Krishnamurti Subtitles home


OJ85T2 - Een crisis in ons bewustzijn
Tweede openbare toespraak
Ojai, VS
12 mei 1985



0:32 Krishnamurti: Kunnen we doorgaan met waar we het gistermorgen over hadden? Er komen nog twee toespraken, drie liever gezegd, vandaag en komende zaterdag en zondag. We hebben een heleboel te bespreken. We moeten het samen hebben over het vraagstuk 'tijd', over het denken, de verschillende vormen van angst, het voortdurende nastreven van genot, bevrediging, voldoening, en ook zouden we het samen moeten hebben over verdriet, of het mogelijk is een eind aan verdriet te maken. En ook over liefde en mededogen, de dood, een religieuze geest, of over het brein. En we zouden ook het vraagstuk van meditatie moeten behandelen, en ons moeten afvragen of er iets is voorbij al het zwoegen van de mens, al deze verwarring, alle eenzaamheid, wanhoop en bezorgdheid, of er iets onschendbaars, heiligs is. En dus moeten we heel veel terrein bestrijken, als u dat wilt.
2:53 Zoals gisteren gezegd, leg ik jullie niets op, probeer ik jullie nergens van te overtuigen. En dat meent de spreker echt. Ik ga niet proberen jullie om te turnen, iets te propageren of jullie te programmeren, omdat wij geneigd zijn nogal beïnvloedbaar te zijn, gauw tevreden met nieuwe ervaringsvormen en sensaties. Dus moeten we samen, niet dat de spreker de enige is die iets zegt, maar we gaan samen, jullie en de spreker deze zaken bekijken. Niet alleen met woorden of analytisch, wat relatief eenvoudig is, maar eerder veel meer in de diepte dan louter rationaliserend, verklarend, en beschrijvend. Als we dat samen goed begrijpen, dat de spreker niets van jullie wil, gelukkig maar, noch jullie applaus, alsjeblieft geen applaus aan het einde van de toespraak, geen aanmoedigingen of afkeuring. Spreker wil letterlijk niets van jullie. Je kunt dus allen stil zijn, ontspannen,en luisteren.
5:19 Het is een van jullie problemen geweest, wellicht al vele, vele duizenden jaren, het vraagstuk schuld. Het is belangrijk de vraag te begrijpen, waarom mensen over de hele wereld schuldgevoel hebben. Al vanaf kind krijg je opdracht iets te doen zonder het met plezier te doen, zoals de meeste kinderen, maar jammer genoeg cultiveer je zo schuldgevoel. Ook in religies, vooral in het christendom, is er de erfzonde, je moet er als christen alles over weten, en iemand die je van die zonde verlost. Ook daar begint het schuldgevoel al. We zijn allen schuldig, we zijn het voortbrengsel van die erfzonde wat dat ook moge betekenen.
6:45 Tevens beantwoorden we nooit aan onze eigen idealen. En daar voel je je dan ook weer schuldig over. Dit moet je weten. De meesten doen dat waarschijnlijk ook. Of we zijn ons ervan bewust of het zit diep verborgen in de meeste mensen. Wij staan daar allemaal onverschillig tegenover, en als je het doorkrijgt, leer je het schuldproces kennen, dat erin ligt besloten. Er zijn ook nog mensen die het prettig vinden dat anderen zich schuldig voelen. Dan kan je ze onder de duim houden en ze houden van dat soort macht. Er is dus schuldgevoel vanwege onjuist handelen, volgens een of andere traditie of volgens je eigen gedachtepatroon, en omdat je dat niveau niet kunt bereiken begin je je schuldig te voelen, enzovoort. Er is ook nog een andere vraag. Wij leven in een vreselijke omgeving, iets heel heel lelijks. Daar moeten we ons vast bewust van zijn. Niet alleen de lelijkheid, het gebrek aan fatsoen, beestachtigheid van oorlogen, maar ook dit enorme, je zou het 'kwaad' kunnen noemen, de spreker gebruikt dat woord niet graag, maar de constante druk, de invloed van bepaalde ideologieën, zoals de totalitaire communistische ideologieën, die volledig monsterlijk en dodelijk zijn. Als je er alles van weet, terwijl we ernaast leven. Het is onze broer achter de muur. Niet alleen de Berlijnse muur, maar de muur die er is om dit af te stoten of er tegen te vechten of het het hoofd te bieden. Maar wij leven ermee. Als je je van dit alles bewust bent, niet alleen de monsterlijkheid en wreedheid van oorlog, maar de ideologie van oorlog. Maar hoe gaan we ermee om, niet alleen als individu maar collectief, en wat is de reactie van ieder van ons? We leven met iets in de wereld, die steeds lelijker wordt, meer en meer destructief, tiranniek. Dit gebeurt overal ter wereld, niet alleen maar hier en daar, het kruipt gestaag verder. En wat is ons antwoord op dat alles? Onverschilligheid? Gaat het ons niet aan wat op andere terreinen gebeurt? Is het omdat we het niet onder ogen willen zien? En als we het onder ogen zien, wat kunnen we dan doen? Niet organisatorisch, want dat leidt altijd tot een andersoortige warboel. Wat doen we als mensen die op deze aarde wonen, een wereld die ook langzaam wordt vernietigd, door overbevolking, meer en meer grote steden, onze verwaarlozing van de natuur, wat is onze verantwoordelijkheid tegenover dit alles? Voelen we ons überhaupt verantwoordelijk? Verantwoordelijk in de zin van niet alleen voor je vrouw of echtgenoot of je eigen familie, maar tegenover de rest van de mensheid, of je nu protestants of katholiek bent, hindoe, boeddhist, dat zijn slechts namen, labels, zonder veel diepte.
13:24 Zullen we hier allemaal op ingaan? Wacht alsjeblieft niet, als ik jullie daar met het hoogste respect op mag wijzen, op wat de spreker zegt dat je moet doen. Dat zou een andere vorm zijn van schuld opwekken. Maar liever, door samen over dingen te praten, samen te observeren, heel nauwkeurig naar elkaar te luisteren. Niet alleen naar de woorden maar achter de woorden, de diepe betekenis van een woord en wat het betekent, zodat we elkaar niet hoeven te zeggen wat te doen.
14:27 Er bestaat dus schuldgevoel, en dat is iets waar we dagelijks mee leven, en wat is nu het verband tussen deze twee: schuld en angst. En door deze kwestie van angst te onderzoeken, datgene dat bruut, vreselijk is en plaats heeft in de wereld, en ook ons eigen gevoel van onvolkomenheid, wat een andere vorm van schuld is, wat is de relatie van dit alles tot angst en wat is angst, niet de oppervlakkige of diepe angsten maar de wortel ervan, niet alleen de stam maar de vele vele vertakkingen ervan, wat is de kern ervan?
15:49 We gaan ons dus niet alleen verdiepen in tijd, omdat tijd is gerelateerd aan angst, zullen we op beide ingaan. Wat is tijd, waar we mee leven vandaag, morgen, verleden, toekomst, en wat is denken? Omdat we leven door het denken. Alles wat we doen, iedere actie, is gebaseerd op het denken. Mogen we daar allemaal op ingaan?
16:47 Het is een mooie, niet te warme ochtend, prettig onder de bomen, met een wat fris windje, dat jullie hopelijk niet erg vinden. en het is best fijn hier wat te gaan slapen, als je je goed toedekt met wat dekens, enzovoort. Prettige zondagmorgen, vrij van kantoor, werk, zwoegen en je vak uitoefenen. En onder de bomen in het door de bladeren vallend licht is het best plezierig. "U kunt gewoon door spreken, maar dat geeft niet, ik doe een dutje en u praat gewoon door". Als je dat wilt, ga dan slapen. Maar wij zijn serieus, ernstig, wat we moeten zijn omdat dit een van de crises is waartoe we zijn gekomen. Het is niet langer louter amusement, niet langer alleen maar een intellectueel spel, of het zoeken naar opwinding van het een naar het ander, of andersom. Wij moeten enkele buitengewone crises in het leven tegemoet treden, het leven dat ons bewustzijn is. De crisis is niet in de economie, de politiek, de religie, maar in ons bewustzijn. Waarom zijn we wat we zijn na al die duizenden jaren, dat is waar de crisis zit. En het alleen maar oplossen van de economische crisis of van de politieke crisis of van de wreedheid van ideologieën en oorlogen, het is niet alleen dat maar het zit veel dieper. We moeten dus eerst op onderzoek uitgaan, omdat alles met elkaar samenhangt, alle problemen zijn met elkaar verbonden, ze zijn niet gescheiden. Als je een probleem helemaal kunt oplossen, heb je alle andere problemen ook opgelost omdat er geen afzonderlijk probleem is, of het nu seksueel is, of een te vervullen wens, enzovoort. Dus ligt in de oplossing van het ene de oplossing voor het geheel, als je weet hoe het aan te pakken.
20:31 Welnu, wat is tijd? Niet alleen de tijd van zonsopgang en zonsondergang, het donker van de nacht en de pracht van het ochtendgloren. Tijd als verleden, niet alleen het verleden in je eigen leven maar het enorme historische verleden, het verhaal van de mensheid, wat de geschiedenis van de mens is. Dat wil zeggen, eeuwigheden, duizenden jaren van het verleden, en het heden waarbij het verleden zich omvormt door het heden en de toekomst wordt. Tijd is cyclisch, het is een cirkel waarin we gevangen zitten. We zouden er nauwgezet naar moeten kijken, en het niet alleen maar intellectueel begrijpen maar er werkelijk induiken, als u wilt.
22:20 Wij zijn het verleden, of het nu het verleden van een dag is of van vele duizenden jaren. Het verleden is de kennis, de gedachtenis, de herinneringen, verborgen of openlijk, en uit dat verleden stamt ons handelen. Dat verleden is traditie, dat verleden is het christelijk geloof met al haar aftakkingen van de laatste 2000 jaar. Dat is het verleden. En in India en China beslaat dat verleden 3000 tot 5000 jaar, met hun traditie, geloofsovertuigingen, bijgeloof, nonsens. Het verleden is dus wat we zijn. Zonder verleden ben je er niet. Dus dat verleden, dat enorme verleden, drukkende verleden, gaat door en verandert mee met het heden. Je kunt in de economie zien hoe het heden, dat het verleden is, onder druk verandert. En de toekomst, morgen of aan het einde van je leven en daarna, geen reïncarnatie, we zullen daar nu nader op ingaan, de toekomst. Die toekomst is de omgezette vorm van het verleden. Het is zó duidelijk. En die toekomst is in het heden. Klopt dat? Omdat het zichzelf wijzigend verleden de toekomst is. En die toekomst is nú, omdat als ik vandaag rook ik morgen zal roken, als ik hebberig ben, zal ik dat morgen nog zijn, enzovoort. Dus is het verleden in het heden. Begrijp dit heel simpele feit alstublieft. Deze hele beweging van het verleden via het heden zichzelf omvormend tot toekomst, welke toekomst nú is tenzij ik fundamenteel verander, zal de toekomst zijn wat ik nu ben. Akkoord? Zie de waarheid van dit eenvoudige feit. Ik ben je niet aan het overtuigen, je iets op aan het leggen of onder druk aan het zetten, je niet aan het automatiseren. Dit is een simpel feit. Als ik vandaag slecht, wreed, onmenselijk ben, zoals ik in het verleden was, zal ik dat morgen ook zijn. Daar kan je niet voor weglopen. Als ik ruzie met mijn vrouw of echtgenoot enzovoort, zal ik dat morgen ook doen. Dus is morgen nú. En om deze keten waarin we gevangen zitten te breken moeten we nu veranderen. Snappen jullie? Simpel. Dit is de hele tijdcyclus, is het niet?
27:24 En is het mogelijk deze verandering tot stand te brengen? Wat is het dat - niet getransformeerd, het woord getransformeerd betekent overgaan van de ene vorm in de andere, daarom is het geen mutatie - wat is er radicaal veranderd, zelfs het woord verandering sluit tijd in, veranderend van dit naar dat. We moeten dus bij dat woord blijven, het tot stand brengen van een mutatie. Dat betekent het radicaal eindigen van iets en het beginnen met iets heel nieuws.
28:26 Is het niet zo dat ons bewustzijn, ieders bewustzijn, is wat we zijn. Er zijn vele boeken over dit onderwerp geschreven, maar het is heel eenvoudig, ik begrijp niet waarom mensen zo van heel complexe zaken houden. Het is wellicht heel opwindend om over nogal ingewikkelde zaken te praten. Maar het is nogal simpel. Wat is iemands bewustzijn? Natuurlijk wat hij gelooft, waar hij vertrouwen in heeft, wat hij wenst, zijn nationaliteit, zijn angsten, verschrikkingen, zijn depressies, zorgen, eenzaamheid, wanhoop, wreedheid, schuldgevoel, angst, genot, verdriet, de vermeerdering van zijn wensen dat allemaal is ons bewustzijn, of niet? Laten we het simpel houden. Ziet u, om heel complexe problemen te benaderen moet je eerst eenvoudig beginnen. Daarna wordt het ingewikkelder, en kan je het begrijpen. Maar als je al met complexiteit begint, wordt het meer en meer complex, en zal je nooit iets oplossen.
30:38 Ons bewustzijn is dus de hele inhoud ervan. Je kunt in die inhoud alles doen wat je maar bedenken kunt: je kennis, je bijgeloof, je angsten, enzovoort. De vermenigvuldiging van menselijke ervaringen beproevingen en pogingen, enzovoort. Kan de inhoud, die is wat we zijn, wat niet alleen het verleden is maar de toekomst, de toekomst die nú is, wat we zojuist al in het kort bespraken. Dat geheel ben jij, is de persona, het ego, is dat geweldige eigenbelang. We vragen ons nu af of dat bewustzijn dat het resultaat van een grote evolutie is, niet alleen het overleven maar ook de kennis om te overleven, kan dat bewustzijn een totale mutatie ondergaan? En als we ons op tijd baseren, wat we doen, zullen we steeds weer beginnen met oude patronen. Ik vraag me af of we elkaar begrijpen.
32:49 De spreker sprak laatst als ik daar nederig op mag wijzen, het is niet uit ijdelheid dat ik jullie daarop wijs, sprak voor de Verenigde Naties. Ik weet niet waarom hij werd gevraagd, maar hij ging erheen. En na de rede zei een van de hoge autoriteiten: 'Ik ben tot de conclusie gekomen, eerder de overtuiging, dat na 40 jaar voor deze organisatie te hebben gewerkt, ik tot de conclusie ben gekomen dat ik niet moet doden'. Het kostte hem 40 jaar. Neen, kijk naar het belang hiervan. Dat het het menselijk brein 40 jaar kost om tot een beetje waarheid te komen. Dat wil zeggen, dat je niet een ander mens mag doden. En de hele organisatie is gebaseerd op het tegengaan van oorlogen, vermijding van oorlog, dat hebben ze niet gedaan, dat is irrelevant. Maar het hele punt is hoe het menselijke brein de feiten weigert te onderkennen en te handelen. En we denken mettertijd alles op te kunnen lossen. Tijd zal je helpen te vergeten, enzovoort.
34:57 Dat is dus de aard van tijd: het verleden dat zichzelf verandert door het heden zich voortzettend als toekomst. Dus zijn toekomst, verleden en heden één tenzij er een fundamenteel, radicaal einde aan dat alles komt. Anders zal je zijn wat je morgen bent. Helaas zijn wij miserabele, ongelukkige mensen, wat een feit is, en als we niet vandaag veranderen zullen we morgen hetzelfde zijn. Het is een simpele werkelijkheid, de waarheid ervan. En ook, wat is de relatie tussen niet alleen de chronologische tijd, de relatie tussen tijd en het denken? En wat is het verband tussen tijd, het denken en angst? Bent u er nog? Kunnen we doorgaan? Verveelt dit alles jullie niet te zeer? Ik hoop dat de zon jullie wat verwarmt. Maar blijf alsjeblieft nog 50 minuten wakker, als je wilt. Dit is geen belediging, alsjeblieft, dat ik dit vraag. We vragen dus, wat is de relatie tussen tijd, het denken en angst.
37:00 We hebben het al min of meer gehad over de kwestie tijd, laten we dus nu ingaan op de kwestie van het denken. Wat is denken? De spreker bezigt woorden om over te brengen wat hij wordt geacht te denken, en jullie horen die woorden en vertalen die woorden al naar gelang je goedkeuring of afkeuring, of je luistert oppervlakkig, of wellicht begrijp je het Engels minder goed, of je begrijpt het Engels heel goed en geeft een bepaalde lading aan die woorden. Het denken. Dit is het hele proces van denken. Het denken heeft de mens op de maan gezet. Het denken heeft het instrumentarium voor oorlog geschapen. Het denken heeft de vernietiging van de mensheid tot stand gebracht. Het heeft de meest bijzondere kathedralen ter wereld gemaakt, tempels en moskeeën als je er enkele hebt gezien, het zijn wonderbaarlijke schoonheden. En het denken heeft ook de enorme wereld der techniek geschapen. Denken heeft ook de relatie tussen man en vrouw bepaald, , waar we nu hierna op in zullen gaan. Het denken brengt al onze activiteiten voort, denken is dus heel belangrijk. Niet dat we het denken gaan uitbreiden of er meer diepte aan gaan geven, maar we onderzoeken de ware aard ervan en de structuur van denken, van het denkproces. Oké? Zullen we erop ingaan?
39:33 De spreker weet niet of jullie überhaupt al eens op deze vraag zijn ingegaan. Waarschijnlijk vroeg je je het nooit af, zelfs de professionals doen dat niet, dus waarom zou jij het doen? Je bent niet opgeleid om te onderzoeken, je hebt geleerd je aan te passen, bent opgeleid om te zeggen, ja, ik heb het uit mijn hoofd geleerd, ik heb informatie verkregen, kennis, en ik zal een goede baan krijgen, of geen baan, of wat je ook maar doet. Maar nooit ben je echt diep op deze vraag ingegaan: onderzoeken wat het denken is. Waarom zijn de hersenen, die uiteindelijk het enige instrument zijn dat we hebben, neurologisch, biologisch, emotioneel, het centrum van ons hele bestaan. En dat ding in de schedel, dat we hersenen noemen, die hersenen hebben zich nooit afgevraagd: waarom denk ik voortdurend, ben ik als een idioot aan het kletsen over van alles en nog wat, wat ik gister deed, wat ik morgen zal doen, wat ik nu doe, waarom dit of dat, 's nachts dromen en de hele dag kakelen. Wat een rare mensen zijn we toch. We moeten dus onderzoeken wat een gedachte is, wat denken is? Wat is de bron ervan?
41:37 Willen jullie mijn uitleg? Zie je, dat is waar ik op tegen ben, omdat je niet echt onderzoekt. Je wacht op iemand om het je te vertellen. Daarom wordt hij die akelige goeroe en jij wordt de volgeling. De spreker zegt, doe dat alsjeblieft niet. Omdat je niet alleen jezelf kapot maakt maar ook degene die je leidt. Laten we dus al die onzin opzij zetten en samen op onderzoek gaan. Het woord 'samen' is belangrijk, maar laten we daar nu even niet op ingaan.
42:44 Wat is denken derhalve? Is denken gebaseerd op geheugen? De geaccumuleerde herinneringen, ik wil een groot man zijn omdat ik veel mensen heb gezien, grote mannen, die zich amuseren, beroemd worden, veel geld hebben, een heleboel auto's, enzovoort. Er is dus een grote verzameling herinneringen. Niet alleen persoonlijk, maar ook herinneringen aan veel zaken uit het verleden, historisch besef, opgeslagen herinneringen, bewuste herinneringen en diepere lagen daarvan, zijn wij niet ons geheugen? Zijn we niet een bundel herinneringen? Vergeef me dat woord en de zo beperkte uitdrukkingswijze, zijn wij kort samengevat, niet louter herinneringen? En waar zijn herinneringen op gebaseerd? Onderzoek dat samen met mij, luister niet slechts naar de arme man. Duik er samen met de spreker in. Waar zijn herinneringen op gebaseerd? Zijn ze niet gebaseerd op kennis? De geweldige verzameling van informatie in de vorm van kennis, of het nu uitgebreid is - nee, niet uitgebreid - de beperkte kennis van de wetenschap, die steeds iets aan zichzelf toevoegt, waardoor die toegevoegde kennis altijd beperkt moet zijn omdat je in de tijd toevoegingen doet is die kennis beperkt. We weten niets van aerodynamica of astrofysica, maar ik zal kennis verzamelen, ik zal die door experimenteren krijgen.
45:26 Kennis is dus gebaseerd op ervaring. Klopt dat? En ondervinding of ervaring en dergelijke is in beginsel beperkt. Is dat niet zo? Alle ervaring, het maakt niet uit welke ervaring het betreft, moet beperkt zijn omdat er degene is die ervaart en dat wat hij ervaart. Degene die ervaart is het verleden zijn herinneringen, verworvenheden, hoop, angsten, zijn wil om verlicht te worden, om goddelijk te worden, zijn wil om te zeggen, ik wil populair zijn, daarom zal ik een paar zinnetjes leren op mijn manier vertaald en dan word ik bla, bla, bla.
46:37 Ervaring moet dus worden herkend, anders is het helemaal geen ervaring. En degene die het herkent is het verleden, het is allemaal zo kinderlijk eenvoudig, nietwaar? Ervaringen zijn dus altijd beperkt. Ik ervaar het goddelijke, dat geweldige gevoel van verrukking, tijdelijk, je kunt terugvallen. Ervaringen zijn dus altijd beperkt, daarom is kennis altijd beperkt. Altijd, in het verleden of nu, dat waar kennis aan is toegevoegd, is beperkt. Herinneringen zijn dus beperkt. Dus is het denken beperkt. Eens? Ik vraag me af of we dit begrijpen, de werkelijke waarheid ervan, niet alleen als intellectueel concept of als idee, maar de waarheid erachter, dat het denken altijd beperkt zal zijn. Het denken kan zich het oneindige voorstellen, maar blijft toch beperkt. Het denken heeft de goden bedacht overal ter wereld, gedurende de laatste duizenden jaren, die goden zijn natuurlijk ook beperkt. Dus elke denkactiviteit of daarmee verbonden actie moet altijd beperkt zijn. Daarom is het denken niet holistisch. Begrijpen jullie dat? Als je dit simpele feit beseft dat de gedachte en de denker één zijn, en daarom altijd beperkt zijn.
48:55 Daarom zijn alle religies van de wereld, hoewel ze zeggen het goddelijk woord uit de zuiverste bron te hebben ik wil niet irrelevant of cynisch zijn, maar het is zo dat ze allen claimen eerstehands... en middeleeuwse gewaden en jurken aantrekken, en die hele trukendoos gaat door voor religie uitgevonden door het denken. En daarom is de hele hiërarchische en religieuze structuur beperkt. En hun overtuiging, hun geloof, hun rituelen enzovoort, is beperkt omdat het is gebaseerd op denken.
49:51 De vraag rijst dus, als je zo goed wilt zijn te luisteren: is er iets voorbij het denken, of is alles denken? De natuur natuurlijk niet. De tijger werd niet door het denken gemaakt, godzijdank, ook de snelle gazelle niet. Wat is dus het verband tussen tijd, het denken en angst? Laten we het over angst hebben. Is er angst zonder tijd en denken? Kijk daar alsjeblieft goed naar. Is er angstgevoel dat niet is geworteld in denken en tijd? Ik deed iets enige tijd geleden, en ben daar bang voor, voel me schuldig. Iets lelijks dat ik heb gedaan, niet eerlijk, niet hoogstaand, en ik schaam me daarvoor, en ik ben er bang voor, voel me er schuldig over, ik leefde ermee en met alle angst ervoor. Daarom is de wortel van angst tijd en denken. Angst voor wat zou kunnen gebeuren. Ik heb een goede reputatie, maar morgen zouden jullie niet op kunnen komen dagen, niet dat me dat wat zou kunnen schelen, maar ik ben toch... Er hangt dus altijd een zweem van angst om ons heen, een zweem van deze angst tussen man en vrouw, wat er zou kunnen gebeuren. En de ultieme angst is voor de dood, en uit die angst werden de goden uitgevonden.
52:46 Dus vraag je je af of er een eind is aan angst, een totale beëindiging. Jullie stellen die vraag, niet ik, niet de spreker. Dat betekent, is er een eind aan denken en tijd? Begrijpen jullie het verband? De logische volgorde van dit alles. Het is niet alleen logisch, maar feitelijk. Is er een einde aan dit hele proces, dat angst veroorzaakt? En jullie kennen de resultaten van angst, de gevolgen van angst, al de wreedheid, de lelijkheid, het in elkaar krimpen, de hele wereld van de angst die donker is. En dat veroorzaakt een heleboel neuroses, enzovoort. Is er dus een eind aan dit alles? Niet alleen om zo'n vraag te stellen, de vraag zelf klinkt nogal dom, je kunt de tijd niet stilzetten. Je kunt het denken niet stoppen. Om van hier thuis te komen moet je denken. Om de auto te starten moet je denken. Maandagmorgen ga je waarschijnlijk naar een kantoor of iets anders, daarvoor moet je denken. Om dus te zeggen, kan het denken stoppen, of kan de tijd stoppen, is niet de feitelijke vraag. Beter is het te vragen, bevat ik, begrijp ik werkelijk de waarheid van tijd en denken? Omdat het denken zijn plaats heeft, heeft tijd zijn plaats. Maar waarom zou er dan angst ontstaan uit denken? Begrijpen jullie de vraag? Waarom zou tijd een factor zijn in angst?
55:36 Als ik dus het hele plaatje begrijp, het hele ontwerp, de hele routekaart van tijd, denken, schuld, van angst, dan is het louter observeren, de ogen zelf, het zien, niet de gewone ogen, maar je hele wezen dat kijkt. Dat betekent je hele aandacht geven aan die kaart van de angst, niet een punt op die kaart, niet een enkel dorp of stad of een enkele weg, maar de hele kaart ervan. Kunnen we observeren zonder enigerlei vervorming, de hele structuur observeren? Natuurlijk kunnen we dat. Dat betekent aandacht te schenken aan zuivere waarneming zonder verdraaiing. Dan wordt die hele keten doorbroken.
57:06 Hoe laat is het, heren?
57:09 Het publiek: vier over half één.
57:14 K: nog vijfentwintig minuten. Zullen we iets langer doorgaan?
57:19 Publiek: Ja

K: Zijn jullie niet moe?
57:21 P: Neen

K: Waarom niet? Zijn jullie zo aan het denken, werken, toepassen, of zeggen jullie maar wat, Oké, het is een mooie dag, laten we erover praten.
57:45 Om angst te begrijpen, moet je ook, zou je ook naar begeerte moeten kijken. Wij worden voortgedreven door verlangen, niet alleen naar God, wat dat ook mag betekenen, niet alleen naar succes, macht, een positie, het centrum zijn van alles, zoals in Washington of in Delhi, Londen, Parijs of Moskou, of in Bejing, zullen we Bejing erbij nemen, beter wel. We willen zoveel in het leven, niet alleen fysieke dingen: goede auto's, mooie kleren, een mooi lichaam, een knap gezicht, mooie cosmetica, je kent dat hele spel wel. In dit land grijpt de commercialisering om zich heen kopen, kopen, kopen, kopen. En het verlangen goed te zijn, het verlangen je beste vriend niet te kwetsen, maar het geeft niet dat ik anderen kwets, alleen geen naaste, enzovoort. We hebben zoveel begeertes. Om groot te zijn, dit of dat te zijn. En we hebben ons wellicht nooit afgevraagd wat begeerte is. Waarom hebben de religies, de monniken begeerte onderdrukt? Ze branden van verlangen, maar onderdrukken het. De spreker liep eens achter een een heleboel monniken in de Himalaya's. Ben je wel eens in de Himalaya's geweest? Enkele prachtige heuvels, prachtige bergen. Het is een plek waar je bijna 400 mijl ver kunt kijken, met de sneeuwkappen, grote valleien, een enorme prachtige blauwe hemel, onvervuild, scherp, helder. 350 tot 400 mijl van keten naar keten naar keten, de hoogste toppen. De spreker liep over een pad achter hen met de monniken voor hem. Ze waren aan het chanten, zonder ooit naar een bloem, de lucht, een boom te kijken, naar de stroompjes die omlaag klateren, naar het dansende water. En daar liepen ze dan, volledig ondergedompeld in wat ze moesten denken. Ze durfden niet omhoog te kijken om de schoonheid van de lucht te zien, de bomen en de rivieren en de bloemen. Want dat is een afleiding. Net als alle monniken over de hele wereld.
1:01:57 Deze begeerte huist dus in ieder menselijk wezen, en zonder deze te onderdrukken of te ontkennen te transformeren of om te zetten in iets hogers, wat een andere vorm van begeerte wordt, kunnen we, sorry dat ik lach, naar begeerte kijken en de aard ervan onderzoeken, wat is het proces van begeerte, wat de structuur? Geheel objectief. Wat is begeerte? Hoe begint begeerte? Niet het stoppen ervan. Wat is de oorsprong, de bron, hoe werkt het? Zullen we daarin duiken?
1:03:19 Wij leven van gewaarwordingen. Biologisch is dat noodzakelijk. Anders zijn we verlamd. Zinnelijkheid speelt een geweldige rol in ons leven, niet alleen seksueel, maar omdat we steeds meer zintuiglijke gewaarwordingen willen hebben. Gewaarwording is het gevolg van zien, wees zo goed dit een beetje te volgen, zien, contact, gewaarwording. Is dat juist? Het zien van die heuvels en te zeggen, wat mooi, je krijgt er een bepaald gevoel van, en dat is gewaarwording. Ik lees een mooi gedicht en krijg een bepaald gevoel, of zie een prachtig schilderij, dat is een volgende sensatie enzovoort. Dat is een normaal iets, sensatie, is het niet? Je kijkt naar de bomen en de bladeren en de lucht, en je zegt, wat mooi.
1:04:51 We hebben het er niet over wat schoonheid is. Misschien doen we dat volgende keer als we tijd hebben. Maar wij leven door gewaarwording, het hele zenuwstelsel is gewaarwording. Wat is het verband tussen sensatie en begeerte? Begrijpen jullie mijn vraag? Omdat we begeerte aan het onderzoeken zijn. Wat is het verband tussen gewaarwording en begeerte? Ze staan altijd direct met elkaar in verband. Ik zou wel altijd onder deze bomen in een mooi huis willen wonen en dan begeren: ik moet een mooi huis onder de bomen hebben. Wat is dus het werkelijke feit, de relatie, de verbinding, tussen gewaarwording en dat wat we begeerte noemen? Klopt dat? Is er een tijdbestek, luister alsjeblieft goed, is er een tijdsbestek tussen de gewaarwording en het ontstaan van de begeerte, een hiaat, of hebben ze tegelijkertijd plaats. Zie het, pak het beet, als je wilt. We gaan dus uitzoeken of er een onderverdeling is, of er een scheiding is, een interval. Klopt dat?
1:06:48 Er is de gewaarwording van het zien van een mooie tuin, goed onderhouden, een gemaaid en gerold gazon, al vijfhonderd jaar lang. Die gazons zijn er. En jij ziet het en zegt, lieve God, wat mooi, wat een diepte, wat is dat gras mooi. En je zou het zelf in je achtertuin willen hebben.
1:07:26 Kijk hier dus naar, kijk heel goed. De sensatie, van het zien van dat gras, sterk, zwaar, diepgeworteld gras, dan de sensatie, dan het in jouw tuin te willen hebben. Dus begeerte ontstaat, luister alsjeblieft, op het moment, de seconde dat het denken de leiding neemt en vorm geeft aan de sensatie, en dan in die seconde ontstaat er begeerte. Volgen jullie dat? Dat betekent, het zien van dat gazon, beschermd achter muren, het zien ervan, de gewaarwording, en de gedachte die zegt, ik wilde dat ik dat had. Die seconde is begeerte daar. Begrijpen jullie dat?
1:08:56 We vragen ons nu af, kan er een beweging, een interval zijn tussen de sensatie en de gedachte die hem vorm geeft, een beeld. Begrijpen jullie? Dat wil zeggen, sensatie, wat heel gewoon is, bij het zien van dat mooie gras, dat veld, dat gazon, waarna de gedachte opkomt die zegt, ik wilde dat ik dat had. In die seconde is er verlangen. Klopt dat? Dat is de waarheid. Wij vragen ons dus af, kunnen deze twee even gescheiden van elkaar zijn? Zie een overhemd in de etalage, ga erheen en raak het aan en zeg, wat een mooie stof is dat, en laat het dan, maar wij laten het daar niet bij. Wij zeggen, had ik het maar. Dan is begeerte geboren. Een interval kan behouden worden de scheiding kan even worden aangehouden, en dan zal je zien hoe begeerte binnensluipt, hoe begeerte ontstaat. Dan kan je die ruimte onmetelijk oprekken of juist heel klein houden. Begrijpen jullie wat ik zeg? Als jullie dit begrijpen, is er helemaal geen discipline nodig controle, onderdrukking of vechten. Begrijpen jullie dit alles? Niet woordelijk maar met jullie hart. Dan zal het tot je natuur gaan behoren. Als je iets moois ziet, is het mooi en dat is het. Je kunt die bergen niet bezitten noch dat mooie gazon. Je kunt ernaar kijken, het bewonderen, en zeggen, wat mooi, en het voelen. Dat vereist grote oplettendheid, bewustzijn, een gevoel van diepe aandacht ervoor. Maar die aandacht geven we haast nooit, behalve aan geld en pleziertjes. Dit is veel ernstiger, vereist veel soberheid. Het woord soberheid, komt van het Latijnse sobrius, wat een 'droge mond' betekent. Daarna hebben wij het vertaald als soberheid: weinig kleding, een maaltijd per dag en dat soort dingen. Maar soberheid is iets geweldigs, niet zomaar iets gewoons. Maar om oplettend te zijn op deze beweging van sensatie naar begeerte, en al de dingen waar we het over hadden. Om heel zorgvuldig te kijken, elke gedachte in je waar te nemen, geen gedachte voorbij laten gaan zonder te begrijpen waar die ontstond, wat de oorzaak was, dat is echte soberheid. Niet de intreding in een klooster en al dat soort dingen. Soberheid is iets van ons dagelijks leven.
1:13:26 We hebben het daar dus allemaal over gehad. Dinsdag en donderdag zijn er vragen, volgende zaterdag en zondag zullen we andere zaken bespreken: genot, verdriet, pijn, en alle implicaties van eenzaamheid, het sterven, als we er tijd voor hebben, en wat religie is, wat een religieuze geest is. Is er iets dat niet door het denken is aangeraakt? Het grenzeloze, het immense, het naamloze. Wat geen uitnodiging voor jullie is om te komen. Het is onderdeel van ons leven, niet al het kopen, kopen, kopen en verkopen, elke dag van je leven naar kantoor gaan, conflict en dat alles. Je moet ook energie geven om dit uit te zoeken. Niet alleen maar leven in geloof, symbolen en al dat. We zien elkaar misschien terug, overmorgen of volgende zaterdag en zondag.