Krishnamurti Subtitles home


OJ82Q4 - 4th Question & Answer Meeting
4e vraag- en antwoordbijeenkomst
Ojai, Californië, VS
13 mei 1982



0:40 Dit is de laatste vraag- en antwoordbijeenkomst. Weer zijn er zoveel vragen ingeleverd en we kunnen ze niet allemaal beantwoorden.
1:05 Ik zou u graag een vraag willen stellen, als u dat goed vindt. U heeft zoveel vragen gesteld aan de spreker om te beantwoorden, de spreker zou u ook graag een vraag willen stellen en ik hoop dat u het niet erg vindt. Hoe komt het dat u, goed opgeleid, levend in een welvaartsstaat, in een prachtig land, met bossen, rivieren, machtige bergen, hoe komt het dat u niet verandert? Ik denk dat het een erg belangrijke vraag is om te stellen. Hoe komt het dat we zo onverschillig zijn - niet in onze reacties op de buitenwereld maar ten opzichte van iets dat op een dieper vlak ligt, voortdurend, iets dat de moeite waard is. Waarom veranderen we niet?
2:49 Dat is een vraag die de spreker heeft beziggehouden, waar hij ook ging. In grote menigten, kleine groepjes, interviews enzovoort en aan het eind van elke reis zijn er maar zo uiterst weinigen die een radicale verandering in zichzelf teweegbrengen. Hartelijk zijn ze wel, er zijn maatschappelijk werkers onder hen, sommigen zijn politici, anderen bekende goeroes. Ze lijken allemaal rond te draaien in hetzelfde kringetje, vragen om veranderingen buiten hen, om zekere politieke veranderingen, een bepaalde oorlog te beëindigen, een wat beter inkomen en meer van die dingen. Maar als ze diep ingaan op hun relaties, blijft hun onderzoek op een bepaald punt steken. Waarom? Ik geef u die vraag ter overweging, we beantwoorden eerst deze vragen en komen er straks op terug, aan het einde van de schriftelijk gestelde vragen.
5:03 1e vraag: men ziet dat de chaos in de wereld snel toeneemt. Miljarden worden besteed aan wapens, sociale gerechtigheid is afgebrokkeld, regeringen, zowel totalitaire als democratische, worden steeds agressiever en gewelddadiger. Ook al is het nodig dat de mens veel diepgaander fundamenteel verandert, zou de spreker toch iets willen zeggen over actief politiek engagement?
5:43 Men ziet dat de chaos in de wereld snel toeneemt. Miljarden worden besteed aan wapens, sociale gerechtigheid is afgebrokkeld, regeringen, zowel totalitaire als democratische, worden steeds agressiever en gewelddadiger. Ook al is het nodig dat de mens veel diepgaander, fundamenteel verandert, zou de spreker toch iets willen zeggen over actief politiek engagement?
6:20 Ben ik Democraat of Republikein, gaat het daarover? Afgezien van grapjes daarover vraag ik mij toch af waarom we zo'n groot vertrouwen stellen in politieke leiders? In alle landen speelt hetzelfde - in Frankrijk, Engeland, hier, in India enzovoort. Waarom? We stellen zoveel vertrouwen in de economen, in de politici, in de leiders. Waarom doen we dit? En wat bedoelen we met politieke actie?
7:26 Alstublieft, laten we dit samen onderzoeken, u luistert niet slechts naar de spreker, wachtend op zijn uitleg en antwoord. We denken samen na over dit probleem dat echt een heel serieus probleem is, dat de hele mensheid treft. Een politieke groep, de Democraten, komt aan de macht - Conservative Party of Labour, Republikeinen of Democraten - en zij lijken zo'n buitengewone macht te hebben, zo'n positie en autoriteit en wij volgen hen. Zij vertellen ons wat we moeten doen en wij accepteren hen. Vanwaar zoveel vertrouwen en waarom accepteren we hun oordelen? We worden naar oorlogen gestuurd door machthebbers, ambtenaren en duizenden worden gedood omdat een meerderheid hen aan de macht heeft geholpen en als schapen volgen we hen. Ze appelleren eigenlijk aan onze laagste instincten, aan onze nationale trots, eergevoel en al die zaken. En wij laten ons hierdoor aansporen en we zijn bereid anderen hiervoor te doden, voor een stuk land enzovoort. Waarom? Waarom vertrouwen we hen?
9:40 Alstublieft, beantwoordt u deze vraag. En wat bedoelt u met politieke actie, die verschilt van alle andere acties? Waarom koppelen we politiek los van ons dagelijks leven? Waarom maken we onderscheid tussen een politieke activiteit van links, rechts, centrum of extreem links en extreem rechts? Waarom, als ik vragen mag? Waarom zou politieke actie zo verschillen van ons handelen in relaties, handelen op basis van angsten in onszelf enzovoort? Of is politiek onderdeel van ons leven, niet iets losstaands? Politiek is, zoals eerder uiteengezet, volgens algemeen taalgebruik, zoals in het woordenboek staat, de kunst van regeren, de wetenschap van regeren. Waarom besteden we deze kunst uit aan de politicus? Alsof ze tot een uitzonderlijk geslacht behoren, anders dan wij. Dit is werkelijk een vraag die inhoudt: waarom maken we ons afhankelijk van een politicus, een goeroe, een priester of wie dan ook om ons te laten leiden? Beantwoord alstublieft deze vraag. Waarom beschikken deskundigen over ons leven? Omdat we geen zogeheten zelfvertrouwen hebben? We zijn niet zeker van onszelf en we schrijven deze zekerheid toe aan politici en anderen. Komt het omdat we zelf ontoereikend zijn en moet iemand anders ons toereikend maken?
12:54 Dus treden we het leven tegemoet als afzonderlijke elementen: politiek, religie, economie enzovoort? (geluid van een zaag) Er is weer een nieuw geluid vandaag. Of benaderen we het leven als geheel? Alstublieft, beschouw, onderzoek dit. De vraagsteller vraagt: welke politieke actie men kan ondernemen? De vraagsteller vindt misschien - vergeef ons als wij hem verkeerd begrijpen - dat politieke actie iets anders is dan religieuze actie en de actie van een idealist; of benadert men het leven als geheel, het leren op de middelbare school, de universiteit, scholen, relaties, angsten, vertrouwen, bezorgdheid en politieke actie - is dát niet een complete manier van leven? Komt dit over?
14:47 Zijn we zo versplinterd in onszelf - zoals religieus en politiek handelen en handelen in het gezin, individueel handelen, collectief handelen - begrijpt u? Of benaderen we het leven als een geheel, waar al deze activiteiten deel van uitmaken? Maar als we het ene scheiden van het andere, brengen we onvermijdelijk een tegenstrijdigheid voort. Een religieus leven is strijdig met een politiek leven, zal men zeggen, een religieus persoon zal zich niet inlaten met politiek, want politiek is over het algemeen zo'n bedrieglijke aangelegenheid, die beheerst wordt door grote industriëlen, en de partij heeft veel geld nodig, en is afhankelijk van rijke mensen enzovoort. Dus hoe beantwoorden wij, ieder van ons, deze vraag? Er wordt meer en meer bewapend, op dit moment zijn ze elkaar aan het afslachten, vermoorden ze elkaar voor God weet wat. En zowel de democratische als de totalitaire wereld wordt, zoals de vraagsteller zegt, steeds agressiever. Dus wat is uw... hoe benaderen we deze vraag? Het is heel gemakkelijk om vragen te stellen. Heel gemakkelijk om een ander het antwoord te laten geven. Maar als we deze vraag zelf zouden moeten beantwoorden, inziend wat er zich eigenlijk allemaal afspeelt in de wereld: de nationale, religieuze, economische verdeeldheid, oorlogen, buitensporige uitgaven voor bewapening - wat is dan uw antwoord? Hoe zou u deze vraag beantwoorden? Als u Amerikaan bent, zegt u: 'Onze manier is de beste' enzovoort. Of zou u het juiste antwoord willen bekijken, het juiste antwoord dat we deze activiteiten niet kunnen splitsen, maar het leven dienen te benaderen als geheel?
18:19 En wat is een politieke actie? Zou u zelf een nieuwe partij willen oprichten, een sociaal democratische? Of wilt u uitzien naar een nieuwe leider voor de volgende verkiezingen, en de huidige leider afschrijven en als de nieuwe leider gekozen wordt, wordt er weer aan hem getwijfeld - u kent het hele... als de wittebroodsweken voorbij zijn, begint de heisa.
19:04 Dus wat is uw antwoord? Alstublieft, mensen, onderzoek dit voor uzelf. Wat is uw antwoord wanneer u dit alles diepgaand overdacht heeft? Gaat u zich dan afvragen of er een manier van handelen is, een handeling die niet deelbaar is en waarin politiek, religie, economie besloten liggen, alles - de hele bundeling van het leven. En is dat mogelijk?
20:06 Men ziet wijdverbreid corruptie in de wereld - zwarte handel, welgestelden die verschrikkelijk veel rijker worden, de bevoorrechte klasse, enzovoort. Waar begin je met een handeling voortbrengen waarin alle handelen besloten ligt? Waar begin je? Om ver te komen moet men dicht bij huis beginnen. Nietwaar? Dus wat is dichtbij? Ikzelf, ik ben het dichtstbijzijnd, dus ik begin - niet als zelfzuchtige activiteit, of egoïstische dynamiek - ik sta het dichtstbij ofwel ben het centrum van waaruit ik begin; niet buiten mijzelf. Kan ik een leven leiden dat absoluut niet versnipperd is? Geen religieus leven los van alle andere activiteiten, maar een leven dat politiek is, religieus... - begrijpt u? Kan ik op die manier leven?
22:20 Dat vooronderstelt, nietwaar, dat ik volledig inzicht heb in verdeeld handelen begrijpen hoe verdeeld handelen tot tegenstrijdigheid leidt, conflict, eindeloze disharmonie - als ik dat heel goed begrijp, het niet in abstractie waarneem of als ideaal of verstandelijk, maar als een feit. Vanuit die observatie zal men onverdeeld, volledig handelen. Heb ik de vraag beantwoord? Als u werkelijk wilt beginnen met een politieke actie, een nieuw partij, nieuwe groep, met een eigen nieuwe leider, dan begrijpen we elkaar niet en vervallen we weer in een oud patroon. Maar we zeggen dat een leven dat compleet is, psychologisch toereikend, met zo'n kwaliteit van geest en hart, ook alle handelen omvat.
24:19 2e vraag: u zegt dat uit het negatieve het positieve voortkomt. Hoe wijst men het 'ik' af zonder onderdrukking en zonder ontkenning of conflict? Wie is het die afwijst? Kunt u dit probleem onderzoeken?
24:45 U zegt dat uit het negatieve het positieve voortkomt. Hoe wijst men het 'ik' af zonder onderdrukking en zonder ontkenning of conflict? Wie is het die afwijst? Kunt u dit probleem onderzoeken?
25:13 U gaat dit probleem onderzoeken, niet de spreker.
25:26 Wat is positieve actie? En wat is negatieve actie? Positieve actie is: ik moet dit doen, ik zal dat doen, dit is goed, dat is fout of doen wat als goed wordt gezien, bepaalde idealististische drijfveren die uiteindelijk een andere wereld zullen voortbrengen enzovoort - positief handelen, positief denken, zoals evangelische predikanten en anderen verkondigen. Positief denken. En wat is negatief denken? Slecht over anderen denken? Ik weet eigenlijk niet wat negatief denken is. Denken is sowieso negatief, maar het maakt niet uit, we duiken erin.
26:41 Dus de vraagsteller wil weten of het zelf, de kern van zelfzucht, het egoïstische handelen ontkend kan worden, zonder onderdrukking, zonder conflict, zonder enige vorm van vermijden. Dat is de vraag. We zeggen niet dat u het ik moet afwijzen. Hoe kunt u het ik afwijzen? En wie is het, zoals de vraagsteller vraagt, die iets afwijst of bevestigt? Als u zegt 'ik ben', wie is het dan die aanvallend zegt 'ik ben'? En wie is het die zegt: 'Ik ben niet'? Zowel in positieve zin als in negatieve, wie is het? Gaat u door, mensen.
28:07 Is er een afzonderlijk bewustzijn, een afzonderlijke geestesgesteldheid, een afgescheiden helderheid in ons bewustzijn? Begrijpt u al mijn vragen? Is er een element van helderheid in dit rommelige bewustzijn - rommelig, conflicterend, agressief, angstig, gelovig, bijgelovig, verontrust - al die dingen. Is er in die verwarring, die ons bewustzijn is, is er een spatje helderheid dat kan zeggen: 'Ik zal de leiding nemen, ik zal geen dwang uitoefenen, ik zal deze hele verwarring oplossen'? Begrijpt u mijn vraag? Is dat er? Geeft u alstublieft antwoord. Als men vreselijk eerlijk is tegen zichzelf, zichzelf niet voor de gek wenst te houden, niet een geruststellend idee aanneemt of slechts een traditie volgt, dan zul je zeggen dat er een gebied is in dit wanordelijke bewustzijn dat helder is, op orde en dat helderheid zal voortbrengen in het gehele verwarde gebied. Begrijpt u mijn vraag? Dit is het aloude, heel oude verhaal, dat er, zoals de hindoes beweren in Azië, een bepaalde entiteit is, los van dit alles - ze noemen het Atman, God, of wat je wilt - die dit alles gadeslaat en dwars door allerlei aannames, conflicten etcetera uiteindelijk de geest zal bevrijden van verwarring. Nietwaar? En waarschijnlijk ook hier, in de westerse wereld, is er dit idee van een permanente ziel, wat dat ook moge zijn, die zich geleidelijk verwerkelijkt en uiteindelijk naar de hemel gaat. Niet? Dit zijn allemaal heel troostende, bruikbare theorieën. Maar ze hebben de verwarring en het conflict van de mens niet opgelost, zijn lijden, eenzaamheid, zijn depressie enzovoort.
31:50 Dus waarom proberen we niet - als u allen zo praktisch bent in het Westen en ze u in het Oosten kopiëren door ook heel praktisch te zijn - waarom ziet u dan niet dat dit zo uiterst onpraktisch is; de God in u of de ziel in u of de helderheid in u die deze verwarring zo gemakkelijk zal uitwissen? Als dat niet praktisch is, wat het blijkbaar niet is, want het is er niet in geslaagd - geslaagd in de zin van, laten we het woord duidelijk gebruiken, geslaagd, niet om iets te zijn in deze wereld, meer geld hebben enzovoort - geslaagd in een volledig begrip bewerkstelligen, het conflict te beëindigen enzovoort. Aangezien dat niet zo is, laten we er dan anders naar kijken. Dat betekent dat men dit moet ontkennen, afwijzen. Dat druist in tegen al uw religieuze tradities - de Bijbel, de ziel - begrijpt u wat ik bedoel? - dat allemaal afwijzen. Als u dat doet, kunnen we er anders naar kijken, maar zelfs een kleine gehechtheid aan dit alles, bewust of onbewust, zorgt ervoor dat u niet naar iets anders zal kijken.
34:06 Dus allereerst: wat is het zelf, het ik? Alle eigenschappen, alle neigingen, alle eigenaardigheden, velerlei overtuigingen, velerlei gekwetstheden, conflicten in relaties, angst, eenzaamheid, doodsangst, je hang naar denkbeeldige geborgenheid, je lijden - dat alles - samen met de naam en het uiterlijk vormt dat het 'jij'. Nietwaar? Of twijfelt u daaraan? Als u daaraan twijfelt, dan zou u... wanneer u ergens aan twijfelt, dan moet u het onderzoeken en niet alleen maar blijven twijfelen. Als u eraan twijfelt of er een God is - twijfelt - ik zeg niet dat u dat moet doen, maar als u eraan twijfelt, dan moet u onderzoeken of iets dergelijks bestaat. Maar alleen maar twijfelen heeft geen enkele zin. Scepsis is hoogst waardevol, maar de hele tijd alleen maar sceptisch zijn heeft geen zin, dat is net zo goed iets denkbeeldigs. Dus daar waar twijfel is, is onderzoek. Dus we onderzoeken dit samen. Dit 'ik', die afgescheiden activiteit, dit zogeheten individuele, wat de essentie van het 'ik' uitmaakt - en de vraagsteller wil weten hoe we dit kunnen afwijzen, de hele activiteit van het 'ik' - mijn bezittingen, mijn kwaliteiten, mijn agressie, het geheel daarvan - hoe kan men het verwerpen?
37:04 Welnu, de vraagsteller vraagt dat: hoe dit af te wijzen? Vervolgens vraagt hij: wie is het die afwijst? Begrijpt u? Eerst zegt hij: vertel mij hoe het af te wijzen, vervolgens vraagt hij: wie is het die afwijst? Begrijpt u? Ik vraag mij af of u dit begrijpt. We wijzen het dus niet af. We proberen eerst uit te vinden wat het heeft gedaan in de wereld, wat heeft deze zelfzuchtige, egoïstische activiteit teweeggebracht en zie de realiteit ervan in, de feitelijkheid ervan en onderzoek dan wie het is die steeds handelt vanuit het centrum. Begrijpt u mijn vraag? We zijn niet bezig het 'zelf' te verwerpen, maar we kijken naar de activiteit van het 'zelf' in de wereld, wat het teweeg heeft gebracht in de wereld, in het gezin, in de groep, in de leefgemeenschap, in het land, in de wereld enzovoort en zien de realiteit ervan in, niet het idee over wat het in de wereld heeft gedaan, maar dat wat feitelijk gebeurt, de feitelijke activiteit ervan en van daaruit - wat onze maatstaf is - onderzoek van daaruit of dat zelf, dat zo'n pijn veroorzaakt in de wereld, of er naar dat zelf gekeken kan worden. Begrijpt u?
39:14 En dan onderzoeken we: wat is het dat naar het zelf kijkt? Het is dezelfde vraag, maar dan anders gesteld. Dus eerst: wat heeft het 'ik' gedaan in de wereld? Ik hoef deze vraag niet te beantwoorden, dat is overduidelijk. Het heeft zichzelf opgedeeld in naties, in groepen, in allerlei vormen van sociale afgescheidenheid, het heeft zichzelf afgescheiden van de rest van de samenleving, maatschappij, wereld, zich daarvan afgescheiden als familie, het 'ik': mijn agressie, mijn geluk, mijn bezigheden enzovoort. Het heeft verdeeldheid in de wereld gebracht, want het zegt dat ik in die verdeeldheid, zoals mijn geloof, mijn afzonderlijke religie, mijn afzonderlijke gezindte, dat ik in dat geloof, in dat dogma geborgenheid zal vinden, ik daarin veilig zal zijn. Nietwaar? Kunt u dit volgen? Dus het heeft een enorme verdeeldheid gebracht en waar verdeeldheid heerst, daar moeten conflicten ontstaan. Dus het 'ik', dat deze verdeeldheid teweeg heeft gebracht en dus de essentie uitmaakt van conflicten, kan dat eindigen? Niet onder dwang, niet door het te ontwijken of vermijden enzovoort. Kan dat 'ik' dat zoveel ellende heeft veroorzaakt, al die vreselijke dingen in de wereld - afzonderlijke goden, waardoor ontelbare oorlogen zijn ontstaan. Is dat een feit? Voor u? Niet voor mij. Is het een feit? Of is het een overdrijving? Of een bepaald concept en voegt u zich naar dat concept? Wat inhoudt: we denken dat oorlog vreselijk is, dus het 'ik' is aanwezig - begrijpt u? Een idee bevatten en u dan naar dat idee voegen. Observeer wat er zich afspeelt in de wereld zonder vooropgezette mening, zonder enige partijdigheid en u zult zien wat het 'ik', de zogeheten individuele uitbreiding, de individuele agressie, het individuele succes enzovoort, wat dat heeft gedaan in de wereld.
43:05 Als u grote helderheid heeft op dat punt, dan zeggen we nu, terwijl we zien wat voor ellende, onmenselijkheid er in de wereld is: kan deze dynamiek, die het 'zelf' uitmaakt, kan deze dynamiek ooit stoppen of radicaal veranderen? Als u deze vraag aan uzelf heeft gesteld, wie is het dan die een verandering gaat bewerkstelligen? De vraagsteller vraagt dat. Wie is het die deze zelfzuchtigheid zal beëindigen. Nietwaar? Dat is wat de vraagsteller zegt. Dat wil zeggen - we moeten hier veel dieper op ingaan - is er een onderscheid tussen de waarnemer en dat wat hij waarneemt? Luistert u hier alstublieft naar. Niet instemmen of afkeuren of zeggen: 'O, u herhaalt die oude koek. Ik heb dit vorig jaar ook al gehoord.' - of twee jaar geleden of twintig jaar geleden - 'u herhaalt zich'. Kom uit dat stramien. Dat stramien verlaten we. Het is geen stramien, maar u mag het een stramien noemen.
45:00 Wanneer u een boom observeert, dat ding, kunt u er dan naar kijken zonder dat eerst het woord opkomt? Of is uw eerste reactie, als u ernaar kijkt: 'dat is een boom, een eik' of wat het dan ook is. Kunt u ernaar kijken zonder het woord? Het woord is het symbool, het idee, de herinnering, die het woord gebruikt alsof dat de boom is. Begrijpt u? Probeer dit eens even uit, voor een seconde of twee: naar dat ding kijken, dat hier vlak bij u is. En ernaar kijken zonder het woord, want we zitten gevangen in een netwerk van woorden. Ik weet niet of u zich dat realiseert. Het woord, het symbool heeft de plaats ingenomen van de realiteit. Als u zegt: 'mijn vrouw', heeft u een compleet beeld; of mijn man of mijn zoon, mijn land, mijn vlag en als je het woord 'communist' gebruikt, omvat dit de hele toon, de kwaliteit die achter dat woord schuilt. En als u zegt: ik ben een Amerikaan of 'ik geloof in God' of 'ik geloof niet in God' - begrijpt u? - dit enorme netwerk van woorden waarin de geest leeft, het brein leeft. Ik weet niet of u dit heeft opgemerkt. Ik hoop dat het u interesseert. De vraagsteller vraagt dit en de spreker... als het u niet interesseert, het is een mooie dag. Realiseert u zich dat? Dat men nooit naar iets kan kijken, iets levends of levenloos of iets dat beweegt - zonder een woord? Naar een rivier kijken, naar het stromende water, het niet de Mississippi noemen of de Theems, de Ganges of de Nijl - enkel kijken naar het bewegende water. Het heeft een heel andere kwaliteit.
48:19 Dus kunt u het observeren? Is er sprake van een observatie, niet dat u observeert, sorry - is er een observatie van de beweging van het zelf, wat inhoudt: boosheid, bitterheid, pijn, daar alleen maar naar kijken, zonder het woord. Volgt u dit allemaal? Het woord is het verleden. Nietwaar? Het woord verwijst naar de inhoud van het verleden. 'Mijn vrouw' - ik neem een gewoon voorbeeld - mijn vrouw; zie wat dat woord inhoudt als ik zeg 'mijn vrouw', het impliceert vele gebeurtenissen, tegenspoed, ideeën, pijn - dat is allemaal verleden tijd. Nietwaar? En het woord 'mijn vrouw' duidt op de enorme inhoud van het verleden. Maar kunt u naar de vrouw of de man kijken zonder het verleden? Ga verder mensen, luister niet naar mij, dat heeft geen zin als u het niet toepast, als u het niet zelf doet.
50:15 Dus eerst stellen we de vraag: is het mogelijk de hele dynamiek van het zelf waar te nemen, die we zowel uit- als inwendig hebben omschreven, kunt u daarnaar kijken - nee - is er een observatie mogelijk zonder tussenkomst van het verleden? Snapt u het? Begrijpt u waar ik het over heb? Kijk, ik leef al 80 jaar of meer - 87 jaar - Een man die 87 jaar heeft geleefd heeft een hoop ervaringen verzameld, een hoop ideeën, een hoop mensen ontmoet. Er zijn al die herinneringen die maar door blijven gaan. En hij is ofwel een idioot, levend in het verleden of het geheugen - en dan is hij heel, heel selectief - of hij leeft niet in het verleden, maar kijkt naar de dingen die gebeuren - waarnemen zonder de waarnemer, die uit het verleden voortkomt. Begrijpt u het? Ben ik duidelijk? Waarnemen. Uw reacties waarnemen, zonder die te benoemen, zoals jaloezie, boosheid - alleen maar waarnemen. Wat gebeurt er als u zo waarneemt? Verdiep u erin, mensen, ik hoop dat u dat doet, niet alleen maar luisteren of verveeld raken door de hele zooi. Als u luistert, stellen we een vraag, namelijk: als er wordt waargenomen zonder sturing, zonder motief, wat het verleden is, wat gebeurt er dan? Om uit te vinden wat er gebeurt, moet u onderzoeken wat er gebeurt als u het stuurt, als u zich dingen herinnert, uw reacties, of hoe u richting geeft aan uw reacties. Dan is er een onderscheid tussen de waarnemer en het waargenomene. Dan is er een afscheiding en bijgevolg een conflict - ik moet dit doen/ik moet dat doen, dit is goed/dat is slecht, ik zeg dat dit goed is, want het strookt met mijn motief enzovoort. Dus als ik inzie, als ik waarneem dat daar waar er een afscheiding is er onvermijdelijk een conflict is, uitwendig en psychologisch, dat is een absoluut feit. Als ik mezelf een Brit noem of een Amerikaan en ik ben bereid - begrijpt u, de hele zaak die zich voor uw ogen afspeelt. U bent bereid duizenden mensen te vernietigen, enorme bedragen uit te geven om iets te doen wat voorgeschreven wordt door uw nationale trots of andere onzin.
54:29 Dus kan dit conflict in de menselijke geest, die uw geest is, niet mijn geest - de menselijke geest, die voortdurend aan het werk is en in een constant conflict verkeert - we onderzoeken of dat conflict kan eindigen. Het eindigt alleen geheel als er geen waarnemer is, maar alleen waarneming. Is er onderscheid tussen de denker en het denken? Kijk ernaar. Verschilt de denker van de gedachte die hij heeft gecreëerd? De denker zegt: ik ben katholiek, protestant, hindoe, democraat, totalitair - wat dat ook moge zijn. De denker zegt dat. Maar de denker heeft dit gecreëerd - nietwaar? - de Democraat, de Republikein, links, uiterst links, uiterst rechts, uiterst in het midden enzovoort. De denker heeft dit gedaan. En is de denker iets anders dan zijn gedachten? O, kom op mensen, het is zo simpel. Klaarblijkelijk niet. Maar we hebben dit onderscheid aangebracht. Niet?
56:02 Bekijk eens een andere kwestie: is de ervarende anders dan de ervaring? Ah, goed zo, nu zijn jullie allemaal geboeid! We willen allemaal dingen ervaren: naar de maan reizen, de beleving van het goddelijke, een heleboel soorten belevenissen - seks, een tocht naar de Himalaya en de Mount Everest beklimmen - begrijpt u? - dat zijn allemaal ervaringen. Nu vragen we: is degene die ervaart iets anders dan zijn ervaring? Degene die ervaart moet de ervaring herkennen. Nietwaar? Waar? Anders is het geen ervaring. Begrijpt u dit allemaal? Of praat ik in een of andere vreemde taal? Ik ervaar iets - wat? - een ongeval met een voertuig, ik heb een ongeval meegemaakt, een auto-ongeval, en dat is opgeslagen als plezierig, onplezierig, pijnlijk enzovoort, de gevolgen ervan enzovoort, die zijn opgeslagen. Nietwaar? De ervaring wordt herinnerd en die ervaring is een herinnering, wat iets anders is dan dat wat afgelopen jaar is gebeurd, toch? Dus de waarnemer is die ervaring van afgelopen jaar. Nietwaar? O, kom op mensen! En diegene die ervaart wil dergelijke ongevallen in de toekomst vermijden of als hij een pechvogel is, trekt hij ongevallen aan. We vragen ons af: is degene die iets ervaart anders dan de ervaring? Natuurlijk niet.
58:56 Ik heb God uitgevonden en ik zal die geweldige staat ervaren. Nietwaar? Ik heb visioenen van - als u een christen bent - de maagd Maria, als ik een boeddhist ben, heb ik een ervaring die strookt met het boeddhistische bewustzijn of als ik een hindoe ben, dan ... - begrijpt u? - Omdat ik geconditioneerd ben volgens een bepaalde traditie, die dus tot het verleden behoort, ervaar ik het zo. O, kom op mensen! Ik heb dat geprojecteerd en dat is wat ik ervaar.
59:44 Dus degene die ervaart, is de ervaring. En als er geen ervaring is, wat is dan de toestand van de geest? Begrijpt u al deze vragen? We willen allemaal ervaringen en als men zich er heel, heel grondig in verdiept, in ervaringen, dan hopen we meer kennis voort te brengen, meer helderheid, meer dit en meer dat, maar degene die ervaart is de ervaring, daarom zoekt de geest niet langer naar wat voor ervaring ook. Alleen zo'n geest is absoluut helder, die vraagt niet om uitdagingen. Dat is iets anders.
1:00:55 Dus is er een pure waarneming van het zelf mogelijk? Want aangezien het zelf niet verschilt van de waarnemer, is er alleen het waarnemen, zonder dat de verzameling herinneringen erbij betrokken wordt. Als de herinneringen en verzamelde kennis erbij komen, is er verspilling van energie. Ik weet niet of u dit allemaal goed kunt volgen. Energieverspilling aan conflicten, ontkenning, onderdrukking, aan getwist waarom iets zou moeten, de hele handel rationaliserend, wat ook een vorm van conflict is. Wel, dat is een verspilling van energie. Terwijl een waarneming zonder inmenging van het verleden, dan is er... dan wordt alle energie tot leven gebracht, alle energie komt in die waarneming, wat het waargenomene verdrijft. Het is aan u; ik heb het op tien manieren gezegd. Er is dus geen conflict met het zelf of ontkenning van het zelf of onderdrukking van het zelf. Er is een helderheid van waarnemen, de hoogste vorm van intelligentie.
1:02:41 Hoe laat is het? Mijn God, er zijn rond de negen vragen - ik heb slechts twee vragen beantwoord.
1:03:02 3e vraag: hoe wordt men geen prooi, zonder een roofdier te worden?
1:03:08 Hoe wordt men geen prooi, zonder een roofdier te worden?
1:03:14 Ofwel: hoe stopt men met uitbuiten zonder zelf uitgebuit te worden? Niet? Het is dezelfde vraag, nietwaar? Ik wil jou niet uitbuiten, maar jij buit mij uit. U doet dat feitelijk. Begrijpt u? Het is hetzelfde - heel interessant, deze vraag.
1:03:53 Hoe kan ik - nee - de deconditionering van de geest leidt niet tot een andere conditionering. Begrijpt u dit? Ik verplaats mij... er is een uitweg, weg van deze val zonder in een andere val te trappen. Ik ben een hindoe, zeg dat het absurd is en wordt vervolgens katholiek; of ik ben katholiek en zeg: wat een onzin en sluit mij aan bij het hindoeïsme of boeddhisme of word moslim. Het is hetzelfde verschijnsel - begrijpt u? Dus men moet onderzoeken: wat is vrijheid?
1:04:59 Realiseren wij ons dat we in een val zijn getrapt? Wat wil zeggen: dezelfde zich herhalende dynamiek, computers kunnen zich veel sneller herhalen, veel sneller, veel intelligenter, levendiger, geprogrammeerd; en wij zijn ook geprogrammeerd als katholiek of protestant, hindoe of boeddhist. - begrijpt u? - als Democraat, als rechts, links - wij zijn ook geprogrammeerd, laten we onszelf niet voor de gek houden. Daarom herhalen we ons steeds, herhalen, herhalen. Nietwaar? Kom op mensen, waar wacht u op? En de vraagsteller vraagt: kunnen we vrij zijn van conditionering - het roofdier en de prooi - en niet aan een andere vorm van conditionering ten prooi vallen? Doe ik de vraag recht? Natuurlijk. U bent het ermee eens?
1:06:24 Welnu - ik moet dus onderzoeken... men moet onderzoeken: wat is vrijheid? Deze beweging van de ene hoek naar de andere hoek van het veld - begrijpt u? - het veld is mijn bewustzijn, deze hele wereld is mijn veld en ik verplaats me van de ene hoek van dat veld, psychologische veld, naar de andere hoek en ik noem dat vrijheid. Of ik ga naar het zuiden in plaats van het noorden en noem dit vrijheid. Ik noem kiezen dus vrijheid. Ik ben een Democraat, maar kies ervoor Republikein te worden, maar het is dezelfde beweging. We zijn dwaas genoeg dat niet te zien. Dus is dat vrijheid? Kunt u dit alles volgen? Brengt keuze vrijheid voort? Of is daar waar keuze is geen vrijheid? Ik kan ervoor kiezen van Los Angeles naar New York te verhuizen en ik kan dat niet doen in een totalitaire staat, dan heb ik toestemming nodig, speciale vergunningen enzovoort; dus ik voel mij een vrij mens. Dus op welk niveau, op welk diep of oppervlakkig niveau ligt vrijheid volgens u? In dit land kan men zeggen wat men wil, tot nog toe. Maar je kunt niet zeggen wat je wilt als er oorlog is. Nietwaar? Dan slaan we de handen ineen om iemand te haten, te doden.
1:08:37 Dus wat is vrijheid? Onderzoek dit, mensen. De vraag heeft hiermee te maken. Wat is vrijheid? Van val naar val naar val voortbewegen? Van de ene vorm van ellende naar een andere bewegen? Ik ben getrouwd, ik ben uitgekeken op mijn vrouw, ik wil scheiden en ik ga, want ik hou, of hoe je het ook wilt noemen, van een andere vrouw, maar hetzelfde patroon wordt herhaald en ik noem dat vrijheid. Dus is er vrijheid in dit bewegen binnen hetzelfde gebied? - het gebied mag dan groot zijn of heel smal, het is dezelfde beweging. Dat is geen vrijheid. Nietwaar? Dus wat is vrijheid dan? Vrijheid betekent volledig vrij zijn van de hele inhoud van het bewustzijn. Begrijpt u dat? Het probleem van de ene hoek is anders dan van de andere hoek, maar het is hetzelfde veld en we scheiden de problemen, maar het is één probleem. Begrijpt u? Ik vraag mij of of u het ziet? Alle problemen hangen met elkaar samen, dat is duidelijk - mijn seksuele probleem, mijn probleem om de kost te winnen, mijn probleem van het goddelijke, het is allemaal één beweging van deze eindeloze zoektocht naar het een of ander, van iets worden. Dus vrijheid is de volledige beëindiging van iets worden.
1:11:22 Is het tijd?
1:11:31 4e vraag: wat is bescheidenheid en fatsoen?
1:11:41 Dat komt niet voor in dit land! Noch in Europa, noch in India. Dus wat is bescheidenheid? En waarom zeggen alle religies ter wereld dat je bescheiden moet zijn - '...zij zullen het land erven' - nietwaar? Dat hebben ze zeker. Begrijpt u het? De zachtmoedigen zullen het land erven. En de imperiumbouwers hebben het land geërfd. Ik vraag mij af of u dit inziet? Nee, niet. Het maakt niet uit. Wat is bescheidenheid? Kan men ooit weten, zich bewust zijn van zichzelf als bescheiden? Als je je er bewust van bent dat je bescheiden bent, ben je het niet. En fatsoen - zijn we fatsoenlijk?
1:13:19 Laatst spraken we tegen een Indiaas persoon, in India. Hij keek in een tijdschrift, in zijn land gedrukt; het was een van die tijdschriften met halfnaakte dames. En hij zei: 'Mijn God, hebben zij alle fatsoen verloren?' En hij was geschokt, want hij had zich een idee gevormd over fatsoen - dat je absoluut tot hier bedekt moet zijn. Begrijpt u dit allemaal? Dus waarom willen we fatsoenlijk of bescheiden zijn? Beantwoord alstublieft al deze vragen.
1:14:27 Als ik bescheidenheid betracht, ofwel: ik wil leren, geïnstrueerd worden, mezelf verloochenen als ik voor autoriteiten sta en door het stof kruip om iets gedaan te krijgen, iets dat u mij zal geven, is dat een vorm van ijdelheid? Het is als een ijdel mens, zoals de meesten van ons zijn en vanuit die ijdelheid proberen we bescheiden te doen. Is dat bescheidenheid? Een agressief mens, gewelddadig, probeert bescheiden te doen. Begrijpt u? Het is absurd, het heeft zijn betekenis verloren. Terwijl als een agressieve man zich realiseert wat agressie heeft gedaan met de wereld en alle consequenties van die agressie inziet, als hij deze agressie beëindigt, dan kan er iets nieuws ontstaan. De beëindiging - realiseert u zich dit - de beëindiging van iets is het begin van het nieuwe. Nietwaar? Als ik mijn ijdelheid beëindig - ik ben een groot man, ik ben bla bla - als ik dat ben en dat beëindig, dan vindt er iets volkomen nieuws plaats. Maar we willen er van tevoren zeker van zijn dat er iets zal gebeuren; gegarandeerd. Wat je dan zult onvangen is niet die garantie, het is dezelfde vorm, het is hetzelfde in een andere vorm.
1:16:45 Mensen, ik wil graag terugkomen op onze eerste vraag. U heeft dit alles al vele, vele malen gehoord, anderen wellicht voor de eerste keer: waarom wij mensen, die al zo lang leven op deze prachtige aarde, die vernietigen, waarom zijn we zo geworden, na zoveel millennia: vulgair, wreed, beestachtig, zelfzuchtig, jaloers, eenzaam - begrijpt u? - de hele zaak. Waarom veranderen we niet? Waarom stoppen we niet wat we zijn? Waarom? Omdat we lui zijn? Zitten we gevangen in een bepaald stramien, een patroon, hebben we de energie niet om dat patroon te veranderen? We hebben genoeg energie als we iets willen doen. Als we naar de maan willen, hebben we ongelooflijk veel energie. Als we wereldkampioen willen worden op de Olympische Spelen - hardlopen, u heeft dan ongelooflijk veel energie. We hebben enorm veel energie als er gedrevenheid is, een sterke behoefte. Blijkbaar is er geen gedrevenheid, geen behoefte - waarom? Komt het door het eten dat we eten, laten we ons te veel in met seks, met drank, met dit en dat, hebben we te veel behoefte aan vermaak? Dus we verspillen al die buitengewone energie, die deel van ons uitmaakt, aan futiliteiten en daardoor is er geen energie meer om deze dingen te zien en te stoppen. Is dat het? Alstublieft, men kan zeggen wat de oorzaak is - er zijn er vele. Maar de verklaring van de oorzaken is niet het einde van de oorzaken.
1:19:36 Dus waarom is het zo, na vele, vele jaren, na al die duizenden jaren, dat we zijn wat we zijn? Dus dat mag u beantwoorden.
1:20:08 Mag ik nu gaan?