Krishnamurti - Lijden en liefde

Krishnamurti Subtitles

SA76T5 - Lijden en liefde
Vijfde openbare toespraak
Saanen, Zwitserland
20 juli 1976

0:25	We hebben samen het probleem van het bewustzijn besproken. Zoals ik zei, is dat een zeer complex vraagstuk. De inhoud van het bewustzijn is de hele aard en structuur van het bewustzijn. Dat is wat ik de vorige keer heb gezegd. Je bent dat eigen bewustzijn alleen gewaar als je een bepaald probleem hebt, onenigheid, tegenstrijdigheid, woede, jaloezie, enzovoort, alleen dan word je je volledig bewust van jezelf. In een andere situatie is er geen bewustzijn van het 'ik', waar we het de vorige keer, toen we hier samen waren, genoeg over hebben gehad.
1:58	Volgens mij is het vanmorgen belangrijk om samen te spreken over het vraagstuk van het lijden en het woord 'liefde', wat zo vaak is misbruikt, en wat de echte betekenis of inhoud is van dat woord. En om ons goed te verdiepen in deze vraagstukken moet je beginnen met wat we relatie noemen - tussen mensen. Anders wordt liefde een abstract begrip, zonder veel betekenis en blijft het iets wat je in een boek leest of wat in de kerk of een tempel wordt besproken, en weer helemaal wordt vergeten.
3:17	Dus we zouden moeten beginnen, denk ik, als ik daarop mag wijzen, dat de hele structuur van de maatschappij uit relaties bestaat, - om het maar eens erg simpel te zeggen. Het vraagstuk van relaties is een zeer complex probleem. Maar om deze vraag te onderzoeken moet je dichtbij beginnen. Erg dichtbij betekent: onze menselijke relaties met elkaar. Om vandaaruit te ontdekken wat een goede relatie is - als er zoiets bestaat - en daarna het vraagstuk van de aard van de liefde behandelen. En ook of liefde wel kan bestaan zolang mensen lijden en of er aan dat lijden een einde kan komen, vooral psychologisch. We gaan ons dus verdiepen in dit zeer complexe probleem.
4:42	Zoals ik zei moeten we dichtbij beginnen om er echt achter te komen wat onze relatie is met elkaar, want daar is onze hele sociale, morele en ethische structuur op gebaseerd - dat wil zeggen, de maatschappij - de maatschappij die we hebben geschapen, een maatschappij die op dit moment totaal immoreel, vernederend en verwoestend is. Om de sociale structuur te veranderen moeten we van binnenuit beginnen, niet alleen maar vanaf de buitenkant. Volgens mij ligt dat tamelijk voor de hand als je steeds beter ziet welke pogingen de communisten en andere hervormers hebben ondernomen. Zij gaan er van uit dat door het wijzigen en herscheppen van de sociale omgevingsstructuur de mens radicaal zal veranderen. Als je de verschillende experimenten bestudeert, zoals in de oudheid in India, in China en die van de de laatste tijd, dan veranderen mensen niet wezenlijk, ook al verandert de omgeving wel. Het is erg belangrijk, lijkt me, om de relatie van onszelf te begrijpen in verhouding tot de maatschappij, en of er door de transformatie van de menselijke geest, het menselijk bewustzijn een nieuwe sociale orde kan ontstaan. Dat is een van onze problemen. Want de sociale orde moet onvermijdelijk veranderen. Deze moet een radicale transformatie ondergaan. Er zijn terroristen, revolutionairen, idealisten, sommigen tenminste, die denken dat door de omgeving te veranderen, door bommen te gooien en nog meer van dat soort uiterlijke revolutie, de aard en structuur van het bewustzijn ook wel zal transformeren. Maar ik denk dat de radicale transformatie van de maatschappij alleen plaats kan vinden als er zich een radicale transformatie in het menselijk bewustzijn voordoet. Dat heb ik aan het begin van deze toespraken al duidelijk gemaakt.
7:53	We moeten er dus achter komen wat onze relatie is met de maatschappij, met elkaar, met de hele mensheid, een wereldwijde relatie. Dus wat is werkelijk in het dagelijks leven onze relatie tot elkaar en waar is deze op gebaseerd? Zoals ik zei is het woord niet de zaak, de omschrijving is niet wat het omschrijft. We houden ons nu bezig met een woordelijke omschrijving, maar als we gevangen raken in deze omschrijving en niet toekomen aan wat we omschrijven, het feit, dan scheren we slechts over het oppervlak en gaat alle betekenis verloren. Dus je moet je gewaar, bewust zijn of welk woord je ook gebruikt, dat je niet gevangen raakt in woorden of omschrijvingen, conclusies, maar juist kijkt, waarneemt hoe onze relatie in het dagelijks leven er echt uitziet en of die relatie getransformeerd kan worden in iets anders dan 'wat is'. Dat is onze vraag. Om 'wat is' te transformeren moet je geïnteresseerd zijn en volledig waarnemen 'wat is' en je niet verbeelden 'wat zou moeten zijn'. Nietwaar?
10:04	Waar is onze relatie op gebaseerd? Is het op kennis gebaseerd? Op ervaring? Op verschillende intellectuele, emotionele of sentimentele opvattingen? Alstublieft, wat ik zeg is: observeer, als je het niet erg vindt, je echte relatie met elkaar, hoe het werkelijk zit, niet hoe je vindt dat het zou moeten zijn, niet de ideale relatie, maar de echte, hoe die zich dagelijks voordoet, want daar leven we mee en als we die begrijpen kunnen we veel verder komen. Maar als je er niet diep genoeg induikt, en je slechts een voorstelling maakt of ... een denkbeeldige relatie, betekent dat niets, want we hebben met feiten te maken en niet met bedachte abstracties, want die leiden nergens toe. Dus hoe ziet onze relatie er echt uit?
11:50	Relatie - de strekking van dat woord - betekent, nietwaar, 'antwoorden'. Elkaar volledig beantwoorden - de strekking van het woord, niet wat wij ervan hebben gemaakt - de grondbetekenis is 'antwoord geven', zoals je 'verantwoordelijkheid' hebt. En geven we elkaar wel eens een totaal antwoord? Of is het altijd een gedeeltelijke reactie, een half antwoord? Als het maar een half of gedeeltelijk antwoord is, hoe komt dat dan? Begrijpt u mijn vraag? Ik hoop dat we met elkaar communiceren, want dit is echt heel belangrijk. Zoals over alles waar we over hebben gesproken is de menselijke relatie een van de meest radicale, basale en essentiële zaken die we moeten onderzoeken, want dan kunnen we er voor onszelf achter komen wat liefde is, wat echte liefde is, niet wat we ervan hebben gemaakt. Het is dus voor ieder van ons van het grootste belang om erachter te komen hoe onze relaties echt in elkaar steken, of ze getransformeerd kunnen worden, en is het wel mogelijk om ze radicaal te transformeren?
13:48	Zijn onze relaties niet gebaseerd op herinneringen, herinneringen die opgestapeld zijn door allerlei emotionele, irrationele of seksuele reacties? Dat wil zeggen, er is verlangen dat samengaat met het denken, en het denken dat het beeld schept? Nietwaar? Verlangen, wat samen met het denken gewaarwording is en het denken dat beelden maakt van mijzelf en jou. Er zijn dus twee beelden: dat van mijzelf en dat wat ik van jou heb gemaakt. Nietwaar? Verdiep je er alstublieft met mij in. Het is jouw leven! En denk in hemelsnaam over deze zaak na, want we vernietigen elkaar, we vernietigen de aarde, de lucht, we helpen alles wat we aanraken om zeep. En ik heb de indruk dat we er ons niet eens verantwoordelijk voor voelen. Dus geef het alsjeblieft je aandacht, en dat betekent je zorg en gevoel, om erachter te komen hoe onze relaties er echt uitzien.
15:54	Ik zei dat onze relaties bestaan uit gevoel en denken, wat verlangen is, plus het beeld dat het denken maakt naar aanleiding van dat verlangen. Ik heb dus verschillende beelden over mezelf - een zakelijk beeld, een intellectueel beeld, een emotioneel beeld en nog andere beelden die ik in mezelf heb gevormd, waar de maatschappij en mijn opvoeding aan hebben bijgedragen - ik heb een beeld. En mijn relatie tot jou is weer een beeld dat ik van jou maak. Nietwaar? Dat is gewoon een gegeven. Het beeld, dat plaatje, die gestalte ben jij, en ik sta in relatie tot jou via dat plaatje. Nietwaar? Ik ben gehecht aan dat plaatje. Omdat jij mijn vrouw bent, mijn vriend, mijn meisje of jongen, wat dan ook, ben ik gehecht aan het beeld dat ik over jou heb gemaakt en daar hou ik me aan vast. En dat beeld heeft zich ontwikkeld door verschillende gebeurtenissen in ons contact met elkaar. Nietwaar? Alstublieft! En jij hebt een beeld van jezelf - allerlei beelden - en daar voeg je mij aan toe, weer een beeld. Dus jouw en mijn beeld staan in relatie tot elkaar. Nietwaar? Verdiep je hier alsjeblieft in. Kijk naar jezelf. U bent misschien vijf of tien jaar getrouwd, u heeft een vriend of vriendin en langzaam worden de beelden gevormd, bewust of onbewust - meestal onbewust. Het beeld heeft zich dus vastgezet door gezeur, dominantie, door aannames, beledigingen, bezitsdrang, gehechtheid, dat zijn allemaal zaken - voorvallen - die hebben gezorgd voor dat beeld in mij over jou. En jij doet hetzelfde met mij. Dat noemen we 'relatie', we noemen dit 'liefde'. 'Ik hou van je' - wat inhoudt: 'Ik hou van het beeld dat ik van jou heb gevormd'. Het klinkt nogal cynisch, maar dat is het niet. Het is een feitelijk gegeven.
19:51	Waarom maakt het brein eigenlijk zulke beelden? Begrijpt u mijn vraag? Ik heb er een van u, en u heeft er een van mij. Dit is een gegeven, en ik vraag u: waarom doet het brein dit? Wat het denken is. Waarom schept het denken deze verdeeldheid tussen u en mij via een beeld? Is dit duidelijk? Kom op. Laten we ons erin verdiepen. Waarom?
20:40	Zoals ik zei heeft het brein veiligheid nodig. Nietwaar? Van kinds af aan hebben kinderen veiligheid nodig, ze moeten worden beschermd. We beschermen ze niet, maar daar gaat het nu niet om. We beschadigen ze. Dat is een ander onderwerp. Het brein heeft dus volledige veiligheid nodig. Het vindt misschien veiligheid in een illusie, God, fantasierijke beelden, allerlei zaken, die dus neurotisch zijn, of het vindt misschien veiligheid in het door hemzelf geschapen beeld van kennis. Begrijpt u dit? Het brein heeft dat beeld dus gemaakt via het denken, om zich volledig veilig te voelen. Ik ken mijn vrouw - begrijpt u - ik ken haar. Een positieve aanname. Dat wil zeggen dat het beeld dat ik van haar heb gemaakt mij dat gevoel geeft van volledige... - ze is van mij. En omgekeerd is dat ook zo, enzovoort. De beelden worden dus gemaakt vanuit het verlangen naar volledige veiligheid. Dat is een van de factoren.
22:32	Het is heel comfortabel om een beeld te hebben, want je hoeft niet eens naar hem of haar te kijken, dat maakt niet meer uit. Je voelt je uiterst verantwoordelijk voor dat beeld, niet voor die persoon. Kijk naar uzelf, alstublieft! En terwijl we een beeld van elkaar hebben - u ook - leven we dagelijks een zeer oppervlakkig leven. Oppervlakkig op het gebied van seksualiteit, het naar kantoor gaan en weer thuis komen, u kent dit oppervlakkige leven wel dat men leeft. Dat is een van de redenen waarom beelden enorm belangrijk worden.
24:02	Welnu, als je je bewust wordt van dit proces - de beeldvormer en het beeld - als je je hiervan bewust wordt, vraag je je af: kan die beeldvorming stoppen? Begrijpt u mijn vraag? Want dit is zeer belangrijk. Alstublieft, kijk naar uzelf, kijk naar uw relatie. U heeft een beeld en ik heb een beeld, en onze relaties zijn daarop gebaseerd.
24:40	En de volgende vraag was: waarom doen we dit? We hebben er zo onze redenen voor. En de andere vraag was: is het mogelijk om überhaupt geen beelden te maken? Als dat kan worden voorkomen krijgt onze relatie enorm veel betekenis. Begrijpt u? Zitten we nog op dezelfde lijn? Is het mogelijk, vraag ik, om geen beelden te vormen? De 'beeldvormer' is het denken, vanzelfsprekend, nietwaar? Het denken als tijd, herinnering aan wat er zich gisteren heeft voorgedaan, wat tijd is, en door tijd is het beeld gevormd, elke dag weer. Het denken bouwt het beeld op door het verlangen, het gevoel, enzovoort. Ik vraag me nu af of deze impuls kan stoppen, ik bedoel, de traditionele impuls.
26:51	We volgen slaafs de traditie. We vinden onszelf misschien erg modern, vrij, maar diep van binnen zijn we erg traditioneel, wat je kunt zien aan het accepteren van deze beeldvorming en aan het baseren van onze relatie op deze beelden - het is zo oud als Methusalem. Dat is een van onze tradities, we accepteren het, leven ermee, pijnigen elkaar ermee. Kan deze traditie dus tot een einde komen? Dat wil zeggen - en ik ga nu terug naar wat ik eerder zei, gisteren en de dagen daarvoor - kun je, als zich een voorval in onze relatie voordoet, dit überhaupt niet opslaan? Heeft u dit begrepen? Goed, het is niet duidelijk.
28:04	In onze dagelijkse relatie zeg je iets uit woede, irritatie, het brein registreert dit en voegt dit toe aan het beeld dat ik al over jou had, en door die belediging, die irritatie, die woede, door iets wat je zei om me te kwetsen, wordt het beeld gekwetst - kan dat stoppen? Begrijpt u mijn vraag? Het kan alleen stoppen als je het hele proces van het registreren begrijpt. Het brein slaat alles op. Het slaat nu op wat ik zeg. En als er een voorval plaatsvindt, wordt het geregistreerd. Nu vraag ik: kan die registratie stoppen? Begrijpt u nu de vraag? Ik beledig u in onze relatie, er komt onmiddellijk een reactie, wat de registratie is. Welnu, kan dat eindigen, want anders is onze liefde slechts emotioneel, sentimenteel, seksueel en tamelijk oppervlakkig. Alleen een geest die niet is gekwetst is in staat tot liefhebben, nietwaar? Snapt u de betekenis hiervan? Kom op, alstublieft? Dus u kwetst mij, wat betekent dat u het beeld kwetst dat ik van mezelf heb gemaakt, en kan die belediging totaal niet worden geregistreerd, zodat mijn brein niet wordt gekwetst? Dan begrijp ik de volle betekenis en de schoonheid van iets waarvan ik voel dat het bestaat maar me het nu pas realiseer. Ik ga dus uitzoeken of het mogelijk is die pijn te stoppen door die helemaal niet te registreren.
31:02	Dat is alleen mogelijk als het beeld er niet is. Nietwaar? Is dat duidelijk? Als ik geen beeld van jou heb en jij hebt geen beeld van mij, dan laat wat je ook zegt geen sporen na. Wat niet betekent dat ik geïsoleerd ben of geen genegenheid ken, maar aan de registratie van pijn, beledigingen, aan al die bewegingen van het denken is een einde gekomen. Wat inhoudt dat je op het moment van een belediging volledig, met al je zintuigen, aandachtig bent. Begrijpt u wat ik zeg? Praat ik tegen mezelf of doet u allemaal mee? Want weet u, ons brein is gekwetst, door allerlei schokken, gebeurtenissen, het voelt als enorme schade die aan ons brein is toegebracht. Het wil veiligheid, daarom vindt het veiligheid in normale en abnormale zaken, zoals in de staat, de verheerlijking ervan is een abnormaal stammeninstinct, maar het voelt er zich veilig door - enzovoort. Juist het verlangen naar zekerheid vernietigt zichzelf, begrijpt u? Ik voel me zeker met mijn gezin. Maar met mijn gezin is er aldoor strijd gaande tussen jou en mij, met mijn kinderen - begrijpt u? - voortdurende conflicten, kwellingen, wanhoop, ergernis - u weet wel, dat alles gaat maar door, dag in dag uit. Dat heeft grote impact op het brein. Daarom zeg ik, zolang er een beeldvormer is, moet er pijn zijn en wordt het geregistreerd. Alleen als er geen beeldvormer is vindt er geen registratie plaats. Wat betekent dat er geen 'ik ' is, die het beeld is dat gekwetst raakt. Begrijpt u? Er is geen 'ik'. Het 'ik' is het beeld dat ik van mezelf heb gemaakt: een bijzonder mens, bekwaam, of 'Ik word succesvol' - u weet wel, de zaken die het denken rond zichzelf heeft opgebouwd als het 'ik', wat het diep gelegen bewuste of onbewuste beeld is dat is gevormd.
34:28	Wat ik eigenlijk zeg is dat in onze relaties beeldvorming een bijzonder belangrijke dagelijkse activiteit wordt en er daarom feitelijk geen sprake is van een relatie. Een relatie kan pas echt bestaan als er geen beeld is - begrijpt u wat ik zeg? Heeft u er iets van begrepen? Niet alleen de woorden, in hemelsnaam, maar voelt u het echt in uw bloed? Dat brengt oprechtheid in onze relaties.
35:15	Hoe ziet onze relatie er dan uit als er geen beeld is tussen u en mij - begrijpt u? - wat is dan onze relatie? Kom op, mensen, onderzoek het. Ik heb geen beeld van u - wat het allerbelangrijkste is, begrijpt u? Ik heb echt geen beeld van u. Hoe ziet mijn relatie er met u dan uit? Heeft u een beeld van mij - in onze relatie? Als u dat hebt, wat is dan onze relatie? U heeft geen beeld en ik heb wel een beeld, wat gebeurt er dan tussen ons? Ik voer strijd, omdat ik een beeld over mezelf heb, daarom ben ik met u in strijd. U heeft geen beeld, daarom voert u geen strijd met mij. Begrijpt u?
36:26	Kunt u dus in onze relatie bij mij zorgen voor een geestestoestand waarin de beeldvorming is gestopt? Begrijpt u? Dat is uw verantwoordelijkheid ten opzichte van mij. Ik vraag me af of u dit begrijpt. Kom op, mensen! U heeft geen beeld en ik heb een beeld van u. Hoe ziet onze relatie er dan uit? U bent in onze relatie verantwoordelijk om ervoor te zorgen dat ik geen beelden maak over u. Dat is uw verantwoordelijkheid. Begrijpt u? Dan bent u aan het gadeslaan, u bent alert, u leeft ten volle en ik ben half in slaap, mijn hele leven al. Het is dus uw verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat ik geen beeld heb. Dus twee mensen hebben geen beeld - als dat ooit mocht gebeuren - wat zeer wonderbaarlijk zou zijn, mooier dan welk wonder in de wereld dan ook, als dat zou gebeuren zou er een totaal ander soort communicatie met elkaar zijn. Wat betekent nooit meer ruzie, begrijpt u, mensen? Nooit meer bezitterigheid, overheersing, elkaar kneden door middel van woorden, dreigementen, toespelingen. Dan hebben we een buitengewoon soort relatie. Ik weet dat het kan. Het is gebeurd, we hebben het gedaan. Het zijn niet alleen maar woorden.
38:31	Dus zeg ik: als er geen beeld is, is er liefde. We moeten dus uitzoeken wat die liefde echt is. Wat is het dat wij 'liefde' noemen, nu, in ons leven? Als je zegt dat je van iemand houdt, wat betekent dat dan? Is het seksuele liefde, een biologische kwestie en de herinnering eraan, het verlangen ernaar, het najagen ervan? En dat speelt klaarblijkelijk een buitengewone betekenis in ons leven. Uitvergroot in elk tijdschrift, elke bioscoop en ga zo maar door. Is het seksuele liefde? Gaat liefde samen met jaloezie? Begijpt u? Is er sprake van liefde - alstublieft, luister - als ik naar kantoor of de fabriek ga of secretaresse wordt, of wat dan ook, en jij doet ook iets anders, omdat je je jezelf wilt waarmaken - de vrouw wil zich waarmaken, de man wil zich waarmaken, en de kinderen willen zich waarmaken, wat gebeurt er dan? Begrijpt u? Dat alles noemen we dus liefde, verantwoordelijkheid. Dus om erachter te komen wat liefde is moet er geen sprake zijn van fragmentatie, nietwaar? Geen fragmentatie in mijn werk en wat uit dat werk voortkomt, maar ook geen scheiding tussen mijn werk en mijn gezin, mijn vrouw, mijn vriendin. Begrijpt u wat ik zeg? Het zijn geen twee werelden. Ik ga naar kantoor, daar ben ik zeer ambitieus, hebzuchtig, jaloers, verlangend naar succes, u weet wel, alsmaar doorzetten, gedreven, vol wedijver en dan thuiskomen en zeggen: 'O, schat, ik hou van je'. Het wordt allemaal zo inhoudsloos! Maar zo zijn we het gewend.
41:53	Dus mijn vraag is: is het mogelijk om volledig in harmonie te leven, als een eenheid, zodat ik, als ik naar kantoor ga, nog steeds die eenheid ben, niet iets anders dan bij mijn gezin? Begrijpt u? Is dat mogelijk? Zonder te zeggen: het is een ideaal, het is een utopie, het is een... - je moet het mogelijk maken, je moet er werk van maken, er helemaal voor gaan, het onderzoeken, want we richten onszelf te gronde.
42:36	Ik zeg dus dat er alleen sprake kan zijn van liefde als er volledige harmonie in onszelf is, bij welke activiteit je ook onderneemt, zodat er geen conflict bestaat tussen het uiterlijke en innerlijke. Begrijpt u? Dus uitzoeken hoe je zo kunt leven. Hoe je een leven kunt leiden zonder tegenstrijdigheid, zonder versnippering, dat niet gerieflijk voelt, comfortabel - begrijpt u? - dat volledig is, een eenheid, harmonieus. Om daar achter te komen moet je je verdiepen in het vraagstuk van verdriet. Ze hebben allemaal iets met elkaar te maken, snapt u? Relaties, liefde en verdriet. Die zijn onderling verbonden.
43:58	De mens heeft er altijd mee geleefd, met dit verdriet. Van oudsher heeft de mens deze last met zich meegedragen, en we dragen deze last nog steeds mee. We zijn hoog ontwikkeld, zeer technisch en zo, maar innerlijk is er deze droefenis, hunkering, eenzaamheid, dit gevoel van isolement, van de grote last van verdriet, niet alleen het verdriet van je eigen leventje, maar het verdriet van de mensheid. Begrijpt u? Zitten we op een lijn? Het verdriet van de mensheid. Ze lijden in India, in Azië, in de Arabische wereld, in de Joodse wereld, in Rusland - mensen ondergaan leed, het is een wereldwijd lijden. En onze kleine ikjes lijden ook. Dus vraag ik: kan er een einde komen aan dat lijden? Als er geen einde komt aan lijden, is er geen compassie, is er geen liefde, kun je geen relatie hebben. Dat is wat er eigenlijk is gebeurd in onze maatschappij: geen relatie, geen liefde, geen compassie, geen einde aan verdriet, zodoende maken we een afschuwelijke troep van ons leven. Begrijpt u?
46:01	Dus vraag ik: kan er een einde komen aan verdriet? Begrijpt u? Deze vraag is door elk mens weleens gesteld, als hij tenminste serieus is, als hij naar naar zijn eigen verdriet en dat van anderen heeft gekeken. Je stelt deze vraag: 'Kan het ooit eindigen of is het de eeuwigdurende ellende van de mens?' We gaan het onderzoeken, niet als abstract begrip, als een theorie, maar we gaan echt uitzoeken of jij als vertegenwoordiger van de mensheid - en je bent de wereld - dit verdriet kunt stoppen. We gaan het onderzoeken.
47:02	Dit is een serieuze aangelegenheid, zoals al het andere in het leven, en erg ingewikkeld. Om er achter te komen wat liefde is moet je je ontdoen van elk traditioneel... elke gemoedsbeweging, elk sentiment, al die zaken die je om jezelf heen hebt gebouwd, dat alles kwijtraken, dan kom je in contact met iets dat heel is, totaal, harmonieus. Daar moet je aan werken, naar kijken, waarnemen. Datzelfde gaan we doen met verdriet.
47:45	Er is biologische pijn, lichamelijke pijn. Die pijn wordt geregistreerd in het brein. En er is de angst dat het morgen opnieuw kan gebeuren. Dat veroorzaakt ook verdriet. Er is de eenzaamheid, afzondering, afgescheiden van alles in het leven, en het gevoel dat je je volledig hebt teruggetrokken, het gevoel van volledige leegte, waar de geest zich niet mee kan verbinden. Dat geeft een enorm verdriet. Ik weet niet of u hier bekend mee bent. De meeste mensen wel. Dan is er het verdriet van de dood, de persoon die je hebt verloren en die jou heeft achtergelaten. De eenzaamheid, het plotselinge einde van die persoon van wie je dacht te houden, om wie je dacht te geven, de kameraadschap, op wie je misschien alle hoop op onsterfelijkheid had gevestigd. Dat allemaal. Ook dat geeft verdriet. En er is het verdriet van alle mensen in de wereld die zijn gedood, in zogenaamde oorlogen: over het geloof, een nationaliteit, over veiligheid, miljoenen die zijn gedood voor je eigen speciale land, voor je eigen persoonlijke zekerheid. Er is al dat immense, onbeschrijfelijke verdriet. Begrijpt u dit allemaal? Hier zijn we verantwoordelijk voor - niet de Amerikanen in Vietnam, of de Arabieren in Beiroet - de mens is hiervoor verantwoordelijk, want het belangrijkste verlangen is: 'Geef me alstublieft veiligheid'. En die veiligheid neemt de vorm aan van een nationaliteit, de vorm van een geloof, dat zeer diep gaat en waaraan vastgehouden wordt - dat is veiligheid, waarvoor je bereid bent te doden en te vernietigen. Zo heb je de veiligheid van het nationalisme, enzovoort. Dat alles heeft duizenden jaren verdriet met zich meegebracht. Nietwaar? Ik omschrijf dit, dus wordt hier alstublieft niet emotioneel over, want dit is wat we onder ogen moeten zien en begrijpen.
51:16	Er is dus dit verdriet van de mens. Kan het stoppen? Als het niet kan stoppen zitten we voor eeuwig vast aan deze ellende. Dit lijden kan bewust of onbewust zijn. Dus moeten we enerzijds kijken naar het onbewuste, dat diep verborgen ligt en anderzijds naar het bewuste. Dus we moeten terug naar de vraag wat bewustzijn is.
51:55	De westerse wereld heeft door Freud en anderen het bewustzijn gesplitst in het onbewuste en het bewuste deel. Het onbewuste is het raciale, het gemeenschappelijke en erfelijke deel, tradities, herinneringen, dat allemaal, drijfveren. Het bewuste deel is het hoger ontwikkelde deel, de geletterde, technische geest. Er is dus een scheiding tussen het bewuste en onbewuste. Nietwaar? Dat is, opnieuw, uw traditie. Maar misschien is het helemaal niet zo. Wie heeft dat gescheiden? Het denken, nietwaar? Tenzij we de diepere betekenis van het denken begrijpen zal elke beweging die het maakt verdeeldheid scheppen. Nietwaar? Welnu, bevindt zich in de diepere lagen van je bewustzijn verdriet? Zit daar verdriet van duizenden jaren menselijk lijden, opgeslagen, van het verleden naar het heden overgebracht in de mens, verborgen in de verre uithoeken van je geest? Zoals ik zei, maakt dat deel uit van de inhoud van het bewustzijn. Begrijpt u? Want het deel maakt het geheel. Dat deel is dus het bewustzijn. Er is dus in ons zowel het vroegere lijden van de mens als het tegenwoordige lijden van de mens in het bewustzijn. Kan er een einde komen aan die zaken? Als je het belang ervan inziet dat het moet stoppen, de relevantie, het wezenlijke ervan - zonder het te accepteren en te zeggen: 'Nou ja, het gebeurt al miljoenen jaren, wat zou het, een paar meer of minder mensen die lijden, wat maakt dat nou uit?' Het is van enorm belang, want als één mens zichzelf transformeert, totaal, radicaal, dan beïnvloedt hij het totale bewustzijn van de mens. Begrijpt u? Ik zal het u laten zien.
55:05	Uw bewustzijn wordt beïnvloed door alle zaken uit het verleden, nietwaar? Door Hitler, Stalin, door alle dictaturen, door alle wreedheden, dat alles is het verleden. De inhoud van dat bewustzijn is het bewustzijn van de mens. U wordt beïnvloed, zoals u leeft in de westerse wereld door het christendom, uit naam van... Dat christendom is samengesteld door priesters, verlossers, noem maar op - dat is een deel van uw bewustzijn.
55:46	Dus het lijden maakt deel uit van dit bewustzijn, of dit nu verborgen is of dat je je er bewust van bent. Wat ik nu vraag is of die enorme last van eenzaamheid, wanhoop, isolement, terugtrekking vanwege allerlei soorten pijn, een muur om jezelf heen bouwen, kan daar een einde aan komen - niet geleidelijk, niet na jaren, maar nu stoppen? Begrijpt u mijn vraag? Begrijpt u wat ik zeg? We zijn eraan gewend geraakt en ermee grootgebracht, het is onze gewoonte om te zeggen: 'Nou ja, ik zal het geleidelijk doen.' 'Het zal een tijdje duren, maar ik ga het doen.' Wat betekent: ik lijd nu en geleidelijk zal ik het lijden stoppen. Dan heb je een wijde kloof tussen het einde en het begin, en in die kloof vinden allerlei soorten voorvallen en ongelukken plaats, zodoende is er altijd sprake van uitstel. Volgt u het allemaal? Daarom moet je breken met deze traditie van 'op den duur'. 'Op den duur zal het me lukken.'
57:33	Dus zeg ik: verdriet, dat onderdeel uitmaakt van de conditionering van de mens, onderdeel van ons bewustzijn, kan dat verdriet stoppen? Niet in een verre, gelukkige toekomst, maar nu. Het 'nu' is het belangrijkste. Begrijpt u? Dus uitzoeken wat dat 'nu' is. Hebben we contact met elkaar? Wat is het nu, zodat het stopt. Het nu is het verleden dat het heden ontmoet. Nietwaar? Het verleden ontmoet het heden. Als het verleden het heden ontmoet, verandert het zichzelf en gaat richting toekomst, dan is er het nu. Snapt u het? Heeft u deze eenvoudige zaak begrepen? Dat wil zeggen, het verleden, mijn geheugen, mijn zorgen, mijn verwachtingen, mijn herinneringen, genot, pijn, dat alles doet zich voor in het heden, dat wil zeggen: ik ontmoet u, er is de uitdaging van het heden en het verandert zichzelf en zet zich voort in de toekomst. Nietwaar? Dus tijd is een beweging van het verleden, door het heden, naar de toekomst. Dit is wat we gewoon zijn te doen, dit maakt deel uit van onze traditie. De communisten zeggen: 'These, antithese en synthese', wat betekent: beetje bij beetje. Dus het verleden ontmoet het heden, verandert, en gaat verder richting toekomst. Wat ik zeg is: het 'nu' is er als het verleden het heden ontmoet en daar stopt. Begrijpt u? En het kan alleen stoppen als u de hele structuur van het geheugen kent. Snapt u? Het geheugen als ervaring, kennis, en de weerslag van die kennis, ervaring, herinnering, is het denken. Dus als het denken het verleden naar het heden brengt kan het denken het daar stoppen en niet doorgaan door te zeggen: 'morgen'? Ik vraag me af of u dit kunt bevatten. Sommigen van u misschien? Want dit is erg belangrijk in uw leven, zodat er elke keer een einde aan kan komen, begrijpt u?
1:00:46	Dus wanneer u zich enorm eenzaam voelt, geïsoleerd, wat veel verdriet met zich meebrengt, of de dood van iemand, of wanneer u uw baan kwijtraakt, - er zijn wel tien soorten verdriet die mensen voor zichzelf hebben geschapen - die eenzaamheid onder ogen zien, die is veroorzaakt door dagelijks zelfzuchtig handelen - begrijpt u? - die eenzaamheid is de uitkomst, de essentie van onze dagelijkse egoïstische handelen, nietwaar? Het onder ogen zien van die eenzaamheid zonder er een toekomst van te maken. Begrijpt u wat ik zeg? Dat wil zeggen, ernaar kijken, het observeren, in z'n geheel, met al uw zintuigen, met volledige aandacht. Dan ziet u hoe het verleden het heden ontmoet en het daar stopt, zodat er geen toekomst is voor eenzaamheid - het is gestopt. Op dezelfde manier hebben we voor verdriet, waar u zo bekend mee bent, - tenminste de meesten van ons - allerlei soorten uitvluchten gevonden. Uitvluchten via de kerk, het lezen van boeken, u weet wel, talloze manieren. Diezelfde uitvluchten maken het vanzelfsprekend alleen maar sterker. Dus je bewust zijn van die uitvluchten, - door ze de tijd te geven om zich te openbaren - je bewust zijn van uitvluchten en dat lijden volledig aan te gaan zonder een spoor van vervorming door het denken, dan komt er een einde aan het lijden. Alleen wanneer er een einde komt aan het lijden is er sprake van compassie, want het woord 'lijden' heeft alles te maken met compassie. Compassie betekent 'hartstocht voor alles'. Begrijpt u? Voor alles. Dat betekent: niet doden. Maar christenen zijn gewend om te doden. Zij hebben waarschijnlijk meer mensen gedood dan wie dan ook. Dus niet doden, wat betekent: leven van zaken die je wel moet doden, zoals groenten - die moet je doden - Begrijpt u? Maar niet het doden van dieren. Als u die mate van compassie heeft, begrijpt u, doodt u helemaal niets, niet via woorden, een gebaar of een idee.
1:04:24	Dus wat ik zeg is: door het begrijpen van relaties komt liefde tevoorschijn, en door het begrijpen van liefde veranderen we de structuur van de maatschappij en komt er een einde aan verdriet. Alleen dan is er sprake van compassie. Weet u, compassie is iets buitengewoons in het leven, want er is geen 'ik' die compassie heeft, er is alleen die toestand van compassie, die niet van mij of van u is.
1:05:20	Hoe laat is het, meneer?
1:05:23	Vraagsteller: vijf over half twaalf.
1:05:28	K: Wilt u nog iets bespreken? Vragen stellen?
1:05:35	V: Meneer, hebben emoties hun wortels in het denken?
1:05:57	K: Hebben emoties hun wortels in het denken? Wat zijn emoties? Emoties zijn gevoelens, nietwaar? U ziet een mooie auto, of een prachtig huis, en mooie vrouw of man, en de zintuiglijke waarneming roept gevoelens op, nietwaar? Gevoelens, wat gebeurt er dan? Er is contact, nietwaar? Contact en dan verlangen. Vervolgens komt het denken erbij. Kunt u stoppen - alstublieft, luister hiernaar - kunt u daar stoppen zonder het denken toe te laten en het over te laten nemen? Ik zie een prachtig huis, met de juiste verhoudingen, met een mooie oprijlaan, leuke tuin, alle zintuigen reageren, want het ziet er prachtig uit - goed onderhouden, ordelijk, netjes, - alle emoties komen op. Alle gevoelens reageren. Waarom kan het daar niet stoppen? Begrijpt u? Kan het daar stoppen zonder dat het denken erbij komt en zegt: 'Ik moet...', en zo verder. Dan zult u zien dat emoties of gevoelens natuurlijk zijn, gezond, normaal. Maar wanneer het denken het overneemt begint alle ellende.
1:08:13	Dus om er voor jezelf achter te komen of het mogelijk is naar iets te kijken met al je zintuigen en daar op te houden en niet verder te gaan. Doe het! Dat vereist, zoals ik zei, een buitengewoon gevoel van bewustzijn, zonder een vorm van beheersing, begrijpt u, geen beheersing, en daarom geen conflict, alleen maar dat volledig waarnemen wat er is, en alle zintuiglijke reacties stoppen daar. Daarin zit grote schoonheid verborgen. Maar ja, wat is schoonheid? Dat gaan we nu niet bespreken.