hope we are together following all this. You are not – if you don’t mind the speaker pointing it out to you, respectfully – you are not merely listening to a lot of words, a lot of ideas. Then, if you are merely intellectually, verbally accepting these factors of fear, then fear will continue. But if we are aware of our own fear, sensitively, then we’ll see that fear has many, many causes, many factors. And we are examining together these factors. Een andere factor van angst is gehechtheid. Ik hoop dat we dit samen onderzoeken. Jullie zijn niet – als de spreker dit even in alle respect mag aanstippen – jullie zijn niet alleen maar aan het luisteren naar een hoop woorden, een stel ideeën. Als jullie alleen maar op intellectueel en verbaal niveau deze angstfactoren tot je nemen, zal de angst voortduren. Maar als we ons gevoelig bewust zijn van onze eigen angst, zullen we inzien dat angst heel veel oorzaken en factoren in zich bergt. We zijn deze factoren gezamenlijk aan het onderzoeken.
20:03 Perhaps many of you are not used to this kind of close investigation, examination. So, please, if you are good enough, pay a little attention. It's important to learn the art of listening. We never, perhaps, listen to anybody except to our own pain, to our own anxiety, to our own sorrow, or loneliness and so on. We never listen completely to another. And, if we do listen, it is a partial listening. Or, when we do listen, we translate, or interpret what we hear. There is the hearing with the ear, and there is a hearing with attention. So, one hopes that you will so kindly listen. We are not teaching you, we are not trying to point out anything, but together looking at this factor of fear. And it’s important to learn this art of hearing completely, which means giving your total attention to this question. The speaker may use these words, and the speaker may act as a mirror in which you see the fears, but the speaker and the mirror are not important, they are totally irrelevant. But what is essential, important, is to observe the fear. Misschien zijn veel van jullie niet gewend aan deze vorm van onderzoek van heel dichtbij. Dus als jullie zo vriendelijk willen zijn, let dan een beetje op. Het is belangrijk de kunst van het luisteren te leren. Misschien luisteren we wel nooit naar iemand, alleen naar onze pijn, onze bezorgdheid, ons verdriet, onze eenzaamheid, en zo. We luisteren nooit volledig naar elkaar. Als we dan luisteren, doen we dat maar gedeeltelijk. Of we luisteren al vertalend en interpreteren wat we horen. Er is horen met de oren, en er is horen met aandacht. We hopen dat jullie op zo'n manier willen luisteren. We zijn jullie niet aan het onderrichten of iets bij aan het brengen, we zijn samen aan het kijken naar angst en wat erbij komt kijken. Het is van groot belang deze kunst te leren, deze kunst van volledig luisteren, wat inhoudt dat je totale aandacht geeft aan de kwestie. De spreker hanteert woorden, de spreker fungeert als een spiegel waarin je je eigen angsten ziet, maar de spreker en de spiegel zijn niet belangrijk. Die zijn van geen enkel belang. Wat wel belangrijk en essentieel is, is de waarneming van angst.
22:50 And we were saying one of the factors, among others, is this attachment. Why human beings are so attached to a belief, to an ideal, to an image of themselves, to some concept, to the verbal structure. When one is attached, in that attachment, however deep, however momentary, however pleasant, in that possessiveness, which is attachment, there is fear, there is anxiety. So that is one of the factors. We zeiden al dat een van de factoren gehechtheid is. Waarom zijn mensen zo gehecht aan een geloof of een ideaal, aan een beeld van zichzelf, aan een concept of een bouwwerk van woorden? In die gehechtheid, hoe diep, vluchtig of aangenaam ook, in die bezitterigheid, wat gehechtheid is, zit angst, bezorgdheid. Dat is dus een van de factoren.
23:56 And the major factor is, if you are examining closely, thought is the factor, the major factor. Thought is the remembrance of things past. Thought is the projection of what might be, or might not be. Thought is movement of time. We went into that somewhat during the past talks. Thought is the response of memory, knowledge, experience. And thought, being limited, its actions must be limited, as knowledge is always limited, therefore knowledge is always within the shadow of ignorance. And thought creates this sense of separateness, isolation, and, if you observe, that thought breeds fear: I might be and I might not be, I have known past pleasures and I may not have the future pleasure. So, in this cycle of the past modifying itself in the present, and continuing that modification in the future, in that future, there is great uncertainty. And this uncertainty is one of the factors of fear. En als je het goed bekijkt, is de hoofdfactor het denken. Denken is de belangrijkste factor van angst. Denken is de herinnering van vervlogen dingen. Denken is de projectie van wat zou kunnen zijn of niet zou kunnen zijn. Denken is de beweging van tijd. We gingen hier al op in tijdens onze laatste gesprekken. Denken is de reactie van de herinnering, kennis en ervaring. Omdat het denken beperkt is, zijn onze handelingen ook beperkt. Kennis is altijd beperkt, daarom wordt kennis altijd verduisterd door onwetendheid. Bovendien creëert het denken dit gevoel van afgescheidenheid en isolement. Als je het goed bekijkt, brengt het denken angst voort: "Misschien ben ik dit, en misschien niet dat. Ik had ooit plezier en straks misschien niet meer." In deze cyclus waarin het verleden veranderingen ondergaat in het heden en die wijzigingen vervolgens voortzet in de toekomst, in zo'n toekomst heerst grote onzekerheid. En deze onzekerheid is een van de oorzaken van angst.
26:57 These are the many factors of fear. Either you take one factor after another, try to understand each factor, or you take the whole of it, as one unit. It all depends upon your capacity of collecting all the factors immediately and seeing the whole nature and structure of fear. So, it depends upon you whether it is to be a perception of fear as a whole – the whole of it, the unconscious fears which have not been examined, and the conscious fears which we are in the act of examining. Either you take one by one, your fears – and that would be endless. You can do this till one dies. But if one takes fear as a whole, then the major factor, in all that wholeness, is time and thought. We have explained the nature of time and thought. And thought breeds fear. Seeing all that, what is one to do? Not only the conscious fears, but the hidden fears, of which one may not be aware. Can those fears, of which we're not aware, unconscious, deeply concealed in the recesses of one’s own consciousness, one’s own brain, can those hidden, concealed, very, very subtle fears be totally exposed and looked at? Er zijn veel oorzaken van angst te noemen. Je kunt ze een voor een aanpakken en ze stuk voor stuk proberen te doorgronden, Maar je kunt ze ook allemaal tegelijk aanpakken, als één geheel. Het is maar net of je dat kunt, alle oorzaken onmiddellijk samen te pakken en in één oogopslag de hele structuur van angst te doorzien. Het ligt dus aan jou of je de hele structuur van angst ineens overziet, – in al zijn onderdelen, de onbewuste angsten die nog niet aan het licht zijn gebracht, en de bewuste angsten die we aan het onderzoeken zijn. Of je pakt je angsten een voor een aan – maar dan ben je eeuwig bezig. Je kunt dat tot je dood blijven doen. Maar als je angst als geheel aanpakt, dan blijken de ware hoofdoorzaken tijd en denken te zijn. We hebben uitgelegd wat tijd en denken eigenlijk zijn. Het denken brengt angst voort. Wanneer je dit inziet, wat ga je dan doen? Niet alleen aan de bewuste angsten, maar ook aan de verborgen angsten waar je je niet van bewust bent. Kunnen de angsten waar je je niet van bewust bent, de onbewuste angsten die diep verborgen sluimeren in de uithoeken van je bewustzijn, van je eigen brein, kunnen die verborgen en nauwelijks merkbare angsten aan het licht gebracht worden en bekeken?
30:45 I hope we are following each other. That is only possible, that is, the conscious as well as the deeper fears which we are not aware of, it is only possible when you give complete attention which implies that you have to face fear, face actually what fear is. Whether that fear is merely a verbal fear, because words create fear, because words have their associations, their images, and, when you use a certain word, that very word may create fear. I hope you are following all this. Ik hoop dat we elkaar begrijpen. Dat is alleen mogelijk, dat wil zeggen zowel de bewuste als de diepere angsten waar we ons niet van bewust zijn, dat is alleen mogelijk als je er complete aandacht aan geeft. Je moet je angsten tegemoet treden, onder ogen zien wat angst eigenlijk is. Of die angst eigenlijk alleen een verbale angst is, want woorden scheppen angst, – woorden roepen immers associaties op met beelden en als je een bepaald woord hanteert, kan dat angst oproepen. Ik hoop dat jullie dit allemaal begrijpen.
31:59 So, one must be aware of the nature of the word, and whether that word is creating the fear. Or, as we have explained, the many factors of fear, can one observe it without the word? Like observing a tree, this oak tree, to look at it without the word, because, when you are observing, if the word comes in, you're really, actually, not observing. And to observe that, observe the whole nature of fear completely. If you take your particular fear, whatever it is, and observe it with complete attention – perhaps you have never given total attention to anything. We are so inattentive. It is very difficult for most people to be attentive with their whole being. We moeten ons dus bewust zijn van de aard van woorden, en of die woorden angst oproepen. Nu we de vele oorzaken van angst aan het licht gebracht hebben, kunnen we hem nu bekijken zonder het woord? Zoals je naar een boom kijkt, deze eik, ernaar kijken zonder het woord, want als je waarneemt door een scherm van woorden, ben je eigenlijk niet aan het waarnemen. Observeer dat, neem de angst in zijn geheel waar. Zie bijvoorbeeld je eigen speciale angst onder ogen en neem die waar met alle aandacht die in je is. Misschien heb je nog nooit iets met complete aandacht waargenomen. We zijn zo onoplettend. Voor de meesten is het zo moeilijk om met hun hele wezen aandachtig te zijn.
33:55 And attention implies giving your energy. Attention means the total observation of something with complete energy. When you so give your complete, total attention, therefore with all the energy that one has, fear disappears – not one particular fear – fear completely disappears. One hopes that you are, in listening, you're actually doing this. Aandacht geven wil zeggen dat je er al je energie in steekt. Aandacht betekent iets in zijn geheel waarnemen met alle energie die in je is. Wanneer je met een dergelijke aandacht waarneemt, met alle enrgie die in je is, verdwijnt de angst, niet één speciale angst, maar alle angst verdwijnt dan totaal. We hopen dat jullie door te luisteren dit echt aan het doen zijn.
35:03 And fear is another form of pleasure. Man, apparently, throughout the ages has pursued pleasure. One observes in this country, more and more, an everlasting demand for entertainment, for excitement, for any form of pleasure – sexual, inviting different types of pleasure. And, again, when you observe very closely, what is pleasure? The demand for excitement. If you have observed on televisions, in books and all the rest of it, this sense of increasing, constant demand of pleasure, of excitement. When there is actual pleasure, – actual pleasure – is one conscious that it is pleasurable? Or is it a moment after? If it is a moment after, it is the activity of thought which has remembered that incident as pleasurable. Please examine all this. So thought, again, plays a part in this pleasurable pursuit. That’s why it's very important to understand the nature of thought, why thought has become so utterly important for all people. It breeds fear and it breeds pleasure. They are the two sides of the same coin. Angst is een andere vorm van genot. De mens is door de eeuwen heen altijd op zoek geweest naar genot. In dit land zien we steeds meer een voortdurend verlangen naar verstrooiing, naar opwinding, naar elke vorm van genot, seksueel en allerlei andere vormen van genot. Als je het goed bekijkt, wat is genot dan eigenlijk? Het verlangen naar opwinding. Zoals jullie kunnen zien op tv, in boeken en de rest, overal dit steeds maar groeiende verlangen naar genot en opwinding. Op het moment dat je geniet, echt geniet, ben je je dan bewust dat je aan het genieten bent? Of alleen net daarna? Als het genot erna komt, is het de activiteit van het denken dat zich het moment daarvoor herinnert als genot. Onderzoek dit alsjeblief. Dus ook hier speelt het denken weer een rol in het najagen van genot. Daarom is het zo belangrijk te weten wat denken eigenlijk inhoudt, waarom denken zo ontzettend belangrijk is geworden voor alle mensen. Denken schept angst en genot. Het zijn de twee kanten van dezelfde medaille.
38:15 And, if we have time this morning, we must go into the question of suffering. What is suffering? What is the great psychological pain, the grief, the anxiety, the tears that one sheds? What is suffering? And, again, man throughout the ages has not solved this problem. Christianity has shelved it, identified with one person in all the history of Christianity. And the Asiatic world has its own explanation of grief – of past actions and the result is misery, conflict, pain, suffering. Those are all explanations. Those are all various forms of escape. All escapes are similar. There are not noble or ignoble escapes, escapes are similar. And, if one does not escape, can one remain, immovable, with sorrow? Please follow this a little bit, if you will, kindly. Because we all go through great sorrows, not only the sorrow of death, the sorrow of loneliness, the sorrow of isolation, the pain of being something or other, not beautiful and so on, all the trivialities and all the grave issues of life. We all suffer, moderately, superficially or deeply. And, without becoming cynical, without verbally, reasonably, rationally explaining it away, is it possible, when one is in deep sorrow, the sorrow that comes about when one has lost somebody, the sorrow of the whole misery of life, can one look at it, in the sense, remain with it without any movement of thought? Als we nog wat tijd hebben vanmorgen, moeten we ook de kwestie van het lijden bekijken. Wat is lijden? Wat is toch die grote psychische pijn, smart, bezorgdheid, de tranen die je stort? Wat is lijden? De mens heeft ook dit probleem nog nooit opgelost. Het christendom heeft het opgeschort en het zijn hele geschiedenis lang vereenzelvigd met één persoon. En de Aziatische wereld geeft haar eigen uitleg aan lijden, – daden in het verleden waarvan het resultaat ellende is, conflict, smart, lijden. Dit zijn allemaal verklaringen, allemaal vormen van escapisme. En al die vluchtwegen zijn hetzelfde. Er zijn geen hoge of lage vormen van escapisme. Een vlucht is een vlucht. En als je niet wegvlucht, kun je dan onbeweeglijk blijven, met je leed? Begrijp dit alsjeblief een beetje. We krijgen allemaal te maken met groot verdriet, niet alleen met de smart van sterven, van eenzaamheid, de pijn van het isolement, de pijn iets wel of niet te zijn, niet knap en zo, al die futiliteiten en ernstige levensproblemen. We lijden allemaal, de een weinig en oppervlakkig, de ander zwaar. Zonder cynisch te worden, zonder alles verbaal en intellectueel weg te redeneren, is het dan mogelijk om die diepe smart, de smart om het verlies van iemand, het leed van een ellendig leven, kun je ernaar kijken, er in zekere zin bij blijven zonder enige beweging van het denken?
43:03 You must have, unfortunately, had some kind of sorrow. Without analysing, without escaping from it, without rationalising it, without putting it into a test tube, or reducing it to some chemical response, can you look at it, observe it, remain with it completely – whether it is physical pain, or psychological grief – to remain with it totally, without any movement or shadow of escape, which means, actually giving all your energy and attention to it. Because, at the moment of sorrow, you are that sorrow. It is not that you are sorrowful – your whole being is sorrow. I do not know if you understand this. There is no fear apart from you. You are part of fear. You are part of all the factors of fear. So you are all the factors that go to bring about this sorrow which mankind has carried throughout the ages. There is not only the personal sorrow, but also this sorrow of mankind. There is not the momentary sorrow of a person, but the global sorrow, the sorrow of ignorance, sorrow of poverty, the sorrows that war has brought about, the tears, the anxieties, the brutality of all that. Look at all that. To be completely, totally in contact with it. Then, since you give, in that contact there is this total energy. We dissipate our energy – in argument, in endless talk, in being occupied all the time with something or other. The brain is never free from occupation. Observe the scientists, the businessmen, the housewife, the religious people, the priests, they are all occupied with something or other. That occupation, however pleasant, however disagreeable, does dissipate the energy that is demanded to meet all these factors of life. Life is also occupation but, when one is occupied endlessly, so that the brain is never free, never quiet. And it is only such a brain that faces the fact silently, faces fear, sorrow, loneliness, despair silently. Then you will see for yourself such silence dissipates it. Jullie zullen helaas toch ook wel een portie smart hebben meegemaakt. Zonder het lijden te analyseren, zonder ervoor weg te vluchten, zonder het te rationaliseren of in een reageerbuisje te doen en het te reduceren tot een of andere chemische reactie, kunnen jullie er zo naar kijken, het waarnemen, er geheel bij blijven – of het nu lichamelijke pijn is of psychisch lijden –, kunnen jullie er met alles in je bij blijven zonder enige poging tot vluchten, wat betekent dat je er al je energie en aandacht aan geeft? Want op het moment van de pijn bén je die pijn. Het is niet zo dat je pijn hebt, je hele wezen ís die pijn. Ik weet niet of jullie dit begrijpen. Er is geen angst los van jezelf. Je bent zelf deel van de angst. Je bent zelf deel van alle oorzaken van angst. Je bent zelf al die oorzaken die je dit leed gaan brengen, het leed dat de mensheid al eeuwenlang met zich meezeult. Er is niet alleen persoonlijk leed, maar ook het leed van de mensheid, niet het kortstondige leed van de enkeling, maar een wereldomspannend leed, het leed van onwetendheid, het leed van armoede, het leed van oorlogen, de tranen, de zorgen, de onmenselijkheid van dat alles. Kijk ernaar. Besef het volkomen, raak het aan met heel je wezen. Als je dat doet, zal in dat contact totale energie zijn. We verspillen onze energie in twist, oeverloos gepraat, in voortdurend bezig zijn met het een of ander. Het brein is altijd met van alles bezig. Kijk naar de wetenschappers en zakenlui, de huisvrouw, de priesters en zo, ze zijn allemaal met iets bezig. Met die bezigheid, hoe prettig of onprettig ook, verspillen ze de energie die nodig is om al deze levensvragen het hoofd te bieden. Leven is ook een bezigheid, maar als je eindeloos bezig bent, is het brein nooit vrij en stil. Alleen zo´n brein, dat een feit stil onder ogen ziet, bekijkt angst, leed, eenzaamheid en wanhoop op een stille wijze. Dan zul je zelf zien dat in een dergelijke stilte angst en zo oplossen.
48:57 I do not know if we have time this morning to talk about death. That’s one of the major factors of life. One of the great factors. And humanity, all of us, seem to be incapable of understanding it. Not chemically, not why the human body perishes by its disuse, smoke, drugs, endless forms of indulgence – but the significance of death. Not the physical organism coming to an end, which it will, inevitably, like anything that is used wears away, the body, when we have so misused it. And the body has its own intelligence, which we have destroyed. But we are asking, the nature of death, the significance, the meaning, the depth of it, not the fear of it, not the fear of old age, senility, some disease, accident. But the meaning of it, the depth of it. There may be great beauty in it. Ik weet niet of we nu nog tijd hebben om te praten over de dood. Dit is een van de hoofdproblemen van het leven, een van de belangrijkste. De mensheid, wij allemaal dus, schijnt het maar niet te kunnen begrijpen. Niet chemisch, niet waarom het lichaam slijt en opraakt, mogelijk door roken, drugs en andere verslavingen, maar wat de betekenis is van sterven. Niet waarom het fysieke organisme aan zijn eind komt, wat onvermijdelijk is, Net zoals alles wat gebruikt wordt, uiteindelijk verslijt, zo zal ook het lichaam slijten, wat we misschien zo misbruikt hebben. Het lichaam heeft zijn eigen intelligentie die we kapotgemaakt hebben. Nee, we hebben het over wat sterven eigenlijk is, de waarde, de betekenis, de diepzinnigheid ervan. Niet de angst voor de dood of voor ouder worden, seniliteit, een of andere ziekte, een ongeluk. Maar de betekenis en diepte ervan. Misschien schuilt er grote schoonheid in.
51:37 And, as we said, it may not be possible – I don’t think it is possible this morning to talk about it. One will tomorrow morning. Tomorrow morning, we are going to discuss that and also what is a religious mind. What is reverence, respect, if there is anything sacred which thought has not invented. That which we worship now is the product of thought, and thought is a material process, so there is nothing whatsoever sacred about thought. Thought, which has created the churches and the content of those churches, temples, mosques. There, there is nothing sacred, because all that has been put together, the rituals, all that goes on, is the result of thought. So we must, together, examine what is really religion, because religion creates a new culture. We must go into all that tomorrow morning. And, also, what is meditation. Zoals we zeiden, kunnen we nu misschien niet... Ik denk dat we het er nu niet meer over kunnen hebben. Morgen gaan we hierop door. Morgenvroeg gaan we dit bespreken en ook wat een religieuze geest is. Wat is eerbied, respect? Bestaat er iets heiligs dat het denken niet heeft uitgevonden? Wat we nu aanbidden is een product van het denken. Denken is een materieel proces. Dus er is hoegenaamd niets heiligs aan het denken. Het denken heeft kerken opgericht en alles wat er staat in die kerken, tempels en moskeeën. Er is daar niets heiligs, want dat is allemaal in mekaar gezet, de rituelen, alles wat er gaande is, is het resultaat van het denken. We moeten dus samen gaan onderzoeken wat religie werkelijk is. Want religie schept een nieuwe cultuur. We gaan hier morgenvroeg op in. En ook op wat meditatie is.
53:36 If you don’t mind, we will stop now. Als jullie het niet erg vinden, houden we nu op.