Krishnamurti Subtitles home


BR78D2 - Bạn có thể học hỏi qua quan hệ?
Buổi Đối Thoại thứ hai
Brockwood Park, Anh Quốc
31 tháng Tám 1978



0:44 Sáng nay chúng ta sẽ nói gì, cùng thảo luận gì?
0:49 Q:Xin đề nghị ngài nói đôi điều về năng lực của nhận thức? Năng lực.
0:58 K:Cùng nhau thảo luận về năng lực bạn vừa nói.
1:07 Q:Tôi cảm thấy sau buổi thảo luận hôm Thứ ba có vài lộn xộn về chữ 'quan sát' vì thông thường chúng ta gọi quan sát thực ra là giải thích sau sự kiện và không phải quan sát gì cả.
1:28 K:Ý bạn quan sát là gì. Chúng ta thường quan sát sau sự cố và không quan sát lúc nó xảy ra phải ý bạn là vậy?

Q:Vâng.
1:41 K:Việc gì khác? Thưa bà?
1:46 Q:Ngài có thể nói về học hỏi và học hỏi là gì, quan hệ là gì? Và có thể học về chính mình nhờ quan hệ?
2:00 K:Có thể học về chính mình qua tự quan sát.
2:09 Q:Và quan hệ với người khác.
2:11 K:Có thể học qua quan hệ với người khác về chính mình. Đó là... đó là câu hỏi.
2:21 Q:Vâng.
2:22 Q:Thưa, ngài có thể nói về rỗng không.
2:24 K:Đợi chút.
2:25 Q:Ngài có nói im lặng là một sự kiện. Xin hỏi ngài có thể bàn sâu thêm.
2:32 K:Im lặng là sự kiện và có thể tìm hiểu, đi sâu và thấy chiều sâu, ý nghĩa nó.
2:46 Q:Ngài có thể đi sâu vào rỗng không?
2:49 K:Chúng ta có thể cùng xem xét nói về cái bạn gọi là rỗng không.
3:03 Q:Chúng ta có thể tiếp tục vấn đề ghi lại xem nên ghi lại hay không.
3:08 K:Ồ. Vấn đề ghi lại xem có nên ghi lại hay không. Không rõ bạn có đây hôm nọ không, tôi nghĩ chúng ta đã thảo luận hai ngày rồi hoặc ngày hôm kia và mong bạn không phiền nếu không tìm hiểu nữa, bởi đã tìm hiểu khá toàn diện.

Q:Chúng ta có thể nói về năng lực của bạo lực.
3:36 K:Nói về năng lực của bạo lực.
3:41 Q:(Tiếng Pháp)
3:54 K:Rối loạn. Có thể nhận thức chính mình trong khi quan sát rối loạn mình?
4:02 Q:Có thể là một với sợ hãi, v.v.. và đồng thời quan sát nó.
4:08 K:Đúng thôi.
4:10 Q:Nếu chúng ta không nên kỹ luật và không nên cố gắng mà nên tác động lên chính mình. Tôi không hiểu không kỹ luật và không cố gắng nhưng vẫn tác động lên chính mình. Ngài có thể nói rõ hơn.
4:26 K:Có thể cùng thảo luận về cố gắng và kỹ luật. và không cố gắng có thể quan sát mình.
4:41 Nào, xin đợi chút: chúng ta có quá nhiều câu hỏi. Tôi không biết bạn hỏi những câu này về ai bởi chúng ta hỏi những vấn đề về chính mình và cố gắng tìm giải pháp, trả lời. Vậy có những vấn đề: năng lực có thể học về chính mình qua quan hệ và cả ý bạn là gì về chữ 'học' có thể học về chính mình nhờ quan hệ và ý bạn học là gì. Câu kia là, nói về rỗng không, im lặng. Tôi nghĩ chắc hết rồi.

Q:Bạo lực.
5:45 K:Và cô này nói có thể quan sát mình trong hành động và cô kia đặt câu hỏi, là cố gắng và kỹ luật hình như đi chung và có vẻ bạn nói về cách quan sát, hành động khác. Vậy chúng ta sẽ lấy vấn đề nào?
6:18 Q:Câu hỏi cuối: ngài cũng nói ngài phải làm. Dường như mâu thuẫn.

K:Mâu thuẫn. Cũng nói phải làm, nghĩa là, kiểm tra xem. Kiểm tra xem, kiểm tra những gì đã nói trong đời sống riêng và không lệ thuộc ai khác. Giờ thì chúng ta sẽ lấy câu nào?
6:45 Q:Học hỏi và quan hệ. (Cười)
6:50 K:Học hỏi và có thể học chính mình qua quan hệ. Vậy câu hỏi nào bạn muốn cùng nhau thảo luận?
7:03 Q:Năng lực.
7:06 Q:Im lặng và năng lực.
7:08 K:Im lặng, rỗng không, quan hệ được thôi, tôi nghĩ chúng ta có thể lấy hết và thảo luận trong một vấn đề học là gì và có thể học về mình trong kiểu quan hệ nào đó và có lẽ nếu chúng ta tìm hiểu khá sâu chúng ta có thể trả lời những câu hỏi về năng lực, im lặng, kỹ luật và cố gắng và có thể quan sát không có cố gắng và kỹ luật và có thể nhận thức cùng lúc với hành động, ý thức? Phải không? Và im lặng, v.v.. Chúng ta có thể đem hết vào một vấn đề tức là hỏi: học hỏi là gì và có thể học nhờ quan hệ? Có thể tìm hiểu và đem hết các tác nhân khác vào? Được không?

A:Vâng.
8:21 K:Tốt thôi. Ý chúng ta học là gì? Tôi nghĩ đây là vấn đề khá quan trọng nếu chúng ta đi sâu chậm rãi và cẩn thận. Chúng ta học từ sách học từ cha mẹ, trường trung học, đại học, v.v.. và cũng học qua kinh nghiệm. Chúng ta học qua nhiều loại sự cố chúng thành kiến thức. Phải không? Khá rõ ràng: chúng ta gom góp thông tin, kinh nghiệm và nhiều loại sự kiện, sự cố xảy ra trong đời sống và từ đó chúng ta tích luỹ kiến thức và từ kiến thức đó chúng ta hành động. Phải không? Đó là một cách học.
9:31 Có cách học nào khác không? Đó là điều... Chúng ta biết lối học thông thường. Có lối học nào khác không? Bởi lối học thông thường những hàm ý của lối học thông thường là tích luỹ kiến thức và hành động theo kiến thức ấy vậy là học giúp chúng ta ngày càng trở nên máy móc. Không biết bạn có theo kịp không. Tiếp tục được chứ? Không phải buổi nói chuyện từ tôi. Chúng ta cùng chia sẻ vấn đề. Vậy, tôi có thể đi sâu nhưng bạn cũng phải cùng vào tìm kiếm xem ý nghĩa học hỏi là gì. Nên đó cũng là trách nhiệm bạn, không riêng tôi nói về nó.
10:35 Cách học thông thường hàng ngày là phải tích luỹ qua kinh nghiệm, sự kiện và sự cố v.v.., kiến thức quá nhiều và kiến thức luôn là quá khứ. Không có kiến thức tương lai. Phải không? Và nếu hành động theo kiến thức ấy nó phải là hành động dựa trên quá khứ dựa trên kiến thức và kiến thức ấy có thể giãn ra vô tận hay đến mức nào đó, nhưng nó vẫn giới hạn nó luôn trở thành lối mòn, máy móc. Nên chúng ta hỏi có chăng lối học khác. Học qua tích luỹ kiến thức và hành động theo kiến thức tích luỹ hiểu không? - hành động và nắm kiến thức từ hành động ấy hay nắm kiến thức bằng nhiều cách, từ đó hành động. Theo kịp không? Hiểu chứ? Tôi nói có rõ không?

Q:Vâng.
12:08 K:Nghĩa là, tôi tích luỹ kiến thức về khoa học về kỹ thuật, bác sĩ, v.v.., tích luỹ nó. Và rồi từ tích luỹ đó tôi hành động. Hay hành động và học qua hành động ấy. Và học thật nhiều qua hành động nó cũng trở thành kiến thức. Nên cả hai cơ bản như nhau: nắm kiến thức rồi hành động hành động và từ đó thu lượm, nó trở thành kiến thức. Nên cơ bản như nhau. Cả hai đều hướng đến thành máy móc. Nếu đã rõ vậy câu hỏi là: có chăng lối học không máy móc? Không biết bạn có thích thú không? Để tìm ra chúng ta phải thật rõ hoạt động máy móc của kiến thức tích luỹ và cả vận hành của nó, phải hiểu thật rõ trong chính mình. Tiếp tục chứ? Nào, khi chúng ta cùng thảo luận tìm xem học cách nào có phải học hỏi này ngày càng trở nên máy móc. Bạn nghe tôi, người nói, đọc, nghe băng từ, học tích luỹ kiến thức rồi nói... 'Tốt, tôi sẽ thực hành' Vậy là thực hành trở thành máy móc.
14:20 Giờ chúng ta hỏi: có chăng vận hành khác không phải máy móc? - tức là cũng học nhưng không tích luỹ kiến thức và từ đó hành động. Phải không? Rõ chứ?

A:Vâng.
14:41 Q:Một phần của tiến trình máy móc ấy có thể là cố gắng phá huỷ kiến thức đã được tích luỹ.
14:51 K:Vâng, cũng là máy móc. Bạn cố bỏ kiến thức cũ đã thu lượm bạn nói nó không phải cách học nên bạn học kiểu khác nhưng vẫn tích luỹ.
15:04 Q:Vâng.
15:06 K:Tiến trình tích luỹ ấy luôn xảy ra. Vậy chúng ta hỏi: có chăng cách học khác không tích luỹ không máy móc, không phải luôn hoạt động trong vận hành cũ. Phải không? Chúng ta sẽ tìm. Hãy tìm tòi, hỏi thách thức mọi thứ cho chính bạn và tìm xem.
15:37 Chúng ta nói rất rõ, hành động rồi kiến thức kiến thức và hành động cơ bản như nhau. Vậy chúng ta hỏi: có học hỏi khác không? Đừng nhảy vào kết luận đừng nói tự nhiên, đừng nói trực giác. Đừng để kẹt trong chữ nghĩa. Có chăng cách học hỏi không máy móc?
16:16 Q:Im lặng có bước vào đó?

K:Xem, bạn đang nhảy vào. Đừng vào... như là bạn không biết.
16:25 Q:Qua đau khổ trong quan hệ.
16:30 K:Khoan, thưa bà, chúng ta đang vào. Chúng ta bắt đầu với, có chăng dấu chấm hỏi, vậy nên bạn không biết. Nên đừng nói là im lặng, này nọ. Bạn thực sự không biết. Ví dụ, đây là cách để tìm ra với bảng đen sạch, bạn không biết, vậy bạn sẽ tìm. Bạn có chắc chắn mình không biết? Hay bạn làm bộ không biết? (Cười) Không, vì mình, tôi nói về mình nghiêm túc. Tôi có giả vờ tôi không biết hay tôi thực không biết cách học hỏi có lẽ học hỏi liền có ý nghĩa khác cách học không máy móc, tôi không biết. Tôi phải vô cùng thành thật với chính mình để có thể tìm. Nhưng nếu nói, 'Vâng, tôi không biết, nhưng tôi có vài ý về nó, đàng sau tôi', vậy là chẳng tìm kiếm gì hết.
17:53 Vậy có thể khởi đầu thành thật nói tôi thực không biết? Khá là khó khăn bởi khi bạn không biết bạn nhìn bạn cố tìm cách để biết. Bạn hiểu câu hỏi không? Khi bạn nói tôi không biết nhưng luôn luôn muốn tìm ra hay mong đợi được nói hay có vài hy vọng ẩn kín và nó thành ý niệm và nói, 'Vâng, tôi bắt đầu nắm nó' Vậy có thể thoát mọi thứ đó và nói... 'Tôi thực không biết', rồi bạn tò mò bạn thực sự tò mò, như bé trai hay bé gái học lần đầu tiên. Bạn hiểu không? Không, không, xem điều xảy ra. Hãy nhìn mình, đừng nhìn tôi hay ai khác nhìn mình, tức là, khi bạn nói... 'Tôi thực không biết', điều gì xảy ra? Trí óc bạn không năng nổ nghĩ ra cách tìm kiếm. Phải không? Chúng ta gặp nhau ở điểm này chứ? Ví dụ, tôi thực sự không biết tức là tôi không hy vọng tìm ra tôi không kết luận, không thôi thúc. Rất quan trọng, khi nói tôi không biết tức hàm ý không có thôi thúc gì cả. Bởi thôi thúc là cho một hướng đi và rồi tôi sẽ đánh mất. Nên tôi phải thật rõ, và vô cùng thành thật với chính mình khi nói, tôi thực không biết. Đợi đã, nghe thực kỹ. Tôi thực không biết, rồi điều gì xảy ra trong trí óc?
20:33 Q:Không gì hết.
20:35 K:Tìm xem, đừng trả lời vội.
20:45 Không phải nó vỡ tan khỏi truyền thống cũ sao? Hiểu không? Truyền thống máy móc cũ. Khi tôi nói, tôi thực không biết tôi đã rời hỏi lĩnh vực ấy hoàn toàn. Phải không?
21:04 Q:Tuy vậy tôi không nghĩ suy tư trong vòng không biết là cách học mới. Mọi cái được biết là xung đột mà kiến thức máy móc gây ra chỉ vậy - không ai biết gì thêm. Và có thể thấy không ai biết cách nào vượt qua xung đột.
21:32 K:Không, chúng ta chưa nói về xung đột. Lát nữa sẽ đến đó. Chúng ta đang nói về: có chăng tiến trình học hỏi khác? Nếu bạn không biết - tôi không biết và tôi thực sự nói 'tôi không biết' - điều gì xảy ra?
21:56 Q:Trí óc bèn nói nếu tôi không biết tôi rỗng không.
22:03 K:Ồ, lạy trời! Ngớ ngẩn làm sao.
22:12 Q:Tại sao ngu ngốc? (Cười)
22:19 K:Không phải ngu ngốc, tôi nói ngớ ngẩn. (Cười) Bởi chúng ta không chú tâm, bạn đi xa: rỗng không - rỗng không ư? Hay nó hoàn toàn thoát khỏi đó - máy móc nó thức dậy hoàn toàn bởi nó tò mò cực độ để tìm kiếm. Bạn có thấy khác nhau? Trí óc nói, 'Tôi không biết' khoan, hãy cho một ví dụ... Bạn có biết Thượng đế là gì? Dĩ nhiên bạn có niềm tin, có giáo lý mọi thứ qui định, nhưng thực sự bạn không biết. Bạn có thể chế ra, bạn có thể nghĩ ra bạn có thể tranh luận, hay chống lại nhưng sự kiện thực: bạn không biết. Vậy bạn bắt đầu với không biết để tìm ra.
23:29 Q:Tôi xin hỏi ngài ngài luôn bắt đầu với không biết khi đến nói ngài luôn bắt đầu nói rằng tôi không biết hãy tìm hôm nay, hãy tìm bây giờ'?
23:41 K:Vâng, đó là điều tôi đang nói.
23:43 Q:Ngài làm vậy khi đến khi ngài vào lều này, ngài làm vậy sao? Ngài hoàn toàn bỏ điều gì ngài biết trước ư?
23:52 K:Nào, tôi không chuẫn bị nói, không làm gì hết tôi chỉ đến và rót ra. (Cười) Tôi đã chuẫn bị nói, viết ra rất kỹ lưỡng và v.v.., v.v.., và một hôm ai đó đề nghị ném hết ghi chú và bài nói đi. Tôi đã làm, và bắt đầu vậy.
24:22 Q:Thực ra cũng không có gì khác, phải không? Không khác nhiều lắm giữa được viết ra trên giấy hay viết ra bên trong.
24:30 K:Không. Tôi không...
24:31 Q:Câu hỏi chưa được trả lời.
24:35 K:Tôi trả lời đây (Cười). Nào - kịp không? Khi bạn thực sự nói bạn không biết bạn đã dừng tiến trình học hỏi máy móc, phải không? Nên trí óc không trống rỗng nó rời bỏ cái nó đã hoạt động và vì vậy nó trong trạng thái chú tâm nhạy bén học hỏi, tinh nhạy, thoát khỏi đó. Rồi điều gì xảy ra?
25:26 Q:Im lặng.

Q:Khao khát. (Cười)
25:29 Q:Thưa, trí óc buồn chán.
25:33 Q:Buồn chán?
25:35 K:Thử xem, cố lên, hãy cố gắng khi chúng ta nói ở đây làm đi, trong ý nghĩa cố tìm ra.
25:45 Q:Tìm kiếm.

K:Vâng. Tìm kiếm là sao? Tìm kiếm hàm ý bạn phải thoát mọi định kiến mọi kết luận giả định mọi kiểu quan niệm nên trí óc tự do chuyển động. Cũng vậy nếu bạn hiểu toàn bộ bản chất của thu lượm kiến thức máy móc rồi thì nếu bạn đặt nó đúng chỗ, bạn rời nó. Và bạn có thể chú tâm trọn vẹn, phải không? Khi có chú tâm trọn vẹn có học hỏi không? Không, việc này đòi hỏi đôi chút đi sâu.
26:48 Sáng nay tôi khá ngốc nghếch và xin thứ lỗi nếu tôi cứ kiên quyết giữ việc này nhưng có lẽ chúng ta sẽ trở lại sau.
27:02 Câu hỏi kế liên quan là: có thể quan sát mình qua quan hệ? Liệu tôi có thể quan sát mình, cơ bản, mọi phản ứng, mọi sắc thái mọi vi tế của chính mình trong quan hệ. Phải không? Đó là câu được hỏi. Vậy chúng ta phải tìm xem 'quan hệ' nghĩa là gì chính chữ đó. Liên quan, tiếp xúc không chỉ thân mật vật lý, không chỉ vậy mà cả quan hệ ở cùng mức độ cùng thời điểm, cùng cường độ vậy là quan hệ. Phải không? Quan hệ giữa nam và nữ hay bè bạn, hay trai gái khi họ gặp nhau không chỉ vật lý mà hơn thế nghĩa là khi họ gặp nhau ở cùng mức độ cùng thời điểm, với cùng cường độ quan hệ thực sự bởi họ gặp nhau ở cùng mức độ. Phải không? Đó có thể gọi là quan hệ thực, đúng.
28:47 Giờ quan hệ mình với ai khác là dựa trên ký ức. Phải không? Bạn chấp nhận vậy? Dựa trên nhiều hình ảnh, kết luận tôi đã vẽ ra về bạn và bạn đã vẽ về tôi. Nhiều hình ảnh tôi có về bạn vợ, chồng, trai hay gái hay bạn bè, v.v.. Vậy là luôn tạo hình ảnh. Phải không? Đó đơn giản, thông thường, đang xảy ra thực. Khi bạn kết hôn hay sống với bạn gái hay trai mỗi sự cố, từ ngữ, hành động tạo ra hình ảnh - không à? Chúng ta đã rõ điểm này? Đừng đồng ý với tôi tôi không cố thuyết phục bạn điều gì nhưng bạn có thể thấy thực cho mình. Chữ được ghi lại, nếu nó dễ chịu bạn ư ử nó đẹp, nếu không dễ chịu bạn co lại ngay và tạo hình ảnh. Vui thú tạo hình ảnh, co lại rút về tạo hình ảnh. Vậy quan hệ lẫn nhau thực sự dựa trên nhiều loại hình ảnh vi tế và kết luận. Đúng vậy không?
30:36 Giờ tôi hỏi: khi ấy điều gì xảy ra? Anh nọ tạo hình ảnh về cô ta và cô ta tạo hình ảnh về anh ấy. Dù là ở văn phòng, ngoài đồng, hay đâu đó quan hệ ấy cơ bản dựa trên tạo lập hình ảnh. Phải không? Đó là sự kiện, phải không? Có thể tiếp tục chứ?
31:13 Q:Vâng.

K:Rồi điều gì xảy ra? Bạn có hình ảnh về cô ta và cô ta có hình ảnh về bạn bất kỳ ở đâu, trong văn phòng nơi nhà máy, ngoài đồng, mọi kiểu làm việc, luôn có tạo hình ảnh. Vậy khi có hình ảnh như thế cô ta có và bạn có, rồi thì có phân chia và rồi mọi xung đột bắt đầu. Phải không? Nơi đâu có phân chia giữa hai hình ảnh tất phải có xung đột. Phải không?
32:06 Q:Tại sao hình ảnh thành quá quan trọng với chúng ta?
32:09 K:Chúng ta sẽ tìm hiểu, thưa bà. Trước hết tìm hiểu từng bước, không hỏi 'Tại sao' bạn có hình ảnh về anh em, chị em chồng vợ, cha con, v.v..? Rồi xem khi có hình ảnh ấy chắc chắn có phân chia: Do thái và Ả rập, Hinđu, Hồi Cơ đốc, Cộng sản - kịp không? hiện tượng như nhau. Phải không? Khi việc ấy xảy ra chắc chắn phải có xung đột. Chồng hay bạn trai hay gái có thể đi làm và ở đó anh ta tạo hình ảnh về mình: địa vị, giá trị, tranh đua và mọi thứ khác về nhà và bảo, 'Em yêu khoẻ không?' rồi anh lại có hình ảnh anh, cô ta có hình ảnh cô ta. Nên có xung đột. Đó là luật cơ bản nơi đâu có phân chia giữa mọi người tất phải có xung đột. Chấm hết. Phải không? Chàng có thể nói với nàng hay nàng có thể nói với chàng 'Em yêu anh' nhưng đó chỉ là yêu cảm giác thương tình dục nhưng cơ bản họ không có quan hệ gì. Họ có thể đeo nhẫn cưới và ôm nhau và ngủ chung giường và sống chung nhà nhưng cơ bản anh theo đuổi tham vọng... tham lam riêng, v.v.., và cô ta cũng thế. Phải không? Vậy cơ bản họ không gặp nhau cùng mức độ cùng thời điểm, với cùng cường độ. Không thể. Phải không? Chúng ta thấy vậy không? đừng chấp nhận chữ nghĩa người nói nói, nó không giá trị. Đó thực sự trong đời sống hàng ngày. Và rồi có thể nói với nhau, 'Anh yêu em. Em đẹp lắm' - em là này anh là nọ 'cho thêm màu lên tóc đi' (cười) bạn biết mà, đùa với mọi thứ đó.
34:57 Tại sao chúng ta tạo hình ảnh? Tại sao chúng ta tạo hình ảnh về bạn gái hay vợ hay chồng, hay bạn trai, tạo sao?
35:24 Q:Tôi nghĩ đó là sống còn.

K:Sống còn?
35:29 Q:Tôi nghĩ đó vì sợ hãi. Cơ bản bởi vì không biết nhìn vào điều mình sợ.
35:35 K:Anh ta nói đó là sống còn.
35:37 Q:Không phải bảo vệ cái ngã sao. Không muốn bị xâm phạm. Không muốn ai đó nhốt mình, lo sợ mất cái ngã.
35:47 K:Ồ! Vậy sao?

Q:Tôi không biết.
35:51 K:(Cười) Gì nào?
35:55 Q:Bởi chúng ta không thấy hết sự kiện.
35:59 K:Làm sao tôi có thể thấy toàn thể, phải bạn nói toàn bộ vẻ đẹp của quan hệ toàn bộ bản chất của yêu thương, v.v.. khi chúng ta luôn quá quan tâm đến cái ngã nhỏ bé bẩn thỉu?
36:22 Q:Không phải bởi vì chúng ta luôn ghi lại sao?
36:27 K:Không, thưa bà, chúng ta đã qua hết tôi muốn quên việc ghi lại. Hãy nhìn nó mới tinh. Tại sao tôi, hay bạn tạo hình ảnh về người khác? Tại sao bạn tạo hình ảnh về người nói? (Cười)
36:49 Q:Vì thiếu chú tâm.
36:51 K:Chỉ tìm hiểu nó thôi. Tại sao bạn tạo hình ảnh về cô gái hay chồng, chàng trai, v.v.., tại sao?
36:58 Q:Để nhớ lại.

Q:Để lệ thuộc.
36:59 Q:Vì nó giúp chúng ta.
37:01 K:Hãy nhìn nó trước khi trả lời. Nhìn điều bạn làm trước. Tôi xin gợi ý, nhìn sự kiện trước đừng nói, nó thế này, nó thế kia. Chỉ nhìn nó như vậy.
37:17 Q:Chúng ta muốn biết, cách này hay cách khác.
37:26 Q:Không phải vì tôi muốn biết việc sẽ xảy ra ngày mai sao.
37:32 K:Nhìn nó xem. Bạn kết hôn, bạn có bạn gái hay trai, chồng. Tạo hình ảnh diễn ra. Và tôi hỏi tại sao. Hãy để ra ít thời gian. Bạn không biết, tôi không biết, tìm xem.
37:57 Q:Rất dễ chịu khi có hình ảnh. Là sở hữu.

K:Phải không? Có hình ảnh rất dễ chịu sao?
38:07 Q:Rất thỏa thích.
38:09 K:Có hình ảnh rất dễ chiu à? Nào - hình ảnh?
38:15 Q:Hình ảnh là chữ xấu.

K:Được thôi. Tôi không dùng chữ hình ảnh - hãy dùng chữ khác.
38:22 Q:Tưởng tượng.
38:24 Q:Với sự quen thuộc - cứ cho là vậy chúng ta luôn bận rộn trước hơn là để ý.
38:34 K:Tôi muốn tìm xem tại sao tôi tạo hình ảnh về vợ - nếu có vợ. Phải là thói quen? Dễ chịu? Qui định xa xưa? Có phải truyền thống tôi làm nó vì gien, v.v..? tôi tạo hình ảnh về bạn vì bản năng?
39:21 Q:Có vấn đề tại sao à?

K:Tìm xem. Vậy tôi hỏi có phải mình sống trong thói quen quá lớn ấy?
39:33 Q:Không. Ảnh hưởng.
39:42 K:Vâng. Gồm cả, gồm cả. Ảnh hưởng. Bạn quá quen bị ảnh hưởng tức là xung quanh, mọi thứ. Vậy, có phải thói quen có phải truyền thống được trao tay, vô thức từ giống nòi, từ thế hệ này sang thế hệ khác? Có phải là vật tôi chấp nhận như tay tôi như chân tôi, là một phần tôi?
40:21 Q:Thưa, đó có thực là câu trả lời cho tại sao. Đó chỉ nói rằng chúng ta có hình ảnh nhưng tại sao có hình ảnh?
40:30 K:Tôi đang tìm hiểu.
40:32 Q:Mọi người, xin theo dõi người nói, đừng hỏi.
40:36 K:Giải thích, thưa bà? (Cười)
40:41 Q:Tôi nghĩ đó là tiếp nối qui định mà chính chúng ta đã thu nhận.
40:49 K:Đó là một phần qui định được truyền từ cha sang con, và v.v.. thế hệ tiếp nhau. Vậy hãy tìm xem. Nên gom lại hết thói quen, truyền thống xa xưa ước muốn một cảm giác gần gũi và co cụm - mọi thứ. Đó là lý do mình làm?

Q:An toàn.
41:27 K:Hãy nhìn xem, một giây thôi, nào, một giây thôi. Hay vì chúng ta muốn chắc chắn về cô gái hay chàng trai, chồng, chắc chắn về cô ta? Chắc chắn sở hữu cô ta, của tôi không phải của bạn. Mọi cái dính trong đó. Ước vọng an toàn - là vợ tôi, bạn gái tôi bạn trai tôi, chồng tôi, tôi chắc. Tức là, nó cho tôi chắc chắn trong quan hệ với người khác. Tôi biết vợ tôi - là câu nói vô lý nhất. Nó cho cảm giác tôi sở hữu điều gì và tôi chắc tôi sở hữu. Vậy thói quen, truyền thống, nghìn, triệu năm truyền thống được mang từ thế hệ này sang thế hệ khác. Rồi ước vọng chiếm hữu thống trị thích chiếm hữu, thích thống trị trạng thái loạn thần kinh và ước vọng chắc chắn: đó là nhà tôi, bàn tôi, viết tôi, vợ tôi. Phải không? Bạn nói sao về mọi việc này?
43:31 Q:Chúng ta nên bỏ hết.
43:39 K:Chúng ta nên, hay bỏ?
43:42 Q:Chúng ta nên.

K:Ồ! Tôi nên ở trên đỉnh Hy mã lạp sơn, nhưng chưa! (Cười)
43:53 Q:Làm sao có thể nhận ra?
43:55 K:Làm sao có thể cùng thảo luận nếu chúng ta không cùng đi chung hướng! Làm ơn. 'Sẽ là' là không có 'hiện là' là sự kiện duy nhất.
44:12 Q:Không thể chấp nhận câu nói ấy sao...
44:17 K:Tại sao tôi nên... bạn xem... tôi không thể...
44:21 Q:...nhờ hiểu nó?

K:Không, thưa bà chúng ta đang làm. Chúng ta đang làm từng bước, tìm hiểu nó. Tôi chắc về tên họ tôi, tôi chắc về hình dáng tôi hình dáng vật lý, chắc chắn tôi đủ điều kiện máy móc hay nhà khoa học, hay giáo sư - tôi chắc, đó là nghề tôi nghề nghiệp như lính bộ, hay lính thuỷ, hay bác sĩ đó là nghề tôi, và tôi chắc chắn. Vậy tôi muốn chắc chắn trong quan hệ - không à? Và khi chắc chắn ấy bị lung lay vấn đề bắt đầu - chấm dứt bằng ly dị hay chia tay, hay gì gì bạn thích gọi.
45:24 Vậy đó là những tác nhân. Rằng chúng ta tạo hình ảnh để chắc chắn, an toàn để chiếm hữu và trong chiếm hữu ấy cảm thấy quyền uy, vui thú, sức mạnh của sở hữu. Và có đó ngàn triệu năm thừa kế hay triệu năm ước vọng con người nắm ai đó và không chịu buông, v.v.., v.v.. Những tác nhân đó trong đời sống hàng ngày - không ư?
46:06 Q:Vậy nó hàm ý điều gì thật xác định, phải không?
46:09 K:Vâng.

Q:Chúng ta cũng làm...
46:11 K:Đúng thế. Tôi muốn chắc chắn. Tôi muốn chắc khi tôi ở văn phòng về nhà cô ta ở đó. Và khi cô ta từ văn phòng về cô ta cũng muốn chắc chắn tôi cùng về! (Cười) Đó là trò chúng ta chơi đùa bất tận, nhiều cách khác nhau.
46:36 Q:Tại sao chúng ta cần chắc chắn?
46:38 K:Chúng ta sẽ tìm kiếm. Đi chậm thôi.
46:43 Q:Tôi sợ tôi mất kiểm soát.
46:47 K:Bạn sợ không kiểm soát được cô ta? Hy vọng vợ bạn còn đó! (Cười)
47:05 Q:(Không nghe được)
47:08 K:Nào, chúng ta đang nói về một việc hết sức nghiêm túc. Xem có thể nào, biết nó biết đó là sự kiện, không tưởng tượng, không ý niệm không kết luận bạn nắm bởi vì tôi đã nói về nó mà đó là sự kiện hàng ngày. Giờ thì có câu hỏi: trong ấy không thể có quan hệ. Bạn có thể ngủ chung, có thể cùng nắm tay cùng làm đủ mọi thứ nhưng thực không có quan hệ. Đó là sự kiện. Và chúng ta không muốn xác nhận nó. Bởi lúc bạn xác nhận liền khởi lên nghi ngờ bạn sợ, lo lắng và mọi việc bắt đầu. Nào, hãy nghe thôi.
48:20 Tôi có thể học về mình qua quan hệ với người khác không? Đó là câu hỏi chúng ta khởi đầu, câu hỏi được đặt ra. Trong quan hệ tôi có thể quan sát phản ứng mình. Phải không? Tôi thích và tôi không thích. Cô ta nói lời tục, hắn quá dễ chịu, v.v.. phản ứng tôi có thể xem. Phản ứng ấy là chính tôi, phải không? Chúng không tách rời với tôi cả cảm giác cũng như thần kinh, đáp ứng tâm lý. Phải không? Tôi học về mình thật nhiều khi tôi cùng đi tôi thấy, ồ, quá xá, việc tôi đang làm việc đã làm, việc đang làm, việc sẽ làm ngày mai nếu tôi tiếp tục cách hành xử máy móc này. Phải không? Và cái chết đến và bạn nói,'Em yêu, anh xa em' Cô ta cô đơn cùng cực, đau đớn, bất hạnh, nước mắt thình lình nhận ra cô ấy hay anh còn lại một mình. Và rồi anh không thể giáp mặt nó, anh chạy đi giải trí hay đi với cô khác, hay chàng khác hay gì gì đó, hay trở nên quá sức tu hành. (Cười)
50:11 Thật là một trò chúng ta chơi với nhau. Phải không? Nên tôi thấy đó là sự kiện. Tôi đã học biết bao về mình trong quan hệ với người khác. Rồi tác nhân nổi lên: tạo hình ảnh có thể dừng? Hiểu câu hỏi không? Quán tính của quá khứ có thể cái trớn quá lớn ấy với khối lượng kết xù đàng sau như dòng sông với lượng nước bao la đổ về có thể nào cả truyền thống tạo hình ảnh ấy ước vọng đủ thứ, chấm dứt, không xung đột gì? Bạn hiểu câu hỏi không? Bạn thích nó không?

Q:Có.
51:28 K:Bạn sẽ trả gì nào? (Cười) Đó là tất cả bạn có thể làm. Trả gì đó và bạn nghĩ bạn được nó.
51:43 Giờ làm sao máy móc tạo hình ảnh ấy có thể không chỉ tạo hình ảnh, ước vọng chắc chắn truyền thống, cả cấu trúc ấy, có thể chấm dứt? Phải không? Bạn hỏi câu ấy chứ? Hay tôi hỏi, và (cười) đặt câu hỏi ấy lên bạn? Nếu bạn tự hỏi mình câu ấy bạn có nói, 'Tôi không biết nên tôi sẽ tìm'? Hay bạn đã đấu tranh để tìm? Làm sao tạo hình ảnh ấy chấm dứt? Tức là chấm dứt ghi lại không ghi lại lời nào anh hay cô ta nói chế nhạo, xúc phạm, càu nhàu mọi thứ, không ghi lại gì. Có thể không? Bạn có hiểu câu hỏi? Xin đừng bỏ đi ngủ hay gì... Tôi đặt câu hỏi, bạn nên trả lời.
53:38 Q:Không, không thể. Tôi không thấy có thể.
53:41 K:Cô này nói không thể vậy là cô đóng cửa.
53:45 Q:Không, tôi không đóng cửa, nhưng tôi thấy không thể.
53:48 K:À, lúc bạn nói không thể không thể, hay có thể bạn đã đóng cửa. Cũng như người nói 'Tôi không thể làm' - chấm hết. Tôi chắc là mỗi người có thể làm. Tôi đoan chắc, rõ ràng nếu bạn để cả tâm hồn và trí óc vào vấn đề.
54:23 Khi vợ hay cô gái, hay chàng trai hay chồng nói với bạn, 'Sáng nay anh hơi ngốc' bạn phải ghi lại ư phản ứng với lời nói, cảm giác anh ta và nhìn phản ứng bạn với lời nói và cảm giác anh ta. Kịp không? Bạn có thể nhìn nó ngay? Hay bạn nói, 'Sáng nay em trông đẹp lắm' và bạn... Kịp không? Tìm hiểu đi. Đừng ghi lại gì hết. Nào, có thể chứ? Chúng ta đang nói về học hỏi chính mình trong quan hệ. Và xem tại sao chúng ta tạo hình ảnh, v.v.. và vậy là không có quan hệ thực sự gì cả. Có thể có quan hệ vật lý. Tâm lý, dĩ nhiên bạn hoàn toàn phân chia. Sao có thể quan hệ và yêu thương ai khác nếu bạn tham vọng? Bạn không thể. Hay tranh đua, hay này nọ. Vậy là bạn học biết bao điều khi tìm hiểu quan hệ. Giờ bạn đến điểm này, khi chúng ta nói: có thể nào, nghe lời nói, không bỏ qua nghe lời nói, thấy ý nghĩa chữ ý nghĩa của từ ngữ biểu lộ trên nét mặt của chàng hay nàng đang nói và phản ứng của bạn với mọi thứ, bạn có thể biết hết?
56:47 Q:Thưa, hình như chúng ta cứ bước vào chỗ khó khăn của vấn đề nói tôi không biết. Có thể chúng ta nhìn nó và chắc nó là máy móc... ..dựng lên hình ảnh không muốn nói 'tôi không biết'. Nó không thích ý niệm nói thế.
57:04 K:Không, đừng lặp lại, 'Tôi không biết' rồi bị tắc nghẽn.

Q:Vâng.
57:08 K:Nhưng chúng ta khởi đầu nói chúng ta tạo hình ảnh tại sao chúng ta tạo hình ảnh là khá rõ. Và nói, câu hỏi kế là: tạo hình ảnh ấy có thể dừng? Rồi có thể nói, 'Tôi không biết'. Phải không? Bởi trí óc khi bạn nói bạn không biết là vô cùng tỉnh táo.
57:30 Q:Vậy nên quan tâm đến chấm dứt hình ảnh.
57:32 K:Vâng. Bạn quan tâm tìm xem tạo hình ảnh ấy có thể dừng. Và bạn nói có thể, hay không thể, bạn tắc nghẽn. Nhưng khi nói 'Tôi không biết, nhưng tôi đang di chuyển'. Khi nói 'Tôi không biết', tôi không chết cứng. Tôi di chuyển, tôi hết sức năng động và đầy năng lực để tìm. Tôi không truyền năng lực tôi cho bạn, bạn hãy tự làm đi. Nó nguy hiểm. (Cười) Vậy, có thể không? Tức là nghe và không ghi lại gì.
58:24 Q:Có lúc bị tê liệt.
58:27 K:Không, không có tê liệt, thưa bà. Bạn không thể tê liệt khi quan hệ bạn với ai khác là quá sức quan trọng. Cả đời sống là quan hệ. Không chỉ bạn và tôi, đó không chỉ bạn và tôi, là vấn đề toàn cầu. Vậy chúng ta nên gặp nhau toàn cầu, không chỉ 'Ồ, tôi yêu vợ tôi' - kịp không? bạn và tôi, đó là việc rất nhỏ. Khi bạn hiểu vấn đề toàn cầu bạn sẽ hiểu vấn đề nhỏ bé. Nhưng nếu bắt đầu với vấn đề nhỏ bạn sẽ không hiểu việc toàn cầu toàn cầu trong nghĩa, tính bao la của nó. Nó liên quan đến mỗi người dù họ ở đâu. Nên tôi nói tôi có thể nào nghe lời nói nhìn biểu hiện, động tác khinh rẻ kiêu ngạo, v.v.., trên mặt người khác... ..và lắng nghe mà không phản ứng? Vậy chúng ta sẽ tìm xem ý bạn nghe là gì. Bạn thích thú không? Có thể tiếp tục? Không, tôi có thể tiếp tục, nhưng bạn xem... Tôi đã bỏ cả đời từ thuở mười lăm cho việc này. Phải không? Vậy hãy vui lòng bỏ một giờ cho nó.
1:00:18 Tôi có thể nghe chứ. Vậy thì nghe là sao? Bạn có từng nghe? Bạn đang nghe chứ? Nào, hiểu không? Bạn đang nghe tôi nói chứ? Không, tôi không chắc. Hay bạn đang nghe một kết luận bạn đã có về chính mình? Hay khi nghe bạn đã vẽ ra một kết luận? Hay bạn rút ra từ đang nghe một ý niệm và theo ý niệm đó? Vậy là bạn không thực sự nghe. Vậy chúng ta có đang nghe không? Tức là bạn nghe mà không có chuyển động nào của suy nghĩ bởi bạn hết sức quan tâm đến việc này. Nếu bạn không khoẻ vậy bạn đừng nghe. Nếu bạn quan tâm thật sâu sắc đến việc này thì bạn tự nhiên sẽ nghe thôi. Và vậy bạn có nghe từ kinh nghiệm bạn có nghe chữ nghĩa và không phải nội dung chữ nghĩa hay bạn nghe, rút ra một kết luận từ điều bạn nghe thành ý niệm và nói, 'Vâng, tôi hiểu'? Nghĩa là bạn đang nghe mà không chuyển động chuyển động của suy nghĩ, vận hành của ý định. Chỉ nghe. Nếu vậy thì hãy nghe kỹ điều tôi phải nói nếu bạn có thể nghe, khi chàng trai hay cô gái hay vợ, bạn có thể nghe như vậy không? Bạn hiểu câu hỏi không? Chấm hết. Nó cực kỳ đơn giản nếu bạn nắm được tính đơn giản đó. Nhưng về trí óc, chúng ta làm rối tung mọi việc.
1:03:01 Nên nếu có hành động nghe thì không có ghi lại. Hôm nọ sau buổi nói chuyện, một trong các buổi nói một anh đến nói với tôi 'Buổi nói chuyện thật kỳ diệu. Ồ, quá tuyệt. Tôi cảm thấy tôi hiểu hết' Tôi nghe rất kỹ. Tôi đã kể việc này năm mươi năm và nếu tiếp tục ghi lại nó quá tuyệt vời tôi chắc là chim cu cu! (Cười) Vậy bạn có thể tìm ra? Nghe ai đó nói lời tục hay dễ chịu, mà hoàn toàn không ghi lại. Tức là bạn có thể thật chú tâm lúc đó chữ nghĩa được nói mà không có trung tâm ghi lại? Bạn hiểu câu hỏi không? Bạn có bao giờ chú tâm? Chú tâm trong nghĩa, đặt toàn bộ chú ý mọi năng lực, cả tâm hồn, trí óc, mọi thứ. Khi bạn làm thế không có 'tôi' từ đó bạn chú tâm, chỉ có chú tâm. Phải không? Trong chú tâm đó không có ghi lại. Chỉ khi không chú tâm mới có trung tâm ghi lại. Hiểu không? Bạn hiểu chứ?
1:05:08 Q:Vậy, không có lãng tâm.

K:Không. Không có cái gì là lãng tâm. Hãy hiểu thế. Không có cái gì là lãng tâm. Bạn muốn chú ý đến đó và bạn lãng đi như mọi người làm. Vậy nghĩa gì? Bạn không chú tâm nên không có lãng tâm. Vậy nhận ra bạn không chú tâm và vậy là lãng tâm. Ngay lúc bạn nhận ra bạn không chú tâm bạn đã chú tâm. Hãy nắm nó. Không cần cố gắng trong đó. Vậy có thể nào không ghi lại gì khi vợ nói điều gì dễ chịu hay khó chịu hay bạn bè trai hay gái hay bạn trai ở văn phòng, làm việc. Bạn có thể sống vậy không? Không phải một ngày hay vài phút bạn có thể sống vậy cả đời chứ?
1:06:28 Q:Không quan tâm đến tuổi tác.
1:06:38 K:Không quan tâm đến tuổi tôi hay tuổi bạn? (Cười) Tôi không hiểu.
1:06:48 Q:Xin lỗi. Khi tôi chú tâm cách mà ngài nói có phải chú tâm bị giới hạn trong việc trong cái tôi chú tâm?

K:Không.
1:07:00 Q:Hay đồng hóa với.

K:Không. Chú tâm là chú tâm, không bị giới hạn vào này nọ. Tôi chú tâm. Có chú tâm. Không căng thẳng. (Cười) Khi bạn chú tâm không có căng thẳng. Nào, khoan, đợi chút, chỉ nhìn nó thôi: vấn đề về học hỏi và có thể nào học chính mình qua quan hệ. Chúng ta đã tìm hiểu mọi việc, từng bước hợp lý, phải lẽ, tỉnh táo. Nào, một phút thôi, nghe đi. Chúng ta đã tìm hiểu chi tiết, rất kỹ lưỡng. Giờ có thể nào quan sát cả việc đó như toàn thể không vỡ ra từng mảnh. Bạn hiểu câu hỏi không? Bạn có thể nhận thức toàn bộ cấu trúc? Chúng ta đã giải quyết từng chút, từng mảnh, từng miếng. Đó không nghĩa gì với cá nhân tôi, bởi đó nhưng nếu bạn nắm cả sự việc rồi từ đó bạn có thể làm việc chi tiết. Nhưng bạn không thể qua chi tiết làm nên toàn thể.
1:08:40 Giờ thì sau một giờ 20, hay 10, hay 15 phút bạn có thể quan sát toàn bộ hiện tượng ghi lại, học hỏi, quan hệ như toàn thể không? Toàn thể là cái nhìn sáng suốt sâu vào toàn bộ sự việc ngay tức thì. Bạn thấy chúng ta không quen như vậy. Chúng ta luôn từ việc này sang việc khác từ mảnh này sang mảnh kia từ miếng này sang miếng nọ và rồi dần xây lên toàn thể. Chúng ta nghĩ mình đã xây lên toàn thể. Nhưng toàn thể không phải vậy. Toàn thể là nhận thức cả cấu trúc và vượt qua. Rồi bạn có thể vô cùng hợp lý.
1:10:01 Q:Và vượt qua cấu trúc ngài nói.

K:Vâng, dĩ nhiên. Cấu trúc rất là dễ vỡ.
1:10:13 Q:Chú tâm có gồm trong cấu trúc và vượt qua cấu trúc?
1:10:20 K:Vâng, khi chúng ta chú tâm cấu trúc không hiện hữu. Hiểu không? Bạn trễ hết rồi. Khi bạn hoàn toàn chú tâm thì không có cấu trúc. Phải không? Chú tâm là giáp mặt ai đó ở cùng mức độ cùng thời điểm, với cùng cường độ người kia có thể không, đó là phớt lờ, không liên quan. Trí óc bạn giáp mặt nó hoàn toàn. Rồi chỉ trích bắt đầu ở người khác nói 'Bạn phớt lờ tôi,' anh thế này, thế nọ, bắt đầu. Bạn không phải nguyên nhân - hiểu không? Không rõ bạn hiểu hết không!
1:11:17 Q:Chú tâm là gì?

K:Tôi đã giải thích rồi, thưa bà. Bạn không chú tâm vào việc gì, về điều gì hay cho việc nào, bạn chỉ chú tâm.
1:11:29 Q:Ai, cái gì chú tâm?
1:11:32 K:Không có bạn để chú tâm. Tôi đã giải thích. Chỉ có chú tâm.
1:11:38 Q:Và không có ai khác tôi ở đó chứ?
1:11:40 K:Không, không. Xem nào bạn đi xa quá. Vậy chúng ta, sau một giờ mười lăm phút - có thoát hình ảnh? Nếu không là bạn chưa nghe gì và không ai có thể ép bạn nghe. Tuỳ bạn. Nếu bạn muốn loại quan hệ hiện tại với nhau và với nhân loại, cách toàn cầu đó tuỳ bạn nhưng nếu bạn muốn tìm ra một cách sống hoàn toàn khác đó cũng tuỳ bạn, nhưng bạn phải nghe mọi thứ trong chính bạn, trong người khác - kịp chứ? Tôi nghĩ sáng nay thế là đủ, phải không?
1:12:41 Q:Thưa, tôi không hiểu làm sao cấu trúc biến mất tôi xin lỗi, tôi không hiểu. Làm sao cấu trúc biến mất khi tôi chú tâm đến nó? Cái gì làm...
1:12:52 K:Tôi sẽ nói, tôi sẽ nói. Cấu trúc hiện diện với mọi cái, cấu trúc là vậy tức là ước vọng an toàn thói quen, hàng trăm năm truyền thống, v.v.. mọi cái đó là cấu trúc, hình, ảnh chúng ta đã dựng lên về người khác. Khi chúng ta hoàn toàn chú tâm thì không có cấu trúc và vì vậy bạn... không có cấu trúc vì vậy bạn vượt khỏi mọi việc, tạo hình ảnh. Bạn chỉ thử một việc. Chỉ cho vui. Lần sau vợ, chồng, bạn gái hay trai nói điều gì dễ chịu hay khó chịu, nhìn nó chỉ một giây, nhìn nó chú tâm vào lúc đó và rồi bạn sẽ thấy xem bạn có ghi lại hay không. Bạn hiểu vậy nghĩa là gì, tìm xem, thử đi ngược lại bạn sẽ chẳng bao giờ tìm ra. Chấm dứt.
1:14:12 Q:Dường như với tôi có mâu thuẫn làm sao có thể nhìn nó và làm một với nó cùng lúc? Ơn trời, xin giải thích.

K:Tôi không theo kịp.
1:14:23 Q:Làm sao có thể là sợ và nhìn sợ cùng lúc?
1:14:31 K:Không, chúng ta đi quá xa. Tôi đang nói rằng bạn đã nghe một giờ phải không? - một giờ mười lăm. Bạn đã nhận ra, hiểu cách học máy móc và cách học khác. Phải không? Và cũng xem có thể học chính mình qua quan hệ. Ít nhiều chúng ta đã tìm hiểu. Tôi hỏi: trước hết bạn có thể nhận ra cả cấu trúc ấy? Phải không? Nhận ra nó như bạn nhận ra màu sắc chiếc áo người ngồi kế bên bạn. Rồi thì nhận ra rằng bạn tách rời nó là vô lý, vì vậy trong nhận thức ấy bạn hiểu ra không có phân chia - phải không? - tôi tiếp tục. Phải không? Và vậy là trong nhận thức ấy không có phân chia liền bắt đầu cảm giác chú tâm bao la. Trong chú tâm ấy không phải của bạn hay của ai khác, chỉ chú tâm. Trong chú tâm ấy cả cấu trúc không hiện diện và tôi nói từ đó khi vợ hay bạn gái hay trai nói gì với bạn lúc ấy, chú tâm và xem điều gì xảy ra.