Krishnamurti Subtitles home


OJ82T6 - Is er iets heilig in het leven?
Toespraak 6
Ojai, Californië, VS
16 mei 1982



0:25 Ik vraag mij af waarom u allen gekomen bent, is het uit nieuwsgierigheid? Of is het, op deze stralende ochtend, een uitje voor u. Of zijn we serieus genoeg om al onze problemen onder ogen te zien, die steeds groter worden en voor onszelf te achterhalen of we ze op kunnen lossen? En omdat het niet mogelijk is om met zovelen een discussie of dialoog te houden, kunnen we met elkaar in gesprek gaan, wat inhoudt dat u en de spreker wandelen over een lommerrijk pad, met schaduwen en snelstromend water, en praten over onze eigen problemen, problemen waar de hele mensheid mee geconfronteerd wordt, niet alleen ieder van ons, maar ook wat alle mensen in de wereld doormaken. En zoals we gisteren hebben besproken, we hebben aangenomen dat ons bewustzijn iets afzonderlijks is, iets persoonlijks, individueels. Maar als men dit bewustzijn diepgaand waarneemt, dat de gemeenschappelijke grond is waarop de hele mensheid staat, gemeenschappelijk lijden, pijn, angst, eenzaamheid en grote onzekerheid en de eindeloze zoektocht naar zekerheid, is het probleem van elk mens ter wereld. Het is niet jouw speciale probleem, het is het probleem van alle mensen, of zij nu christen zijn, moslim, hindoe of boeddhist.
4:00 Dus we praten samen op vriendschappelijke wijze, in vriendschappelijke zin over de kwesties van het leven. En aangezien dit de laatste toespraak is, kunnen we niet alles herhalen waarover we de vorige vijf toespraken hebben gesproken. Maar we kunnen alles samenvatten. De meesten zijn geneigd één speciaal probleem te nemen en op te lossen. Of zij komen hier en hopen dat iemand anders zal helpen of hun specifieke probleem zal oplossen. Maar als men ernstiger, kritischer op onderzoek uitgaat, dan is elk probleem gerelateerd aan alle andere problemen. Zij zijn met elkaar verbonden, kunnen onmogelijk gescheiden worden en als je ze scheidt, niet individueel of afzonderlijk opgelost worden. We hebben veel besproken gedurende de laatste vijf toespraken: angst, de aard van de mens, die zijn hele leven gekwetst is, psychologisch, innerlijk en de consequenties van die gekwetstheid. We hebben ons daar heel zorgvuldig in verdiept.
6:15 En we hebben ook gepraat over de relatie tussen mensen - man, vrouw, de buren, ook al zijn die buren ver weg. En in die relatie, hoe intiem of persoonlijk ook, bestaan er altijd conflicten, er is altijd een bepaald gevoel van ongemakkelijkheid, angst, dominantie, bezitsdrang, gehechtheid. Dit alles brengt natuurlijk strijd voort tussen twee mensen. Conflicten rijzen en we hebben ons verdiept in die vraag, of er een eind aan die conflicten kan komen of moet het eindeloos zo doorgaan van generatie op generatie? En we hebben ook over angst gesproken, wat een heel complex probleem is, de oorzaken die bijdragen aan die angst: conformiteit, vergelijken, imitatie, proberen iemand te zijn die je niet bent en andere oorzaken van angst. We hebben ons hier intens in verdiept. En we hebben ook gepraat over de voortzetting en het verlangen naar plezier, of het nu religieus plezier is of gewoon plezier in het leven, seksueel, iets willen bereiken, succes, bezit, geld, prestige, status, al die dingen.
8:19 En gistermorgen zijn we ingegaan op de vraag: wat is liefde? Waarom mensen... We hebben gisteren gesproken over... waarom de mens dat ene parfum heeft vernietigd - de absolute noodzaak in het leven - zonder welke het leven geen enkele betekenis heeft. U mag veel geld hebben, uzelf vermaken op zee, naar allerlei kerken gaan, allerlei goeroes volgen en diverse filosofieën als levenspad aannemen, maar zonder die kwaliteit en dat parfum, die passie - wat iets anders is dan lust - die tot stand komt als er liefde is. We hebben ons daar genoeg, uitgebreid in verdiept gistermorgen.
10:21 En ook hebben we gepraat over het einde van het lijden, waarom mensen, zo hoogopgeleid, aan de ene kant zo buitengewoon intelligent, in de technologische wereld, waarom mensen, die millennium na millennium op deze prachtige aarde hebben geleefd, waarom zij niet de beëindiging van het lijden hebben begrepen. Niet alleen persoonlijk lijden, maar het lijden van de mensheid, daar waar honger heerst, in Afrika en in het Oosten, India, waar armoede destructief en vernederend is en andere economische problemen die de mensen uit elkaar drijven. En we zeiden dat zonder nationalisme, dat alleen een mondiale relatie al onze uiterlijke economische, sociale problemen zal oplossen. We leven samen op deze aarde, onze aarde, niet de Amerikaanse aarde of de Russische aarde, of die van de hindoes, boeddhisten of moslims, het is onze aarde, maar we hebben die opgedeeld in Amerikaans, Russisch, Chinees, Japans, Europees, hindoeïstisch enzovoort. Waar verdeeldheid is, raciaal, economisch, of religieus, moeten conflicten zijn, moeten oorlogen zijn en deze oorlogen zijn al een miljoen jaar aan de gang. En onze intelligentie, die we aan de technologie schenken, we hebben die intelligentie niet toegepast om dit lijden op te lossen. En we hebben de capaciteit, we hebben de energie, maar blijkbaar zitten we gevangen in een mechanische wereld. Onze cultuur wordt meer en meer mechanisch, het is een mechanische cultuur, wat niet alleen inhoudt dat de machine essentieel wordt, maar ook de cultuur - die mechanisch is - is een leven van herhaling, keer op keer hetzelfde herhalen, met dezelfde problemen, met dezelfde onderwerpen, met dezelfde conflicten.
14:01 En we hebben gisteren ook gesproken over, en we zullen hier vanmorgen meer diepgaand op ingaan, waarom de mens zo is geworden: oppervlakkig, zonder diepgang, met een hoop kennis op zak en die kennis heeft onze menselijke, dagelijkse conflicten niet opgelost. Dus kennis zou wel eens een van de oorzaken van leed kunnen zijn, waarover we gistermorgen hebben gesproken.
14:57 En we zullen ingaan op enkele andere onderwerpen vanmorgen. Maar eerst, alstublieft, dit is geen lezing zoals wat men daar normaliter onder verstaat, een lezing, waarin men praat over een bepaald onderwerp en omdat men er zo in geïnteresseerd is, wil men het overdragen aan een ander, zo duidelijk mogelijk. Dus dit is geen lezing, maar veeleer een gesprek tussen u en de spreker, waarin wij beiden waarnemen, nadenken over hetzelfde probleem, we kijken naar dezelfde berg, dezelfde bomen, de blauwe lucht en dus zijn we samen, de spreker bedoelt dat we oprecht, samen deze problemen waarnemen en voor onszelf uitvinden, niet volgens een of andere filosoof, niet volgens een of andere priester, niet volgens de autoriteit van een goeroe enzovoort. Je daar volledig van ontdoen en voor onszelf waarnemen waarom wij mensen psychologisch zo vreselijk ongezond zijn geworden. Dus alstublieft, ook al breng ik bepaalde dingen onder woorden, de woorden zijn niet de werkelijkheid, de uitleg is niet dat wat is uitgelegd. Zoals eerder besproken zitten we gevangen in een web van woorden. En woorden worden buitengewoon belangrijk: het woord 'Amerikaan' heeft buitengewoon veel betekenis voor mensen die in dit deel van de wereld wonen. Of het woord 'communist', 'socialist', 'kapitalist' enzovoort, baptist en katholiek. Woorden zijn dus niet de werkelijkheid, het symbool is niet het werkelijke. Dus alstublieft, als ik met alle respect hierop mag wijzen, wat we verduidelijken, waar we ons in verdiepen, is slechts uitleg, gebruik van bepaalde woorden, maar de woorden, de uitleg zijn niet het echte.
18:42 We zullen samen praten over wat cultuur is. De gewone betekenis van dat woord is kweken, cultiveren, zoals je groenten cultiveert, een tuin, een rozenperk. Cultuur duidt niet op een zich herhalend, mechanisch bestaan, maar vrij zijn van het bekende en handelen vanuit die vrijheid, dat is cultuur feitelijk. Dat wil zeggen, we leven altijd in het bekende. Volg dit alstublieft als u geïnteresseerd bent. Het is een mooie ochtend en u kan dit samenzijn zien als vermaak, wat betreurenswaardig zou zijn, als een soort mentale stimulans, een drug. Maar als u dit beschouwt als een vorm van stimulans, dan verliest u het contact met de realiteit van uw eigen leven, van uw eigen oppervlakkigheid, uw eigen leegte, uw eigen angsten, zorgen en alle gezwoeg van het leven. Dus alstublieft, terwijl de spreker het in woorden vat, onderzoek wat hij zegt voor uzelf. Want twijfel, scepsis zorgt voor grote helderheid. De meesten accepteren de dingen zo makkelijk, vooral bij religieuze en zogeheten spirituele kwesties. Daar is een autoriteit die doet alsof hij het weet en u weet het niet. Ze treden op als vertolkers van de waarheid. Maar om de waarheid te ontdekken is er twijfel nodig. En twijfel wordt in het Oosten, in de oosterse religies, benadrukt. In de christelijke wereld wordt twijfel verbannen, want als je twijfelt, zal de hele structuur van de kerk, of het nu de lokale kerk is of die van Rome of welke ook, als je twijfelt, dan zal de hele zaak ineenstorten. Dus in de westerse wereld is twijfel veroordeeld, ze zijn verbrand, degenen die twijfelden - ketters genaamd - ze zijn gemarteld, zoals ze nu doen met politieke gevangenen in allerlei delen van de wereld, het is hetzelfde verschijnsel. Dus accepteer alstublieft niks van wat de spreker zegt, maar probeer voor uzelf te ontdekken door zorgvuldig te luisteren, als u geïnteresseerd bent, als u dit niet beschouwt als vermaak. Luister dan alstublieft en twijfel, aarzel, bevraag. U twijfelt over hetgeen u zelf heeft gecreëerd, u twijfelt over uw eigen ideeën, uw eigen conclusies, uw eigen ervaringen, uw overtuigingen, uw gezindheid. U twijfelt zodat u voor uzelf kunt ontdekken wat de waarheid is.
23:49 En dat is heel belangrijk, want de waarheid vraagt om een vrije geest, een geest die volkomen vrij is. En er leidt geen weg naar de waarheid, dus laten we alstublieft, terwijl we dit heel complexe probleem verkennen, laten we dan met zorg luisteren, met een bepaald vermogen tot twijfel. Twijfel vraagt om fijngevoeligheid. Als je overal over twijfelt, wordt het nogal stompzinnig. Maar als je weloverwogen twijfelt, met een snelle geest, subtiel, dan brengt die twijfel helderheid voort, energie. En energie is nodig om deze problemen te onderzoeken, ze op te lossen.
25:16 Dus we vragen: wat is cultuur? Is het slechts het mechanische herhalen van het bekende? Wat inhoudt dat we in het verleden leven, het verleden is ons geheugen, het verleden is onze kennis opgedaan door ervaringen en we leven altijd in het verleden, in het bekende en als we van daaruit handelen, is het herhaling. Op bepaalde gebieden moeten we handelen vanuit kennis, zoals een wetenschapper, hij moet veel kennis bezitten of een groot chirurg moet ervaring hebben, hij moet velen geopereerd hebben, kennis verzameld hebben, vaardigheden en hij moet over een fijne motoriek beschikken en daar is kennis voor nodig. En kennis, die bestaat uit al onze herinneringen, al de voorbije gebeurtenissen, de gekwetstheden, de angsten, de verlangens, wanhoop, de wanhopige eenzaamheid - dat alles is onderdeel van onze vroegere kennis. En als we handelen vanuit het verleden, moet het wel een herhalen zijn. En daardoor wordt de geest mechanisch. De computer is een zich repeterende machine, wellicht sneller dan het menselijke brein, maar die machine herhaalt zich, zoals wij mensen dat ook doen. En zo zien we dat elke cultuur die uit het verleden voortkomt, uit het bekende, overduidelijk mechanisch is, zich herhalend. En dus gaan we onderzoeken wat het is dat een cultuur voortbrengt die volkomen anders is dan de mechanische cultuur die we al duizenden jaren hebben geaccepteerd. De meeste mensen, op een enkeling na, hebben een middelmatige geest, vergeef mij het gebruik van dat woord. Je mag denken dat je daar niet bij hoort, maar denken dat je daar niet bij hoort, is ook een vorm van middelmatigheid. Dit is geen belediging. We onderzoeken dit samen.
29:07 Wat houdt middelmatigheid in? Het woord 'middelmatig' komt uit het Grieks, Latijn: 'de berg half beklimmen'. Dat is de echte betekenis van het woord 'middelmatig'. nooit de hele berg beklimmen, maar je tevreden stellen met de halve berg of een derde van de tocht. Dat is de betekenis van het woord 'middelmatig'. En onze scholing, hoe veelomvattend ook, welke kennis men ook verwerft over een bepaald onderwerp, al deze aspecten van kennis beperken de geest. Heeft u opgemerkt hoe, vooral in dit land, dat dit gegeven verspreidt over de rest van de wereld, hoe specialisten, wetenschappelijke specialisten, doctoren, chirurgen, filosofen, psychologen enzovoort, hoe zij ons allen overheersen? Zij zijn de autoriteiten die zeggen wat u moet doen. Zij zijn de deskundigen: hoe je een baby grootbrengt, hoe je een goede seksuele relatie kunt hebben, hoe je je gezicht moet opmaken, zij zijn de deskundigen en wij allen gehoorzamen hen. Onze gehoorzaamheid gaat soms over in verzet, maar dat verzet is slechts een reactie en dus geen volkomen begrip van het inzicht dat alle gespecialiseerde kennis beperkt is, omdat alle kennis beperkt is. En een cultuur die uit deze beperking voortkomt, is helemaal geen cultuur. Er is geen Amerikaanse cultuur of Europese cultuur. Ze kunnen terugkeren naar de renaissance, het verleden, maar de diepe cultuur van de geest komt alleen tot stand als je vrij bent van het bekende. Kan zulke vrijheid bestaan?
32:28 We gaan er samen over praten, want alleen uit religie kan een nieuwe cultuur tot stand komen. Religie is niet de gezaghebbende, de geaccepteerde vorm van religie. De religie van de staat, de religie van het geloven, van gezindheid, dogma, rituelen, van de aanbidding van een symbool, dat is geen religie - vanzelfsprekend. Dus we gaan onderzoeken wat religie is. Begrijpt u dat? We hebben angst onderzocht, de aard van dat buitengewone dat we liefde noemen, of mensen ooit een einde aan hun lijden kunnen maken, hun ellende, hun angsten. En we moeten ook onderzoeken wat religie is.
34:08 De mens aanbidt, er zijn nog steeds mensen in het Oosten die een boom aanbidden, die een berg aanbidden. In India geven ze de Himalaya een speciale naam, als plaats van vrede. En zij aanbaden ooit de aarde, de bomen, de hemel, de zon - zoals de Egyptenaren deden. Maar we beschouwen dat alles als illusie, onzin. En aangezien we zo ontzettend ontwikkeld zijn, aanbidden we een symbool, bidden tot dat symbool, tot de Heiland of, zoals in India, een andere vorm van hetzelfde. Aanbidding maakt deel uit van het mensdom sinds onheuglijke tijden. U mag dan wel geen boom aanbidden, maar u gaat naar de kerk of een tempel of moskee en daar bidt u, u aanbidt. Er is niet veel verschil tussen de aanbidding van een boom, die alleen staat in een prachtig groen landschap en het symbool in de kerk, dat het denken heeft gecreëerd, in de tempel of moskee. Er is niet veel verschil tussen die twee, want de mens lijdt, hij heeft zorgen, hij weet niet tot wie hij zich moet wenden, dus vindt hij een troostende God uit, wat wil zeggen: het denken vindt een God uit en aanbidt vervolgens dat wat hij heeft uitgevonden. Dit zijn de feiten, of u dat nou leuk vindt of niet. U bedenkt alle rituelen van het christendom, zoals in India, waar gecompliceerde rituelen zijn. En het is de uitvinding van het denken. En dan zegt het denken dat het een goddelijke openbaring is. Ik weet niet of u dat is opgevallen, in Azië, waar India deel van uitmaakt, en ook hier speelt de goddelijke openbaring een buitengewoon grote rol. Maar die goddelijkheid is voortgebracht door denken. De vertolker van die goddelijkheid is de priester. Hij denkt en zijn denken heeft allerlei rituelen voortgebracht.
38:21 Dus we vragen: is religie dat alles? Is religie gebaseerd op boeken, het gedrukte woord? Waar religie gebaseerd is op een boek, of dat nu christelijk is, hindoeïstisch, islamitisch of boeddhistisch, dan is er een dogma: de autoriteit van het boek wordt doorslaggevend, er is schijnheiligheid, bekrompenheid van geest. Zowel de moslimwereld als de christelijke wereld steunt op boeken: de Koran en de Bijbel. In India, gelukkig voor hen, hebben ze honderden boeken, honderden goden - nee, meer dan dat, driehonderdduizend goden. Lach alstublieft niet. Dit is heel serieus. Het klinkt grappig. En daar zijn ze tolerant, wat inhoudt dat zij van alles voor lief nemen: valse goden, echte goden, elk soort illusie, elk soort bewering van elke zogeheten religieuze man. Hier in het Westen, net als in de moslimwereld, speelt het boek een buitengewoon belangrijke rol. En daarom worden de mensen die in het boek geloven, overtuigd als ze zijn van elk woord in dat boek, onverdraagzaam, dogmatisch, rechtlijnig, agressief en als ze niet enigszins beschaafd zijn, zullen ze doden. Dit is er gaande in de wereld. Dus is religie - het woord 'religie', de etymologische betekenis van dat woord is onbekend. Het komt van bepaalde Latijnse woorden, waar we niet op ingaan, maar het betekent nu volgens bepaalde woordenboeken de capaciteit om al je energie te verzamelen om te ontdekken, om uit te komen bij de waarheid. Dat is de oorspronkelijke betekenis van dat woord. Dus we verzamelen onze energie - al onze energie, niet een specifieke energie, de energie van denken, de energie van emoties, de gepassioneerde energie, om te onderzoeken wat waarheid is.
42:07 En om ons er grondig in te verdiepen, moeten we ook onderzoeken wat het denken is, dat alle religies in de wereld heeft uitgevonden. Alle rituelen, dogma's, overtuigingen, godsdiensten - ze zijn het resultaat van het denken. Er is niets goddelijks aan. Het denken kan zeggen: wat ik heb uitgevonden is goddelijk. Maar het denken is niet sacraal, is niet heilig. Dus het is belangrijk om in te gaan op de vraag wat denken is. We hebben dit eerder gedaan, maar hoe meer je ernaar kijkt, hoe meer je ontdekt over de aard van het denken, des te ingewikkelder het is, des te meer vraagt het om een subtiele geest, een levendige geest, niet een mechanische geest, niet een geest die accepteert, niet een geest die erin berust, maar een geest die kan twijfelen, leergierig is, die vragen stelt, heeft deze geweldige energie. En als je deze totale energie geeft, niet gedeeltelijk omdat je geïnteresseerd bent in een of andere vorm van vermaak of in een of andere vorm van verzachting, vertroosting - dan is dat allemaal gedeeltelijke energie. Terwijl je als je volledig de aard van de menselijke geest wilt begrijpen, waarom we leven zoals we leven, de aarde vernietigend, onszelf vernietigend, oorlogen, ellende, dan moet je al je energie geven. En waar deze volledige energie is, volledige passie om te begrijpen, een manier van leven te ontdekken die volkomen verschilt van de mechanische, herhalende manier.
45:04 Dus we moeten deze vraag nogmaals diepgaand onderzoeken: wat is denken, waarom speelt het denken zo'n buitengewoon belangrijke rol in ons leven, in onze relatie. Is denken liefde? Alstublieft, onderzoek dit met de spreker, de spreker stelt in feite uw vraag, het is niet zijn vraag. U stelt uzelf deze vraag. Het denken heeft de geweldige kathedralen gecreëerd, prachtige bouwwerken in Europa en sommige gebouwen hier en het denken heeft ook alle voorwerpen in de kathedralen gemaakt en de kerken en tempels en moskeeën. Dus men vraagt: is denken heilig? Want het denken heeft alles in die gebouwen gezet en je aanbidt dat. Ik vraag mij af of u de illusie ziet, het ironische, feitelijke bedrog, dat het denken het symbool heeft uitgevonden, het ritueel, de hostie en de andere dingen in India en Azië, het denken is voor dit alles verantwoordelijk geweest, soms gekopieerd van de oude Egyptenaren, van India enzovoort. En het denken, dat deze schitterende bouwwerken in steen heeft gecreëerd, met daarbinnen alle symbolen, het lijden en in Azië een ander symbool, het denken zegt dan: je moet dat aanbidden. Dus we vragen: is denken heilig op zichzelf? Of is het slechts - luister ernaar, u hoeft er niet mee in te stemmen, stem er niet mee in, onderzoek het - is denken een materieel proces? Als het niet heilig is, is het een materieel proces. Maar dit komt uit denken voort: hemel en hel, de heilanden van de wereld volgens verschillende religies, hun rituelen - het is allemaal resultaat van denkwerk. En dan draait het denken het om en zegt: je moet het aanbidden. Dus we moeten het voor onszelf ontdekken, niet volgens wat voor autoriteit ook in spirituele, religieuze kwesties. Er is de autoriteit van de chirurg, dat is een totaal andere kwestie. Maar om dat wat eeuwig is te ontdekken, als er zoiets is als eeuwigheid, moet je geest vrij zijn in alle spirituele kwesties, in alle psychologische kwesties, dat wil zeggen, in het psychologische rijk, dat jij bent, moet er totale vrijheid zijn om iets nieuws te ontdekken.
49:32 Dus we gaan samen onderzoeken wat de aard van het denken is. Zonder gedachten leef je in een staat van geheugenverlies, leegte, maar dat is een zeldzame ziekte. Maar de meeste mensen ter wereld, of zij nu hindoe zijn, boeddhist, christen enzovoort, communist, zij hebben het denken met elkaar gemeen. Zij denken allemaal, of zij nu erg arm zijn, ongeschoold of de hooggeplaatste, erudiete professor of de geraffineerde politicus of de hoogste autoriteit van de kerk enzovoort - zij denken allen, zoals elk van ons doet in ons dagelijks leven. En dat denken beheerst ons leven. Dus is het heel belangrijk, als ik hierop mag wijzen, om de hele dynamiek van denken te doorgronden. Het heeft mooie poëzie voortgebracht, schilderijen, beelden, literatuur en denken is nodig om zaken te doen, een auto te besturen enzovoort. Wat is denken? Wat is zijn oorsprong, het begin van denken? U stelt deze vraag, niet de spreker. Alstublieft, gebruik uw geest, brein, om deze vraag te onderzoeken. Want denken beheerst elke handeling in ons leven. Denken is de bepalende factor in relaties. Dus wat is dat ding genaamd denken, de denkmachine en de oorsprong ervan?
52:14 Komt het niet voort uit herinneringen? Je herinnert je waar je woont, de afstand die je aflegt van hier naar waar je naartoe gaat, dat is kennis en die kennis is verworven via ervaring. Dus het begin van denken is ervaring, kennis, herinnering, opgeslagen in het brein. Nietwaar? Dat is een feit, geen exotische of absurde illusie. Je herinnert je iets dat gisteren gebeurd is, plezierig of niet en die herinnering is opgeslagen in het brein, opgenomen in het brein en vanuit die opname komt het denken in actie. Dus denken, wat het ook doet, is niet heilig. Het is een materieel proces. Sommige wetenschappers zijn het zelfs eens met wat de spreker al vele jaren heeft gezegd. Ze hebben experimenten gedaan met ratten, duiven, cavia's, honden, maar ze hebben geen experimenten gedaan met zichzelf. We zijn ook materie en de wetenschap houdt zich bezig met materie. En als denken een materieel proces is en denken, wat het ook doet, of het nu op religieus gebied is of op zakelijk gebied of in de voorbereiding van oorlogen via het verzamelen van wapentuig, het is het resultaat van denken. Denken heeft de mens verdeeld in een bepaald type religieuze persoon, of een type mens dat leeft in een bepaald deel van de wereld enzovoort. Zijn denken heeft de mens verdeeld. En het denken is, omdat het verdeeldheid schept, nooit compleet, want het is geboren uit kennis en kennis is nooit volledig over wat dan ook - daarom is denken altijd beperkt en verdeeldheid zaaiend, want - ik zal hier niet uitgebreid op ingaan - het brengt verdeeldheid. Waar een verdelende actie is, moet een conflict zijn: tussen de communisten en de socialisten en de kapitalisten, tussen Arabieren en Joden, tussen hindoes en moslims enzovoort. Dat zijn allemaal de verdeeldheid zaaiende processen van denken en waar verdeeldheid heerst - dat is een wet - moet conflict zijn. Dus niets dat door het denken is voortgebracht, of het nu de inhoud van een boek is, van een kerk, een kathedraal, een tempel of moskee, is heilig. Geen symbool is heilig. En dat is geen religie, het is slechts een vorm van een uit denken voortkomende oppervlakkige reactie op dat wat heilig wordt genoemd.
56:40 Dus we gaan ontdekken, als dat kan vanmorgen, we geven onze aandacht, onze volledige aandacht om te onderzoeken wat heilig is, als er überhaupt iets heiligs is. De intellectuelen overal ter wereld ontkennen dit alles. Zij hebben genoeg van religies, met de bijbehorende illusies. Zij keuren het af, ze zijn nogal cynisch over de hele zaak, want religieuze organisaties overal ter wereld hebben veel bezittingen, een enorme welvaart, een aanzienlijke macht - dat alles is niet spiritueel, dat alles is niet religieus. Dus, zoals gezegd, het woord 'religie', de etymologische betekenis is onbekend, maar ook het woordenboek verklaart dat men om de waarheid te onderzoeken alle energie moet verzamelen, het vermogen hebben om toegewijd te zijn, om te handelen, niet volgens een bepaald patroon, met toewijding je denken waarnemen, je gevoelens, je tegenstrijdigheden, je angsten en daar ver voorbij te gaan, zodat de geest volkomen vrij is.
58:31 Nu vragen we: bestaat er iets heiligs in het leven? Niet uitgevonden door het denken, want de mens heeft, sinds onheuglijke tijden, zichzelf altijd deze vraag gesteld: is er iets dat ontstijgt aan al deze verwarring, ellende, duisternis, illusies, ontstijgt aan de instituten en hervormingen, bestaat er iets wat echt waar is, iets voorbij de tijd, iets zo immens dat het denken er niet bij kan komen? De mens heeft dit onderzocht. En blijkbaar hebben alleen heel, heel weinig mensen de vrijheid gehad om die wereld binnen te treden. En de priester staat sinds onheuglijke tijden tussen de zoeker en dat wat hij hoopt te vinden. Hij verklaart, hij wordt de man die het weet of denkt te weten. En hij wordt op een zijspoor gezet, omgeleid, raakt de weg kwijt.
1:00:16 Dus als we het allerheiligste willen onderzoeken, dat naamloos is, tijdloos, moet men uiteraard niet tot een groep behoren, geen religie, geen geloof, geen levensovertuiging bezitten, want geloof, levensovertuiging houdt in dat men iets als waar accepteert dat niet of mogelijk niet bestaat. Dat is de aard van geloof: iets voor lief nemen, iets als waarheid accepteren. Als je eigen onderzoek, je eigen vitaliteit, je energie het niet zelf heeft ontdekt, geloof je. Want in geloof schuilt een vorm van zekerheid, troost. Maar iemand die slechts psychologische troost zoekt, zal nooit dat vinden wat voorbij de tijd gaat. Dus er moet volledige vrijheid zijn. Is dat mogelijk - vrij zijn van al onze conditioneringen, niet de biologische conditionering - die is natuurlijk - maar de psychologische conditionering: de haat, de strijd, de trots, alle dingen die verwarring voortbrengen, wat de aard is van het zelf, wat denken is? En om te ontdekken moet er aandacht zijn, geen concentratie. Het woord 'meditatie' is vrij recent geïntroduceerd in het Westen door een paar van die mensen die bepaalde normen hebben geaccepteerd, bepaalde patronen van meditatie. Je hebt zenmeditatie, de Tibetaanse vorm van meditatie, die verschilt van de zuidelijke vorm van boeddhistische meditatie, je hebt de meditatie van de hindoes, met hun speciale goeroes, die ook weer hun eigen vormen van meditatie hebben. Dan is er de christelijke vorm, die van de bezinning. En de betekenis van dat woord 'meditatie' houdt in, de betekenis van dat woord is 'erover nadenken'. En een meditatieve geest moet ook vrij zijn van afmeten. Alstublieft, val niet in slaap, als u geïnteresseerd bent. Dat wil zeggen, de geest die mediteert... allereerst - we gaan hier wat later op in, als we tijd hebben.
1:04:33 Dus al die mensen die dit woord hebben meegenomen, met hun systemen, methoden en oefeningen, die ook zijn samengesteld door zorgvuldig nadenken. Misschien hebben een of twee goeroes - die vreemde vogels uit Azië - een bepaalde ervaring, onmiddellijk wordt dat vertaald naar een soort spirituele status en zij hebben hun meditatie. En ze komen hier en u bent naief genoeg om dat te slikken, en u betaalt ervoor. - hoe meer je betaalt, des te geweldiger de meditatie.
1:05:25 Dus we moeten onderzoeken wat meditatie is - mediteren. Het is echt belangrijk, want een geest die slechts mechanisch is, zoals het denken, kan nooit dat vinden wat volkomen, opperste orde is, en daarom volkomen vrijheid. Zoals het heelal volkomen ordelijk is: het is slechts de menselijke geest die in wanorde verkeert. Dus men moet een buitengewoon ordelijke geest hebben, een geest die wanorde heeft begrepen - zoals we eerder hebben besproken - en die volkomen vrij is van wanorde, wat inhoudt: tegenstrijdigheid, imitatie, conformiteit enzovoort. Zo'n geest is een aandachtige geest, volkomen aandachtig voor wat hij ook doet, voor al zijn acties, in zijn relaties enzovoort. Aandacht is geen concentratie. Concentratie is begrensd, bekrompen, beperkt, terwijl aandacht onbegrensd is. En die aandacht wordt gekenmerkt door stilte - niet de stilte die door het denken is uitgevonden, niet de stilte die op een geluid volgt, niet de stilte van een gedachte die wacht op een volgende gedachte. Die stilte moet er zijn die niet is voortgebracht door begeerte, de wil, door denken. En in die meditatie is geen controleur. En dit is een van de dingen in die zogeheten meditatiegroepen en in de systemen die zij hebben uitgevonden: er is altijd een inspanning, controle, discipline. Discipline betekent leren - niet conformeren - leren opdat onze geest steeds subtieler wordt, niet gebaseerd op kennis, leren is een continue dynamiek. Dus meditatie is vrijheid van het bekende, wat afmeten is. En in die meditatie is er absolute stilte. En alleen in die stilte is dat wat naamloos is.
1:09:17 Mag ik nu opstaan?