Krishnamurti Subtitles home


OJ80Q2 - Buổi Hỏi & Đáp thứ 2
Ojai, USA
8 tháng Năm 1980



0:15 Người nói không cố gắng nói gì với bạn. Anh ta không cố thuyết phục bạn điều gì hay chuyển tải vài ý niệm hay vài quan niệm, niềm tin bạn chấp nhận rồi cố xem xét niềm tin, ý niệm và quan điểm đó. Tôi nghĩ chúng ta phải thật rõ vấn đề này.
0:48 Khi trả lời các câu hỏi này chúng ta cùng tìm hiểu câu hỏi. Không phải người nói tìm hiểu rồi nói bạn nghe và bạn chấp nhận. Mà hơn thế chúng ta cùng đào sâu để không phải một người hiểu rồi kể bạn nghe. Hy vọng vậy là rõ.
1:21 Câu thứ nhất: 'Dạo này có sự thừa nhận phổ biến rằng mọi vật là tương đối và vấn đề quan điểm riêng, rằng không có gì là chân lý hay thực tế độc lập của nhận thức cá nhân. Đáp ứng thông minh nào cho niềm tin ấy?'
1:50 'Dạo này có sự thừa nhận phổ biến rằng mọi vật là tương đối và vấn đề quan điểm riêng, rằng không có gì là chân lý hay thực tế độc lập của nhận thức cá nhân. Đáp ứng thông minh nào cho niềm tin ấy? Phải không?
2:21 Phải chăng chúng ta đều cá nhân ghê gớm? Điều tôi thấy, cái bạn hiểu, là sự thật duy nhất? Quan điểm tôi và quan điểm bạn là thực tế duy nhất? Câu hỏi hàm ý như thế. Rằng mọi vật là tương đối. Tốt là tương đối, xấu ác tương đối, yêu thương tương đối. Và vậy mọi vật tương đối tức là: không toàn thể, trọn vẹn, chân lý, rồi hành động, yêu mến của quan hệ cá nhân là tương đối, và có thể chấm dứt khi chúng ta muốn, khi không còn dễ chịu, v.v.. Đó là hàm ý trong câu hỏi. Phải không?
3:38 Vậy có chăng - chúng ta cùng tìm hiểu, nào, tôi không nói bạn nghe - có gì là chân lý? Bỏ qua niềm tin, quan điểm cá nhân, nhận thức cá nhân. Có chăng gì là chân lý? Câu này từng được hỏi bởi người Hy lạp cổ, bởi người Hinđu thời xưa, và bởi các Phật tử. Điều lạ lùng là tôn giáo phương đông khuyến khích nghi ngờ. Hiểu không? Nghi ngờ, hỏi. Và ở phương Tây lại ép bỏ. Gọi là dị giáo, nếu bạn nghi ngờ. Vậy bạn phải tìm ra cho mình, bỏ qua quan điểm riêng, nhận thức, kinh nghiệm, nó luôn tương đối, xem có chăng một nhận thức, hiểu tuyệt đối thật, không tương đối. Bạn hiểu không? Bạn hiểu câu hỏi không? Giờ làm sao bạn tìm kiếm? Nếu nói quan niệm, nhận thức riêng là tương đối và vậy không có gì là thật tuyệt đối, vậy nó tương đối. Và theo đó hành xử, hành vi, lối sống chúng ta là tương đối. Bất chợt, không trọn vẹn, không hoàn toàn, nên vỡ vụn. Hy vọng chúng ta theo kịp nhau. Và chúng ta cố tìm xem có chăng gì là chân lý không tương đối, quan điểm, nhận thức riêng. Phải không? Vậy làm sao bạn bắt đầu?
6:40 Làm sao, nếu bạn được hỏi câu này, làm sao bạn tìm ra có chăng gì là chân lý là tuyệt đối, không tương đối, là hoàn toàn, không hề thay đổi do khí hậu, quan niệm cá nhân v.v.., làm sao bạn tìm ra? Làm sao trí óc, trí thức, tìm ra. Hay suy nghĩ tìm ra? Chúng ta tiếp tục chứ? Nó làm bạn thích à? Không biết tại sao. (Cười) Bởi khi bạn tìm hiểu điều đó nó đòi hỏi sự tìm kiếm sâu rộng, làm hàng ngày, cảm giác để sang bên điều sai. Đó là cách duy nhất. Phải không? Tức là, nếu có ảo tưởng, tưởng tượng, hình ảnh, quan niệm tưởng tượng về chân lý, hay yêu thương, v.v.. chúng chính là rào cản bước đi xa hơn.
8:16 Có thể chân thành tìm hiểu ảo tưởng là gì? Trí óc có sống trong ảo tưởng? Hay chúng ta có ảo tưởng về con người, đất nước, Thượng đế, về tôn giáo, về mọi thứ? Kịp không? Làm sao ảo tưởng có mặt? Không biết bạn theo kịp không. Làm sao bạn có ảo tưởng, gốc nó là gì? Ý chúng ta chữ 'ảo tưởng' là gì? Nó gốc từ chữ La tinh, v.v.. 'ludere', nghĩa là chơi đùa. Nghĩa gốc chữ ấy là chơi đùa, 'ludere'. Nghĩa là chơi đùa với điều gì không thực. Hiểu không? Thực tế là cái đang xảy ra dù nó có thể được gọi là tốt, xấu, thờ ơ, v.v.., nó đang xảy ra. Và khi bạn không thể giáp mặt cái đang xảy ra trong chính bạn thì chạy trốn nó là tạo ra ảo tưởng. Tôi tự hỏi... Phải không?
10:15 Đừng đồng ý, tôi chỉ thám sát nó, chúng ta cùng thám sát. Chữ 'ảo tưởng' hàm ý chơi đùa với gì đó không thực. 'Ludere' Tôi không đi sâu nghĩa La tinh và Hy lạp của nó. Và cả chữ ấy được dùng trong Phạn ngữ.
10:45 Vậy nếu bạn không thích hay sợ hay muốn tránh điều đang xảy ra chính trốn tránh ấy tạo ra ảo tưởng, một tưởng tượng, chuyển động tưởng tượng rời 'hiện là'. Nếu chúng ta chấp nhận đó như nghĩa chữ ảo tưởng: rời 'hiện là'. Phải không? Có thể tiếp tục chứ? Không, đừng đồng ý với tôi, nhìn thực tế đi. Rồi có thể loại bỏ cái đi, cái chạy trốn thực tế? Vậy hỏi, thực tế là gì? Phải không? Theo kịp chứ? Thực tế là cái đang xảy ra, là đáp ứng, ý niệm - thực tế, niềm tin bạn đang có, quan niệm bạn đang có. Và giáp mặt chúng là không sinh ảo tưởng. Phải không? Có thể tìm hiểu chứ, chúng ta đã đi khá xa? Phải không? Bởi ngược lại bạn không thể đi thêm.
12:42 Hễ còn ảo tưởng, quan điểm, nhận thức dựa trên chạy trốn 'hiện là' thì đó phải là tương đối. Phải không? Phải không? Tiếp chứ? Đi tiếp chứ? Tương đối, là... tôi không đi sâu chữ 'tương đối' chữ... không, không - xin lỗi. (Cười) Nó chỉ có thể xảy ra khi có chạy trốn thực tế, cái đang xảy ra, 'hiện là'. Thấu hiểu 'hiện là' không phải quan điểm riêng đánh giá 'hiện là', không phải nhận thức riêng mà thực quan sát 'hiện là'. Hiểu không? Bạn không thể quan sát việc đang xảy ra nếu nói niềm tin tôi ra lệnh quan sát, qui định tôi sai khiến quan sát. Thì đó là loại bỏ thấu hiểu 'hiện là'. Không biết bạn hiểu không. Phải không? Chúng ta đang làm chứ? Đang làm: nhìn, nhận thức thực tế, niềm tin, cảm giác lệ thuộc, tranh đấu của bạn và không chạy trốn nó, quan sát nó. Quan sát ấy không cá nhân. Phải không? Nhưng nếu làm thành cá nhân, tức, 'tôi phải, tôi không nên, tôi phải tốt hơn thế' thì nó trở thành cá nhân và vậy thành tương đối. Trong khi nếu chúng ta có thể nhìn việc đang xảy ra thì hoàn toàn loại bỏ mọi hình thức ảo tưởng. Phải không? Làm được chứ? Bạn có thể đồng ý trên lời nói, nhưng có thể thực sự nhận ra lệ thuộc - phải không? Lệ thuộc vào ai đó, vào niềm tin, lý tưởng hay vào kinh nghiệm cho bạn quá nhiều hưng phấn, và v.v.. - và vậy là lệ thuộc chúng - lệ thuộc ấy chắc chắn sẽ sinh ra ảo tưởng. Vậy có thể quan sát thực tế chúng ta lệ thuộc và quan sát nó. Phải không?
16:35 Cũng cách đó chúng ta sẽ tìm xem có chăng gì là chân lý tuyệt đối. Nếu bạn thích thú, bởi vì đó được hỏi không chỉ bởi người hỏi vô tình nào mà cả các thầy tu dành trọn đời cho việc ấy - hiểu không? Bởi các triết gia, bởi các nhà tôn giáo không bị học viện hóa, tận tuỵ cả đời, với thực tại và chân lý. Hiểu không? Vậy nếu bạn thực sự quan tâm chân lý là gì, bạn phải tìm hiểu thật sâu sắc.
17:34 Trước hết bạn phải hiểu thực tại là gì. Phải không? Thực tại là gì? Cái bạn nhận thức, cái bạn sờ chạm, cái bạn nếm - phải không? khi bạn đau đớn, v.v.. Vậy thực tại là cảm giác và phản ứng với cảm giác ấy, đáp ứng với cảm giác như ý niệm - phải không? Tôi tự hỏi... Và ý niệm do suy nghĩ tạo ra, nên suy nghĩ tạo ra thực tại. Kiến trúc tuyệt vời, thánh đường vĩ đại của thế gian, đền, miếu, và tượng đặt trong đó, hình ảnh, đều do suy nghĩ tạo. Và chúng ta nói, đó là thực tại, bởi bạn có thể sờ, bạn có thể nếm, có thể ngửi.
19:18 Q: Về ảo giác thì sao? Nó có thể do khuấy động não sinh học.

K: Vâng. Não có thể bị bịnh, bị tác động, bị thương hay bầm tím và do đó bạn có ảo tưởng, ảo giác.
19:39 Q: Tôi nói về sinh lý học, nếu ngài bị sốt cao

K: Xin phép... tôi đề nghị... Câu hỏi phải được trả lời, nếu bạn hỏi từ thính giả bạn cắt ngang dòng tìm hiểu - vậy tôi xin đề nghị đừng hỏi, trừ khi bạn viết ra. Mong bạn không phiền yêu cầu này.
20:19 Ảo giác, ảo tưởng, xảy ra khi não bị tổn hại, khi loại bỏ hay chạy trốn 'hiện là'. Những chữ: ảo giác, ảo tưởng, đều cùng loại.
20:50 Vậy chúng ta nói: mọi thứ suy nghĩ tạo ra - hiểu không? - kiến thức, thu đạt kiến thức qua khoa học, qua toán học, v.v.., là thực tại. Nhưng tự nhiên không do suy nghĩ tạo. Phải không? Theo kịp không? Cây cối, núi non, sông, nước, nai, rắn, không do suy nghĩ tạo, nó đó. Nhưng từ cây chúng ta làm ghế, nó do suy nghĩ tạo. Phải không? Vậy có: suy nghĩ tạo ra thế giới thực chúng ta sống và tự nhiên - gồm môi trường, bạn biết, tất cả... - không do suy nghĩ tạo. Dĩ nhiên.
22:14 Rồi hỏi, thực tại là chân lý? Hiểu không? Bạn theo kịp không? Bạn biết rằng suy nghĩ tạo ra thế giới chúng ta sống nhưng suy nghĩ không tạo ra vũ trụ. Nhưng suy nghĩ có thể tìm hiểu vũ trụ. Vũ trụ học, vật lý thiên thể, họ tiến hành tìm hiểu với suy nghĩ và họ sẽ đi đến vài kết luận, giả thuyết, cố chứng minh giả thuyết ấy, luôn trên lối suy nghĩ. Không biết bạn theo kịp hết không. Vậy suy nghĩ là tương đối và vậy cái gì nó tạo ra hướng nào đó đi đến, phải là tương đối, phải bị giới hạn. Bạn theo kịp không? Nào, đây không phải bài giảng. (cười) Tôi không phải giáo sư, ơnTrời! Chúng ta chỉ tìm hiểu như hai con người muốn tìm ra chân lý là gì, có chăng vật như thế. Nên trí óc không còn ảo tưởng - đó là việc đầu tiên - không có giả thuyết, không có ảo giác. Nó không muốn nắm điều gì hay tạo kinh nghiệm cái gọi là chân lý, mà đa số làm thế.
24:34 Vậy trí óc đem trật tự vào nó. Phải không? Phải không? Nó có trật tự, không rối loạn về ảo tưởng, về ảo giác, về kinh nghiệm. Vậy trí óc, não mất khả năng tạo ảo tưởng. Phải không? Rồi chân lý là gì? Tức là, quan hệ gì giữa thực tại - bạn biết 'thực tại', đã giải thích, thực tại là gì - và cái gì không do suy nghĩ tạo? Có chăng gì đó không là sản phẩm của suy nghĩ? Hiểu không? Có thể tiếp chứ?
26:08 Tức là, trí óc bạn, trí óc, ngồi đây trong thời tiết khá chán, dưới tàng cây khá mát, trí óc có thoát mọi kiểu ảo tưởng? Phải không? Ngược lại bạn không thể tìm ra cái kia. Nghĩa là trí óc có hoàn toàn thoát khỏi rối loạn? Nên nó tuyệt đối trật tự. Kịp không? Vậy chứ? Bạn hiểu câu hỏi không? Làm sao trí óc rối loạn, mất trật tự, đang đau khổ, có thể tìm ra chân lý là gì? Nó có thể đặt ra, nói, 'Có chân lý, hay không có chân lý' nhưng một trí óc có trật tự tuyệt đối, trí óc hoàn toàn thoát mọi kiểu ảo tưởng. Liền có thể tiến hành tìm ra. Hiểu không? Ngược lại bạn không thể, dĩ nhiên.
28:05 Vậy thì, nhìn đi, có gì đó khá thú vị nếu bạn thích thú. Các nhà khoa học vật lý thiên thể dùng suy nghĩ để tìm, đi ra ngoài. Hiểu không? Họ làm thế. Họ tìm kiếm thế giới quanh họ, vật chất, và vượt qua vật lý thiên thể, vượt qua, nhưng luôn đi bên ngoài. Phải không? Nhưng nếu bắt đầu bên trong, cái 'tôi' cũng là vật chất, Phải không? Suy nghĩ là vật chất. Vậy nếu có thể đi vào trong, thì bạn đi từ thực tế đến thực tế. Phải không? Không biết bạn có thấy vậy. Vậy là bạn bắt đầu khám phá cái vượt qua vật chất. Đó tuỳ bạn.
29:24 Đây là việc hết sức nghiêm túc, không chỉ sáng nay, sáng Thứ năm, một giờ thảo luận. Bạn phải đem hết - hiểu không? Phải đem cả đời bạn vào đó, không phải bỏ đời. Hiểu không? Cuộc đời là tranh đấu, lo âu, sợ hãi, chán chường cô đơn, đau khổ - kịp không? Bất hạnh, hối hận - mọi cái đó là đời tôi. Tôi phải thấu hiểu và trải qua nó - kịp không? - không bỏ trốn nó. Rồi có gì đó là tuyệt đối chân lý nếu bạn trải qua nó.
30:31 Câu thứ hai: 'Làm sao có thể trách nhiệm với việc xảy ra trên thế giới trong khi tiếp tục hoạt động sống hàng ngày? Hành động đúng đối với bạo lực và khi giáp mặt bạo lực là gì?'
30:48 'Làm sao có thể trách nhiệm với việc xảy ra trên thế giới trong khi tiếp tục hoạt động sống hàng ngày. Hành động đúng đối với bạo lực và khi giáp mặt bạo lực là gì?' Làm sao có thể trách nhiệm với việc xảy ra trên thế giới trong khi tiếp tục hoạt động sống hàng ngày. Trước hết, thế giới, việc xảy ra bên ngoài, có khác với việc xảy ra bên trong? Bạn hiểu câu hỏi không? Thế giới, việc xảy ra trên thế giới là bạo lực, việc xảy ra trên thế giới là đau khổ cực kỳ đang tiếp diễn, khủng hoảng liên tiếp - phải không? Chiến tranh, phân chia quốc gia, khác biệt tôn giáo, khác biệt cộng đồng, sắc tộc. Quan niệm hệ thống này chống nọ - bạn theo kịp không? Đấu đá ấy tiếp tục. Nó có khác với cái xảy ra trong chúng ta? Phải không? Nào, tìm đi. Khác chứ? Bởi chúng ta cũng bạo lực, cũng đầy kiêu ngạo, gian trá kinh khiếp, đeo nhiều mặt nạ mỗi lúc khác nhau. Phải không? Vậy nó là vận hành - bạn biết đó - như thuỷ triều lên xuống? Kịp không? Một vận hành. Không, làm sao tôi trách nhiệm nó.
33:39 Vậy nếu thế giới là tôi - phải không? - Bởi con người chúng ta tạo ra nó! Nó không thể thay đổi trừ khi con người thay đổi. Đó là gốc rễ nó, bạn hiểu không? Chúng ta muốn làm gì ở đó, trên thế giới. Học viện tốt hơn, chính phủ tốt hơn kinh tế tốt hơn, v.v.., v.v.. Nhưng không hề nói, chúng ta tạo ra nó và trừ khi, tôi, bạn, thay đổi, nó không thể thay đổi. Chúng ta không trách nhiệm nó nhưng chúng ta sẽ trách nhiệm nó. Bạn hiểu khác nhau chứ? Chúng ta đồng ý không?
34:49 Vậy, tôi là thế giới. Phải không? Tôi là thế giới. Đó không phải ý niệm, niềm tin không phải quan điểm, mà là thực tế. Sau mười triệu năm hay vô số triệu năm chúng ta sống chúng ta cứ y vậy. Kịp không? Cơ bản chúng ta không thay đổi. Và vậy chúng ta gây rối loạn thế giới. Vậy thực tế tôi là thế giới, không ý niệm mà thực tế - bạn có thấy khác nhau? - ý niệm và thực tế. Ý niệm là, bạn đã nghe rồi - rằng bạn là thế giới - bạn làm trừu tượng nó thành ý niệm, và thảo luận về ý niệm dù là đúng, sai, theo, chống và bạn lạc mất nó. Hiểu không? Nhưng thực tế là bạn, nó đó!
36:18 Nên bạn trách nhiệm thay đổi nó. Nghĩa là bạn trách nhiệm hoàn toàn bạn sống hàng ngày thế nào. Nào, đây không phải thuyết giảng, hay chủ trương không, chúng ta cùng tìm hiểu.
36:56 Vậy trách nhiệm không phải với hỗn loạn đang xảy ra và cố canh cải, thay đổi, trang trí nó hay gia nhập nhóm này, khác, hay học viện kia, v.v.. mà như con người là thế giới và con người ấy phải trải qua thay đổi tận căn ngược lại bạn sẽ không có xã hội tốt. Và đa số thấy nó quá khó để thay đổi. Phải không? Ngay cả bỏ hút thuốc. Hiểu không? Bạn có những học viện giúp bỏ hút thuốc. Bạn xem chúng ta lệ thuộc học viện biết bao. Kịp chứ? Vậy có thể thấy tại sao chúng ta không thay đổi. Tại sao chúng ta thấy việc gì sai - sai trong ngoặc - và chấm dứt ngay? Phải chăng chúng ta thấy ai khác sẽ đem trật tự đến thế giới rồi chúng ta sẽ lẻn vào? Hiểu không? Phải chăng về tâm lý chúng ta lười biếng, uể oải, bất lực? Bạn hiểu chứ? Biết bao năm bạn dành để thủ đắc vài kỹ thuật, để qua các trường, cao đẳng, trung học, đại học để thành bác sĩ - 10 năm, hay hơn - và chúng ta không dành một ngày... Hiểu không? Vậy trách nhiệm là tạo ra thay đổi tận căn trong chính mình, bởi chúng ta là toàn thể nhân loại.
39:48 Và câu hỏi kế tiếp: 'Hành động đúng đối với bạo lực và khi giáp mặt bạo lực là gì?' Hành động đúng đối với bạo lực là gì. Bạo lực là gì? Tiếp nào, bạo lực là gì? Giận dữ? Thù ghét? Tôi sẽ tìm hiểu nó, nào. Giận dữ, thù ghét, tuân thủ, bắt chước, vâng lời? Hay chối bỏ hết, ngược lại hết đó? Bạn hiểu câu hỏi không? Và bạo lực là một phần đời sống, có lẽ di truyền từ thú vật, v.v.. Và có thể thoát nó không? Không tương đối, mà hoàn toàn thoát nó. Bạn hiểu nghĩa gì không? Thoát khỏi giận dữ nghĩa là không chỉ thoát khỏi giận mà không có giận trong trí. Hiểu không? Không biết bạn hiểu hết không!
41:58 Ví dụ, tuân thủ. Không phải tuân thủ bên ngoài - hiểu không? - mà cảm giác tuân theo qua so sánh. Theo kịp ý tôi không? Chúng ta luôn so sánh, phải không? Tâm lý: 'tôi đã là, tôi sẽ là' hay 'tôi là', là so sánh. Bạn theo kịp hết không? Vậy tôi hỏi, trí óc luôn so sánh, đánh giá, hung hăng, và hung hăng ấy là so sánh! Phải không? Tôi không nghĩ bạn hiểu. Vậy trí óc có thể tuyệt đối thoát bạo lực? Nếu thế, thì giả sử gặp bạo lực, nó đáp ứng gì? Trước hết nếu trí óc thoát bắt chước, tuân theo, so sánh, và v.v.. từ đó có hành động đúng. Phải không? Không biết bạn có theo kịp. Và nếu bạn gặp bạo lực, mặt đối mặt, hành động gì xảy ra? Bạn có thể đánh giá bạn sẽ làm gì khi gặp nó? Bạn theo kịp câu hỏi không? Không biết kịp không.
44:18 Nhìn đi - tôi không muốn đi quá sâu. Não, như tôi nói - này, tôi không phải chuyên gia não, tôi chưa nghiên cứu thần kinh học, v.v.. nhưng có thể nhìn nó trong bạn nếu nhạy bén, tỉnh thức - não khi giáp mặt bạo lực nó trải qua thay đổi hoá học bởi nó phản ứng nhanh hơn cú đánh. Không biết bạn theo kịp không. Phải không? Và nó có khả năng chữa lành chính nó. Tôi sẽ không đi sâu hơn.
45:19 Vậy não biết bạo lực là gì, có thể phản ứng với bạo lực ấy để cho não tự ý thức, ý thức về thoát khỏi bạo lực. Hiểu không? Tôi giải thích gì đó, hay khó hiểu thêm? Chắc là khó hiểu thêm!
45:56 Nào, hãy đơn giản thôi. Khi bạn biết ai đó đang giận, cả cơ thể bạn phản ứng. Đáp ứng hóa học, mọi thứ, xảy ra và có đáp ứng tức thì, bạn có thể đánh lại nhưng bởi chính hiện diện của giận hay thù có hành động. Phải không? Giờ, hiện diện của bạo lực, mà không có đáp ứng. Không rõ bạn có hiểu! Phải không? Tôi đang giải thích chứ? Thử lúc khác vậy. Mong bạn không bao giờ đối mặt bạo lực nhưng chắc bạn sẽ giáp mặt giận dữ. Và khi hiện diện của người đang giận xem việc gì xảy ra, ý thức nó và không phản ứng. Kịp không? Tức là, lúc bạn ý thức người khác giận dữ và chính bạn không đáp ứng có một đáp ứng hoàn toàn khác. Không biết bạn hiểu không. Đừng gọi là tình thương hay gì gì. Đáp ứng, là bản năng: đáp ứng thù với thù, giận với giận, nhưng khi hiện diện của giận có cái - kịp không? - trào dâng tạo ra trong hệ thống phản ứng thần kinh, v.v.., hóa học, nhưng lặng yên mọi cái đó khi có giận và rồi có hành động khác xảy ra khi bạn giáp mặt với bạo lực. Tôi nói rõ không? Hay vẫn khó hiểu? Phải không? Không à? Rõ chứ? - ít ra bằng lời.
48:42 Câu thức ba: 'Hy vọng rằng ngày mai sẽ giải quyết vấn đề ngăn cản thấy khẩn thiết tuyệt đối của thay đổi. Làm sao xử sự đây?'
48:56 'Hy vọng rằng ngày mai sẽ giải quyết vấn đề ngăn cản thấy khẩn thiết tuyệt đối của thay đổi. Làm sao xử sự đây?'
49:14 Đó là lý do chúng ta không thay đổi? Rằng ngày mai - hy vọng nó - rằng tương lai, ngày mai, năm tới, v.v.., tương lai, bởi trí óc bị qui định với tương lai, anh bạn hỏi, phải đó là lý do chúng ta không thay đổi. Giờ nếu bạn... Chúng ta sẽ đi sâu vấn đề.
49:56 Ý bạn tương lai là gì? Tương lai là gì? Bạn hiểu câu hỏi không? Nếu bạn bịnh quá nặng, tương lai có ý nghĩa. Hiểu không? Bởi mai tôi sẽ được chữa lành. Và vậy phải hỏi: ý nghĩa tương lai là gì? Tương lai là gì? Bạn hiểu câu hỏi không? Tương lai là gì? Bởi chúng ta biết quá khứ - bạn biết chứ? - và bởi chúng ta sống trong quá khứ, là thực tế, vận hành đối nghịch, là quá khứ trải qua hiện tại - phải không? - tự canh cải, đi đến cái gọi là tương lai. Phải không? Bạn theo kịp không? Trước hết, chúng ta có biết, ý thức mình sống quá khứ? Phải không? Chúng ta sống trong quá khứ, phải không? Và quá khứ ấy luôn tự canh cải, tự điều chỉnh, tự khuếch trương, thu hẹp nhưng vẫn là quá khứ. Kinh nghiệm cũ, kiến thức cũ, biết cũ, thích thú cũ, vui thú trở thành quá khứ, v.v.., v.v.. Vậy tương lai bị canh cải là quá khứ. Phải không? Đúng không? Tôi nói tương lai là sự canh cải của quá khứ. Phải không? Vậy tương lai là quá khứ, bị canh cải. Không biết bạn có thấy vậy.
52:52 Vậy hy vọng tương lai vẫn là quá khứ đi tới cái tôi xem như tương lai. Phải không? Đúng không? Tôi phải nói với ai đó! (Cười) Vậy trí óc không hề đến từ quá khứ. Đó là điều tôi muốn hiểu. Phải không? Tương lai vẫn là quá khứ, nên trí óc luôn hành động, sống, suy nghĩ trong quá khứ. Vậy có thể nào dứt quá khứ, chứ không phải thấy tuyệt đối cần thay đổi? Bạn hiểu câu hỏi không?
54:09 Quá khứ là gì? Hãy nhìn nó một lát. Quá khứ là gì? Di truyền chủng tộc, qui định như này, nọ, như Hinđu, Phật giáo, Cơ đốc, Ky tô, Mỹ, v.v.. Quá khứ là giáo dục tôi đã nhận, quá khứ là kinh nghiệm tôi đã có, tổn thương, hân hoan, nhớ lại, v.v.. Đó là quá khứ. Phải không? Đó là nhận thức tôi, nhận thức chúng ta, không phải nhận thức tôi, là nhận thức chúng ta. Vậy có thể nhận thức ấy với tích chứa là niềm tin, giáo điều, hy vọng, sợ hãi, mong muốn, ảo tưởng, v.v.., chấm dứt hết? Bạn không hiểu hết nó.
55:37 Nào, nhìn đi. Sáng nay bạn có thể hoàn toàn chấm dứt lệ thuộc ai khác? Bởi đó là một phần nhận thức bạn. Phải không? Bởi lúc bạn chấm dứt, cái mới bắt đầu. Dĩ nhiên. Nhưng chúng ta không hề chấm dứt gì hoàn toàn. Cái không chấm dứt ấy là hy vọng. Phải không? Bạn theo kịp chứ? Vậy bạn có thể chấm dứt và nhìn hậu quả của lệ thuộc tâm lý - tôi không nói bên ngoài, tôi lệ thuộc người đưa thư, điện thoại, này, nọ, kia - nhưng tâm lý, bên trong, nhìn xem lệ thuộc nghĩa gì và hành động tức thì xảy ra - chấm dứt nó.
57:15 Giờ vấn đề là... Có phải tích chứa nhận thức được làm từng chút? Hiểu không? Tức là, bỏ giận dữ, bỏ ghen tị - kịp không? - dần dần. Vậy là quá lâu, phải không? Hay toàn bộ có thể được làm ngay, tức thì? Bạn hiểu câu hỏi không? Tức là, nắm tích chứa nhận thức từng cái một và chấm dứt chúng sẽ mất cả đời hay nhiều ngày, nhiều năm. Nhưng có thể thấy toàn thể tích chứa và chấm dứt nó? Bạn hiểu không? Thấy toàn bộ tích chứa, toàn bộ nó, là khá đơn giản - nếu bạn làm. Nhưng trí óc quá qui định nên chúng ta cho thời gian như tác nhân thay đổi.
59:03 Hy vọng chúng ta trả lời mấy câu hỏi.
59:13 Câu thứ tư: 'Có cần thiết tâm lý con người trách nhiệm gặp nhau trong quan hệ hàng ngày với người khác? Có việc như là cần thiết tâm lý thực?'
59:32 Đó là câu hỏi thực: có việc gì như là cần thiết tâm lý thực? Bạn đã tự trả lời câu hỏi, phải không? Cần tôi trả lời à? Tôi cần trả lời không? Ồ, tôi phải trả lời à? Không, ơn Trời!
1:00:06 Câu thứ năm: 'Nhìn toàn thể vật gì nghĩa là gì? Có thể nào nhận thức toàn thể vật gì đang chuyển động?'
1:00:17 Bạn hiểu câu hỏi không? 'Nhìn toàn thể vật gì nghĩa là sao? Có thể nào nhận thức toàn thể vật gì đang chuyển động?' Chúng ta sẽ cùng làm chứ?
1:00:43 Như đã nói ở câu trước, khi đi sâu, để nhận thức toàn bộ nhận thức mình. Phải không? Nhận thức ấy thành trung tâm như 'tôi', cái ngã, hoạt động vị ngã, vận hành vị ngã nó là toàn bộ nhận thức chúng ta. Phải không? Giờ có thể nhìn nó hoàn toàn? Dĩ nhiên bạn có thể. Phải không? Khó hay là... Tức là, nhận thức hình thành do tích chứa. Phải không? Rõ rồi. Tức là, ghen tị, quốc tịch, niềm tin, kinh nghiệm, v.v.. đó là tích chứa của cái gọi là nhận thức. Cốt lõi là tôi, ngã. Phải không? Nhìn vật ấy toàn thể đi. Phải không? Đúng không? Có thể làm chứ? Dĩ nhiên bạn có thể. Nghĩa là hoàn toàn chú tâm đến nó. Phải không? Chúng ta hiếm khi để tâm hoàn toàn việc gì. Giờ chúng ta yêu cầu: để tâm hoàn toàn đến tích chứa là ở cốt lõi cái ngã. Cái ngã, 'tôi' là nền tảng của nó. Và để tâm đến nó, bạn nhìn toàn thể, phải không?
1:03:15 Anh bạn hỏi cũng nói, - thú vị đó - tức là có thể nhận thức toàn thể vật gì đang chuyển động? Cái ngã chuyển động chứ? Tích chứa nhận thức bạn chuyển động chứ? Nó chuyển động trong giới hạn của nó. Phải không? Không biết... bạn theo kịp không? Tôi nói với chính tôi à?
1:04:00 Nhìn đi, cái gì chuyển động trong nhận thức? Bám víu, sợ không được bám víu, sợ gì đó xảy ra nếu tôi không bám víu? Đó là gì? Chuyển động trong bán kính riêng, - phải không? - trong khu giới hạn riêng. Cái đó bạn có thể quan sát. Vậy bạn có thể quan sát cái giới hạn. Nên tôi muốn đi sâu một chút, đừng bị xốc nhé. Nhận thức với tích chứa, sống chứ? Bạn hiểu câu hỏi không? Ý niệm sống chứ? Niềm tin sống chứ? Vậy cái gì sống? Theo kịp không? Bạn có kinh nghiệm, vui thích, không vui, quý phái, không quý, cái gọi là tỏ ngộ - bạn không thể kinh nghiệm về chân lý, về tỏ ngộ, nó không liên quan. Vậy, kinh nghiệm bạn có, nó sống? Hay nhớ lại kinh nghiệm, nó sống? Phải không? Nhớ lại, không phải thực tế. Thực tế qua rồi. Nhưng vận hành nhớ lại là cái gọi là sống. Kịp không? Nào, tiếp đi! Vậy kinh nghiệm đã qua rồi, dĩ nhiên, nó được nhớ lại, nhớ lại ấy gọi là sống. Phải không? Bạn có thể quan sát, nhưng không phải cái đã qua. Không biết bạn có thấy thế.
1:06:45 Vậy chúng ta gọi sống là việc đã xảy ra và đi rồi. Nhìn đi, bạn đang làm gì? Cái đi qua và đã chết, trí óc chết vậy đó, và nhớ lại mọi cái đó gọi là sống. Đó là bi kịch cuộc đời. Tôi nhớ lại bè bạn tôi đã có, họ đi rồi, anh chị, em, vợ, đã chết, mẹ, tôi nhớ lại. Nhớ lại đồng hóa với hình ảnh và nhìn mãi vào đó, nhớ lại nó, là sống. Hiểu không? Và đó chúng ta gọi là sống.
1:08:11 Mấy giờ rồi?

Q: Một giờ kém hai lăm.
1:08:18 K: Tôi nghĩ nên dừng. Dừng lại chứ? Tôi đã nói phải dừng đúng một tiếng bởi thu băng! (Cười)
1:08:42 Đây là câu hỏi khá thú vị.
1:08:44 Câu thứ sáu: 'Có chăng trạng thái không đối nghịch và có thể biết cách liên hệ với nó?'
1:08:57 'Có chăng trạng thái không đối nghịch và có thể biết cách liên hệ với nó?'
1:09:10 Hãy đơn giản việc này. Có đối nghịch chăng, trừ nam, nữ, tối, sáng, cao thấp, tóc đậm tóc nhạt, cây cối - khác nhau - ngày và đêm. Và có đối nghịch với tốt không? Nếu có đối nghịch nó không phải tốt. Phải không? Bạn có thấy vậy? Tốt, nếu có đối nghịch thì tốt ấy phải sinh ra từ đối nghịch. Bạn theo kịp không? Tôi đi nhanh quá à? Được rồi, tôi sẽ đi chậm.
1:10:13 Bạn xem, tôi không nghĩ việc này, tôi bị ép. Vậy đó. Tốt. Đối nghịch là gì? Chúng ta trau dồi đối nghịch - phải không? - tốt, xấu. Và nói, 'tốt' nghịch với 'xấu' xấu trong ngoặc, trong ngoặc hết. Giờ nếu chúng có quan hệ nhau hay là kết quả của nhau thì nó không phải tốt, tốt vẫn kẹt trong xấu. Theo kịp hết không? Vậy có đối nghịch không? Hiểu không? Tôi bạo lực, có bạo lực. Suy nghĩ tạo ra không bạo lực, là không thực tế, bởi chấm dứt bạo lực là trạng thái hoàn toàn khác với không bạo lực. Phải không? Vậy trí óc tạo ra đối nghịch là để chạy trốn hành động - phải không? - hay để vượt qua bạo lực hay loại bỏ bạo lực. Mọi hoạt động ấy là một phần bạo lực. Bạn hiểu hết không?
1:12:16 Vậy nếu bạn chỉ quan tâm đến thực tế, thực tế không có đối nghịch. Phải không? Không biết bạn có thấy vậy. Tôi quan tâm, ví dụ nếu tôi ghét - mong là không - giả sử tôi ghét. Trí óc, suy nghĩ, xã hội sẽ nói, 'Đừng ghét'. Phải không? Nó là đối nghịch. Đối nghịch sinh ra từ đối nghịch. Phải không? Đúng không - theo kịp chứ? Vậy chỉ có ghét, không có đối nghịch. Nếu quan sát thực tế và đáp ứng trọn vẹn với thực tế ấy, tại sao tôi phải có đối nghịch? Bạn hiểu lời tôi chứ? Đối nghịch tạo ra bởi suy nghĩ và vì vậy có đấu tranh mãi giữa ghét và không ghét: 'Làm sao tôi vượt qua ghét?' Nhưng nếu chỉ có thực tế và không đối nghịch bạn có năng lực để nhìn nó. Phải không? Bạn có năng lực để làm... Không, chẳng làm gì về nó, chính thực tế giải tan khi bạn quan sát nó. Bạn hiểu không?
1:14:16 Vậy là xong nhé.