Krishnamurti Subtitles home


MA7879T3 - Tự do là vấn đề thời gian?
Buổi Nói chuyện 3 Madras (Chennai), India 6 tháng Giêng 1979



1:17 Mong là bạn không thấy nóng. Tôi thấy. Xin đừng chụp ảnh.
1:36 Chúng ta có thể tiếp tục điều đã nói hai lần trước gặp nhau ở đây? Chúng ta đã nói, - phải không? - chúng ta phải cùng suy nghĩ, không phải nghĩ gì, mà nghĩ thế nào. Và chúng ta, như đã nói, cùng nhau hành trình, chia sẻ vấn đề, nhiều loại sự cố và biến cố sống hàng ngày. Và chúng ta không quan tâm đến lý thuyết, tính có thể, giả thuyết, mà đến việc thực sự xảy ra. Chữ 'thực sự' nghĩa việc xảy ra, đang diễn ra, không chỉ bên ngoài chúng ta, mà cả bên trong. Và chúng ta nói, bạn có thể có xem xét chính xác bên trong, chỉ khi chúng ta hiểu việc xảy ra bên ngoài, bởi bạn có thể tự gạt rất nhiều, khi xem xét mình, thái độ, định kiến. Nhưng nếu tiếp cận nó từ thế giới bên ngoài, thì có lẽ chúng ta sẽ quan sát mình rõ ràng. Cũng nói, thế giới chúng ta sống là do chúng ta tạo, bởi mỗi người, không bởi vài sắc lịnh thần thánh. Xã hội chúng ta sống là biểu lộ của tham lam, tham vọng, cảm giác quyền lực, bạo lực, v.v..
4:28 Vậy, chiều nay, nếu có thể, tôi muốn - cùng chia sẻ, dĩ nhiên - nói về thời gian, tìm hiểu bản chất của văn hóa và truyền thống. Và chúng ta cũng nói hôm nọ, nếu bạn không phiền lặp lại, đây là buổi gặp nhau nghiêm túc. Ý tôi chữ 'nghiêm túc' - quan trọng, lớn lao, không tình cờ, không gì đó bạn đến buổi chiều, chiều thú vị, ngồi dưới tàng cây và nghe nói chuyện, mà hơn thế chúng ta cùng chia sẻ tìm tòi. Quan tâm, như đã nói hôm nọ, là xã hội quá hư hoại, bạo lực quá nguy hiểm, và mọi cái khác. Trừ khi mỗi người, mỗi chúng ta tận gốc, tạo cuộc cách mạng nội tâm trong hắn, thì không thể tạo ra thay đổi trên thế giới. Đó là điều đã nói. Có lẽ bạn còn nhớ.
6:40 Với điều đã nói, bạn có thể không đồng ý, hay có thể đồng ý: đồng ý hay không đều không liên quan. Chúng ta không xử sự với quan niệm, ý niệm, hay triết lý lý thuyết. Chúng ta xử sự với việc xảy ra thực trong sống hàng ngày, bởi như nói lại, chúng ta phải bắt đầu gần để đi thật xa. Nhưng đa số khởi đầu với lý thuyết, trừu tượng rất xa và vì vậy vô giá trị, không liên quan. Vậy tôi mong, chúng ta rõ điểm này, chúng ta không quan tâm triết học, triết học là, như đang được hiểu: hàng loạt giả thiết, lý thuyết, quan điểm, kết luận. Chữ thực sự nghĩa yêu cuộc sống, yêu sự thật.
8:23 Vậy, trước hết, tại sao con người khắp thế giới, bị kẹt trong truyền thống, dù là truyền thống của một ngày, hay một tuần, hay ba ngàn năm. Tại sao? Chính chữ 'truyền thống' nghĩa, phải không, gì đó trao xuống từ thế hệ sang thế hệ. Và cũng chữ gốc nghĩa phản bội, làm phản. Và truyền thống, được trao truyền, từ thế hệ sang thế hệ, giá trị nào, tin tưởng, lý tưởng, lễ lạy, quan niệm, kết luận nào. Nó được tiếp tục, truyền xuống thế kỷ sang thế kỷ. Và như xe lu cán bẹp con người với giá trị, kết luận, v.v.. Và khi những giá trị, kết luận, quan niệm, nguyên tắc, v.v.. bị ném sang bên, như đang xảy ra, chúng ta quay lại nơi bắt đầu. Chúng ta là con người bạo lực, tham lam, lo âu, bất an, bất định, rối loạn. Đó là việc đang xảy ra. Đúng không? Bởi truyền thống giữ con người theo đường rãnh nào, và khi truyền thống ấy bị ném bỏ, như chúng đang được làm, chúng ta ở chỗ bắt đầu. Có lẽ chúng ta có thêm dễ chịu, phòng tắm tốt hơn, và thêm đường lái xe, và chuyên chỡ, truyền thông, v.v.. Nhưng như con người chúng ta đau khổ, chúng ta ganh tị, chúng ta bạo lực, có quá nhiều sợ hãi, hoàn toàn bất an. Thế giới ngày càng trở nên nguy hiểm. Thảy là thực tế. Và truyền thống hàm ý, phải không, tiến trình tiến hóa, từ bánh xe đến máy bay phản lực, có tiến hóa, mất nhiều, nhiều thế kỷ từ bánh xe đến phản lực. Và trong truyền thống ấy, có cái gọi là văn hóa. Văn hóa, chữ hàm ý, trau dồi, lớn lên, nở hoa, ra hoa - trí óc cũng như tâm hồn con người. Và như con người sống trong truyền thống ấy, có chăng nở hoa đạo đức, có lẽ tri thức chúng ta có, nhiều hay ít, tức là, chúng ta xoay hàng loạt chữ, lý thuyết, nguyên tắc, lý tưởng, và cố sống theo đó, thảy là tiến trình tri thức. Văn hoá, như đã nói, hàm ý, tự do của con người, không bị ép buộc bởi hàng thế kỷ truyền thống, và trong đó có thể không có văn hoá. Đó hiển nhiên. Khi trí óc theo truyền thống, lễ lạy, v.v.., trong đó không thể có khả năng của trí óc, và tâm hồn con người lớn lên, phát triển, bạn biết mọi cái khác. Về kỹ thuật, chúng ta tiến bộ vượt bậc. Đó dựa trên tích luỹ kiến thức. Nhưng đạo đức, cái gọi là tâm linh, chúng ta hầu như man rợ, với hàng loạt mê tín, lý tưởng, nguyên tắc không ý nghĩa gì. Đúng không? Đó là trạng thái sống hàng ngày.
15:26 Kỹ thuật chúng ta tuyệt vời, ít ra chúng ta cố là vậy. Và chúng ta không hề thách thức chính mình xem có thể sống đạo đức ở mức cao nhất. Và khi nhìn việc xảy ra trên thế giới và trong chúng ta, đó là thách thức lớn nhất, rằng chúng ta, mỗi cá nhân, mỗi người, trau dồi trong tự do.
16:31 Tự do là vấn đề thời gian? Thời gian là phân chia trong chuyển động. Thời gian là chuyển động. Hiển nhiên. Và trong chuyển động ấy có phân chia, như hôm qua, hôm nay và ngày mai. Hôm qua gặp hiện tại, tự biến đổi và tiếp tục đến tương lai. Đây là chuyển động thời gian, trong đó có phân chia. Để từ đây đến kia, mất thời gian. Từ bánh xe đến phản lực mất hàng thế kỷ. Thời gian. Vậy, có hai loại thời gian khác nhau: thời gian sinh học và thời gian tâm lý. Thời gian trẻ qua niên thiếu lớn lên thành người, v.v.., mất thời gian, bao năm, như hạt giống, trồng, mất thời gian thành cây. Và chúng ta hỏi có chăng thời gian tâm lý. Tức, tiến hóa tâm lý, tức, trở thành, hay là. Tôi mong chúng ta truyền đạt nhau. Tôi nghĩ khá quan trọng chúng ta hiểu vấn đề này rằng thời gian - thật sự rất lạ lùng nếu bạn nghĩ về nó - chúng ta lệ thuộc thời gian, chúng ta nghĩ cả tiến bộ con người là phát triển trong thời gian. Về kỹ thuật chúng ta đạt nhiều loại tuyệt vời lớn lao, và để đạt nó bạn phải có quá nhiều thời gian. Mọi tích lũy kiến thức là thời gian. Và chúng ta hỏi có chăng thời gian tâm lý, tức, tiến hóa tâm lý. Tức, 'tôi sẽ là gì, tôi sẽ đạt tốt đẹp.' Tức, chính chữ 'đạt' hàm ý thời gian: 'tôi không là này nhưng sẽ là nọ,' cả trong giới kinh doanh cũng như trong cái gọi là giới tinh thần, trí óc. Có phải chúng ta thấy hạt giống lớn thành cây và chấp nhận như tiến trình lớn lên trong thời gian và vì vậy đem quan niệm ấy, hiểu biết ấy vào lĩnh vực tâm lý? Bạn theo kịp không?
21:13 Tâm lý chúng ta nghĩ mình lớn lên, phát triển, sẽ thành gì đó, và chúng ta hỏi chính quan niệm ấy, chính ý niệm, cảm nhận rằng chúng ta sẽ là. Phải không? Mọi tổ chức dựa trên đó, cả trần tục lẫn cái gọi là tôn giáo: cho tôi thời gian, tôi sẽ đạt ngộ qua tập luyện, qua hệ thống, qua tiến trình máy móc - mà bạn đạt được trên thế gian, trong giới kỹ thuật - bạn cũng áp dụng thái độ ấy, tiếp cận ấy, hay đến với cùng tiếp cận ấy vào tinh thần. Đúng không?
22:29 Không có tiến hoá tâm lý gì cả. Phải không? Nào, đừng chấp nhận điều được nói, hay từ chối, mà nghe trước. Có thể bạn có quan niệm riêng, kết luận riêng, niềm tin riêng, có lối tiếp cận riêng vấn đề thời gian, nhưng bởi bạn đã cực nhọc đến đây, hiển nhiên phải nghe điều anh bạn kia phải nói. Nghe, không phải chợt nghe, hay nghe mà xen vào quan niệm riêng, giá trị so sánh riêng, v.v.. Chỉ nghe. Và rồi sau khi nghe, bạn có thể bắt đầu xem xét. Nhưng không thể xem xét trước khi bạn nghe. Đó hàm ý chú tâm, không chú tâm một phần, dự vào một phút hay vài phút, và rồi nghĩ đến việc khác. Đúng không? Nó hàm ý, chú tâm cần tự do. Bởi nếu bạn tìm kiếm phải có tự do để quan sát. Phải không? Tôi mong, chúng ta đang làm thế, không phải chấp nhận điều được nói và biến thành lý thuyết, hay ý niệm, mà bạn thực sự nghe để tìm ra cho bạn xem tiến hoá, lớn dần, tâm lý có hay không, và nếu không, thì xử sự với vấn đề thế nào - hiểu không? với phản ứng, với, nói ví dụ, với sợ? Bạn theo kịp hết không? Chúng ta phải thật rõ vấn đề này. Thời gian là sợ. Thời gian là thú vui. Thời gian là đau khổ. Và yêu thương có dính thời gian? Kịp hết không? Chúng ta từ chối đến hiện giờ, mọi chấp nhận tiến hoá tâm lý hoàn toàn.
26:27 Vậy chúng ta sẽ xem xét nó. Không cần xem xét bánh xe và phản lực. Đó khá rõ, hiển nhiên. Toàn bộ khoa học dựa trên tích luỹ kiến thức. Và không bị gánh nặng với kiến thức ấy, bạn xem xét thêm và thu thêm kiến thức, và mọi lúc bạn thêm, và thêm, và thêm kiến thức - kiến thức là quá khứ. Giờ, chúng ta hỏi: thời gian có cần thiết, thời gian là chuyển động phân chia? Phải không? Hãy hiểu nó thật kỹ. Thời gian là chuyển động với phân chia: hôm qua, hôm nay, ngày mai, hay thời xa xưa, thời gian không có bắt đầu, và thời gian có thể chấm dứt. Vĩnh cửu từ thời gian, cái có tiếp nối không phải vĩnh cửu, vẫn là một phần thời gian. Bạn theo kịp hết? Nếu bạn quan sát bạn, bởi chúng ta như con người, như con người chúng ta là đại biểu cả nhân loại, bởi chúng ta đau khổ, trải qua mọi loại cực hình như mọi người khác - chúng ta nghèo, giàu, chúng ta tham, đau khổ, chúng ta cô đơn, không yêu thương, mọi cái đó là cả nhân loại. Vậy, bạn như con người là cả nhân loại không phải quan niệm tri thức. Bạn có thể biến nó thành quan niệm tri thức, nhưng rồi không giá trị gì, như lý thuyết nào khác. Nhưng nếu bạn thấy sự thật nó, hiện thực nó, với tâm hồn, trí óc, thì con người trở thành người lạ lùng, nghiêm túc tận tuỵ, không phải cá nhân, bởi chúng ta không phải cá nhân, cá nhân nghĩa không thể phân chia, không vỡ vụn, không manh mún. Và đa số người manh mún. Đúng không? Vậy chúng ta không là cá nhân. Chúng ta có thể nghĩ, bởi có tên, tài khoản ngân hàng, hay xe, hay vợ, hay nhà - chúng ta gọi mình là cá nhân. Tôi nghĩ đó là dùng sai chữ. Chúng ta là con người như mọi người khác sống trên thế giới, với vấn đề quá lớn, quan hệ rất phức tạp, đau khổ vô hạn, v.v..
30:55 Vậy, khi nhận ra chúng ta là thế giới và thế giới là chúng ta - nhận biết nó, không phải chơi chữ tri thức - bạn có trách nhiệm lớn lao. Và đó có lẽ là lý do chúng ta bỏ trách nhiệm bởi gọi mình là cá nhân. Và là đại biểu của cả nhân loại - mỗi người là - và khi con người ấy chuyển hoá tâm lý chính hắn, nó tác động toàn thể nhận thức nhân loại. Hãy lắng nghe hết. Đừng chấp nhận; nhìn nó. Xem xét nó. Và người nói chỉ quan tâm đến nó, không với lý thuyết, v.v.. Tức là, con người có thể nào, không qua tiến trình tiến hoá, không qua thời gian, mà nền tảng, tận gốc, cơ bản, thay đổi hoàn toàn? Bởi đó là thách thức, bởi truyền thống đã qua, tôn giáo không còn ý nghĩa nữa; học viện có vị trí giới hạn nhưng không thể chuyển hóa con người; chính quyền không thể chuyển hoá con người - họ có thể cải thiện điều kiện bên ngoài, nhưng sâu sắc họ không thể như bày ra ở Nga, và nơi khác. Không cần trải qua hết đó.
33:03 Vậy, hiểu hết nó, chúng ta hỏi: có thể chuyển hoá con người trong đó thời gian như chuyển động với phân chia không có vị trí? Bạn hiểu câu hỏi? Bạn hiểu câu hỏi? Bởi toàn bộ luân lý, đạo đức và cái gọi thế giới tâm linh dựa trên thời gian. Trong giới kinh doanh, trong giới chính trị bất hạnh thay hệ thống giai cấp có mặt - trật tự đục khoét. Và trong cái gọi thế giới trí óc và tâm hồn chúng ta cũng có trật tự đụt khoét. Hiển nhiên. Và, có thể con người, tâm lý, thay đổi tận gốc, mà không có thời gian? Hiểu không? Đây là câu rất quan trọng để hỏi, bạn không thể tìm trả lời, nhưng bạn phải hỏi. Đúng không? Bởi chúng ta đã sống hàng triệu năm, về tâm lý, có lẽ ít nhiều như nhau. Có vô số tiến bộ và cách mạng kỹ thuật. Vậy, hãy tìm xem có thể nào con người hoàn toàn lìa bỏ ý niệm tiến hoá, tiến hoá tâm lý vướng trong thời gian. Phải không?
35:33 Bạn sẽ xem xét, chúng ta có thể cùng xem xét? Tức là, truyền thống nói: cần thời gian. Phải không? Toàn bộ kinh điển, tôn giáo, mọi thứ dựa trên thời gian. Não hoạt động trong thời gian. Chúng ta bị qui định bởi thời gian, và chúng ta hỏi vấn đề để thời gian sang bên, từ chối mọi tiến hoá. Đúng không? Vậy chúng ta sẽ tìm xem con người có thể thực sự tạo ra thay đổi tận gốc mà thời gian không dính vào. Phải không? Chúng ta gặp nhau chứ? Phải không? Tức là, chúng ta cùng chia sẻ, chúng ta có sâu sắc thích thú vấn đề? Hay bạn chỉ chờ tôi xem xét, khám phá, tìm tòi, và bạn nói, 'Vâng, đó có thể, hay không thể, tôi có quan niệm khác,' và bỏ đi. Nó hàm ý bạn không chia sẻ vấn đề. Bởi chúng ta đã sống qua hàng triệu năm hay hơn, và chúng ta thực sự cũng như hiện giờ, tâm lý, bên trong. Phải không? Và đảo ngược toàn bộ tiến trình - vậy có thể?
38:05 Bạn xem xét thế nào, cách nào, khả năng trí óc nào có thể tìm học việc gì có vẻ như hoàn toàn không thể, trí óc qui định quá nặng bởi thời gian, một loại đề nghị mới cho nó? Trước hết, có thể tiếp nhận vấn đề, tiếp nhận câu hỏi, hay qui định quá nặng nên ngay cả không thể nghe? Vậy, cái gì đang xảy ra với mỗi người? Bạn nghe câu hỏi và biến nó thành trừu tượng, tức loại bỏ, hay truyền thống qui định quá nặng, bạn nói, 'Xin lỗi, tôi sẽ không nghe đâu. Chẳng nghĩa gì với tôi.' Hay bạn có tính chất trí óc nói, 'Chúng ta hãy tìm hiểu nó - không lý thuyết mà thực tế.' Nó là, xem sợ hãi, là một phản ứng từ vô thuỷ, xa xưa, xem sợ có thể hoàn toàn chấm dứt không vướng thời gian? Rõ không? Đúng không? Có lẽ, sợ hãi hơi phức tạp hơn, sẽ nói về nó lúc khác. Xem con người từ bé, bị tổn thương tâm lý, cả vật lý lẫn tâm lý - nghe kỹ nhé - xem tổn thương, tổn thương bên trong, tự nó biểu hiện ra ngoài bởi thu mình lại, bởi chống đối, bởi muốn bạo lực hơn với kẻ khác bởi bạn tổn thương bạn, xem tổn thương, đã tụ hội, đã gìn giữ nâng niu, gần như yêu mến, xem tổn thương ấy có thể lìa bỏ tức thì - bạn hiểu câu hỏi không? - không thời gian. Đúng không? Bạn có thấy vui? Không phải vui, thực sự rất nghiêm túc nếu đi sâu, nhưng chính câu hỏi quá thách thức và vì vậy đòi hỏi chú tâm, đòi hỏi quan tâm, đòi hỏi đáp ứng hoàn toàn với nó.
41:52 Chúng ta bị tổn thương từ nhỏ, bên trong, tâm lý, bên trong. Và hậu quả tổn thương là chống đối, xây tường quanh mình, co lại để không bị tổn thương nữa, luôn có sợ bị tổn thương thêm. Hậu quả là bạo lực, không có quan hệ thực với kẻ khác bởi bạn có thể bị tổn thương, v.v.. Hậu quả bạn thấy rất rõ. Giờ, có thể mọi hậu quả ấy, là bắt đầu của tổn thương, chấm dứt? Để tìm ra nó - bạn chờ tôi trả lời? - để tìm ra nó - chúng ta tìm hiểu thật sâu - tổn thương là gì? Bạn nói, cái 'tôi'. Cái tôi là hình ảnh bạn đã tạo về bạn hay xã hội áp đặt lên bạn. Xã hội là quan hệ bạn với kẻ khác là bạn tạo, vậy đừng... - kịp không? Nó... (cười) Vậy bạn bị tổn thương bởi có hình ảnh. Hình ảnh là biểu tượng, ý niệm, tên, hình dáng, cả cấu trúc tinh thần. Đúng không? Nó bị tổn thương, và qui định là vượt qua tổn thương từ từ, làm, tìm hiểu, xem xét, phân tích, tìm nguyên nhân và hành động, mọi cái cần thời gian. Đúng không? Giờ, có thể nào không có hình ảnh về bạn? Thì không có tổn thương, Hiểu không? Đúng không? Có thể chứ? Bao lâu còn có hình ảnh bạn là người rất quyền lực, thống trị, hung hãn, đẹp đẽ, tri thức sáng suốt, v.v.. hình ảnh bạn xây lên cho bạn từ nhỏ đến già và chết - chúng ta hỏi, chúng ta nói, bao lâu hình ảnh ấy còn, tất phải có tổn thương, hời hợt hay thật sâu. Phải không? Giờ, hình ảnh ấy có thể, nhìn sự thật nó - hiểu không? - nhìn sự thật hễ còn hình ảnh về bạn chắc chắn bạn bị tổn thương, và hậu quả là bạn bạo lực, bạn ngày càng chai lì bởi bạn co mình lại, sợ hãi, v.v.. Nhìn mọi hậu quả, nhìn hình ảnh bị tổn thương, nhìn sự thật nó, không chỉ quan niệm tri thức về nó, chính nhận thấy là chấm dứt hình ảnh. Đúng không? Nhận thấy. Vậy, chúng ta phải xem xét nhận thấy, nhìn nghĩa gì.
46:24 Chúng ta nhìn cả về mắt, thị giác, vật quanh mình, và đặt tên chúng bởi đó là một phần rèn luyện, qui định: lúc bạn nhìn vật bạn gọi nó là cây. Tức, hành động của kiến thức hoạt động khi nhận thấy. Bạn theo kịp hết? Có nhận thấy mà không tích luỹ của quá khứ? Quan sát không thời gian. Đúng không? Tức, khi chúng ta quan sát, không chỉ quan sát bằng mắt, thị giác, nhưng khi quan sát mình, nếu bạn từng làm, tôi nghi, đa số không làm, tôi khá chắc chắn - nếu bạn quan sát bạn, trong quan sát có người quan sát và vật quan sát. Phải không? Bạn chứng kiến và vật quan sát, tức người nghĩ và ý nghĩ. Đúng không? Người nghĩ là suy nghĩ. Không có phân chia giữa người nghĩ và suy nghĩ. Chính bạn sẽ không chấp nhận nó - hãy xem xét nó. Người suy nghĩ là kết quả của nhiều, nhiều sự việc của suy nghĩ - phải không? - là quá khứ. Kẻ suy nghĩ do suy nghĩ đặt ra. Vậy, suy nghĩ là kẻ suy nghĩ. Đúng không? Không có phân chia giữa người suy nghĩ và suy nghĩ. Phân chia tạo ra do thời gian là chuyển động trong phân chia. Bạn hiểu hết không? Không, không, thưa bà. Đúng không? Ít ra phải thấy ai nói, 'Vâng, tôi hiểu.'
49:29 Q: Tôi hiểu.
49:31 K: Không, không thể hiểu nhanh vậy.
49:39 Bạn xem, điều chúng ta cố gắng nói là, qui định qua hàng thiên niên kỷ là tạo nổ lực, xung đột. Xung đột, nổ lực, dính thời gian. Phải không? Dĩ nhiên, bởi nó là phân chia trong thời gian. Đúng không? Nên luôn có xung đột, từ nhỏ đến chết, luôn có tranh, đấu, đánh, bởi phân chia trong thời gian. Phải không? Tôi vui có ai đó nhìn với tôi. Và có thể nào hành động không cố gắng, không thời gian? Tức, nhận thấy, và chính nhận thấy là hành động, không ý niệm rồi cách khoảng và hành động, là phân chia của thời gian. Trong phân chia ấy nhiều việc khác xảy ra: nếu tôi phải đi từ đây đến kia, rồi việc khác xảy ra. Vậy, khi có phân chia trong chuyển động thời gian việc khác xảy ra, chúng ta gọi vấn đề. Mong chúng ta gặp nhau. Phải không? Chúng ta hỏi: não bị qui định như thế hàng thiên niên kỷ, triệu năm, có thể nhận thấy, và chính nhận thấy ấy là hành động ngay? Bởi chúng ta không có thì giờ. Chúng ta hư hỏng, thoái hoá, chúng ta hư hoại - đúng không? - và nếu cho thời gian, bạn ngày càng thoái hoá, là việc xảy ra. Tức, khi bạn nói, 'tôi sẽ không thoái hoá mà tái tạo.' (cười) bạn lạc mất: vậy, chúng ta nói, nhận thấy nghĩa gì? Bạn hiểu câu hỏi? Tức là, tôi có thể - có thể nhận thấy hình ảnh bị tổn thương, và thấy nguy hiểm, cả sinh học cũng như tâm lý, nguy hiểm của có hình ảnh - thấy tức thì, và chính thấy là chấm dứt hình ảnh, không cho phép thời gian? Hiểu không? Nào, bạn có ngay cả trí óc, nắm nó? Vậy, nếu nắm nó bằng lời, là tiến trình tri thức, và nhìn tri thức, cái nó làm, lúc bạn nắm nó bằng tri thức, nó đã thành ý niệm. Đúng không? Dĩ nhiên. Phải không? Nó đã thành ý niệm. Vì vậy, bạn lìa bỏ nhận thấy. Không biết bạn có hiểu. Phải không?
54:13 Vậy, nhận thấy hàm ý hiểu chữ, chữ có giá trị tương đối, là hiểu về tri thức, và nhận biết nó và không để nó bước qua ý niệm - kịp không? Và nhận thấy hàm ý hoạt động của tri thức toàn bộ phản ứng ở mức độ cao nhất, và thấy chính xác sự thật của hình ảnh - phải không? - và vì vậy chấm dứt nó. Bạn đang làm nó hay chơi với chữ? Nào, đây là... Hiểu không? Chúng ta nói gì đó hoàn toàn ngược với mọi thứ bạn đã chấp nhận. Vậy, cái bạn nghe, đừng để nó thành truyền thống, rồi bạn lạc mất. Nhưng ngược lại nếu lắng nghe thực sự - bởi điều chúng ta nói là sự thật - rằng bao lâu bạn có hình ảnh tạo bởi xã hội, bởi trường trung học, đại học, bởi quan hệ với ai khác, v.v.. hễ còn có hình ảnh về mình hình ảnh ấy sẽ bị tổn thương, và tổn thương tự hiện ra nhiều hình thức - cố thống trị mọi người, cố co mình lại, v.v.. Nhìn, nghe sự thật của nó, nghe với mọi khả năng, tri thức, mọi thần kinh nghe, rồi chính nghe ấy là nhận thấy và chấm dứt nó, không có thời gian. Hiểu không? Tức là, bạo lựcc là một đáp ứng thừa hưởng từ thời gian xưa nhất. Đúng không? Con người bạo lực từ vô thuỷ. Và chúng ta làm mọi việc để thoát bạo lực ấy. Chúng ta đặt ra không bạo lực, lý tưởng không hề có, nó quá nhiệt tình. Chúng ta cố gắng mọi lối để dịu dàng, tử tế, tốt bụng, và tuy vậy trong tâm hồn, trong quan hệ nhau chúng ta là kẻ rất bạo lực.
57:59 Và tôn giáo, tôn giáo khắp nơi, họ nói, 'Cố gắng, làm, quên mình đi, đừng bạo lực, đừng giết,' nhưng từ vô thuỷ chúng ta vẫn làm cùng một việc. Vậy chúng ta nói, sẽ mất thời gian để xua tan bạo lực. Dối trá như thế, kịp không? Chúng ta trải qua hàng triệu năm và chúng ta chưa lìa bỏ nó, và nghĩ trong triệu năm khác sẽ bỏ nó. Trong khi đó để tôi bạo lực. Đó là trò chúng ta chơi. Vậy, chúng ta nói: có thể nào chấm dứt bạo lực ngay? Đó nghĩa thấu hiểu tâm lý, bên trong, không có thời gian, bạn không trở thành. Kịp không? Bạn không trở thành, bạn không đạt tỏ ngộ. Nó là toàn bộ chuyển động thời gian.
59:29 Vậy, chúng ta nói: quan sát bạo lực, là giận, hận thù, ganh tị - nhiều kiểu bạo lực - và đừng trốn vào chuyển động không bạo lực, là đối nghịch. Vậy, khi bạn quan sát thực tế, không có đối nghịch. Bạn theo kịp hết? Tôi quan sát bạo lực trong tôi. Tôi bạo lực. Tại sao phải có không bạo lực? Đó là qui định. Phải không? Đó là hy vọng. Đó là quan niệm tri thức - hôm nào đó tôi sẽ không bạo lực, nó là gì, chúng ta nói về gì? - bạo lực. Vậy, thực tế của bạo lực, thực tế không có đối nghịch. Phải không? Bạn có thấy vậy? Nếu thấy vậy, bạn đã xong. Hiểu không? Bởi giáo dục, mọi tôn giáo, mọi thứ truyền thống nói: cố gắng lên, dần dần bỏ nó - kịp không? Là chuyển động của thời gian, là phân chia. Thời gian là phân chia. Vậy, khi có quan sát bạo lực, chỉ bạo lực, người quan sát nhìn bạo lực - kịp không? - chính người quan sát là bạo lực. Phải không? Đúng không? Vậy, kẻ quan sát là vật quan sát. Bạn mệt à? Bạn hiểu không? Lúc mà bạn có phân chia nó là chuyển động trong thời gian - đúng không? - và vì vậy phải có cố gắng, tức, kẻ quan sát suy nghĩ, kẻ quan sát nghĩ hắn khác với vật hắn quan sát, và vậy chính phân chia đem đến xung đột, xung đột, loại bỏ, v.v.. Nhưng khi người quan sát nhận ra, cái hắn quan sát là một phần hắn - phải không? - vậy không có phân chia, không có nhị nguyên. Đúng không? Vậy, bạn có thể thấy thực tế bạn bạo lực, và thực tế không có phân chia.
1:03:12 Vậy, gì xảy ra trong trí óc? Gì xảy ra trong trí óc khi bạn chỉ quan sát thực tế và không tạo ra đối nghịch? Hiểu không? Rằng bạn ganh tị, rằng bạn ghen, đó là thực tế, và kẻ quan sát là vật quan sát, là ganh tị. Vậy không có xung đột hay loại trừ liên quan đến phản ứng nào. Phản ứng là thực tế. Giờ, trí óc có thể hoàn toàn quan sát phản ứng là thực tế gọi là ganh tị? Bạn hiểu không? Quan sát mà không chuyển động thời gian. Lúc bạn có chuyển động thời gian, bạn sinh ra phân chia. Nó thực sự xảy ra? Bởi, chúng ta nói: bạn xoá sạch hoàn toàn mọi hình thức xung đột mà chúng ta bị qui định hàng thiên niên kỷ. Sống không chút xung đột tức sống không vấn đề gì. Tôi tự hỏi bạn có hiểu không. Bạn có thể có vấn đề kỹ thuật: làm sao đến cung trăng - mất nhiều thời gian, 300,000 người, tôi tin, nổ lực một việc, mất nhiều năm. Nhưng nếu hiểu bản chất thời gian, toàn bộ cấu trúc thời gian, tâm lý cũng như vật lý, thì chúng ta chuyển thời gian vật lý về đúng vị trí. Tôi phải đón xe buýt, xe lửa, máy bay, gì gì, đến văn phòng, v.v.. - kiến thức. Nhưng tâm lý không có thời gian. Nghĩa là sống một đời không chút vấn đề. Bạn có từng tìm hiểu vấn đề này? Phải không? Thiền định không phải vấn đề, mà các bạn đều làm thành vấn đề: ngồi, thở, giữ thế nào - bạn biết, hệ thống, phương pháp, nhiều đạo sư cho nhiều trò, và mọi thứ.
1:07:06 Vấn đề là gì? Tôi sẽ chỉ bạn làm sao... - hãy áp dụng. Kiểm tra trong đời sống và bạn sẽ thấy nó hoạt động. Vấn đề là gì? Vấn đề là gì bạn không thể giải quyết. Có vấn đề toán học, vấn đề khoa học, sinh học. Chúng ta không nói về chúng. Chúng ta nói về vấn đề tâm lý giữa con người, vấn đề có mặt trong quan hệ với kẻ khác: chồng, vợ - bạn biết, mọi thứ. Vấn đề nghĩa, hàm ý không giải quyết của nó. Giờ, bạn có thể giải quyết vấn đề ấy khi nó khởi lên và chấm dứt nó, không mang theo dù là một ngày? Bởi, nhìn việc xảy ra: vấn đề tiếp tục làm não thực sự đờ đẫn. Bạn có thể kiểm tra cho bạn. Hoạt động não bị chậm hơn bởi nó gánh nặng, nó tự làm mất khả năng. Nó không có khả năng mềm dẻo khi bạn mang theo vấn đề nhiều, nhiều, nhiều năm, hay ngay cả một tuần. Vậy, câu hỏi là: bạn có thể chấm dứt vấn đề khi nó khởi lên? Hiểu không? Bạn có thích thú? Làm đi. Đừng chấp nhận chữ, mà thực sự kiểm tra. Rồi nó đáng giá. Nếu nói, 'Ừ, ý hay, việc tốt, nhưng tôi không thể.' Hay nói, 'Bảo tôi làm sao làm,' không có làm sao, bởi làm sao hàm ý phương pháp, hệ thống, ai đó sẽ nói bạn phải làm gì. Nếu ai bảo bạn phải làm gì, bạn quay lại trò cũ của truyền thống. Phải không? Vậy, trí óc sáng suốt không có truyền thống. Vậy, bạn có vấn đề; vấn đề hàm ý cái chưa nghĩ ra, chưa tìm, giải quyết. Vấn đề có mặt trong lĩnh vực quan hệ. Đúng không? Và giữa nam và nữ, tình dục, không tình dục, bạn bè, không bạn bè - kịp không? - toàn bộ trao đổi giữa nam và nam, và nữ và nữ, cả lĩnh vực, không chỉ một vấn đề nào, dù tình dục, hay này, hay nọ.
1:11:03 Chúng ta xử sự với toàn thể vấn đề con người trong quan hệ, không một vấn đề riêng. Bởi, nếu chỉ xem xét một vấn đề riêng, thì xử sự với một phần và không với toàn thể. Vậy rõ không? Ồ, nào! Vậy xử sự với toàn bộ vấn đề quan hệ con người, với chủ, trong nhà máy, khi về nhà, vợ, chồng, tình dục, không tình dục, thống trị, muốn sở hữu, bám víu - mọi cái hàm ý vấn đề. Đúng không? Trước hết, tại sao có vấn đề? Tại sao chúng ta sống với vấn đề? Hiểu không? Là chúng ta lười, là chúng ta chấp nhận như chuẩn cuộc sống có vấn đề, hay là, hàng thiên niên kỷ chúng ta có vấn đề và tại sao bây giờ không, tiếp tục? Tức, trí óc não chấp nhận vấn đề như một phần cuộc sống. Phải không? Vậy, từ chối chấp nhận vấn đề. Hiểu không? Thách thức trí não không có vấn đề. Không, đừng chấp nhận, bạn phải làm nó! Tức là nếu vấn đề nổi lên, như hiển nhiên nó sẽ trừ khi thực sự có yêu thương trong tâm hồn - đúng không? - không phải yêu tình dục, yêu quyền lực, địa vị và mọi vô nghĩa mà... - tôi không đi sâu, nó rẽ sang lối khác. Làm sao xử sự với vấn đề - phải không? - không cho phép chút khoảng cách. Đúng không?
1:13:47 Chúng ta sẽ đi sâu. Vấn đề nổi lên bao lâu còn trung tâm. Đúng không? Hễ còn trung tâm tất phải có chu vi, đường kính - kịp không? Toàn bộ vòng tròn. Cả vòng tròn là vấn đề. Phải không? Không có trung tâm là không có vấn đề. Nào, nhìn cái vướng trong đó, không chỉ gật đầu và nói, 'Vâng, tôi đồng ý với ngài.' Chẳng ý nghĩa gì, nhưng nhìn cái hàm ẩn trong nó. Trước hết, chiều sâu, vẻ đẹp nó, hợp lý, tỉnh táo, rằng bao lâu còn 'tôi' với trung tâm, tôi phải có vấn đề. Đúng không? Có thể là vấn đề rất nguy hiểm, vấn đề phá huỷ, hay vấn đề hời hợt. Và hễ còn vấn đề, không có yêu thương. Nhưng dĩ nhiên, nó không có, vậy có thể bỏ qua. Chúng ta sẽ trở lại sau.
1:15:42 Vậy, có thể nào sống trên thế giới, thế giới hiện đại, có vợ, chồng, con cái, đi làm việc và v.v.., mà không có trung tâm? Hiểu không? Nhìn thực tế, thực tế là hễ còn có trung tâm tất phải có vấn đề, và nếu nói, 'Tốt, đời tôi đó, có vấn đề,' hoàn toàn đúng, tiếp tục. Nhưng nếu nói, 'Vấn đề là phá hoại nhất không chỉ não mà toàn bộ trí óc...' trí óc khoẻ, sống động, tích cực, bởi mỗi vấn đề như chiếc chăn làm ngạt thở. Vậy, nếu thấy thực tế trung tâm là có vấn đề - phải không? Không. Không chỉ nghe mà nhìn sự thật. Rồi cái gì xảy ra? Hiểu không? Trí óc, không có trung tâm và phải sống với vợ và chồng, và cả văn hoá - cả không văn hoá, không gọi nó văn hoá - cả thế giới, tức bạn hành động mỗi phút. Sống là hành động. Phải không? Nhưng khi hành động từ trung tâm, bạn dẫn nhập cả vấn đề. Không biết bạn có thấy. Nhìn khung nó, sườn nó, toàn thể nó. Tức là, trí óc hoạt động với trung tâm tạo ra vô số vấn đề - chính trị, kinh tế, xã hội - và quan hệ thân hay sơ. Và có vấn đề là lối sống phá hoại nhất. Nó phá huỷ trẻ trung của não - hiểu không? trẻ trung của trí óc. Nếu bạn nghe và thấy sự thật nó, vậy là xong. Không có làm sao. Chỉ có hành động nghe.
1:19:37 Truyền thống nghĩa - chữ - trao truyền từ thế hệ sang thế hệ giá trị, lễ lạy, giáo lý, niềm tin, thần thánh, nghi thức, lễ lạy - cả sự việc con người kẹt trong đó, và trong truyền thống không gì có thể nở hoa. Nó như xe lu cán qua con người, và nếu chấp nhận nó, tốt thôi, sống với nó, và vui với nó. Nhưng nếu bạn sẽ không đáp lại thách thức thế giới, thách thức toàn cầu, là cái con người phải tự lìa mọi thứ để nở hoa. Và nở hoa chỉ có thể xảy ra trong vùng đất của quan hệ con người. Đúng không? Không nơi nào khác ở Hy mã lạp sơn hay tu viện, dù ở đó, hắn quan hệ với đồng loại hắn. Và văn hoá, là lớn lên, phát triển, có cao nhất tuyệt vời đạo đức, không thể khi bạn chỉ... trí óc chỉ thành máy móc, truyền thống làm. Và truyền thống nói, chấp nhận thời gian. Và ai đó đến như tôi, và nói, 'Đừng, bạn sẽ không thấy ánh sáng, tỏ ngộ ở cuối thời gian, bạn sẽ thấy nó nơi bạn hiện giờ.' Đúng vậy.
1:22:22 Tôi tin, chúng ta mai sẽ gặp nhau nếu bạn muốn.