Krishnamurti Subtitles home


SA84T3 - Denken en het proces van verdeeldheid
Derde openbare toespraak
Saanen, Zwitserland
12 juli 1984



0:19 Gelukkig is het iets koeler!
0:41 Zullen we doorgaan met waar we het eergisteren over hadden. Het ging over vrijheid en ... ik ben het vergeten! We hadden het over vrijheid, energie en tijd, denk ik.
1:43 We zouden vanmorgen samen moeten nadenken over wat de capaciteit van het brein is. Het brein dat zich in de schedel bevindt. Dat brein is heel goed beschermd, verschillende botlagen, lucht, weer bot en vocht, dus het is heel goed beschermd. De spreker is geen hersenspecialist, goddank. Maar hij heeft zelf geobserveerd hoe het brein werkt. Het brein heeft een bijzonder groot vermogen, wat je kunt zien aan de ontwikkeling in de technologische wereld. Mensen doen ongelooflijke dingen op het vlak van de technologie, van computers. en al die ongelooflijke dingen die er op technologisch gebied in de hele wereld plaatsvinden. Maar innerlijk, ik bedoel niet de aderen, botten, bloedvaten, lever en het hart en dergelijke, van binnen, psychologisch, zijn we heel erg beperkt. Dat is een feit. En na 45.000 jaar of meer zijn we psychologisch, innerlijk nog steeds erg primitief. En ons brein, dat een ongelooflijke capaciteit heeft, is psychologisch erg beperkt en daarom misbruiken we de technologie en alle uitvindingen die mensen tot stand brengen om er enorm veel kwaad en ook veel goeds mee te doen, maar psychologisch hebben we het vermogen van het brein innerlijk verwaarloosd. Waarom? Zoals we al eerder zeiden en dat moet steeds herhaald worden, zijn we samen aan het observeren, objectief aan het kijken, niet louter subjectief, bevooroordeeld, koppig vasthoudend aan meningen, aan bepaalde dogma's, overtuigingen en conclusies, maar samen observeren we heel nauwkeurig waarom de psychologische wereld, die het hele terrein van het denken beslaat, de emoties, belevingen, angsten, pleziertjes, vreugde en de ontelbare kwellingen die de mens heeft doorstaan, waarom we innerlijk zo beperkt zijn, zo begaan met onszelf, met onze eigen vorderingen, met onze zogenaamde vooruitgang, met onze eigen ambities, enzovoort. Zien we samen in hoe beperkt dat is?
6:37 Alstublieft, ik stel die vraag, laten we er samen over nadenken. Het terrein van de psychologie, de psyche ligt op het vlak van het denken en alles wat het denken heeft voortgebracht, de beelden, fantasieën, symbolen, mythologie en de uiteenlopende kwetsingen die mensen van jongs af aan hebben oplopen, de angsten die ze al 45.000 jaar met zich mee hebben gedragen en de genoegens van relaties, zowel seksueel als andere soorten genoegens, en de pijn van relaties. Er is ook niet alleen persoonlijk lijden, maar het lijden van de mensheid. En de mens heeft altijd gedacht, gewenst, verlangd of gehoopt dat er iets meer zou zijn dan alleen fysieke activiteit, iets groters, iets dat heilig is. De mens heeft dat allemaal vanaf het begin der tijden gezocht. En we zijn nog steeds op zoek, we zoeken nog steeds hoe we kunnen ontsnappen of hoe we inzicht kunnen krijgen of de kooi kunnen laten verdwijnen, de gevangenis waarin het brein psychologisch opgesloten zit. Begrijpen we elkaar? Waarom hebben we daar geen aandacht aan besteed? Waarom zijn we niet door die beperking heen gebroken om de buitengewone innerlijke capaciteit van het brein te ontdekken? Waarom? Komt het omdat we altijd zekerheid hebben gezocht, zowel uiterlijk als innerlijk, want zekerheid is nodig, anders kan het brein niet ten volle functioneren.
10:00 Dus fysiek, op het uiterlijke vlak hebben we een soort zekerheid gevonden - in familie en gezin, in de gemeenschap, in de grotere gemeenschap en in een nationaliteit. We hebben dus fysieke en psychologische zekerheid gezocht. Dat is ook logisch, want zonder een ontbijt, zonder eten en kleren kunnen we onmogelijk helder denken en onpersoonlijk handelen. Dus fysieke zekerheid is noodzakelijk en dat wordt tenietgedaan door nationaliteiten, nationalisme, want dat is een van de oorzaken van oorlog. Frans, Russisch, Engels, Zwitsers, als ik dat mag zeggen, Belgisch, Amerika, India en de rest. Het is in feite een soort stammenstrijd, die we allemaal kennen. En psychologisch, innerlijk, zoeken we zekerheid in relaties, nietwaar? Alstublieft, we denken samen. U luistert niet alleen naar de spreker en accepteert of verwerpt een paar ideeën, maar u observeert zorgvuldig het functioneren van uw brein, het complexe denken en bekijkt het hele proces van het leven, zowel uiterlijk als innerlijk.
12:19 We hebben innerlijk zekerheid gezocht. Wij hebben, het denken heeft een god gecreëerd. Vindt u dat schokkend om te horen? Het denken heeft hem gecreëerd. Het denken heeft de verschillende rituelen bedacht, de verschillende dogma's, geloven, overtuigingen, rituelen. Dat hebben alle religies gemeenschappelijk. En omdat het denken geen psychologische zekerheid kan vinden, heeft het het idee van een god bedacht, al sinds de oudheid, sinds Jupiter en Zeus, en de Aziaten hadden hun eigen oude goden. Bestaat er psychologisch überhaupt wel veiligheid? Begrijpt u mijn vraag? De een volgt de ander na, vooral in de zogenaamde - de spreker houdt niet van het woord 'spiritueel' - in de zogenaamde spirituele wereld zoek je zekerheid door een goeroe te volgen, hang je diverse traditionele concepten aan, katholiek, protestant, hindoe, boeddhist, moslim, hang je goeroes aan, zoek je zekerheid in kennis, in vaardigheden, in allerlei activiteiten die troostend, verwarrend of destructief zijn, op allerlei manieren proberen we zekerheid te vinden. En het brein heeft buitengewoon veel zekerheid nodig, anders kan het niet goed functioneren.
14:56 Dus je vraagt je af of er, behalve fysieke zekerheid die langzaam teniet wordt gedaan, eigenlijk wel psychologische zekerheid bestaat? Nietwaar? Laten we dat heel zorgvuldig onderzoeken, want de meesten van ons willen stabiliteit in een relatie, een bepaalde veiligheid, een gevoel van thuis zijn, niet letterlijk maar innerlijk thuis zijn bij iemand, een man, een vrouw of bij het een of andere symbool, een concept. Of zoals de christenen dat liever doen, bij een geloof. God weet waarom, wat dat betekent, maar ze vinden zekerheid in het geloof. Terwijl in de Aziatische wereld, vooral in India, juist twijfel een van de belangrijkste pijlers van hun religie is. Dat je juist vraagtekens moet zetten bij het hoogste gezag, dat je moet twijfelen. En als je zo aan het twijfelen, het onderzoeken bent, vraag je, als je dat heel grondig hebt gedaan, of er eigenlijk wel zekerheid bestaat? Begrijpt u mijn vraag? We hebben fysieke zekerheid nodig, dat spreekt voor zich, en die wordt tenietgedaan door nationalisme, door oorlogen, door verdeeldheid. Er is een merkwaardig fenomeen dat de Verenigde Naties wordt genoemd. Dat is een contradictio in terminis, want naties kunnen niet verenigd zijn, ze scheppen altijd verdeeldheid, of niet? Ze kunnen nooit verenigd zijn en daarom voeren ze altijd oorlog, bewapenen ze zich, enzovoort. Daar hoef ik niet allemaal op in te gaan. Dat weten we allemaal. Maar niemand lijkt te zeggen: 'Laten we hiermee ophouden.' Religies stimuleren deze verdeeldheid, katholiek, protestant, hindoe, boeddhist en al die onzin, lijkt me. En die verdeeldheid, het proces dat verdeeldheid zaait, dat in de hele wereld plaatsvindt, veroorzaakt grote conflicten. Maar innerlijk scheppen we ook verdeeldheid. We zijn als mensen verbrokkeld, gefragmenteerd, nooit heel, holistisch. Als je het grondig gaat onderzoeken, vraag je je af of er eigenlijk wel zekerheid bestaat. We proberen zekerheid in relaties te vinden. Laten we het woord 'relatie' eens bekijken.
19:11 Wat is een relatie? Verbonden zijn, in contact staan met, zo volledig met een ander communiceren dat er geen proces van verdeeldheid gaande is, begrijpt u? Wat zijn die relaties die, zoals je bij bijna iedereen in de wereld kunt zien, voortdurend conflicten teweegbrengen? Mag ik dat wel zeggen tegen getrouwde en ongetrouwde mensen? De spreker is blij dat we het daar tenminste over eens zijn.
20:25 En waarom is er die verdeeldheid? Het brein zoekt zekerheid en toch is het juist het brein dat verdeeldheid schept. Komt het door het denken? Schept het denken de verdeeldheid in relaties? Nietwaar?
21:00 Want dan moeten we diepgaand onderzoeken wat denken is. Sommigen van jullie hebben de spreker misschien al eerder gehoord over het proces, de oorsprong van het denken, maar zou u opzij willlen zetten wat u de spreker misschien al duizend keer heeft horen zeggen en opnieuw willen beginnen ... Wat is de oorsprong van het denken? Het denken heeft op technisch gebied een fantastische wereld geschapen, nietwaar? De ongelooflijke uitvindingen van het denken op het gebied van de geneeskunde, chirurgie, homeopathie, het vervaardigen van oorlogstuig, enzovoort, de computer. We zullen het later nog over de computer hebben. Dat gaat leuk worden!
22:19 En het denken heeft ook verdeeldheid gecreëerd tussen jou en mij, mijn vrouw en mij, dat hele proces van verdeeldheid vindt in ons leven plaats. Is het denken daar de oorzaak van? Kijk er alstublieft goed naar. Laten we dat uitzoeken. Als het denken de oorzaak is van dit proces van verdeeldheid moeten we een vraag stellen die nog veel serieuzer is, of het denken ooit op het ene gebied volledig kan functioneren, in de fysieke, dagelijkse wereld, maar op psychologisch gebied volledig kan ophouden. Heeft u dat begrepen? We gaan het uitzoeken. Laten we dat langzaam doen.
23:32 Het denken functioneert als ik een taal leer, als je allerlei vaardigheden leert, als je aan het skiën bent, schepen bouwt, het denken is dan erg actief. En het denken is ook psychologisch erg actief, of niet? En we stellen de vraag: is het denken - luister alstublieft, geef er uw aandacht aan, als u wilt, als u niet te moe bent - is het denken de oorzaak van dit proces van verdeeldheid? De christelijke God, de God van de hindoes, van de moslims, enzovoort. Er kan maar één god zijn - nietwaar? - om überhaupt God te kunnen zijn. Maar het denken heeft de arme man verdeeld!
24:54 Laten we dus zorgvuldig onderzoeken wat denken is? Waarom denken zo'n bijzondere rol in ons leven speelt? En wat is denken, dat hetzelfde is als de gedachte. Wat is denken? Als er geen herinneringen zijn, zou je niet kunnen denken. Is dat duidelijk? Dan zou je aan geheugenverlies lijden. Dus het geheugen is belangrijk voor het denken ... [geluid van vliegtuigen] Het is een klein land! Het denken is de respons van herinneringen en herinneringen zijn het resultaat van verzamelde kennis, of niet? Kennis wordt verkregen door ervaring. Die kennis wordt in de wetenschappen stukje bij beetje of in sprongen vergaard, wordt voortdurend verzameld. Die kennis is gebaseerd op ervaring. En is ervaring - ga daar alstublieft zorgvuldig samen op in - is ervaring beperkt? Nietwaar? Kan ervaring ooit volledig zijn? Wat betekent het woord 'ervaring'? Ik denk gewoon hardop. Ervaring: als je autorijdt en er gebeurt een ongeluk, is dat een ervaring. Van die ervaring heb je geleerd, je hebt geleerd om beter op te letten, veel beter op de weg te letten, 300 meter voor je uit te kijken. Nu vragen we of ervaring beperkt is. En wie is de ervaarder die die een ervaring heeft? Mijn hemel! [geluid van vliegtuigen]
29:45 Het is heel belangrijk om die vraag te stellen. We willen allemaal ervaringen hebben, als je jong bent seksuele ervaring. als je ouder bent religieuze ervaringen en uiteindelijk de ervaring van de verlichting of hoe je dat wilt noemen. Wie is de ervaarder die een ervaring heeft? Begrijpt u de vraag? Je werkt, beoefent bepaalde vormen van meditatie, die geen meditatie zijn, maar daar gaan we later op in, je oefent dag in dag uit. En in dat proces ervaart hij een bepaalde denkbeeldige toestand, een illusie. En dan heb je de ervaarder die een ervaring heeft. Wie is nu degene die ervaart? Verschilt de ervaarder van de ervaring die hij gaat hebben? Heeft u mijn vraag begrepen? Ik wil ... als je ... ik hou het bij mezelf, als ik God of die heilige staat van zijn wil ervaren - ik bagatelliseer het niet, ik ben niet cynisch - die God, die verlichting, dat idee van verlichting is deze door het denken verzonnen, nietwaar? En ik wil datgene ervaren wat het denken heeft voortgebracht. Ziet u wat er gebeurt? Ik bedenk iets en vervolgens ervaar ik dat. Is dat duidelijk? Met andere woorden, ik verzin een denkbeeldige godheid en ik werk, doe oefeningen om die goddelijke toestand die het denken heeft verzonnen te bereiken of te ervaren. Dus het moet heel duidelijk zijn wie degene is die ervaart. Nietwaar? Degene die ervaart bestaat uit alle verzamelde herinneringen, verzamelde kennis en als hij iets ervaart moet hij het herkennen, anders is het geen ervaring. Als hij het herkent, kent hij het al, begrijpt u dat? Ervaring wordt dus heel beperkt. In de wereld van de wetenschap wordt kennis stukje bij beetje toegevoegd. Of het gaat met sprongen, zoals in de afgelopen honderd jaar, maar het is nog steeds beperkt. Daarom kan er nooit een volledige ervaring zijn, want ervaring is altijd beperkt. Is dat duidelijk? Begrijpen we dat? Niet de uitleg in woorden maar het feit, de waarheid ervan. Met andere woorden, degene die ervaart is het verleden en als die ervaarder een of andere ervaring heeft moet hij het herkennen als iets wat hij ervaart, wat betekent dat hij al weet wat er eerder is gebeurd, nietwaar? Dus ervaring is altijd beperkt, of het nu het ervaren van God is of het ervaren van een bepaalde christelijke godheid of symbool of persoon of in de Aziatische wereld met hun goden. Elke ervaring, of het nu een wetenschappelijke of psychologische is, heeft altijd een beperking. Dat is duidelijk. Daarom is kennis altijd beperkt, of het nu of in de toekomst is, Als je daar goed naar kijkt wordt het echt duidelijk. Dus denken en herinneringen zijn beperkt. Omdat denken dus beperkt is moet het wel verdeeldheid scheppen. Alles dat beperkt is moet scheiding teweegbrengen.
35:47 Als ik nadenk over mezelf, mijn vooruitgang, mijn ambitie, mijn prestaties, hoe geweldig ik ben of hoe dom ik ben, enzovoort, dat denken over mezelf is heel erg onbeduidend, maar iets onbeduidends kun je groter maken. Als ik zeg: 'Ik denk over het universele', is het nog steeds beperkt. Dus het denken, wat het ook doet op welk terrein dan ook, of het nu in de technologische of in de psychologische wereld is, moet wel beperkt zijn en daarom zal de actie ervan altijd beperkt zijn. Het wordt nogal ...
36:41 Dus wat is het verband tussen denken en tijd? Nietwaar? Stelt u deze vraag? Ik stel die vraag. We zeiden: tijd is het verleden, de toekomst en het heden, die besloten liggen in het nu. Nietwaar? Is dat duidelijk? Denken en tijd zijn het verleden, oude herinneringen, oude kennis, oude ervaringen, die zijn opgeslagen in het brein als herinneringen en de toekomst is een voorstelling die voortkomt uit die herinnering en die toekomst is nu. Is dat duidelijk? Nee, ik vrees van niet.
37:48 We zijn het resultaat van het verleden. Nietwaar? Dat is duidelijk. Zowel biologisch door een lange tijd van evolutie en psychologisch, alle herinneringen die we hebben verzameld. Nietwaar? Dus het verleden bestaat uit herinneringen en de toekomst wordt gevormd door de oude herinneringen. De toekomst is dus al het verleden, omdat het deel uitmaakt van het verleden. De toekomst maakt deel uit van het verleden. Is dat duidelijk? Nee?
38:52 Kijk, laten we het eenvoudiger maken. Ik ben al mijn herinneringen, nietwaar? Ik ben al mijn herinneringen, ik ben herinnering. Al zeg ik dat ik god ben, is er innerlijk iets, het is nog steeds herinnering. Dus mijn hele wezen bestaat uit herinneringen. Ik weet dat u dit zult tegenspreken of er niet mee wilt instemmen, maar zie het feit: als je geen geheugen hebt, ben jij er niet. Nietwaar? We zijn dus een bundel herinneringen. En die herinneringen stellen zich de toekomst voor. 'Ik moet zijn.' 'Ik moet niet zijn.' 'Ik moet niet gewelddadig zijn.' Het is dus een beweging van het verleden naar de toekomst. *Maar die toekomst is het heden Zal ik hiermee doorgaan?
40:20 Dus het heden, het nu bevat alle tijd. Wat is nu het verband tussen denken en tijd? Begrijpt u? We moeten ons brein gebruiken, niet zomaar in slaap vallen terwijl iemand je er alles over vertelt. We zijn allebei actief en gebruiken het vermogen van ons brein. En we stellen een vraag, we hebben elkaar heel zorgvuldig duidelijk gemaakt wat tijd is, dat de hele beweging van tijd in het nu plaatsvindt. En we hebben ook de aard van het denken uitgelegd. Wat is het verband tussen denken en tijd? Zijn ze niet allebei hetzelfde? Dus denken is tijd. Dat wil zeggen, ik heb tijd nodig om kennis, ervaring op te doen. Dus tijd en denken gaan samen, het zijn geen afzonderlijke bewegingen. Zien we dat als een feit? Niet als een idee dat iemand je uitlegt. Zien we het als een feit? Niet dat je er een abstractie van maakt, van het feit naar een idee en dat je dat idee najaagt. Heeft u dat begrepen? Stoppen we te veel in één toespraak? Dat zou jammer zijn. Want het is belangrijk dit te begrijpen. Staat de tijd los van het denken? Of is denken tijd? Natuurlijk. Kijk dus wat er gebeurt. Als denken tijd is en denken is nu, als denken tijd is en dat hebben we immers gezegd, wat is dan het verband? Begrijpt u? In welke relatie staan ze dan tot elkaar? We zullen het anders benaderen. We leven, het leven bestaat uit relaties. Zonder relaties is er geen leven. Verbondenheid met de aarde, met het water, met alles, met de natuur, met alles op deze aarde zijn we verbonden. En we zijn nog veel intiemer verbonden met een vrouw of man. Maar in die relatie is er conflict, nietwaar? De man jaagt zijn ambitie na, zijn voldoening, seksueel of anderszins, en de vrouw doet hetzelfde. Misschien komen ze elkaar op seksueel gebied tegen, maar ze zijn altijd apart. Waardoor is die scheiding veroorzaakt? We zeggen dat het door het denken komt. Dat is duidelijk. Volg dit alstublieft zorgvuldig. We zeiden dat denken tijd is en dat die verdeeldheid tussen man en vrouw door het denken wordt veroorzaakt, niet door liefde.
45:52 Dus moeten we ons in de vraag verdiepen, in de vraag: wat is liefde? Is liefde tijd? Onderzoek het. Zoek het uit, wees niet ... Is liefde tijd?
46:17 Is liefde denken? Als je tegen iemand zegt: 'Ik houd van je,' en ik hoop dat je dat meent, is die liefde de uitdrukking of een uitvloeisel van je zelfverwezenlijking, of dat nu seksueel is of iets anders, nietwaar? Dus waarom is er dan deze verdeeldheid? Ik ga niet in op wat liefde is? of als u wilt, kan ik er nu op ingaan. Hemel, het is al tien voor half twaalf. Goed, laten we erop ingaan. Is liefde denken, het denkproces? Begrijpt u? Dat betekent: is liefde het product van tijd? Bekijk dat alstublieft heel goed in uzelf. Of is liefde genot? Genieten is bijzonder belangrijk geworden in het leven, de hele amusementsindustrie, sport, religieus vermaak. Je gaat naar de kerk om er vermaakt te worden, om nieuwe ervaringen op te doen. Is liefde dus denken, tijd, genot en is liefde verlangen? Heeft liefde een plaats, nee, is er in liefde een plaats voor het denken? Ga door. Als er in liefde een plaats voor het denken is, is die liefde beperkt. En wat beperkt is, moet conflict veroorzaken. Dat is logisch, gezond verstand.
49:06 Is het dus mogelijk om die 'parfum' te hebben, dat buitengewone iets wat we liefde noemen, die een grote vlam is in iemands leven, zonder al dat geploeter, zonder al die verdeeldheid? Begrijpt u? Dat betekent dat men heel grondig moet begrijpen of direct moet waarnemen wat de aard van het denken is, van tijd, genot en verlangen. Nietwaar? Ze zijn met elkaar verbonden, het zijn geen afzonderlijke zaken. Denken, tijd, genot, verlangen zijn één, ze zijn onderling verbonden.
50:22 Om dat 'parfum' te vangen, zodat het je je hele leven bijblijft zonder enige verdeeldheid, moet je begrijpen wat verlangen is. Nietwaar? Verlangen is voor de meesten van ons bijzonder belangrijk. Verlangen naar God, verlangen naar een nieuw huis, verlangen naar iemand met wie je beter overweg kan, verlangen naar meer rijkdom, verlangen naar meer vrede, u weet wel, verlangen, dat in ieder van ons zo hevig brandt. Verlangen neemt een grote plaats in ons leven in, evenals denken. En verschillende religies hebben gezegd: onderdruk je verlangen. Als je in een klooster komt - is iemand van u ooit in een klooster geweest, ik wel, de spreker wel, het maakt niet uit. Daar in de kloosters en bij monniken die niet georganiseerd over de aarde rondtrekken, leeft het verlangen. En omdat verlangen iets gevaarlijks is, zeggen ze: 'Kijk niet naar een vrouw, maar wijd je alleen aan God,' of wat het ook is waaraan je je wijdt. Mensen proberen altijd verlangens te onderdrukken, te beheersen, om te vormen. Nietwaar? Als je jong bent verlang je naar een of andere gekke kleinigheid, als je ouder wordt naar een positie, macht, geld, status. Als je nog ouder wordt verlang je naar wat rust, vervolgens naar onsterfelijkheid, als er zoiets bestaat, daarna wil je ontkomen aan de angst, de duisternis van de dood. Van het begin tot het eind van je leven word je gekweld door verlangen, dat ook genot geeft. En zoals we al zeiden: is liefde verlangen? Is liefde genot? Als je verlangen vervuld wordt geeft dat genot. Ik verlang naar een auto. Als ik die krijg ben ik gelukkig. Niet helemaal, want ik wil een grotere auto! Enzovoort. Verlangen dat vervuld wordt geeft bevrediging en uit die bevrediging volgt voldoening, een sterk gevoel van genot, nietwaar? En we hebben al het mogelijke gedaan om volledig uitdrukking te geven aan onze verlangens, wat we vrijheid noemen, of over te gaan op het andere uiterste, verlangen onderdrukken. Tussen deze twee heeft de mens zich voortdurend bewogen, zowel in de zogenaamde spirituele wereld als in de buitenwereld. Het uitbreiden of beperken van verlangens. En nu proberen wij uit te zoeken wat de oorsprong, het begin van verlangen is. We zeggen niet dat je het moet onderdrukken of vervullen. We proberen - nee, dat niet - we observeren het hele proces van verlangen vanaf het allereerste begin tot het eind. Wat is verlangen? [geluid van een trein]
56:31 Ik hoor die trein voorbijgaan maar ik wil luisteren naar wat u te zeggen heeft. Ik wil dat die trein snel voorbijgaat, niet zoveel herrie maakt. Het werkt zo: je hoort het geluid, dan komt het gevoel dat dat geluid teweegbrengt, en daaruit ontstaat dan het verlangen dat zegt: 'Ik wou dat die trein niet zo vaak voorbij kwam.' Daar is hij! [geluid van de trein] Het horen is een gevoel dat prettig of onprettig is. Als het prettig is wil ik het zo houden, als het vervelend is wil ik het wegdrukken. Maar het blijft gevoel. Nietwaar? Maar dat gevoel is nodig, anders zou ik doof of stom zijn. Er is dus het gevoel, daarna komt het denken en zegt: 'Ik wou dat die trein niet zo vaak voorbijging,' begrijpt u? Het gevoel dat normaal is, gezond, vanzelfsprekend. Dan vormt het denken een beeld en zegt: 'Ik wou dat het niet gebeurde,' of 'Ik wil dat het gebeurt.' Zodra het denken het gevoel beheerst, vorm of richting geeft, ontstaat er verlangen. Is dat duidelijk? Hebben we dit duidelijk gekregen? Met andere woorden, als een man een vrouw ziet, dat weet u vast wel, of als u iemand ziet met veel macht, status en aanzien, kijk je naar hem. En dan komt het gevoel, kijken is een gevoel. Dan zegt het denken: 'Ik wou dat ik die macht, die positie had'. Zodra het denken via het beeld het gevoel vorm gaat geven, ontstaat er verlangen.
59:51 Zoals we zeiden is het gevoel normaal, gezond, natuurlijk, alleen als iemand verlamd of doofstom is, komt er geen reactie. Maar de reactie is normaal. Dan komt onmiddellijk het denken erbij, gaat dat gevoel vormgeven en op dat moment is er verlangen. Kan nu, kijk hier alsjeblieft naar, kan het gevoel en het denken, kan het denken zich inhouden en niet het gevoel vastgrijpen? Begrijpt u mijn vraag? Begrijpt u het? Nee, mijn hemel! De spreker is aan het werk maar jullie niet.
1:00:59 Ga naar een museum, wat ik maar zelden doe, omdat het museum van het bos of de bergen veel mooier is dan welk museum ter wereld ook. Ga naar een museum en kijk naar een schilderij, een prachtig schilderij en je ziet hoe mooi het is, dan zegt het denken: 'Ik wou dat ik had, Ik wil het graag in mijn kamer hebben, waar ik nog een plekje heb. Ik zou het daar graag ophangen en er iedere dag naar kijken. Het zien van dat schilderij is normaal, maar als het denken erbij komt, ontstaat het verlangen om het te hebben. Kunnen het gevoel en het denken een tijdje gescheiden blijven? Begrijpt u mijn vraag? Daarvoor is grote alertheid nodig, nietwaar? Houd ze uit elkaar. Dat betekent dat er bij alertheid discipline komt kijken. Niet de discipline van je aanpassen, van gehoorzamen, volgen, oefenen, maar het gevoel van het zien is nodig, is normaal terwijl verlangen een denkproces is. Houd deze twee uit elkaar, en als je dat doet zul je zien hoe buitengewoon snel het denken is. Op het moment dat je kijkt is het denken er. Dus door zo enorm alert te zijn, zodat denken en gevoel gescheiden blijven, is er geen sprake van onderdrukking of vervulling, maar alleen alertheid. En in die alertheid, die oplettendheid, zit een intensiteit die zijn eigen discipline heeft. Begrijpt u? Het woord 'discipline' betekent, komt van het woord 'discipel'. Een discipel is iemand die leert. Niet leren wat de meester zegt, maar hij is aan het leren. Ik vraag me af of u dat begrijpt.
1:04:00 Wij zien leren als ... wilt u hierop ingaan? Ik zal doorgaan, ik laat het aan u over. Leren is een buitengewone gave. Niet alleen het vergaren van kennis, begrijpt u? Je gaat naar school, HBO of universiteit of de fabriek in, waar je kennis vergaart. En je doet ook kennis op over jezelf. Als je zegt: 'Ik ben mijn geheugen', heb je dat geleerd en herhaal je dat. Maar leren is iets heel anders. Er is nooit een moment dat je vastzit, je bent altijd in beweging. Dat maakt het brein buitengewoon actief. Kennis is misschien wel het meest destructieve wat er in relaties is. Begrijpt u dat? Want waar kennis is - ik ken mijn vrouw - wat een verschrikkelijke uitspraak. Als je dat zegt betekent het dat je een conclusie hebt getrokken, dat je een beeld van haar hebt gevormd, en zij heeft natuurlijk een beeld van jou gevormd en als je zegt: 'Ik ken mijn vrouw,' wordt die kennis iets wat verdeeldheid schept tussen jou en je vrouw. Dat roept dus een fundamentele vraag op.
1:06:26 Het brein heeft de functie om alles op te slaan. Opslaan. U zit daar, de spreker zit hier, alleen omdat het beter uitkomt, niet omdat hij een autoriteit is. Het podium geeft hem geen autoriteit. Ik moet u een grappig verhaal vertellen. We waren in India, in Bombay. Enkele volgelingen van een goeroe kwamen op bezoek en zeiden: 'U moet met hem kennismaken, het is een heel bijzondere man. Hij is verlicht. Hij wil dat u naar hem toe komt. Daar staan we op.' Ik zei: 'Het spijt me, maar ik ga niet achter goeroes aan.' Ik zei het iets beleefder. Na drie of vier dagen hadden ze de goeroe overgehaald om te komen. We zaten op een matras van ongeveer vijf centimeter dik, niet vijftig centimeter of zoiets, en toen hij binnenkwam stonden we natuurlijk op en boden hem de matras aan. Hij ging daar zitten met gekruiste benen en werd de autoriteit door dat kleine hoogteverschil! Begrijpt u? Dat is het leven.
1:08:18 Zoals we dus zeiden is kennis in relaties werkelijk een erg gevaarlijke factor, die destructief is voor de relatie. Je vormt je een beeld van haar en zij vormt zich een beeld van jou. En als jij dat beeld hebt en zij heeft dat beeld, ze weet dat ze haar man kent en jij herhaalt dat ook, dat jij je vrouw kent. Kun je dus, volg dit alstublieft, kun je leven zonder je een enkel beeld in je relatie te vormen? Om uit te zoeken of dat mogelijk is of niet moet je veel grondiger onderzoek doen naar het hele proces van opslaan. Begrijpt u? Het brein is aan het opslaan. Nu, terwijl u luistert, is het brein aan het opslaan wat er wordt gezegd. En in een relatie gaat dat proces van opslaan door. Ze zegt op een dag tegen me: 'Je bent een stommeling.' En dat wordt opgeslagen. En dat heeft een bepaalde indruk achtergelaten, heeft me gekwetst. Of ze zegt op een dag: 'Je bent geweldig, kerel,' je weet wel, 'Schat, je was gisteren zo aardig voor me.' Dat wordt opgeslagen. Dus ons brein slaat zowel wat uiterlijk als innerlijk gebeurt op. De vraag is dan: is het mogelijk om op fysiek gebied dingen op te slaan, maar om psychologisch niets op te slaan? Dus als je vrouw zegt dat je een schoft bent, dat niet op te slaan. En als ze zegt dat je gisteren ontzettend aardig voor haar was of haar een groot plezier hebt gedaan, dat niet op te slaan? Kunt u dat volgen? Zodat het brein dingen opslaat als het fysiek, in het dagelijks leven nodig is, maar innerlijk, psychologisch nooit iets opslaat. Ja! Dat vastleggen is kennis. Dat vastleggen is het beeld dat jou en mij van elkaar scheidt, wij en zij, ik en haar of ik en hem. Begrijpt u? Kunnen we nu in een relatie nooit iets opslaan?
1:12:06 Het is tijd om op te houden. Maar wat heeft het voor zin om naar dit alles te luisteren? Wat leert u hiervan? Hoort u het, gaat u weg en herhaalt u het oude patroon? Welke waarde heeft het dan om te luisteren? Of je luistert intensief, met hartstocht om erachter te komen hoe je op een andere manier kunt leven. Misschien heb je wel verkeerde dingen gedaan, misschien heb je een ander kwaad gedaan, met het berouw, het schuldgevoel en noem maar op, maar het is voorbij, neem het niet met je mee. En om dat gepassioneerd uit te zoeken, zoals wanneer je geld of seks wilt, wanneer je honger hebt, ben je enorm actief om voor jezelf uit te zoeken of dit vastleggen kan ophouden, zodat er geen conflict bestaat tussen jou en mij, tussen je vrouw en jezelf. Want dat opslaan schept verdeeldheid. Dat opslaan is het ik, is het zelf. En meditatie is het einde van dat opslaan, het totale einde. Niet het zitten met gekruiste benen, de ogen dicht en allerlei trucjes doen. Dat is allemaal onzin. Dit vereist enorm veel energie, hartstocht, die een eigen soort discipline met zich meebrengt en dat is leren.
1:14:56 Het is kwart voor twaalf. Mag ik alstublieft opstaan?