Krishnamurti Subtitles home


OJ82Q2 - 2nd Question & Answer Meeting
2e vraag- en antwoordbijeenkomst
Ojai, Californië, VS
6 mei 1982



1:12 We zijn mooi op tijd.
1:34 Wat betreft de beantwoording van deze vragen: we beantwoorden ze beide, u en de spreker. We zitten dus in hetzelfde schuitje en ik denk dat het van belang is hoe we het probleem benaderen. We hebben er de vorige keer veel over gepraat, op welke manier we het probleem benaderen; vanuit een vooropgezet idee of een vastliggend gezichtspunt, dan zal de vraag gestuurd of gevormd worden door ons motief. Kunnen we het probleem benaderen zonder een motief, zonder richting, zodat het probleem zelf zijn hele inhoud onthult? en zodra de hele inhoud ervan zichtbaar is, is het al opgelost.
2:59 1e vraag: aandachtig zijn is voor de meesten moeilijk vol te houden. Slechts een klein deel van ons is ertoe bereid, serieus geïnteresseerd. Wat kunnen we doen om deze aandacht te stimuleren?
3:18 Aandachtig zijn is voor de meesten moeilijk vol te houden. Slechts een klein deel van ons is ertoe bereid, serieus geïnteresseerd. Wat kunnen we doen om deze aandacht te stimuleren?
3:42 Kunnen we met elkaar op deze vraag ingaan: wat verstaan we onder aandacht? Wat is het verschil tussen gewaarzijn, concentratie en aandacht? Zullen we dat samen eens bekijken? Gewaarzijn; als we onder deze mooie bomen zitten op een heerlijke morgen, lekker koel, niet te heet, zijn we die specht gewaar, die erop los hamert, zijn we het groene gazon gewaar, de prachtige bomen en het zonlicht, het gezeefde licht en vanaf deze plaats ben je de bergen gewaar. Hoe kijkt men ernaar? Hoe kijkt u naar dit schitterende uitzicht? De schoonheid van deze plaats. Wat betekent dat voor u? Neemt u het waar, ervan bewust zonder een voorkeur, verlangen of drang. met alleen oog voor de buitengewone schoonheid van het landschap? En wanneer u zo moeiteloos waarneemt, bewust van dit allemaal - licht en schaduw, de takken, de donkere stammen, het licht op de bladeren, de weidsheid van deze prachtige aarde - hoe reageren we op al deze dingen? Wat is het gevoel achter dit gewaarzijn? Heeft die schoonheid van het landschap, de heuvels en schaduwen, iets te maken met ons leven? Is het onderdeel van ons leven? Of is het alleen maar iets om naar te kijken? - als u een dichter bent, schrijft u erover, als u een schilder bent, schildert u het en als u goed kunt converseren of beschrijven, giet u het in woorden. Maar hoe verhoudt deze schoonheid, dit gewaarzijn ervan, zich tot ons leven? Dat is onderdeel van gewaarzijn: het gewaarzijn van de buitenwereld en het gewaarzijn van onze eigen reacties op de buitenwereld en gewaarzijn van de beweging hiervan. Als u hier zit, bent u dan de kleuren van de blouses gewaar of de japonnen of wat de vrouwen dan ook dragen? Ben u dat gewaar?
7:40 En wanneer u dat gewaar bent, heeft u dan altijd een voorkeur? 'Ik verkies dit land boven een ander land', 'Ik verkies dit dal boven een ander dal', zodat herinnering en voorkeur altijd werkzaam zijn. Kunnen we gewaarzijn zonder ook maar een zweem van voorkeur, alleen maar het zeldzame gevoel van de buitengewone blauwe lucht gewaarzijn, de blauwe lucht tussen de bladeren en dan gewoon met dat alles meebewegen. En is men zijn eigen reacties gewaar, en wanneer men deze reacties gewaar is, is er dan een voorkeur? De ene reactie wenselijker dan de andere, de ene dringender dan de andere, de ene aanhoudender, gangbaarder enzovoort; dus van de buitenwereld overgaan in de binnenwereld - begrijpt u wat ik bedoel? - zodat er geen scheiding is tussen buiten en binnen; het is als het getij dat afneemt en weer opkomt. Dat is een gewaarzijn van de wereld buiten ons en een gewaarzijn van de wereld diep in ons, zowel van het onbewuste als het bewuste. Wanneer we ons echt diepgaand bewust zijn, is er geen restant of verborgen, onbewuste werking. Ik weet niet of u dit doorleefd heeft, of u dat heeft gedaan, niet slechts naar een stroom woorden heeft geluisterd. Dus gewaarzijn is deze werking van de buiten- en binnenwereld en het op eigen kracht ontdekken of er een scheiding is tussen de buiten- en binnenwereld. Natuurlijk is er een scheiding tussen de boom en mijzelf - ik ben geen boom, mag ik hopen. Maar in de waarneming van dat ding dat we 'boom' noemen, ontdekken hoe we erop reageren, op schoonheid, op lelijkheid, op onbeschoftheid, op geweld, op competitie, kalmte enzovoort.
10:59 En wat verstaan we onder concentratie? Want die zijn alle met elkaar verwant: gewaarzijn, concentratie en aandacht. Wat is concentratie? Concentratie op een bladzijde, op een plaatje, concentratie met alle energie op een bepaald punt. Ligt in concentratie de inspanning je te concentreren besloten? Je inspannen om je te concentreren betekent dat je probeert een bepaalde bladzijde te lezen en door het raam zie je een prachtige lichtval op een bloem, waardoor je gedachten in die richting afdwalen, maar dan probeer je je gedachten weer terug te trekken en je ergens op te concentreren. En zo is er een constante strijd om je energie te concentreren, visueel etc., er is dus verzet, strijd, een steeds proberen zich te focussen op een bepaald punt. Zitten we op dezelfde golflengte? Dit is toch zo als we spreken over aandacht en concentratie?
13:02 De vraagsteller vraagt: van aandacht is incidenteel sprake en hoe kunnen we die aandacht stimuleren zodat die blijvend is, niet toevallig? We vragen ons dus af: wat is aandacht, waarnemen? Bent u geïnteresseerd in deze vraag? Waarnemen. Die specht waarnemen. Heeft u naar die specht geluisterd? Daar is hij!
14:03 In geval van concentratie probeert iemand zich altijd te concentreren, en concentratie gaat gepaard met inspanning en controle. Er is bij concentratie een beheerser en iets dat beheerst moet worden. Ik hoop dat u dit zelf ook inziet. Er is een beheerser die zijn gedachten op een bepaald onderwerp probeert te richten, maar gedachten zijn voortdurend in beweging, rondscharrelend en daarom probeert hij ze te beheersen en in die controle zit een vorm van weerstand. Er is een scheiding tussen de beheerser en het beheerste. Er is dus sprake van inspanning, een gevoel van afgescheidenheid. Daar waar een scheiding is, moet een conflict zijn tussen de beheerser en het beheerste. Dat verstaan we over het algemeen onder concentratie. En is er in aandacht sprake van een afscheiding? Begrijp u dit? De beheerser die probeert waar te nemen, waardoor er een scheiding is tussen de gedachte die zegt: ik moet waarnemen, ik moet aandacht leren vasthouden of bevorderen. Ik hoop dat u dit kan volgen.
16:09 Is er in aandacht een centrum van waaruit u waarneemt, of als je naar die specht luistert, dat je dan echt luistert. Dus is er in aandacht iets dat waarneemt of is er alleen aandacht? Wat wil zeggen: aandachtig zijn door te luisteren, waar te nemen, te kijken en al je energie aan die waarneming te geven. Luistert u op dit moment aandachtig? Naar de spreker luisteren, naar wat hij zegt over aandacht. Luistert u werkelijk? En wanneer u daadwerkelijk luistert, dan is er geen centrum zoals het 'ik' dat luistert. Begrijpt u? Is dat waar? Terwijl er bij concentratie altijd zo'n centrum is. Aandacht heeft geen centrum en is daarom alomvattend. En het kan niet worden gestimuleerd - u neemt waar als u luistert, intens, anders kunt u niet - het gaat om waarnemen. Is dit duidelijk genoeg? Kunnen we verdergaan?
18:20 Het gaat dus om gewaarzijn zonder voorkeur, een keuzeloos gewaarzijn en concentratie en dit gevoel van weidse, alomvattende aandacht. Aandacht kent geen grenzen, terwijl concentratie beperkt is.
19:10 2e vraag: bestaat er een handelwijze, een staat van zijn die compleet zuiver is?
19:18 Wat is een handelwijze en staat van zijn die volledig zuiver is?
19:41 Ik vraag mij af wat we bedoelen met handelwijze. Wat betekent een handelwijze voor u? Handelen. Handelt men vanuit een bepaald principe naar een model of een ideaal, of volgens bepaalde vooropgestelde ideeën, waarbij we onze handeling aanpassen aan dat ideaal, dat model, aan een begrip, een gevolgtrekking. Probeer dit vooral goed te volgen als u in deze dingen belangstelt. Wanneer we over handelen praten, bedoelen we dan niet dat we handelen met een motief of vanuit conclusies die we uit ervaringen getrokken hebben, waarmee we een patroon gevormd hebben van waaruit we handelen of handelen volgens een ideaal, een geprojecteerd ideaal - idealen zijn altijd in de toekomst gesitueerd - of dat we handelen volgens bepaalde vooroordelen of volgens een door autoriteiten, specialisten gevormd patroon etc.? Over het algemeen handelen we op deze manier. En we vragen ons af: is dat wel handelen?
22:07 Handelen wil zeggen: doen op dit moment. Niet volgens een herinnering of iets dat je hebt geprojecteerd. Dan handel je namelijk volgens een patroon, dat is gevormd door een autoriteit, door je eigen ervaringen etc. Nietwaar? Is dit duidelijk? Er is dus een handeling - en blijkbaar is een handeling altijd verbonden met iets of iemand. Ik handel - ik doe iets uit gewoonte, volgens mijn conditionering, vanuit mijn vele opeengehoopte vooroordelen, die ik kennis noem - en voor de meesten onder ons is dat handelen. Mijn vader, mijn land heeft mij gezegd wat ik moet doen en ik handel daarnaar of ik rebelleer tegen het patroon, vorm mijn eigen patroon en handel daarnaar - patronen zijn hetzelfde, of ze mij nu zijn aangereikt of dat ik ze zelf heb gevormd - patronen zijn patronen. Een mal, een norm is een norm. Geen christelijke norm of Indiase norm of boeddhistische norm, het is een norm, een raamwerk waarbinnen ik handel. Nietwaar? Nu vragen we - we onderzoeken dit samen, Ik ga u niet vertellen hoe te handelen, dat zou stupide zijn.
24:25 Wat verstaan we dan onder handeling? Is handelen iets dat variabel is, al naargelang de omstandigheden, naargelang het klimaat, de druk van de omgeving? Al deze dingen hebben te maken met het ene woordje 'handeling'. Ik weet niet of u het onderzoekt samen met de spreker. Dus is er - we onderzoeken dit - is er een handeling die correct is, exact en die niet afhankelijk is van onze stemmingen, van ons temperament, ons genoegen enzovoort, handeling die waarheid is, onafhankelijk van het verleden als herinnering of de toekomst als ideaal. Kunt u dit volgen? Dat ligt allemaal in dat ene woord besloten. We vragen dus: is er een handeling mogelijk die volledig vrij is van conditionering? Conditionering wil zeggen: een ideaal hebben dat bepaalt wat de feiten zijn of die aan zich wil onderwerpen. Niet? Ik ben hebberig en ik heb het idee niet hebberig te mogen zijn en ik probeer te handelen naar 'wat zou moeten' en niet naar 'wat is'. Of ik ben zo geconditioneerd door reclames, door de televisie, dat er geen hebzucht is - ik wil kopen en kopen. Ze vertellen me dit of dat te kopen en ik koop het.
26:53 Kunnen we dus uitvinden wat de juiste handelwijze is, wat is handelen, wat is de juiste actie die niet verandert al naargelang de omstandigheden. Dat is echt het probleem, een van de problemen in dat vraagstuk. Heeft u het begrepen? Wij hebben de hele betekenis van het woord uiteengezet. Nietwaar? Wat het woord inhoudt, in de ruimste zin van het woord. Is het mogelijk om te handelen zonder motief, zonder ideaal, zonder enige vorm van conditionering? Conditionering berust op milieu, conditionering is religieus, conditionering berust op wat men gelezen heeft, onderwezen gekregen heeft enzovoort. Conditionering. Dus het probeem is: kan de geest, het brein - laten we voorlopig het woord 'geest' gebruiken - kan de geest vrij zijn van alle conditionering en handelend optreden? Dat vereist veel aandacht, veel observatie: beseffen dat we idealen hebben en onze handelingen daarop afstemmen. Ik ben zus en ik zou zo moeten zijn, wat zelfverbetering genoemd wordt. Een fraai woord! Het zelf, dat zelfzuchtig is, probeert zichzelf te verbeteren en wordt zo dus nog zelfzuchtiger. Kunnen we dit van tafel vegen en zien wat er echt is en daarnaar handelen? Begrijpt u dit? Dit vereist... ik wil hier niet dieper op ingaan - of zal ik dat toch doen?
30:02 Bestaat er een handelwijze die niet voortkomt uit kennis? Pas op. Er is handelen op technisch en materieel gebied, waarvoor ik heel veel kennis nodig heb, zoals wanneer ik een goede ingenieur ben, een computerexpert - ik heb daar veel kennis voor nodig, of als kundige timmerman, als bouwer - dan is kennis noodzakelijk. Maar wanneer ik op het psychologische vlak handel op basis van kennis, dan verzamel ik kennis en handel ik op grond van kennis die incompleet is, waardoor er altijd een conflict is. Nietwaar? Zien we dit in of ga ik te... Dat wat onvolledig is, moet altijd versplinterend uitwerken; dat spreekt vanzelf. Is dat waar? Zullen we verdergaan?
31:36 Dus is er een handeling - alstublieft, onderzoek dit met mij, accepteer het niet, wees er wat sceptisch over - is er een handeling - rationeel, sceptisch - is er een handeling die niet voortkomt uit psychologische herinnering? Als ik handel volgens mijn psychologische kennis die ik over mezelf heb vergaard en ik weet dat kennis altijd beperkt is, dan zullen mijn handelingen ook beperkt zijn. Nietwaar? En daardoor zal elke beperkte handeling onvermijdelijk tot zijn eigen tegenstrijdigheid leiden. Nietwaar? Mijn handeling moet dus wel spijt en pijn voortbrengen, moet dus wel de volgende dag geloochend worden enzovoort. Dus is er een handeling die vrij is - alstublieft, onderzoek dit, accepteer het niet zomaar - is er een handeling die vrij is van herinneringen, de opeenhoping van alle psychologische informatie die kennis is en die kennis, die het ik vormt en daarom is dat ik beperkt, en als ik zeg: ik zal dit doen en op deze manier handelen, dan zal die actie steevast beperkt zijn en tegenstrijdig, en daarom verwarrend enzovoort. Nietwaar? Als dit helder als glas is, is er dan een handeling mogelijk - los van technologisch handelen en dergelijke - is er een handeling mogelijk die volkomen vrij is van alle verzamelde ervaringen uit het verleden, als het ik, als herinneringen? Waarschijnlijk heeft niemand zich deze vraag gesteld. Niet dat ik zo origineel ben, maar waarschijnlijk heeft niemand zich dit afgevraagd. En we stellen de vraag nu. Het is een erg interessante vraag, echt, want het is betrokken bij... - wilt u dat ik hier dieper op inga? Is het amusement voor u? Zoals ik zei, als u geïnteresseerd bent, zal ik verdergaan. Als u erin geïnteresseerd bent - het brein is altijd aan het opeenstapelen, registreren, elke ervaring wordt opgeslagen - het ongeluk of een of andere gebeurtenis wordt opgeslagen en je handelt volgens die registratie - natuurlijk. Na een motorongeval zal ik heel voorzichtig zijn. In dat geval is het noodzakelijk. Maar, vraag ik, vragen wij, is er een handeling mogelijk die niet van tevoren is geregistreerd? Begrijpt u? Nietwaar? Ziet u? Interesseert dit u?
35:58 Stel uzelf deze vraag: ons handelen berust op dingen die in het verleden vastgelegd zijn, zoals bij een grammofoonplaat, de plaat wordt steeds weer afgespeeld; dat is wat u vastgelegd hebt; het vastgelegde en uw handelen volgens gedruis uit het verleden. Is er een handeling die niet uit psychologisch registreren voortkomt? Kunt u dit allemaal volgen? Hoe ontdekt u dat? Hier wordt u voor een probleem geplaatst. U mag het afwijzen, zeggen dat het onzin is, nooit mogelijk is. Dat is een mogelijkheid. Ook is er een andere mogelijkheid - dat het wel kan. Nietwaar? Of het nu waar is of niet waar, hoe kunt u het onderzoeken? Als u het onderzoekt, kunt u niet het een of het ander beweren. Dus moet men die twee laten gaan - het stellige standpunt dat het onmogelijk is, of het tegenovergestelde: dat het mogelijk is. Ze worden dus beide aan de kant gezet. Wat is vervolgens uw geesteshouding? - bent u hierin geïnteresseerd? - wat is uw geestesgesteldheid, die is bevrijd van het besef van wat eerder is vastgelegd en het daarnaar handelen? De geest is vrij, is bevrijd en als het mogelijk is bevrijd te worden, wat is dan de kwaliteit van het waarnemen, het inzicht dat onmiddellijk handelen is? Volgt u dit? Begrijpt u dit? Luister hier gewoon naar en ik zal het wat meer verduidelijken, als ik mag, als u geïnteresseerd ben, als u het geduld heeft u erin te verdiepen.
38:47 Ik volg een bergpad en plotseling sta ik voor een afgrond. Dan volgt onmiddellijk handelen. De handeling komt voort uit zelfbehoud, wat intelligentie is. Nietwaar? Zelfbehoud is natuurlijk, een lichamelijke reactie die zegt: pas op jezelf. Ook daar wordt het gecultiveerd. De mens heeft ervaren niet in een afgrond te moeten vallen. En die voortdurende drang tot zelfbehoud is vastgelegd - bewust of onbewust - de reactie vertegenwoordigt hier natuurlijke intelligentie. Tegelijkertijd hebben we psychologisch zelfbehoud vastgelegd. Begrijpt u dit? Dat wil zeggen: wat ben ik zonder geheugen? Als er niets is vastgelegd? Dan ben ik niemand. Dus de angst om niemand te zijn en de kennis daaromtrent geven een overheersend gevoel dat je jezelf beschermen moet. Nietwaar? Kunt u dit volgen? En daar handel je naar. Geheugen, kennis zijn daarvoor noodzakelijk en dezelfde dynamiek is overgedragen op psychologisch gebied. Is dit duidelijk of maak ik er een rommeltje van? Ik ben bang dat ik er een rommeltje van maak. Helder als modder!
41:28 Ik wil graag ontdekken - ik neem deze zaak serieus - Ik zal uren mediteren of denken, werken, ik moet weten of er een handeling bestaat die niet voortkomt uit eerdere registraties. Als dat uw krachtige vraag is, als u dat wilt ontdekken, dan moet men heel zorgvuldig kijken of er sprake is van een registratie. En registratie zal niet plaatsvinden als er volledige aandacht is. Alleen onaandachtigheid, een gebrek aan aandacht, creëert - wat wilde ik zeggen? - creëert een registratie. Is u dat opgevallen? Wanneer u naar deze bergen of dit landschap kijkt met alle bomen en het zonlicht en u geeft al uw aandacht hieraan, wat wil zeggen: kijken, naar alle bomen kijken, al het bewegen van de bladeren en het licht op de bladeren en de schaduwen - volledige aandacht, dan is er geen sprake van een registratie. Is u dat opgevallen? Of is het mijn fantasie? Experimenteer hier alstublieft mee, zoals wij hier zitten.
43:31 Is het mogelijk niet vast te leggen; wat een handeling is die voortkomt uit het geheugen, een handeling die voortkomt uit inzicht - inzicht en uit dat inzicht komt een handeling voort. Ik zal een voorbeeld geven, ik hoop dat dat helpt; ik hou er niet van om voorbeelden te geven, maar ik wil hierop doorgaan.
44:08 We zien logischerwijs over de hele wereld georganiseerde religies, met hun overtuigingen, met hun dogma's, met hun rituelen, met hun bijgeloof, met hun bepaalde vorm van aanbidding enzovoort, wat gewoon voortkomt uit angst, voortkomt uit propaganda, voortkomt uit maatschappelijke dreigingen - wat wil zeggen: als je protestant bent in een katholiek land, dan is het leven niet zo gemakkelijk. Nietwaar? Dus inzicht hebben in het hele wezen van de religieus georganiseerde structuur. Daar een volledig inzicht in hebben, wat betekent dat je noch hindoe bent, noch katholiek, protestant enzovoort. U ziet in een oogopslag wat die structuur inhoudt en die waarneming, onmiddellijke waarneming, maakt u vrij van alle georganiseerde - van alle georganiseerde, religieuze structuren. Nietwaar? Geen enkele zogenaamde spirituele structuur, spirituele autoriteit zal de mens ooit bevrijden van het lijden. Dat inzien betekent dat je nergens bijhoort. Je bent direct vrij van al die dingen, zoals je als je voor een afgrond staat onmiddellijk handelend optreedt. Begrijpt u dit allemaal? Zitten we enigszins op dezelfde golflengte? Enigszins is niet genoeg, het moet volkomen begrepen worden.
46:23 Er is dus een handelen mogelijk dat niet voorkomt uit herinneringen of hoop voor de toekomst en idealen. Het is een compleet gewaarzijn van 'wat is' en met dat inzicht in 'wat is' komt er een einde aan 'wat is'. Kunt u dat zien? Zal ik naar de volgende vraag gaan?
47:07 3e vraag: aangezien het woord de zaak niet is, kunnen we dan echt verlicht raken via woorden? Kunnen symbolen de schade van symbolen ongedaan maken of laten wij ons verleiden door de illusie van het verlicht-zijn?
47:37 Aangezien het woord de zaak niet is, kunnen we dan echt verlicht raken via woorden? Kunnen symbolen de schade van symbolen ongedaan maken of laten wij ons verleiden door de illusie van het verlicht-zijn?
48:05 Ik vraag mij af of de meesten beseffen dat het woord nooit de zaak is. 'Mijn echtgenote' is nooit die vrouw, evenmin als 'mijn man'. Het woord - ingaan op alle problemen van het woord - wilt u hierop ingaan? Als we beseffen dat het woord niet werkelijk het ding zelf is, de beschrijving niet de werkelijkheid, het symbool nooit de feiten, het ideaal nooit 'wat is' en als je waarneemt, als je gewaar bent, dat ons brein gevangen zit in een web van woorden. Ik ben katholiek, ik ben protestant, ik ben Amerikaan - begrijpt u? Het zijn allemaal symbolen, het zijn allemaal woorden, plaatjes. En daar zit het brein in gevangen. Dat wil zeggen: denken is een woord; zonder woorden, is er dan denken? Ik wil hier niet te lang op ingaan.
49:43 Het is erg interessant voor u om al deze dingen te ontdekken, want dan wordt uw geest buitengewoon alert, geen twijfel aan. Vrij zijn van het woord betekent accuraat woordgebruik. Het woord is dus niet de zaak zelf en het symbool is nooit de werkelijkheid. Angst, het woord 'angst' is niet hetzelfde als de reactie. Nietwaar? Maar het woord 'angst' vormt ons handelen. Niet zozeer door het gevoel van angst, maar het woord creëert de angst ofwel: het woord vormt de angst en is het mogelijk naar die reactie te kijken zonder het woord? Het is nogal eenvoudig.
51:06 'Kunnen we echt verlicht raken via woorden?' Goede God! Ik vraag mij af waarom we het woord 'verlichting' gebruiken. Natuurlijk zullen we het woord 'verlichting' onderzoeken, het is erg interessant om te onderzoeken wat we ermee bedoelen, waar alle goeroes over praten. Het is voor sommigen een heilig woord, verlicht te raken. Niet via boeken, niet door kennis, niet door tijd. Begrijpt u? Het is niet iets waar je geleidelijk naartoe werkt - door te oefenen, door meditatie, door allerlei trucjes. Dus uiteraard: het woord 'liefde' is geen liefde. En vergelijkbaar: wat is verlichting? Wie is verlicht? Verlicht van wat? Verlicht over wat? Ziet u? Verlichting - doe er niet lollig over. Een geest die verlicht is, is zeker vrij van alle conditionering. Een hindoe, met zijn bijgeloof, met alle zaken omtrent zijn religieuze conditionering, evenals psychologische en milieugebonden conditionering heeft ertoe geleid dat hij zichzelf een hindoe is gaan noemen. Hoe kan zo'n geest die zo geconditioneerd is, ooit vrij zijn? Is verlichting volledig vrij zijn van conditionering? Kan een katholiek - ik hoop niet dat ik iemand op de tenen trap - kan een katholiek, met al zijn bijgeloof, met zijn redders, met zijn rituelen en de hiërarchische autoriteiten enzovoort, kan hij ooit verlicht zijn? Met zijn conditioneringen, inzegeningen, u kent die hele intellectuele, geraffineerde toestand wel, die maakt dat mensen aan een patroon vasthouden. Geeft u zelf het antwoord. Kan een geest - kan een mens verlicht zijn zolang hij bang is? Zolang hij macht najaagt, een positie, en geld verzamelt in naam van de verlichting - wat sommige goeroes doen, geweldige sommen geld verdienen en dan praten ze over verlichting.
55:15 Het woord is dus niet de zaak zelf. En de vraagsteller zegt: hebben de symbolen schade toegebracht aan de menselijke psyche? Natuurlijk. Wanneer ik een hindoe ben - dat ben ik niet - als ik hindoe zou zijn - ik ben geboren in India, maar dat heeft geen enkele betekenis - wanneer ik een hindoe ben, die hebben onnoemelijk veel symbolen, net als de christelijke wereld: hun godinnen, hun goden, tribale goden, mindere goden en machtige goden. Dan ben ik op die manier geconditioneerd. Als. En hoe kan ik... Deze conditioneringen, deze symbolen hebben schade toegebracht aan de helderheid van de geest, de psyche. Nietwaar? Dat is overduidelijk. Symbolen hebben overduidelijk schade aangericht. Want ze belemmeren een mens om direct door te dringen tot de waarheid, de feiten en geen symbolen te vereren.
57:03 De vraagsteller zegt ook: laten we ons verleiden door de illusie van verlichting? Vanzelfsprekend. Dat klinkt prachtig. Maar verlichting is niet aan tijd gebonden. Het is geen proces. Het is niet iets om geleidelijk op aan te koersen. Vrij zijn van alle conditioneringen houdt ook in: jezelf tot licht zijn, volkomen, zonder te leunen op welke persoon, welk idee of welke leermeester dan ook - jezelf tot licht zijn. Dus volledig, dat licht resulteert in handelen. Ach, dit is een mooie vraag die nu komt.
58:12 4e vraag: waarom veranderen we niet?
58:18 Precies, die vraag had ik zelf ook al willen stellen.
58:29 Ik zie mensen hier die ik al vele jaren ken, die hier al jaren komen en ik heb ze ook gevraagd waarom we niet veranderen? Wat zal ons doen veranderen? Stel die vraag aan uzelf. Door welke energie, stuwkracht, intensiteit zullen wij veranderen? Verandering - wat bedoelen we met het woord 'verandering'? Verandering van dit in dat. Nietwaar? We hebben er al een voorstelling van, dus is het absoluut geen verandering. Ik vraag mij af of u u dat inziet? Zien wij dit? Wanneer ik verander volgens een bepaald patroon, dat ik zorgvuldig tot stand heb gebracht, dan is het geen verandering. Het is een voortzetting van het bestaande en dan aangepast, waarvan ik hoop dat dat mij verder zal helpen, maar het blijft dezelfde keten. Nietwaar? Dezelfde gang van zaken. Dus wat bedoelen we met verandering? Voor de spreker betekent het beëindiging, geen voortzetting van het bestaande in gewijzigde vorm. Begrijpt u dat? Neem bijvoorbeeld een fysieke revolutie; de communisten, de leninisten, de trotskisten - verandering. Hun idee van revolutie is de hele structuur van de samenleving wijzigen, het uitwendige milieu en zo hopen ze een ander mens voort te brengen. Dus de druk van buitenaf om van tsaar in communist te veranderen, bolsjewiek enzovoort, dat dat de mens uiteindelijk of zo snel mogelijk anders zal maken. Ze zijn daar dus niet in geslaagd; integendeel, ze hebben vreselijke dingen gedaan.
1:01:10 We praten dus over psychologische verandering. Volledige verandering van de inhoud van ons bewustzijn.
1:01:29 Nietwaar? Niet de verandering van het bewustzijn in een beter bewustzijn, in een meer gepolijst bewustzijn. - minder gewelddadig, maar toch nog af en toe gewelddadig enzovoort. De beëindiging van de inhoud van het bewustzijn is radicaal veranderen... radicale verandering. Ik zou hier niet het woord 'verandering' willen gebruiken. Dus, waarom veranderen we niet? Waarom veranderen we niet volledig? Is de vraag duidelijk? Waarom hebben we na miljoenen en miljoenen jaren onszelf gereduceerd tot deze huidige, schrijnende toestand - het is schrijnend, beangstigend: het geweld, de wreedheden, het moorden om een stukje land - in hemelsnaam! Waarom? En de vraag is: waarom brengen we dit alles niet tot een einde? Beantwoord dit alstublieft. U bent allen geschoold, werkend, intelligent op een bepaald gebied, u verdient geld, gaat naar uw werk en noem maar op, maar u heeft het echte probleem niet opgelost. Waarom niet? Zal druk van buitenaf u veranderen, iets in uw psyche wijzigen? Verandering is totale verandering, het bestaande is er dan niet meer. Niet dat het verandert in iets anders. Dat wat er was, is mijn boosheid, mijn geweld, mijn stommiteit, mijn vastklampen aan een of andere stompzinnige illusie, een symbool dat mij wellicht zal redden van het een of ander. Wat doet ons veranderen? Druk van buitenaf heeft blijkbaar niks opgeleverd. Nietwaar? Dat is overduidelijk. Is dat duidelijk voor u? Door de samenleving te veranderen verandert u uzelf niet. Want u heeft de samenleving gecreëerd. Is dat duidelijk? Wij hebben deze samenleving gemaakt tot wat die is: oorlogen, elkaar vermoorden voor een of ander nationaal prestige, voor de eer, een stuk land. Begrijpt u wat dit allemaal inhoudt?
1:04:54 En na duizenden jaren zijn we nog niet vrij van angst. Wat zal ons doen veranderen? Meer weten over onszelf? Meer weten over de wereld, om ons heen? Weten dat we niet moeten doden en dan toch doden? We hebben duizenden jaren kennis opgestapeld die ons heeft geholpen om mensen te doden; en ook verkeren we in de wetenschap dat we niet zouden moeten doden. Brengt dat ons verder? Nietwaar?
1:05:50 Zal lijden dat doen, pijn, gehechtheid, druk, de prikkel - beloning of straf? Begrijpt u? Zullen al die dingen ons veranderen? Blijkbaar niet. Wat zal ons dan veranderen? Niet veranderen - wat zal ons transformeren, wat zal een einde maken aan deze vreselijke verwarring, ellende, pijn, angst, eenzaamheid - dat allemaal - beëindigen? Tranen? We hebben genoeg gehuild. Door lijden? Geen invloed van buitenaf. Ik vraag mij af of wij ons dat realiseren. Geen goden, geen verlossers, geen krachten van buitenaf zullen ons ooit veranderen. Daar zijn we veel te slim voor. Veel te berekenend.
1:07:29 Dit is een heel ernstige vraag die we onszelf zouden moeten stellen: brengt tijd deze verandering voort? Je hebt miljoenen jaren de tijd gehad, dus aan de tijd ligt het niet. Dus niets buiten onszelf zal een verandering voortbrengen. Alleen onze aandacht zal ons veranderen, ons eigen gewaarzijn van de verwarring waarin we leven, en daarnaar kijken, daar volledig bij te blijven, het niet proberen te veranderen, niet proberen er iets aan te doen. Begrijpt u dit? Het is erg interessant. We wijzen de buitenwacht volledig af, goden en alles... we wijzen het af, elk intelligent mens wijst het af. Maar de innerlijke 'regelaar' wijst hij niet af. Begrijpt u dat? De handelende instantie die zegt: ik zal dit of dat doen. De handelende instantie is herinnering, voorbije kennis. Als die volledig getransformeerd zou kunnen worden, dan observeren we dat 'wat is' zonder enige belemmering en wanneer we totaal observeren, met volle aandacht, is er aan het bestaande volledig een einde gekomen. We moeten dus onze eigen ellende en verwarring waarnemen en daar volledig mee leven, niet proberen erop te reageren.
1:10:03 We zijn nu een uur en tien minuten bezig, kunt u nog meer verdragen?
1:10:09 V: ja
1:10:17 K: kunt u er echt tegen?

V: ja.
1:10:24 5e vraag: kunt u dieper ingaan op de betekenis van heiligheid en vooral haar plaats in de moderne wereld?
1:10:35 Kunt u dieper ingaan op de betekenis van heiligheid en vooral haar plaats in de moderne wereld?
1:10:55 Het woord 'heilig' is niet de realiteit. Nietwaar? Is denken heilig, -H-E-I-L-I-G- heilig? Gaat u door, onderzoek het. Is het denken, dat de architectuur heeft voortgebracht, de kathedralen, de pracht en praal uit de tiende, twaalfde eeuw - buitengewone schoonheid. Als u wel eens naar sommige van deze oude tempels bent geweest, de oude kathedralen van Europa, de buitengewone vitaliteit van deze pilaren, de schoonheid van de hoge gewelven. Het denken heeft dit allemaal geproduceerd. En het denken heeft ook het interieur gemaakt binnen dat bouwwerk, dat fenomenale bouwwerk van steen. Nietwaar? Dat is zonneklaar, niet? Nietwaar? Wat is dan heilig? Dat wil zeggen: wat is het dan, dat heilige, dat 'hele'? Als het denken heilig is, dan is alles wat het voorbrengt heilig: het kanon, de atoombom, het elkaar vermoorden, de computer, de verlosser - uw verlosser, niet de mijne - de rituelen, iemand afranselen - begrijpt u? - als je eenmaal onderkent dat het denken heilig is, dan is alles wat het tot stand brengt heilig. Nietwaar? En het denken heeft het onderscheid aangebracht tussen heilig en niet-heilig. Het heeft een onderscheid gemaakt tussen de wereld en dat wat heilig is, maar niet van deze wereld. De heilige en de zondaar.
1:14:31 Dus alstublieft, dit is een heel ernstige vraag, het is niet slechts een oppervlakkig vraagje ter afsluiting. Het is diep, diep serieus dit, want het denken verscheurt de mensheid: de Engelsen, Fransen, Amerikanen, Russen, Argentijnen. Begrijpt u? Dus als we eenmaal het denken, wat het ook doet, als heilig erkennen, dan hoeven we ons nergens meer om te bekommeren. Dan zullen we elkaar ombrengen en doorgaan als tot dusver. Misschien is dat wat we willen. Misschien is dat wat de mensheid wil.
1:15:32 Wanneer we willen ontdekken wat het is dat uiterst heilig is, dan kunnen we dat niet in woorden afmeten. In woorden afmeten wat onmetelijk is, heeft geen betekenis. Maar hoe dat wat heilig is te benaderen. Is liefde denken? Is liefde dan begeerte? Zonder liefde kan dat wat heilig is er niet zijn.
1:16:32 Dus al deze verklaringen zijn niet dat wat is. Dat wat eeuwig is, kan niet onder woorden gebracht worden. Maar wanneer aan tijd en denken een einde is gekomen, dan toont zich dat wat uiterst heilig is. Maar als je zegt: hoe moet ik mijn denken en de tijd stoppen, dan ben je weer terug bij af... Maar ontdek het, ga na wat denken is, of het beëindigd kan worden. Denken kan niet stoppen wanneer ik mij van hier naar daar verplaats, als ik een auto bestuur, of in het gebruik van taal, in communicatie. Maar innerlijk, kan tijd dan stoppen? Kan het denken tot een einde komen? Niet door controle, niet door de wil, maar om dat wat geen begin en geen einde heeft te ontdekken. Daarin te duiken, dat uit te zoeken, dat vereist, dat is ware meditatie, die het hele leven omvat.