Krishnamurti Subtitles home


MA7879T5 - Trí óc tôn giáo là gì?
Buổi Nói chuyện 5 Madras (Chennai), India 13 tháng Giêng 1979



1:13 Vài bạn đến rất sớm, phải không, để có chỗ ngồi phía trước? Mong bạn thấy nó đáng giá.
1:33 Tôi muốn nói, nếu có thể, chiều nay, về trí óc tôn giáo. Và trước khi chúng ta truyền đạt nhau về nó tôi nghĩ có lẽ khôn ngoan và cần thiết ôn lại một chút những gì chúng ta nói trong bốn buổi qua ở đây. Tôi nghĩ khá hiển nhiên cho đa số người biết mọi việc xảy ra trên thế giới, rằng có thoái hóa chung. Dẫu có tiến bộ khoa học rộng khắp khó tin, con người, nếu có thể dùng chữ 'tiến bộ,' tiến bộ rất ít. Và khi quan sát sự tàn lụn khả năng con người, yêu mến, yêu thương, và mọi thứ cơ bản của bản chất con người đang dần tàn tạ. Và bạn có thể thấy ở mỗi xứ bạn đến việc ấy xảy ra. Và vấn đề con người, vấn đề hàng ngày, không vài vấn đề tưởng tượng, lãng mạn, đa cảm, mà vấn đề thực hàng ngày về quan hệ, thiếu ăn, niềm tin, giáo lý và lễ lạy, và quan hệ thân hay sơ, cũng đang lụi tàn.
4:23 Và khi quan sát hết các nơi khác trên trái đất, mọi vấn đề ấy không thuộc riêng xứ nào, mà là vấn đề toàn cầu, vấn đề cả nhân loại. Và vậy, tiếp cận, chắc hẳn, phải là, không phải giáo phái, không phải dân tộc chủ nghĩa, hay giai cấp, hay giáo lý riêng nào, hay cộng sản, xã hội hay nổ lực chính trị nào khác, mà bạn phải tìm bây giờ, một lời đáp toàn cầu, cách nhìn toàn cầu, hành động toàn cầu.
5:45 Và chúng ta cũng nói mỗi người trên khắp thế giới là đại biểu cho mọi người khác. Đây không phải quan điểm tri thức để chấp nhận và cố đạt được, mà hiện thực, một thực tế, thực tế là cái đang xảy ra, như mỗi người trải qua thống khổ cực kỳ, cô đơn, đau khổ, rối loạn, mọi kiểu không trung thực, cả chính trị, tôn giáo và khác nữa. Và khi không phải quan niệm tri thức, ý niệm, mà thực tại nó không phải tri thức nắm được, mà được hiểu với tâm hồn, trí óc, với cả con người bạn. Và vậy, mỗi người là cả thế giới và vì vậy hắn là thế giới. Nhận thức hắn, biến đổi, là cả thế giới. Và vậy khi một người nào thay đổi chính hắn tận gốc, sâu thẳm, nền tảng, thì hắn tác động toàn thể nhận thức nhân loại. Đây cũng rất hiển nhiên. Đã có Hitler tác động cả nhân loại, hắn điên, hay gì bạn thích, nhưng hắn tác động nhân loại. Karl Marx cũng vậy, Phật cũng vậy, v.v.. Vậy một người, bạn, tạo ra thay đổi tâm lý, cách mạng tâm lý, tạo ra thay đổi hoàn toàn trong nhận thức, nó tác động nhận thức nhân loại. Chúng ta đã đào sâu rất kỹ.
8:56 Và chúng ta cũng nói về dục vọng, sợ hãi và thú vui, như có thể nguyên nhân chính của rối loạn, mâu thuẫn và xung đột, điều đã nói Chủ nhật qua, nếu tôi nhớ đúng. Và cũng đã nói, nếu cũng có thể nói, chúng ta cùng suy tư, không cùng cãi nhau, không đưa quan niệm này chống nọ, không phải giáo lý này chống kia, mà đúng hơn như hai người bạn có thể thảo luận vấn đề. Chúng ta, bạn và người nói, tìm tòi, xem xét, không chấp nhận, hay loại bỏ; xem xét cả cuộc sống như con người. Tại sao con người sống lối chúng ta sống, với rối loạn, khổ sở, khổ đau và v.v..; tại sao chấp nhận sống hàng ngày xung đột, đấu tranh trong quan hệ; tại sao thống trị lẫn nhau, và v.v.. Chúng ta đã đi sâu hết.
11:16 Và tôi nghĩ, nếu có thể, trưa nay đi sâu toàn bộ vấn đề về trí óc tôn giáo là gì. Vậy được chứ? Tôi vui bạn đồng ý. Không nhận xét mỉa mai, mà vui vì bạn muốn đào sâu.
11:56 Trước hết, thấu hiểu vấn đề này - trí óc tôn giáo thực sự là gì? - chúng ta phải nắm ý của chữ, nghĩa của chữ và nhận biết chữ không phải vật. Chữ 'cây' không phải thực sự vật đàng kia, không phải mô tả về trí óc tôn giáo là gì, chúng ta sẽ tìm tòi hôm nay và ngày mai. Mô tả nó, giải thích nó không phải cái mô tả, không phải thực tế. Nhưng chữ cần để truyền đạt. Và có lẽ chúng ta đều hiểu tiếng Anh. Chúng ta dùng chữ không có khẩu hiệu hay thuật ngữ, nhưng chữ thông thường bạn rất quen thuộc.
13:35 Vậy, chúng ta cùng thảo luận, cùng xem xét, cùng tìm tòi, không phải tôi tìm và bạn nghe, và đồng ý hay không với tìm tòi, nó vô lý. Trong khi nếu cùng đi, và thám sát vấn đề kỳ lạ này, nó ám ảnh con người qua bao thời đại: tôn giáo là gì, cái gì là trí óc có thể nắm, hay hiểu, hay thấu hiểu vẻ đẹp của trí óc tôn giáo sâu thẳm? Bởi mọi kiểu tổ chức chính trị đã thất bại, chúng không giải quyết vấn đề, vấn đề con người. Chính trị gia tìm quyền lực, địa vị, không quan tâm gì, dù họ giả vờ, đến chúng ta, đến người khác. Không tổ chức tôn giáo nào chấm dứt đau khổ con người, thống khổ, chiến tranh, rối loạn kinh hoàng tràn lan khắp thế giới, gần như vô chính phủ. Ngược lại, tôn giáo chia rẽ con người, với niềm tin, giáo lý, lễ lạy, và mọi vô nghĩa. Khi tôi dùng chữ 'vô nghĩa' là không nghĩa gì.
16:04 Về lịch sử tôi tin văn hoá mới chỉ có thể xảy ra với tôn giáo khác, hơn nữa văn hoá mới chỉ có thể sinh ra từ trí óc tôn giáo. Và văn hoá khắp thế giới đang thoái hoá, biến mất. Vậy tôn giáo, chúng ta sẽ xem xét - chữ và toàn bộ trình tự nó... Tôn giáo thành quan trọng cực kỳ.
17:01 Và lại khoa học gia không giải quyết lo âu con người, quan hệ con người. Vậy khi quan sát mọi việc mà tri thức tạo ra, nó chỉ đem đến đau khổ hơn, rối loạn hơn. Nó lại, hiển nhiên, xảy ra.
17:44 Vậy, cùng nhau xem xét không chỉ trưa nay mà cả trưa mai: trí óc tôn giáo là gì? Tôi sẽ không làm hết việc, bạn sẽ cùng tôi. Bạn cũng phải làm. Tức là, chúng ta thách thức, đòi hỏi, yêu cầu, thách thức não, trí óc, toàn bộ bản chất trí óc: con người tôn giáo là gì?
18:42 Chữ 'tôn giáo' - bạn tìm trong nhiều loại từ điển, và chúng ít nhiều nói, nguồn, từ nguyên, ý nghĩa, Latin, Hy lạp, v.v.. nghĩa là 'kết lại'. Nhưng nhiều nhà từ nguyên chối bỏ nó. Giờ họ nói tôn giáo hàm ý, nghĩa hàm ý gom lại mọi năng lực bạn để khám phá - họ không nói cái gì. Gom lại cả năng lực bạn. Và chúng ta nói, gom lại mọi năng lực để khám phá sự thật là gì, có chăng gì đó thánh thiện trong đời - không phải đền, nhà thờ, chúng không thánh, chúng là ảo tưởng tạo ra bởi suy nghĩ. Nhưng phải có tự do, tự do tâm lý hoàn toàn để tìm ra, hay chợt hiểu, cái thánh thiện toàn thể, hoàn toàn, bất biến, không đặt ra bởi suy nghĩ, con người. Vậy đó nghĩa của chữ 'tôn giáo.'
21:03 Và chữ 'trí óc' bao gồm không chỉ hoạt động giác quan, mọi phản ứng xúc cảm, hình ảnh - mong bạn theo kịp hết - hình ảnh, niềm tin, lo âu, khả năng tri thức để suy luận hợp lý, có lý hay không, bị kẹt trong ảo tưởng và thấy bạn kẹt trong ảo tưởng và lìa ảo tưởng - mọi cái đó là trí óc. Đúng không? Phải không? Khi nói về trí óc nó gồm cả não, nó rất, rất, rất già, cổ xưa, vượt ký ức, và não bị qui định thiên niên kỷ qua thiên niên kỷ, qui định di truyền và qui định văn hoá, qui định xã hội, tôn giáo. Đó là não, chứa hết ký ức di truyền, kinh nghiệm, kiến thức về đời sống con người trên trái đất. Nó lại là thực tế hiển nhiên.
23:18 Và truyền thống, giá trị, niềm tin, giáo lý, quan niệm, trao từ thế hệ sang thế hệ, là một phần của não, một phần của trí óc. Mọi kiến thức bạn gặt hái gần đây hay suốt quá khứ xa xưa, mọi cái đó là một phần của trí óc. Vậy chúng ta dùng chữ 'trí óc' để chuyển tải toàn bộ, cả tiến trình của quá khứ với truyền thống, với văn hoá, với lễ lạy, với mọi thứ con người sưu tập.
24:41 Vậy, dùng chữ tôn giáo và trí óc, chúng ta giải thích qua chữ mà ý người nói về tôn giáo và trí óc. Và chúng ta hỏi, hay hơn thế là thách thức: trí óc tôn giáo là gì? Bạn thách thức nó, tôi không thách thức, tôi không đẩy bạn vào một góc để trả lời. Sau cùng, hiện hữu, sống, là tiến trình thách thức không dừng. Bạn có thể né tránh, hay bỏ chạy, hay trả lời theo truyền thống văn hoá riêng. Nhưng khi bạn trả lời theo truyền thống, hay văn hoá, hay hoàn cảnh, thì trả lời ấy sẽ rất giới hạn. Vậy, chúng ta nói, hỏi, thách thức lẫn nhau để khám phá, tìm ra bằng quan sát cẩn thận, xem xét kỹ lưỡng, bởi tìm hiểu 'đang là' và xem 'đang là' có thể thay đổi hoàn toàn.
27:09 Cách mạng nghĩa cùng gom lại biến cố, quan niệm, niềm tin nào, bạn theo kịp hết? Không, không. Cách mạng vật lý, cả Pháp hay Cộng sản, v.v.., là kết quả của biến cố, tai nạn, quan niệm, ý niệm, kết luận, thành một vòng tròn. Và đó là cái được gọi cách mạng. Tôi giải thích ý tôi. Bạn có thích thú? Bởi nó chính là vận động não, bởi nó là một phần cuộc sống, bởi họ đều nói về cách mạng. Nói chung, ý họ về cách mạng, kẻ khủng bố, ngay cả kẻ lý tưởng và Cộng sản, nếu họ thực nghiêm túc là Cộng sản, không phải nô lệ độc tài, nhưng mọi người thảo luận, tìm hiểu cách mạng là gì. Nói chung ý là làm việc theo quan niệm - phải không? - kết luận, kết luận rút ra từ biến cố, xã hội, hoàn cảnh, tôn giáo, chính trị, và vậy thành vòng tròn. Tức, vòng tròn bắt đầu và rồi quay lại như cũ. Đúng không, kịp chứ? Bạn bắt đầu. Rất hiển nhiên, phải không, phải giải thích hết? Bạn bắt đầu, nói Tư bản hay Xã hội sai. Rút ra kết luận, quan niệm nào, và cố thực hiện, và rồi đưa mọi người đến chấp nhận nó, chắc chắn, quan liêu thành việc như cũ, đi vòng tròn. Tuy vậy, nếu bạn thích, tôi từng có rất nhiều bạn Cộng sản một thời, ý niệm họ là chính đề, phản đề, hợp đề. Và từ hợp đề, phản đề và leo, leo, leo lên, thay đổi. Quan niệm tri thức luôn, dựa trên kết luận tri thức, và vì tri thức chỉ là một phần của cả trí óc, hành động tri thức tất nhiên phải là phân chia, mâu thuẫn, phá hoại. Chúng ta nói cách mạng không phải nghĩa đó. Chúng ta nói về cách mạng, trong đó con người, cấu trúc tâm lý con người được thay đổi tận gốc, triệt để. Đó là cách mạng duy nhất. Cách mang vật lý không thể giải quyết, chấm dứt hết đau khổ con người. Lại nữa, nó chứng tỏ khi xem xét mọi cuộc cách mạng. Đi vòng vòng, trở lại như cũ, chỉ khác con người, khác địa vị.
32:24 Vậy, chúng ta hỏi, thách thức lẫn nhau, và mong bạn thách thức chính bạn, tôi không thách thức bạn. Thế giới đang thách thức, chồng, vợ, dĩ nhiên đạo sư không dám thách thức bạn. Thế giới thách thức bạn, việc trên thế giới đòi hỏi trả lời thực. Và bạn không thể áp đặt lên thách thức ý niệm riêng. Đúng vậy.
33:16 Vậy hãy tiến hành cùng xem xét, cùng suy tư gì là bản chất trí óc tôn giáo sâu thẳm? Bởi tôn giáo là giải pháp duy nhất. Bạn xem, có nhiều việc để tìm hiểu, đi sâu, bạn không biết bắt đầu từ đâu. Hoặc bạn hoàn toàn nhận thấy toàn bộ bản chất và cấu trúc trí óc ngay. Ý tôi là bản chất và cấu trúc... Chúng ta dùng chữ 'cấu trúc' nghĩa chuyển động. Cấu trúc nghĩa chuyển động trong tự điển. Vậy, bản chất trí óc và chuyển động diễn ra. Không phải tôi mô tả trí óc, không phải lời tôi về trí óc, mà hoạt động của trí óc, bản chất nó, tính chất nó, chiều sâu nó, bề mặt nó, dù nó sống trên quan niệm, chữ, phản ứng hời hợt, dù nó bị thôi thúc bởi lý do, dù lý do là tỏ ngộ, hay tính dục, hay tiền bạc, hay quyền lực, hay muốn giữ cái bạn có. Vậy chúng ta hỏi, thách thức bản chất và chuyển động của trí óc tôn giáo là gì. Phải không? Hiển nhiên, tìm hiểu bản chất trí óc như thế, trí óc toàn thể, trí óc thánh thiện, hoàn toàn tự do, tìm hiểu nó bạn phải bắt đầu với tự do, ngược lại bạn không thể tìm. Đúng không? Kiểu tìm kiếm nào cũng đòi hỏi trí óc quan sát tinh tế hay quan sát toàn bộ hoạt động con người ngoài kia - hay bên trong - phải có tự do để nhìn. Đúng không?
37:56 Tự do. Đó không phải tự do có đối nghịch. Bạn hiểu lời tôi? Bạn có hiểu lời tôi, điều tôi cố giải thích? Người tù đòi tự do, đang ở tù, là tuyệt đối vô nghĩa. Hắn có thể tưởng tượng. Chỉ có tự do khi hắn rời nhà tù. Giờ, đa số bị kẹt trong nhà tù của chính mình. Và tìm hiểu một đòi hỏi cổ xưa nhất của con người, là có đặc tính trí óc tôn giáo là gì? Và tìm hiểu nó bạn phải có tự do để nhìn. Tức bạn không thuộc tôn giáo nào. Phải không? Bạn không phải Ấn, Phật, Hồi, Cơ đốc, với mọi giáo lý, hình ảnh, v.v.. Bạn không thuộc về gì để xem xét trí óc tôn giáo là gì. Đúng không? Bạn đang làm thế? Bạn hiểu, đây là việc rất nghiêm túc để đi sâu, không phải chỉ là chơi đùa loanh quanh, không phải làm thành triết lý gánh nặng lý thuyết, quan niệm. Người tôn giáo không có triết lý, bởi trí óc như thế cùng với cái thánh thiện vĩnh cửu.
40:23 Vậy, đó là yêu cầu trước hết, nếu bạn thích thú xem xét vấn đề trí óc tôn giáo; việc trước tiên để tìm hiểu cái gì, tự do là quan trọng hoàn toàn. Bạn không thể tìm hiểu bây giờ trong tự do rồi trở lại đền thờ. Bạn không thể quay lại truyền thống, mọi thứ xảy ra, là rạp xiếc lớn diễn ra nhân danh tôn giáo. Giờ, đó là việc thứ nhất, nếu bạn thảy nghiêm túc, không thuộc tổ chức nào, giáo phái, nhóm, cộng đồng nào, bởi để tìm học bạn phải không bị trói buộc. Nó như con khỉ bị cột sợi dây, hay bị cột chân, nó không thể đi quá xa. Vậy, đó là việc thứ nhất, nếu bạn thực nghiêm túc, bởi không có đạo sư, không kinh điển, không lễ lạy, không gì cả, để tìm ra. Nó không nghĩa bạn thành cô độc. Không nghĩa bạn phải đứng một mình ngược lại trào lưu, bởi nhân loại đi theo một hướng: truyền thống, chấp nhận văn hoá họ sống, những việc đáng sợ xảy ra quanh họ, họ chấp nhận nó. Và khi bạn bứt ra khỏi đó có thể bạn cảm thấy bạn cô đơn. Bạn bứt ra khỏi đó bởi đó là ảo tưởng, trong mọi tình huống nó sẽ không hề đưa đến sự thật. Và chính quan sát là hoạt động của thông minh nói, 'Đó là sai.' Khi bạn thấy cái sai, nhìn, nhận thấy là hoạt động của thông minh.
44:08 Giờ, chúng ta sẽ lại phải giải thích chữ 'thông minh' nghĩa gì. Chúng ta có truyền đạt nhau, hay tôi nói và bạn chỉ nghe? Ý tôi chữ... tôi không đi sâu nghĩa gốc chữ - không chỉ đọc giữa hai hàng chữ, giữa hai hàng chữ in, mà nhìn cái đàng sau chữ, để hiểu cái không được viết, cái không được nói, không bị bóp méo. Chúng ta sẽ đi sâu khi tiếp tục. Bởi thông minh là nền tảng của tình thương. Và không thể có tình thương mà không chấm dứt đau khổ, chúng ta sẽ xem xét khi tiếp tục, hôm nay và ngày mai.
45:53 Trong xem xét ấy, tìm học ấy chúng ta cũng sẽ đi sâu vấn đề thiền định là gì. Đó là một phần của truyền thống cổ xưa.
46:18 Vậy, đã nói phải có tự do: tự do để quan sát, tự do để khám phá cái gì sai. Người chú giải, là một phần của truyền thống Ấn giáo, người chú giải Upanishads, Gita, có quá nhiều kẻ chú giải, và bạn đọc họ, và họ không hề giúp bạn khám phá cái gì sai. Chính kẻ chú giải có thể sai. Vậy, trước hết để hiểu trí óc tôn giáo là gì, phải có tự do. Tự do hàm ý không dính vào gì, mà quan sát. Bạn không có quan niệm, kết luận, quan điểm, mà chỉ quan sát việc đang xảy ra. Đúng không? Bạn sẽ làm thế? Đó là truyền đạt nhau.
48:12 Ai tạo ra thần thánh, hay chỉ một Thượng đế, hay đại diện của Thượng đế, hay con của Thượng đế, hay thảy vô số thần thánh với nữ thần, ai tạo ra họ, mà chúng ta gọi tôn giáo - đi đến đền, thánh đường, nhà thờ, bạn biết, mọi thứ, ai tạo ra chúng? Trả lời đi, chính bạn trả lời. Hiển nhiên con người tạo ra chúng. Suy nghĩ đã tạo ra nó. Thượng đế - tôi chắc ông sẽ thứ lỗi chúng ta - thần thánh - tôi chỉ đùa thôi, nào - thần thánh là con người đặt ra. Có thần Ấn giáo ngược lại thần Cơ đốc, thần Hồi giáo, nhưng Phật tử không có thần, nhưng họ có riêng đặc thù Bồ tát, v.v..
49:50 Vậy, con người tạo ra nó từ đau khổ, từ sợ hãi, từ cái chết, từ rối loạn, bất an, không an toàn vật lý, từ ma trận ấy cái chúng ta gọi thần thánh được sinh ra. Và thần thánh ấy được trao truyền từ thế hệ sang thế hệ. Nếu bạn ném bỏ hết, rồi thì bạn tạo ra thần thánh riêng. Phải không? Bạn theo kịp hết? Quan niệm riêng bạn, bạn thành vô thần, là loại thần thánh khác. Hay bởi bất an riêng, từ đau khổ riêng, hết sức không an toàn, bạn muốn gì đó liên tục, gì đó phi thời gian, gì đó không biết cái chết, và từ khao khát ấy bạn tạo ra vài hình ảnh tuyệt vời cho riêng bạn. Và bạn nói, 'Đó là thực tại.'
51:59 Vậy, bạn phải hiểu tại sao suy nghĩ luôn làm việc này. Nó đã làm thế từ vô thuỷ. Hiểu không? Mọi bộ lạc làm thế. Lúc con người bắt đầu suy tư hắn đã tạo ra thần thánh trên trời, hay dưới đất, và tôn thờ hình ảnh, hay cây cối, hay hòn đá, tạo bởi bàn tay hay trí óc. Nhìn vào chính bạn, bởi tôn giáo riêng nào, tôn giáo bộ lạc nào sẽ không trả lời, sẽ không cứu con người, nó phải là tôn giáo toàn cầu.
53:28 Vậy, tự do để tìm hiểu cái gì sai. Tôi không bảo bạn cái gì sai. Quan sát việc diễn ra, thực tế, cái đang xảy ra, và nhìn cái sai hay đúng trong việc đang xảy ra là phải tìm hiểu và nhìn cái gì ảo và để nó hết sang bên. Đúng không? Đó là khởi đầu của tự do.
54:45 Rồi chúng ta đã nói về sợ, dục vọng và đòi hỏi tiếp tục của nhiều loại thú vui, thú vui sở hữu, thú vui thân thế, thú vui là ai đó, thú vui đồng hoá với xứ sở, với nhóm, với kết luận, thú vui tính dục, thú vui về kinh nghiệm riêng và sống kinh nghiệm ấy, và chấm dứt sợ, bởi trí óc bị mây mù với sợ không thể là tôn giáo. Hiểu không? Hiển nhiên. Làm sao trí óc sợ, nói, 'tôi phải tìm dễ chịu từ bất an, từ rối loạn'? Hễ trí óc còn sợ nó không thể có tính chất trí óc tôn giáo. Đúng không? Tức trong tìm học bạn có lìa sợ? Ngược lại bạn không thể có trí óc là nền tảng của tôn giáo. Bởi dục vọng, sợ và mãi theo đuổi thú vui không chỉ tạo ra, sinh ra rối loạn, mà chúng còn là yếu tố, tính chất, tạo nên cái ngã, cái 'tôi,' trung tâm từ đó mọi hoạt động bắt đầu. Vậy, nó không nghĩa bạn không thể thưởng thức tiếng chim hót, không nghĩa bạn không thể nhìn hoàng hôn đẹp, hay bầu trời qua kẻ lá. Đó không phải thú vui. Nhìn trời xuyên qua lá là vui thích, là cảm giác của chiều sâu và vẻ đẹp lớn lao, nó xảy ra tức thì, và khi qua đi suy nghĩ đến và nói, 'Nó tuyệt làm sao. Tôi muốn có nó nữa.' Rồi 'nữa' là thú vui, không phải giây phút thực của nhận thấy cái gì đẹp, đáng yêu. Bạn hiểu hết chứ? Không chỉ bằng lời, bạn hiểu nó trong tâm hồn.
58:54 Và cũng, hiểu bản chất và cơ cấu, là chuyển động của trí óc tôn giáo, dĩ nhiên phải chấm dứt đau khổ, nếu bạn đi sâu hết vấn đề này. Bởi con người mang gánh nặng đau khổ hàng thiên niên kỷ. Và chúng ta vẫn có nó. Mọi người khắp thế giới trải qua thống khổ rơi nước mắt, cô đơn, đau buồn, chấm hết gì đó. Và mọi người bị kẹt trong đó và không biết làm sao bỏ hết nó, hoàn toàn. Tôn giáo không giải quyết nó. Họ nói, 'Nghĩ về Thượng đế và quên mình đi,' hay 'Con của Thượng đế... hy sinh, đau khổ cho bạn nên bạn không đau khổ.' Bạn biết mọi trò tôn giáo họ chơi đùa.
1:00:51 Vậy, chúng ta hỏi, bạn hỏi xem đau khổ có thể chấm dứt, như sợ? Bởi sợ là một phần của đau khổ. Và dục vọng là một phần của đau khổ. Và nếu bạn đi sâu toàn bộ vấn đề của cả chuyển động thú vui, nó cũng là một phần của đau khổ. Chúng ta chỉ muốn thú vui và bỏ cái khác. Vậy, chúng ta hỏi, đau khổ có thể chấm dứt, không chỉ đau khổ riêng bạn, mà đau khổ nhân loại? Đau khổ nhân loại là nghèo, quá sức bần cùng, phân chia giai cấp, cuộc sống luôn bất ổn, chiến tranh sắp đến, phá hoại, tàn bạo của chiến tranh, con người không hề dừng chiến tranh. Bạn hiểu hết chứ? Vậy, không chỉ thống khổ nhỏ bé riêng bạn, mà cũng thống khổ của toàn thể nhân loại mà bạn là một phần. Vậy, chúng ta phải giải quyết nó. Không giải quyết nó không có trí óc tôn giáo, bởi khi có chấm dứt đau khổ cái khác có mặt, không phải lời hứa từ tôi.
1:03:24 Vậy, chúng ta phải tìm xem đau khổ có thể chấm dứt. Tức, sợ có thể chấm dứt? Giờ chúng ta sẽ đi sâu, nên nhớ chữ không phải thực tế. Chữ 'đau khổ' không phải thống khổ bạn có bên trong. Và mô tả, dù lớn lao, dù tinh tế, dù mở rộng, mô tả ấy không phải sợ thực. Bởi chúng ta cũng phải hiểu toàn bộ ý nghĩa cái chết, bởi nó là một phần sự sống - chấm dứt của tế bào não, chấm dứt mọi thứ bạn tích cóp, thu gom, nắm giữ.
1:05:48 Bạn chờ tôi trả lời, đi sâu hết đó? Đau khổ là gì? Đau khổ bạn là gì? Bạn có thể trả lời? Đừng trả lời tôi. Bạn có thể tìm ra đau khổ là gì? Là cô đơn? Có phải bạn không thể đồng hoá bạn với gì đó hay ai khác? Có phải bạn mất một người bạn yêu thương, hay rất yêu mến, hay bầu bạn? Có phải bạn không thể có quyền lực, địa vị, uy tín của ai? Hãy xem xét hết đó cho bạn. Có phải bạn muốn hạnh phúc và bạn không thể có? Bạn muốn được yêu và không ai yêu bạn? Hiểu không? Có phải bạn muốn đạt được thân thế tuyệt vời và, bạn biết, bạn không có khả năng, trí não, hoạt động cơ bản, và bạn khóc?
1:08:05 Lắng nghe nào. Hoặc bạn đau khổ tiếp nối đau khổ, đớn đau tiếp nối đớn đau, một đau đớn riêng và giải quyết nó, nhưng trong chính giải quyết đau đớn khác nổi lên - hiểu không? Hay bạn có thể nhìn cả bản chất của đau khổ như toàn thể? Hiểu không? Không phải đau khổ riêng nào, bởi cái riêng không thể đưa đến toàn thể, cái riêng là mảnh vỡ, mảnh vỡ không phải toàn thể. Vậy, bạn có thể nhìn sự thật nó: cái riêng không thể đưa đến toàn thể. Và bạn có thể tìm hiểu mỗi cái riêng với hy vọng qua đó chấm dứt đau khổ, và đó là việc không thể làm, bởi đau khổ này dẫn đến đau khổ nọ. Đúng không? Không biết bạn có hiểu hết?
1:09:41 Vậy, bạn có thể quan sát toàn thể bản chất, toàn bộ chuyển động của đau khổ? Tức, quan sát toàn thể. Ý tôi chữ 'toàn thể' không chỉ có trí óc trong sáng, hợp lý, tỉnh táo, quan sát tỉnh táo, hợp lý - kịp không? - rõ, chính xác, và chính xác ấy không bị phai nhạt bởi định kiến, khát vọng, nguyên do, để bạn có thể quan sát không méo mó. Tức, bạn có thể dẹp sang bên quan niệm, kết luận, hay kết luận của kẻ giải nghĩa, hay của Gita, Upanishad, Kinh thánh, gì khác, dẹp hết mọi kết luận, quan niệm, và quan sát toàn thể cả chuyển động của thống khổ và đau đớn con người? Hiểu không? Qua riêng đi đến toàn thể là sai. Phải không? Vậy, khi bạn thấy cái sai, nó rơi mất. Chính rơi mất nó, cái sai biến mất, hay dẹp đi, hay không hiện diện, chính thấy cái sai là khởi đầu thông minh. Là thông minh, không của tôi hay anh, hay thông minh riêng nào, thấy cái gì đúng và cái gì sai, không phải đúng theo kết luận, theo định kiến, theo truyền thống. Bạn phải lìa mọi cái đó.
1:12:45 Vậy, bạn có thể quan sát không chỉ đau khổ bạn, mà đau khổ nhân loại mà bạn là một phần, như toàn thể - đau khổ một người, bị bịnh vật lý, và đau khổ một người, không tin gì cả? Và kẻ không tin gì cả cũng như kẻ tin. Đúng không? Xin đừng đồng ý với tôi, việc này rất nghiêm túc. Là đời bạn.
1:13:52 Giờ, cũng vậy như đã nói hôm nọ, sợ - bạn có thể quan sát không phải sợ riêng mà gốc của sợ? Chúng ta nói gốc sợ là thời gian, thời gian là suy nghĩ, suy nghĩ là sợ. Phải không? Chúng ta đã đi sâu kỹ lưỡng hôm nọ. Và cũng vậy gánh nặng quá lớn của con người, gọi là đau khổ, có thể chấm dứt? Ngay lúc bạn có nguyên do phải chấm dứt 'để...' có gì khác, thì bạn lạc lối. Vậy, khi quan sát vấn đề đau khổ, không có nguyên do. Hiểu không? Vậy, khi có nguyên do - nguyên do nghĩa chuyển động - khi có chuyển động tư lợi, có méo mó trong quan sát. Đúng không? Vậy, khi không có nguyên do khi xem xét gánh nặng to lớn con người mang theo, thì đau khổ ấy có khác với bạn? Hiểu không? Không, xin đừng, hãy nhìn, đào sâu nó. Hiểu không? Khi bạn sợ, khi bạn giận, khi bạn ganh tị, ganh tị không khác với bạn, tham không khác với bạn. Đó là truyền thống, - không của chúng ta, tôi - là truyền thống nói, 'Bạn khác với tham, vậy thì đánh nó, đấu, tranh, kiểm soát nó.' Vậy, chúng ta nói cái ngược hoàn toàn: giận là bạn. Chỉ khi có giận, giận là bạo lực và mọi thứ, ngay lúc giận không có gì khác ngoài phản ứng ấy. Rồi suy nghĩ đồng hoá nó với phản ứng ấy nói, 'Đó là giận, tôi giận.' Vì vậy suy nghĩ tách nó khỏi cái được gọi là giận. Mong bạn theo kịp hết. Chúng ta đã đi sâu nó.
1:17:37 Vậy, chúng ta nói kẻ quan sát là vật, người nghĩ là suy nghĩ, kẻ kinh nghiệm là kinh nghiệm, và đau khổ không khác chính hắn. Hiểu không? Khi nó xảy ra, không có phân chia giữa bạn và cái bạn quan sát, tức, người quan sát là vật, nam rơi nước mắt, hay nữ gào khóc, đau khổ là chính hắn. Hiểu không? Đau khổ ấy không tách lìa hắn hay cô ta. Khi không có phân chia, chính quan sát ấy tạo ra thay đổi tận gốc trong cái được quan sát.
1:18:54 Vậy, có chăng quan sát đau khổ mà không người quan sát? Bạn hiểu lời tôi? Tôi mất con trai và tôi lạc lối. Nó là cú sốc, tôi đờ người một lát. Rồi tôi nhận ra tôi mất gì đó mà tôi trân quý, ôm giữ, tôi đã đồng hoá tôi với nó - con trai. Vậy, đau khổ là mất nó. Và vậy, tôi liền cầu xin, 'Hãy giúp tôi thoát khổ.' Hay, 'tôi sẽ gặp nó kiếp sau.' Kịp không? Loại bỏ và chạy trốn cái đang xảy ra. Quan sát cái đang xảy ra, khi bạn mất con, hay chồng, hay vợ - gì gì, cái đang xảy ra, trong quan sát nó, nếu không có phân chia, kẻ quan sát là vật, thì trong quan sát ấy cái được quan sát trải qua thay đổi tận gốc, triệt để. Kiểm nghiệm đi!
1:20:48 Bởi trong tìm kiếm đời sống tôn giáo là gì, hình thức sợ nào, hình thức hoạt động ý chí nào, là gốc của dục vọng, hình thức tìm kiếm thú vui nào sẽ méo mó quan sát bạn, méo mó, không bạn - quan sát.
1:21:32 Vậy, chúng ta nói có chấm dứt đau khổ. Và khi có chấm dứt đau khổ, nhiệt tâm đến từ đó, không phải nhục dục, nhiệt tâm là tình thương. Chúng ta tìm hiểu, không học, không ghi nhớ - hiểu không? Bạn hiểu không? Sách thánh nói - không, tôi không gọi thánh - sách nói, sách truyền thống nói, 'Người hoàn hảo đạt tỏ ngộ là đặc tính này, này, này, tính chất nọ, hắn loại ấy, hắn là, v.v.. Nó mô tả hoàn toàn người tỏ ngộ là gì. Nhưng mô tả không phải cái mô tả, vậy bạn có thể ném hết sách đó. Nhưng tìm ra cho chính bạn phải có tự do, lìa sợ. Và thú vui hoàn toàn khác với nhận thấy gì đẹp, tuyệt vời, bầu trời đáng yêu, ngôi sao một mình trên cao, hay cây lẻ loi trên đồng. Có ở đó vẻ đẹp bao la, yêu thương bao la, vui thích bao la. Nhưng khi suy nghĩ nắm lấy, vui thích thành thú vui.
1:24:07 Vậy, chúng ta nói hoàn toàn chấm dứt sợ. và khi chấm dứt sợ, không còn ảo tưởng gì. Và với chấm dứt đau khổ, có nhiệt tâm, có cảm nhận lạ lùng của năng lực bao la. Không phải năng lực để làm việc sai nữa, mà năng lực thông minh bao la vô hạn của tình thương.
1:25:03 Và chúng ta phải dừng, bởi đến giờ rồi. Và chúng ta cũng phải đi sâu toàn bộ vấn đề chết, và thiền định là gì, bởi khi hiểu nó, trí óc tôn giáo có mặt. Trí óc tôn giáo có mặt khi chúng ta hiểu toàn bộ đời sống con người của quan hệ, không có sợ, thống trị, kiểm soát, khi biết yêu thương là gì, khi có yêu thương. Mai chúng ta sẽ đi sâu, bởi yêu thương không có nhớ lại, yêu thương không phải chuyển động của dục vọng, yêu thương không phải hoạt động của thú vui. Đó tại sao cơ bản phải hiểu hết nó, bởi chúng ta lạc mất nó, có lẽ chúng ta không hề có nó, cái được gọi yêu thương. Đúng thế.