Krishnamurti Subtitles home


OJ84T4 - Maakt liefde deel uit van het bewustzijn?
Vierde openbare toespraak
Ojai, VS
27 mei 1984



1:07 Dit is de laatste toespraak of een gesprek tussen twee vrienden. We hebben het gedurende de laatste drie toespraken gehad over allerlei aspecten van het leven. Ik heb gezegd hoe belangrijk het is om over het vermogen te beschikken om te twijfelen, alles in twijfel te trekken wat er in de wereld gebeurt, niet alleen uiterlijk maar ook innerlijk - al onze gedachten, onze gevoelens, of je je bewust bent van je eigen illusies, dat alles in twijfel trekken. Want sceptisch zijn zonder cynisme heeft een enorm heilzaam effect. Onze hersenen zijn gedurende tweeduizend jaar geprogrammeerd volgens de christelijke wereld, en volgens de hindoestaanse en boeddhistische wereld gedurende drie- tot vijfduizend jaar. Ze zijn geprogrammeerd zoals een computer, katholieken, Amerikanen, Russen, gelovigen, ongelovigen, specialisten, psychoanalytici, psychiaters, enzovoort, wetenschappers en artsen. We zijn geprogrammeerd. Daar bestaat geen twijfel over, want dit programmeren heeft geresulteerd in onze conditionering. Tenzij we twijfelen, over een gezonde dosis scepsis beschikken, zal het brein nooit vrij zijn. En vrijheid en vrij zijn, zijn twee verschillende zaken. Ik wil daar graag op ingaan.
3:48 We gaan het over allerlei zaken hebben vanmorgen: vrijheid, verlangen, het belang van het denken en wat religie is, waar de meeste beschavingen op zijn gebaseerd, de meeste culturen zijn ontstaan vanuit dit religieuze aspect van het leven. Dus we gaan het samen hebben over het zeer complexe probleem van meditatie. Daar gaan we het allemaal over hebben vanmorgen. En verder, als ik u er weer aan mag herinneren - als ik niet te veel in herhaling val - dat dit op geen enkele manier amusement is, niet iets waar u een weekendje voor komt en het daarna allemaal weer vergeet. Maar eerder uit betrokkenheid met ons dagelijks leven, dat zo verstoord is geraakt, chaotisch, onzeker en verward.
5:34 En deze conditionering, dit geprogrammeerd zijn, daarvan moet je de aard doorkrijgen en bekijken of het überhaupt mogelijk is om er vrij van te zijn, anders kan er geen sprake zijn van creatie, het zullen allemaal uitvindingen zijn. Uitvindingen zijn totaal verschillend van creaties. Een technische uitvinding is het product van het denken. Iets uitvinden op welk gebied dan ook, poëtisch, religieus, technisch, enzovoort, dat is betrekkelijk eenvoudig. Maar om erachter te komen - zoals de meeste religies hebben geprobeerd te ontdekken - wat creatie is en de aard daarvan te begrijpen, de diepte en schoonheid ervan, moet je geprogrammeerd zijn begrijpen en er vrij van zijn.
7:06 Dus wat betekent het om vrij te zijn? Vrijheid van iets, bevrijd van onze eigen ellende, van onze zorgen en problemen, vrij om een economische maatschappij te hebben waarin er voor iedereen voldoende is, een maatschappij die niet te corrupt is, enzovoort. Vrijheid van onze eigen gebondenheid, van onze aparte neigingen, opvattingen en oordelen, waarin de meesten verstrikt zijn geraakt. Meningen, oordelen en conclusies zitten zo diep in ieder van ons. Maar dat belemmert de waarneming, het duidelijk zien wat er aan de hand is in de wereld, zowel uiterlijk als nog veel meer innerlijk, de hele psychologische complexiteit van je eigen leven.
8:40 Dus hoe is het om vrij te zijn? Geen vrijheid van iets, wat dan een reactie wordt. Vrijheid van het kapitalisme heeft geleid tot totalitarisme, met al zijn ellende en wreedheid. En vrijheid van onze eigen aparte angsten bevindt zich nog steeds in de sfeer van een reactie. 'O, als ik vrij zou zijn van een bepaalde drang of neiging, dan zou ik geweldig zijn', enzovoort. Terwijl vrij zijn iets heel anders is. Het woord 'vrij' komt van - hoewel het etymologisch nog niet duidelijk is vastgesteld - vrij, vrij zijn, in dat woord zit liefde, naast andere betekenissen. Want we begrijpen niet echt in ons leven wat het is om lief te hebben. Als liefde het tegenovergestelde is van haat, het tegenovergestelde van jaloezie, het tegenovergestelde van gehechtheid, - elk tegenovergestelde heeft wortels in zijn eigen tegenstelling. Begrijpen we dit? Als je hebzuchtig bent, zoals de meesten van ons zijn, en je hebt de drang om niet hebzuchtig te zijn, dan komt die tegenstelling voort uit je eigen hebzucht. Begrijpt u? Is dit enigszins duidelijk?
11:24 Kijk, we hebben samen een gesprek. De spreker is niet belangrijk. De spreker meent dit echt. Het gaat hier niet om persoonlijke verering, dat is onzin, al die flauwekul is stompzinnig. Maar wat ik zeg is uitermate belangrijk om met scepsis te bekijken, zonder iets te aanvaarden van wat ik zeg. Ik ben geen deskundige of expert, maar samen, als twee vrienden die ons hele leven, het eigen leven onderzoeken, dat zeer ingewikkeld is, dat aandacht behoeft, zorg, waarneming, observatie. Dus als twee vrienden die hun leven bespreken. Dit is dus geen lezing of preek. Een lezing... de betekenis van dat woord is om te informeren, te instrueren. Ik ben niet aan het instrueren of informeren, alsof de een alles over het leven weet en de andere persoon er geen weet van heeft. Maar liever samen. Het is belangrijk te begrijpen wat het betekent om samen te werken en te denken. Want weinigen van ons denken samen na over wat dan ook. Jullie hebben zoveel meningen, zoveel oordelen, enzovoort, we denken nooit samen. We hebben opvattingen over het denken, zijn het eens of verschillen van mening, jij hebt ongelijk en ik heb gelijk, enzovoort. Maar het vermogen, de voorwaarde dat samen over alles nadenken vrijheid nodig heeft, een gevoel van genegenheid, zorg en aandacht. Anders kunnen we onmogelijk samen denken. Dan word je een volgeling, een luisteraar die geïnformeerd en geïnstrueerd wil worden, gehoorzaam wil zijn. Dan zijn we weer terug in het oude patroon. Terwijl als we samen zouden kunnen overdenken wat vrijheid betekent - niet wat jij of de spreker denkt dat het is om vrij te zijn, maar het samen ontdekken. In die saamhorigheid, als ik dat woord mag gebruiken, is er geen jij en de spreker. Dan is er alleen dat gevoel dat we samen onderzoek doen, sceptisch en met gezond verstand naar het hele vraagstuk van ons leven en het bestaan van alles om ons heen.
15:30 Het woord 'vrij', vrij zijn, heeft vele betekenissen, maar vrij betekent meestal een vriend te zijn, lief te hebben. Maar liefde is niet iets dat het denken kan ontwikkelen, samenstellen of kan cultiveren. Je kunt een tuin cultiveren, je kunt van alles cultiveren, ploegen, kweken, laten groeien. Maar liefde is niet iets dat het denken kan cultiveren. Dus het is zeer belangrijk om volledig en diepgaand te begrijpen wat de aard van het denken is. Als we dat grondig zouden begrijpen, dan zijn we in staat de meeste problemen op te lossen. Want we hebben tientallen problemen: met relaties, economische problemen, sociale problemen, allerlei soorten problemen, mensen gaan daaronder gebukt.
17:03 Dus niet begrijpen wat de vrijheid ván iets betekent, maar vrij zijn, volledig vrij, niet van iets. Is dat überhaupt wel mogelijk als het denken steeds maar aan het werk is? Begrijpt u mijn vraag? Het is dus belangrijk, nietwaar, om niet alleen via woorden of door verklaringen de hele beweging van het denken te begrijpen, want we leven via het denken. Elke actie is gebaseerd op het denken, op elk gebied, in elke sector, op elk terrein van ons leven, zowel uiterlijk als innerlijk, is het denken werkzaam. We vinden het denken enorm belangrijk. Tenzij we de hele structuur en aard ontrafelen, de beweging van het denken, wordt het alleen maar proberen vrij te zijn, wat het cultiveren van vrijheid betekent, een onmogelijke zaak.
18:48 Dus we zijn als twee vrienden begaan met vrijheid en met wat het is om helemaal vrij te zijn? Kun je het gevoel van heelheid hebben, waarin er vrijheid is, vrij? Begrijpt u? We gaan ons er dus in verdiepen.
19:26 Zolang we als katholiek of protestant zijn geprogrammeerd, inclusief de duizenden onderverdelingen van het protestantisme of hindoeïsme, of van de islamitische en boeddhistische wereld, worden we geprogrammeerd. Zolang we geprogrammeerd worden - ons brein is gedurende duizenden jaren geprogrammeerd - kun je niet het gevoel van totale vrijheid hebben. Is dat duidelijk? Doen we dit samen? Is het dus mogelijk om vrij te zijn? Of zijn we tot in eeuwigheid veroordeeld om als een computer geprogrammeerd te zijn? Ons brein functioneert - niet dat de spreker een deskundige is of een hersenspecialist, maar hij heeft veel geobserveerd in de loop van zestig of zeventig jaar, hoe menselijke hersens werken door ze te observeren. Ook door mijn eigen brein in werking te observeren. Het is zo mechanisch en herhalend geworden. Het wordt beperkt door zijn eigen vermeerdering van kennis. Ik vraag me af of u dit begrijpt? Als je over een grote hoeveelheid kennis beschikt, van allerlei vakgebieden, zoals wetenschap, een expert zijn in operaties, geneeskunde, telecommunicatie, enzovoort, wordt ons brein eigenlijk steeds kleiner. Het kan zich uitbreiden op een bepaald terrein, maar die uitbreiding is nog steeds beperkt. Ik hoop dat u dit allemaal snapt. Welnu, is het mogelijk om totaal vrij te zijn van dit alles? Anders zullen we nooit weten wat het is om creatief te zijn, iets volledig spontaans, helemaal nieuw. 'Er is niets nieuws onder de zon', maar als we deze leuze accepteren, zullen we er nooit achter komen wat het is om creatief te zijn.
22:37 Om deze programmering te begrijpen en waarom we die accepteren, moeten we ons verdiepen - niet alleen zoals we gisteren hebben gedaan - in het hele verlangen naar veiligheid. We zijn daar gisteren zorgvuldig op ingegaan, dat zullen we nu niet weer doen. We zijn ook talloze malen ingegaan op de aard van het denken, maar de meesten van ons hebben niet de diepte ervan gezien, de eigenschappen van het denken, hoe beperkt het denken is, hoewel het buitengewone dingen heeft gedaan in de technische wereld en ook in de psychologische wereld. Maar wat het ook heeft gedaan, het is nog steeds beperkt, want zoals ik gisteren heb uitgelegd, is er altijd het 'meer', niet alleen in de technologische wereld, maar ook innerlijk, het 'meer' en het 'beter'. Het 'meer' en het 'beter' is het meten en waar gemeten wordt is beperking. Dit is een van de problemen van religieuze mensen geweest. We hebben het hier over gehad, dat wil zeggen: de Grieken, de oude Grieken hadden belangstelling voor het meten, anders zouden we deze buitengewone technologie in de westerse wereld niet hebben, want de westerse wereld heeft zijn wortels in de oude Grieken. Maar in India zeiden de oudere volken dat het meten in welke vorm dan ook een illusie is. Je kunt onmogelijk het onmetelijke opmeten. Begrijpt u? Er zijn dus twee tegenstrijdige stellingen: technologisch hebben we het meten nodig en psychologisch hebben we ook geaccepteerd dat er meting is, zoals het 'meer', het 'beter' en het 'worden'. Terwijl de oude hindoes zeiden: 'Elke vorm van meting is beperking'. Ze zeiden het, maar ze zijn het helemaal vergeten. Maar waarschijnlijk hebben ze nooit... de spreker kent niet de volle omvang van wat ze zeggen, want hij leest geen boeken. Meten houdt denken in. Het denken is gebaseerd op kennis, ervaring en herinneringen en kennis is altijd beperkt, nu en in de toekomst. Dus het denken is altijd beperkt. Het kan zich het onmetelijke voorstellen, het kan alle goden op aarde uitvinden, alle rituelen, al die flauwekul, wat bijzonder onwerkelijk is.
26:34 Het denken kan dus nooit vrij zijn of het denken kan nooit een gevoel van totale vrijheid teweegbrengen. Nietwaar? Ik vraag me af of u dit begrijpt. Want het denken zelf is beperkt, daarom zal het, wat het ook doet, beperkt blijven. Het denken wordt gedreven door het verlangen, nietwaar? Nietwaar? Dus moeten we de aard en structuur van verlangen onderzoeken. Het woord 'verlangen' betekent ergens naar hunkeren, anders gezegd: iets meer willen. Dat betekent dat woord: hunkeren, het niet hebben, willen hebben. Nietwaar? We gaan dus samen begrijpen wat verlangen is.
28:06 Ik weet niet of u niet alleen uzelf heeft geobserveerd, maar ook alle mensen om u heen, de priesters, de hiërarchie van priesters, de pausen door de geschiedenis heen en alle monniken op de wereld en alle mensen op de wereld, die ontevreden zijn met hoe ze zijn. Zij willen iets meer, hunkeren naar iets meer. Hunkert u niet allemaal naar iets meer? Worden we niet allemaal gedreven door verlangen, om succesvol te zijn, geld te hebben, status te hebben, beroemd te zijn? U kent al die zaken wel. Wij hebben vele verlangens. Wat is de relatie tussen verlangen en het denken? Nietwaar? Stel deze vraag alstublieft, als twee vrienden die samen praten. De spreker zegt tegen de vriend: 'Kijk ernaar'. Hij vraagt: wat is de relatie tussen deze twee, verlangen en het denken? Waarom heeft het denken op religieus gebied aangedrongen op het onderdrukken van verlangen? Begrijpt u? Monniken over de hele wereld hebben gezegd: je mag geen verlangen hebben, onderdruk het. Of stel dat verlangen gelijk aan iets wat je god noemt, je verlosser, je weet wel, symbolen. Nietwaar? Dus het verlangen is buitengewoon belangrijk in ons leven. Maar we doen geen pogingen om het te onderdrukken of te overstijgen of het gelijk te stellen met iets nobels, iets symbolisch of betekenisvol, dat soort zaken, dat schuiven we allemaal aan de kant.
31:00 We proberen nu de aard van het verlangen te begrijpen. U heeft het de spreker misschien eerder horen uitleggen, maar vergeet maar wat hij er toen over heeft gezegd. We gaan nu fris, opnieuw deze zaak onderzoeken. Om dit te onderzoeken moet je niet alleen vrij zijn van persoonlijke verering, maar er moet ook vrijheid zijn van de angst om niet zonder verlangen te zijn. Begrijpt u? Er moet een gevoel van beleving zijn, waarin geen verstoring optreedt, geen motief, maar heel nauwkeurig de hele beweging van het verlangen waarnemen. Zullen we hiermee doorgaan?
32:34 We zitten onder een paar bomen, met de blauwe lucht tussen de bladeren en de bergen en heuvels in de verte, de lichtvlekken op ons allemaal, dit alles duidelijk te zien en te kijken naar de schoonheid van dat alles. Wat is dan de relatie tussen schoonheid en verlangen? Begrijpt u mijn vraag? Dus we moeten ook onderzoeken wat schoonheid is. Is dat goed?
33:30 Wat is schoonheid? We wachten op het vliegtuig. We wachten tot het vliegtuig voorbij is. Mijn vraag is: wat is schoonheid? Een prachtig gedicht, een mooi schilderij, een prachtige boom in een eenzaam veld, de schoonheid van een golf, de stille schoonheid van een blauwe zee en de schoonheid van de geweldige bergen, de reusachtigheid, hun statigheid, hun onbeweeglijkheid en hun contrast met de blauwe hemel, hun sneeuwtoppen. En alle museums in de wereld, met hun oude beelden, moderne schilderijen en de klassieke beeldhouwkunst. De meesten van ons hebben dit allemaal gezien en we zeggen als we er naar kijken wat bijzonder mooi ze zijn. Als je het Parthenon in Griekenland voor het eerst ziet val je bijna op je knieën voor de schoonheid van het bouwwerk. En als je een mooie man of vrouw ziet of vooral een kind, ben je even ademloos van alle schoonheid van deze wereld. Maar hangt schoonheid af van de toeschouwer? Begrijpt u mijn vraag? Is schoonheid een zaak van onderricht? Goed geïnformeerd zijn over alle schilderijen van de wereld, wie ze geschilderd hebben, van de moderne Picasso tot de oude Masaccio, enzovoort, goed geïnformeerd zijn, erover praten, u weet wel, ermee spelen, is dat allemaal schoonheid?
36:31 Dus wat is schoonheid? Wanneer neem je schoonheid waar? In een gezicht, een berg, een boom of de maansikkel als de nieuwe maan verschijnt, alleen maar een randje en de stilte van een roerloze avond, wanneer neem je dit alles waar? Het woord 'schoonheid' lijkt voor de meesten van ons te volstaan, alleen door te zeggen: 'Wat is het mooi', en dan gaan we over op het volgende. Je kijkt naar fantastische schilderijen van Leonardo da Vinci of Michelangelo, enzovoort, en gaat daarna een kopje thee drinken. Nietwaar? Dit is wat we over het algemeen doen. We verdiepen ons nooit echt in de vraag wat schoonheid is. Wanneer zie je de grootsheid en waarheid van schoonheid? Als je een geweldige berg ziet, met de diepe valleien en de sneeuw tegen de blauwe lucht, ben je dan niet heel even door de statigheid en de grootsheid van de berg, - heel even ben je al je problemen vergeten, al je ellende, verwarring, verdriet, noem maar op. De geweldige grootsheid van een met sneeuw bedekte top voert je weg, voert je zelf weg. Nietwaar? Heb je dat wel eens gemerkt?
39:03 Dus schoonheid kan alleen bestaan als het zelf er niet is. Begrijpt u? Als de geest, als het brein niet aan het kwetteren is, verstrikt in een net van woorden, als het echt helemaal stil is, als het 'ik' volledig afwezig is, het zelf, het ego, het imago, dan zie je echt de buitengewone schoonheid van de wereld, van de boom en de lucht. En wat is de relatie tussen dat gevoel voor buitengewone schoonheid en verlangen? Wij willen die schoonheid vangen, we willen haar vasthouden, ermee leven, het gevoel van ultieme... volledig vrij zijn van alle verwarring, het kabaal en de platheid van de wereld.
40:29 Dus we moeten op een rationele, heldere en verstandige manier onderzoeken wat verlangen is. Verlangen heeft geweldig veel zaken in het leven geschapen: geweldige architectuur, maar ook heeft het oorlogen en verwoesting gecreëerd. We moeten dus echt deze enorme drang begrijpen, die mensen hebben, waar we slaaf van zijn. Als je onder deze bomen zit en naar de schoonheid van het licht kijkt, - hoewel het helaas erg warm is - heb je een sterk gevoel van gewaarwording, nietwaar? Je zintuigen zijn wakker als je alert bent, je zintuigen reageren op dit alles. Dus de gewaarwording van deze bomen, het licht, de heuvels, de stilte, maken een gevoel in je wakker. Als je de Stille Oceaan ziet terwijl je over de snelweg rijdt, kun je dan naar al dat water kijken met al je zintuigen? Heb je dat ooit wel eens gedaan, met al je zintuigen volledig alert? In die totale gewaarwording met al je zintuigen - niet gedeeltelijk, de een meer werkzaam dan de ander, maar het hele organisme, de zenuwen, het hele wezen van de mens, als je zo enorm veel aandacht aan je gevoel geeft, heb je dan wel eens gemerkt dat er helemaal geen zelf is, dat er helemaal geen 'ik' is? Daar zullen we het nu over hebben.
43:13 We leven dus met gevoelens. Dat ligt tamelijk voor de hand. Deze gevoelens worden overgenomen door het denken en scheppen een vorm of een beeld. Nietwaar? Om het eenvoudiger te maken: je ziet iets moois in een winkel, je gaat naar binnen, raakt het aan, maakt er contact mee, voelt de kwaliteit van de zijde of het materiaal, dan komt het gevoel, nietwaar? Dan komt het denken op en zegt: 'Hoe geweldig zou het zijn om het te hebben, hoe mooi zou het mij staan', nietwaar? Als het denken een beeld schept vanuit het gevoel wordt het verlangen geboren. Nietwaar? Snapt u het? Als het denken vanuit dat gevoel een beeld opbouwt, - namelijk het hebben van dat prachtige overhemd of die jurk of die auto of dat huis of die ijskast, wat je ook wenst - dan wordt op dat moment het verlangen geboren. Dit is zo duidelijk en voor de hand liggend als je naar elke seconde, de hele beweging ervan kijkt, waar heel veel aandacht voor nodig is om niets te missen.
45:24 Dus de vraag is, als je vorm geeft aan dat gevoel door het denken, in de vorm van een beeld, een plaatje, een genoegen, wordt op dat moment het verlangen geboren. De vraag is nu: kan er een ruime tussentijd komen tussen het gevoel en het denken, dat een beeld creëert vanuit dat gevoel? Begrijpt u? Een tussentijd. Dat vereist enorm veel aandacht, en waar aandacht is is er discipline. Begrijpt u? O, kom op mensen, iemand. Bent u allemaal in slaap gevallen? Dit is erg belangrijk, want we leven voortdurend in conflict. Om conflict te begrijpen moet je het feit zien en de conclusie die we uit het feit trekken. Begrijpt u? Het feit en wat we van dat feit maken. Wat we van dat feit maken is een voorstelling, wat een idee of ideaal is en tussen het feit en het ideaal is altijd conflict. Nietwaar? Doe mee, mensen. Als we merken dat er een gevoel is, wat natuurlijk, gezond en duidelijk is, tenzij je helemaal verlamd bent, geeft het denken vorm aan dat gevoel, het beeld dat het vertegenwoordigt. Als je die twee een tijdje uit elkaar kunt houden, maar om ze uit elkaar te houden, vereist enorm veel aandacht. Nietwaar? Zo is er nooit onderdrukking van het verlangen, maar het gadeslaan van het verlangen. Ik vraag me af of u dit begrijpt. Want als u het onderdrukt wordt het een conflict. Als u zegt: 'Ik zal het verlangen overstijgen', wordt dat ook een vorm van conflict. Terwijl als je zeer aandachtig en waakzaam bent, ziet hoe het denken vorm geeft aan het gevoel, dan heeft die aandacht, die waakzaamheid zijn eigen intelligentie. Maar als je het nodig hebt, ga je naar de winkel en koopt het en ga je verder, maar maak er geen conflict van. Begrijpt u? Als je hier tenminste iets van begrijpt, want het is echt belangrijk om dit allemaal te begrijpen, of men kan leven zonder conflict op deze mooie aarde. We leven elke dag van ons leven met conflict, vanaf de oudste tijden tot op heden, het is onze erfenis om met conflict te leven, niet alleen uiterlijk zoals oorlog en zo, maar ook veel meer innerlijk, conflicten met elkaar, conflicten in onze relaties met elkaar, intiem, enzovoort - of dit conflict ooit tot een einde kan komen, zodat het brein helemaal vrij is. Daarom is het zo belangrijk om de aard van het verlangen te begrijpen en de aard van de onmetelijke schoonheid van het leven, van deze aarde.
50:29 Dan moeten we ook ingaan op de vraag wat liefde is. Laten we er niet sentimenteel over worden of romantisch, maar als we zeggen: 'Ik hou van jou', wat bedoelen we daar dan mee? Wanneer een man of een vrouw tegen de ander zegt, of vrienden tegen elkaar zeggen: 'Ik hou van jou', wat betekent dat dan? Je houdt van een boek of een gedicht, van sport, van seks, ik wil graag beroemd worden. We gebruiken dit woord zo makkelijk, maar we hebben ons klaarblijkelijk nog nooit verdiept in de ware betekenis ervan, wat betekent het om lief te hebben? Liefde is klaarblijkelijk een andere manier om in conflict te raken: je houdt van je vrouw, maar je raakt in conflict, er is ruzie, jaloezie, vijandigheid, scheiding en alle pijn van die relatie, maar ook het genot ervan. We moeten ons dus zeer zorgvuldig in dit vraagstuk verdiepen, want dat kan wel eens de oplossing voor al onze problemen zijn, Het kon wel eens dat ene zijn, als we begrijpen of het in ons brein zit of daarbuiten. Begrijpt u mijn vraag? Of liefde opgesloten zit in het brein in de vorm van gedachten, bezorgdheid, pijn, depressie, angst, eenzaamheid, de hele inhoud van ons bewustzijn. Maakt liefde onderdeel uit van dat bewustzijn? Begrijpt u? O, kom op, mensen. Of is het iets daarbuiten, volledig buiten het bewustzijn, buiten het brein. Waarschijnlijk hebben we ons zelfs deze vraag nooit gesteld. Ik hoop dat u het niet erg vindt dat ik deze vragen stel.
53:39 Wat is liefde dus zoals we het kennen? Liefde brengt vele conflicten in ons leven met zich mee, zeer veel genoegens, zeer veel bezorgdheid, angst, jaloezie, afgunst. Weet u dit allemaal niet? Is verlangen liefde? Is genot liefde? Bevindt liefde zich in de wereld of op het gebied van het denken? Klaarblijkelijk bevindt dat zich voor de meesten van ons op dat gebied, conflicten, pijn, bezorgdheid en het denken. Als je begrijpt wat liefde is - niet begrijpen, weet u - maar de diepte en grootsheid ervan kennen, de vlam en de schoonheid ervan, hoe kan er dan jaloezie zijn, hoe kan er ambitie zijn, agressie en geweld? Kun je volledig vrij zijn van al deze zaken? Vraagt u zich dit alstublieft af. Als er liefde is, doe dan wat je wilt, het zal altijd de goede actie zijn, het zal nooit conflicten in je leven veroorzaken.
55:53 Het is dus belangrijk om te begrijpen dat jaloezie, vijandigheid, conflicten en alle pijn van een relatie geen plek hebben in liefde, waar liefde heerst. Kun je daar vrij van zijn, niet morgen maar nu? Begrijpt u mijn vraag? Want zoals ik gisteren heb uitgelegd: tijd is het verleden, het heden en de toekomst. Alle tijd zit opgesloten in het nu. We zijn hier gisteren zorgvuldig op ingegaan. Als we zeggen: 'Ik zal de liefde laten groeien' of 'Ik ga proberen om van mijn jaloezie af te komen', enzovoort, als je dan probeert vrij te zijn, dan zal je nooit vrij zijn. Nietwaar? Ik vraag me af of u dit begrijpt. Wanneer je zegt: 'Ik ga mijn best doen', is dat nogal onnozel. Dat betekent dat je echt nog niet de waarheid hebt begrepen dat alle tijd, het verleden, het heden en de toekomst zich in het nu bevindt, nu, in de huidige werkelijkheid. Want als je nu niets doet, zal het morgen doorgaan. De toekomst is het nu. Begrijpt u dit? Kom op!
57:57 Kun je dus volledig alle oorzaken van conflict aan de kant zetten, namelijk het zelf, het 'ik', zodat je dit gevoel van de vlam krijgt, de grootsheid van schoonheid, van liefde?
58:20 En we moeten ook bespreken, als de tijd het toelaat, we moeten het ook hebben over wat religie is. Alle georganiseerde religies van de wereld, met hun rituelen en hun kostuums, enzovoort, met hun symbolen, met telkens een kruis slaan. Is dat allemaal religie? De oorspronkelijke etymologische betekenis van dat woord is niet duidelijk. Men zegt dat religie een verbinding is, een band tussen de mens en god, enzovoort. Dus als je gaat onderzoeken, en om te onderzoeken moet je sceptisch zijn, je geloof, je overtuiging ter discussie stellen, anders kun je onmogelijk onderzoeken en achter de ware aard van religie komen. De meesten leven met illusies omtrent religies. We zien nooit dat het denken verantwoordelijk is voor alle rituelen, hun gewaden en goden, hun ceremonies, hun wierook, het hele mechanisme is door het denken samengesteld.
1:00:20 Wat is dus religie? Het is een belangrijke zaak om te onderzoeken, want de mens heeft sinds het begin der tijden hier onderzoek naar gedaan: is er iets meer dan louter de fysieke wereld, met zijn onrust, met al zijn gecompliceerdheid, strijd, pijn, enzovoort. Is er iets dat hier allemaal bovenuit stijgt? U stelt deze vraag. Iemand komt voorbij en zegt: 'Ik weet er wel wat van, ik zal u er alles over vertellen'. Zo is het begonnen, vanaf de oude Soemeriërs, de oude Egyptenaren en de oude hindoes zeiden ze: 'We zullen het u vertellen'. Zij werden de priesters, de eerste mensen die schreven, lazen, enzovoort. Zij werden de vertolkers van dat voor de mens en het werd een mooi beroep, zoals elk ander beroep. En dat is doorgegaan sinds onheuglijke tijden.
1:02:09 Welnu, om erachter te komen wat een religieuze geest is, wat de waarheid van religie is, moet je vrij zijn van alle autoriteit, van elke overtuiging, elk geloof. Nergens toe behoren. Nietwaar? Er moet een gevoel zijn van totale vrijheid.
1:02:52 Dan kun je onderzoeken of waarnemen of begrijpen: wat is waarheid? Niet de waarheid of de realiteit. Laten we deze twee eens onderscheiden. Tjonge, een heleboel zaken uit te leggen, nietwaar? Ik weet niet waarom ik dit allemaal moet uitleggen. Ik ben bang dat jullie allemaal te belezen zijn. Jullie hebben te veel kennis, hebben te veel boeken gelezen, naar professoren geluisterd, enzovoort. Wat is de realiteit? De realiteit is dat jullie daar zitten en de spreker hier zit. De realiteit zijn de bomen, de natuur, de vogels, de oceaan, de walvissen, de schoonheid van die prachtige schepsels in de verre diepte van de zee. De realiteit is wat zich zowel uiterlijk als innerlijk bevindt. Nietwaar? De natuur is een realiteit, de tijger is een realiteit, maar een realiteit is ook innerlijk de illusie die je hebt gecreëerd en waaraan je je vasthoudt, de symbolen, het beeld, het geïdealiseerde beeld, hoewel illusoir, je houdt eraan vast. Dat is een realiteit. Nietwaar? Dus realiteit en waarheid zijn twee verschillende zaken. De waarheid is geen kwestie van giswerk of speculatie of idealisatie. Het is geen uitvinding van het denken. Om die waarheid te vinden - niet te vinden - te laten bestaan heeft men gezegd dat je moet mediteren om dat eeuwige te vinden, dat boven alle meting en het denken uitgaat, boven alle woorden - je moet mediteren. Ook hebben ze gezegd dat je, om te mediteren een systeem, een methode moet volgen en wij zullen je vertellen welke methode, welk systeem dat is. Nietwaar? Goeroes hebben dit thema eindeloos bespeeld en er veel geld mee verdiend. Nietwaar?
1:06:27 We gaan dus niet onderzoeken hoe we moeten mediteren, wat dom zou zijn om te vragen, maar wat is meditatie? Waarom is het nodig om überhaupt te mediteren? Meditatie - de betekenis van dat woord is overpeinzen, overdenken. Maar het heeft ook een diepere betekenis: meten. Mediteren betekent ook het meten. Welnu, meditatie is volledig vrij zijn van meting, meting als vergelijking: ik ben dit, ik wil dat worden - vergelijken. Een dagelijks leven leiden zonder een spoor van vergelijking. Heeft u dat ooit gedaan? Nee. Om zo te leven, nooit een voorbeeld, een doel of een eindpunt te hebben, nooit een toekomst te hebben, wat vergelijking is - ik ben dit, ik zal dat worden. Te leven zonder iets te worden, wat vergelijking is. Als je naar een museum gaat, ga je vergelijken. Je maakt een vergelijking tussen twee materialen: het ene doek is beter dan het andere, je vergelijkt de ene auto met de andere. Dat is natuurlijk en noodzakelijk. Maar van dit innerlijk gevoel van alsmaar vergelijken volledig vrij te zijn. Dat maakt deel uit van meditatie. Dus is het brein vrij van elk spoor van vergelijking, behalve waar het nodig is, op fysiek gebied, bij een auto, overhemd, kleding, enzovoort. Is dit mogelijk? Kun je op die manier leven zonder ooit te vergelijken? Kijk eens wat er gebeurt als je niet vergelijkt. Dan is er ook het einde van conflict, nietwaar?
1:09:49 Dus meditatie is geen oefening, geen systeem, niet het herhalen van een mantra. Kent u dat woord? Kent u de betekenis van dat woord? Nee. Maar u zegt het na. Dit is een geweldig land! De betekenis van dat woord 'mantra' betekent: overpeinzen, niet worden. Ook betekent het een einde aan alle egoïstische activiteiten. De oorspronkelijke betekenis van dat woord in het Sanskrit is overpeinzen, overwegen, niet worden, het hele vraagstuk van het niet worden. Ook betekent het: het helemaal aan de kant zetten van alle egoïstische activiteiten. Maar als je een paar woorden krijgt en je zegt die na, dan speel je slechts een spelletje. Dat is het niet waard. De spreker gaat je niet vertellen om dat niet te doen. Als je het wilt doen, ga je gang, als je er zin in hebt, maar jouw herhaling heeft geen betekenis, tien keer Ave Maria of jouw speciale mantra.
1:11:49 Meditatie betekent vrij zijn van angst, van elk spoor van conflict, waar we het over hebben gehad en ook veel dieper: het einde van het denken, of het denken, wat tijd is, een einde heeft. Begrijpt u? Welnu, als je niet het gevoel hebt volledig vrij te zijn, wordt het brein beperkt en zullen al zijn activiteiten beperkt zijn. Het onbegrensde, het tijdloze kan dan nooit bestaan.
1:13:02 Mijn vraag is dus: kan het denken, wat een zaak van tijd is, wat zelf de tijd is, kan dat stoppen? Waarschijnlijk heeft u zich deze vraag nooit gesteld. Niet dat je het stopt door de wil. Dat zou natuurlijk dom zijn, je kunt het denken niet door de wil stoppen. De wil is de kern van het verlangen en het verlangen heb ik eerder uitgelegd. Dus kan het denken uit zichzelf tot een einde komen? Natuurlijk moet het denken worden gebruikt als je auto rijdt, als je van hier naar huis gaat, als je aan het koken bent, als je de afwas doet, enzovoort, het denken heeft een plaats. Wat is dan überhaupt de noodzaak van het denken in de psychologische wereld? Als het denken echt wordt begrepen met al zijn activiteiten, zijn begin, zijn oorsprong - zijn oorsprong is ervaring, kennis, herinneringen die in het brein zijn opgeslagen. De reactie op die herinneringen is het denken. Dat hele proces is beperkt, want kennis, in de toekomst of nu, is beperkt. Als je de beperking van het denken begrijpt en echt waarneemt, - niet dat je het je verbeeldt, niet het idee van een einde, maar echt voor jezelf te zien dat het denken, wat het ook doet, zowel in de technologische wereld als in de psychologische wereld altijd beperkt zal zijn. Als je daar het absolute feit van ziet, alsmede de noodzaak van het denken op bepaalde gebieden, als je daar je volledige aandacht aan schenkt, dan zal je er zelf achter komen dat het denken kan eindigen. Als je zegt: 'Wat dan?', dan ben je verloren. Als je dan zegt: 'Wat blijft er over als het denken is gestopt, is er iets meer?' Snapt u hoe ons brein werkt? Dat wil zeggen: ik begrijp dat het denken kan eindigen als je me er iets voor teruggeeft. Nietwaar? Als het denken kan stoppen zal je erachter komen dat er iets totaal anders zal zijn. Dit is meditatie. Niet het beheersen van het denken, want de beheerser maakt deel uit van het denken. Nietwaar? Dus de beheerser speelt een spelletje. Er is dus altijd een beheerser die het denken probeert te beheersen. Maar de beheerser, die ook het denken is, is het beheerste. Er is geen scheiding tussen de beheerser en wat hij beheerst. Als je dit je leven lang grondig kan begrijpen, zal je conflicten helemaal uitbannen. Het brein, dat geconditioneerd is, zich heeft vernauwd, heeft zijn geweldige vitaliteit verloren, zijn onbegrensde vermogen. Als je echter op deze manier actief blijft, wordt het brein naarmate je ouder wordt, steeds actiever. Niet dat je kinds wordt. Begrijpt u dit allemaal?
1:18:08 Meditatie is dus iets waar je helemaal vrij bent van alle afhankelijkheid, van alle metingen, van alle conflicten. Het brein wordt dus rustig, helemaal stil. Die stilte heeft zijn eigen schoonheid, zijn eigen waarheid, een absoluut gevoel van onmetelijkheid. Dus meditatie is geen beloning. Het is niet dat je verlichting bereikt door oefening, wat allemaal zo kinderachtig is. De waarheid is dus niet iets wat gemeten kan worden en er leidt geen pad naar toe. Dat is schoonheid, dat is liefde.