Krishnamurti Subtitles home


OJ80T1 - Có thể cùng suy nghĩ về khủng hoảng chúng ta đang đối mặt?
Buổi Nói Chuyện thứ nhất
Ojai, USA
3 tháng Năm 1980



0:35 Như đã nói, sẽ có sáu buổi nói chuyện và bốn buổi, được xem là thảo luận hay đối thoại, nhưng chúng ta nghĩ tốt hơn bốn buổi đó... không nói chuyện, mà hỏi đáp. Tôi nghĩ vậy sẽ tốt hơn đối thoại, với quá nhiều người. Đối thoại, nghĩa thực sự là nói chuyện giữa hai người bạn, giữa hai người. Và không được vậy, thì chúng ta nghĩ hỏi đáp là tốt. Bạn có thể hỏi gì bạn muốn, câu hỏi ngớ ngẩn hay sâu thẳm nhất.
1:53 Xin phép gợi ý đừng làm mấy buổi này thành giải trí cuối tuần. Chúng khá nghiêm túc, đòi hỏi mỗi người vận dụng nhiều suy tư, khả năng tìm tòi, quan sát. Và trong tiến trình ấy, có thể thay đổi tận căn trí óc con người. Đó là ý nghĩa các buổi họp này: chúng ta quan sát việc xảy ra trên thế giới và cũng quan sát việc xảy ra với mỗi chúng ta bên trong, tâm lý, bên trong thân này.
3:18 Vậy trước hết chúng ta quan sát việc xảy ra trên khắp thế giới. Và để quan sát bạn cần thiết phải lìa mọi dính mắc. Điều sẽ khá khó khăn bởi hầu hết chúng ta dính vào việc này khác. Quan sát không có định kiến quan sát không có kết luận, quan sát không lý luận, lý do, hay tin tưởng nào - chỉ quan sát. Có thể khá khó khăn với đa số người bởi chúng ta bị vây với niềm tin riêng, với định kiến, kết luận riêng, với khuynh hướng và khí chất riêng. Thành ra gần như không thể quan sát tự do, không chọn lựa. Và nếu có thể cùng làm thế suốt các buổi nói và hỏi đáp này thì chúng ta có thể đi sâu và xa hơn.
5:17 Có thể quan sát việc xảy ra trên thế giới: xung đột. Bạn đi đâu cũng có xung đột khủng khiếp giữa người với người, giữa các nước, giữa các tôn giáo, xung đột giữa nhà lý thuyết và nhà thần học - thần học Cơ đốc và thần học không Cơ đốc - Cộng sản, chuyên chế, và người tin, người tin vào hệ thống, kẻ bị vây bởi niềm tin, người bị nuốt chửng bởi hình ảnh, hình ảnh tôn giáo, Cơ đốc, Hin đu hay Phật giáo, hay hình ảnh riêng. Vậy có đấu tranh xảy ra trên thế giới: xung đột ghê gớm giữa chính trị gia, giữa đạo sư, bên ngoài, mỗi người chiến đấu, đua tranh, cố gắng thể hiện mình, đồng hóa mình, trở thành gì đó. Có lẽ nhiều hơn ở xứ này nơi tôn thờ thành công, nơi tiền bạc, địa vị, thân thế thành quá quan trọng.
7:19 Nên có xung đột dữ dội xảy ra: giữa nhà khoa học, giữa các giáo sĩ, giữa mọi người trên trái đất bất hạnh này. Và hình như không ai có thể giải quyết xung đột: kinh tế, xã hội, chính trị. Không ai quan tâm, trong tranh đấu, sự phá huỷ của con người, con người. Không ai đem cả trí óc và tâm hồn để giải quyết vấn đề ấy, xung đột triền miên ấy. Thiền định trở thành xung đột. Thay đổi mình thành xung đột. Trong mỗi quan hệ dù thân hay sơ luôn có xung đột. Con người hình như sống hàng triệu, triệu năm và không giải quyết vấn đề này, sau từng ấy thời gian. Có gì đó sai cơ bản mà con người, gọi là văn minh cao, với biết bao kiến thức cả tâm lý lẫn khoa học biết bao đấu đá, chiến tranh, nước mắt, khổ đau, con người không thể, con người không thể giải quyết vấn đề ấy. Đó là thế giới bên ngoài, việc xảy ra kia. Và dường như không ai thấy giá trị của quên, bỏ đi niềm tin riêng, giáo điều, quan điểm chính trị, lý thuyết, kết luận, và nói, cùng đến và giải quyết vấn đề ấy. Sẽ không chính trị gia nào làm, sẽ không giáo sĩ nào làm, không nhà tâm lý nào làm, và cũng không khoa học gia nào làm. Phải không?
10:42 Bạn hiểu vấn đề chứ? Hiểu sự quan trọng của vấn đề? Bởi vì chúng ta phá huỷ lẫn nhau bằng niềm tin mạnh mẽ, ý hệ, quan điểm, hình ảnh. Và hình như chúng ta không thể đến với nhau và giải quyết vấn đề. Nghĩa là, cùng suy tư. Không phải Cộng hòa hay Dân chủ, ở xứ này, sẽ lìa bỏ lối suy tư riêng hay tham vọng cá nhân, khao khát quyền lực, địa vị họ. Bởi chỉ khi chúng ta cùng làm việc, cùng suy tư, cùng thấy cần thiết, tuyệt đối cần thiết, thì có thể giải quyết vấn đề. Nhưng không ai làm. Bởi nó nghĩa là từ bỏ tự hào, kiêu căng, quyền lực, địa vị cá nhân.
12:34 Và thế giới chuẩn bị chiến tranh, bạo lực đáng sợ. Nếu bạn không đồng ý với ai họ đến và bắn bạn. Mọi quan tâm về cảm nhận con người, nhân phẩm, tự do con người, dần bị phá huỷ. Đó là thế giới bên ngoài chúng ta sống. Tôi không nghĩ ai, trong trí óc, có thể chối bỏ nó.
13:23 Và bên trong, tâm trí chúng ta, bên trong thân, trong suy nghĩ, cảm nhận, chúng ta cũng xung đột. Cũng cố gắng thành tốt hơn, thành gì đó, đạt thành công, địa vị, bên trong. Chiến đấu ấy xảy ra bên trong. Và lại hình như không thể giải quyết nó dù là nhà tâm lý học, dù là nhà tâm lý trị liệu, dù là xưng tội của Cơ đốc giáo, dù mọi cơ sở, tổ chức họ có trong xứ này. Nếu không khoẻ bạn dùng thuốc. Nếu không thể bỏ hút thuốc, mọi người sẽ giúp bạn bỏ. Nếu muốn trò chuyện với Thượng đế, họ sẽ giúp bạn. Nên từ từ chúng ta đánh mất trách nhiệm riêng, trách nhiệm với hành động mình, với trí óc mình, thân xác mình. Chúng ta dần, bất hạnh thay, đánh mất mọi việc quan trọng. Việc này lại là thực. Chúng ta không phóng đại.
15:48 Vậy nhìn việc xảy ra ở thế giới bên ngoài, và cũng thấy việc xảy ra với mỗi người chúng ta. Quan sát nó. Và thấy tuyệt đối cần thiết của cùng suy tư. Bạn hiểu không? Cùng suy tư. Nghĩa là, chúng ta có xung đột, trong và ngoài. Và trừ khi giải quyết xung đột nhân loại sẽ phá huỷ chính họ. Và vì rất tốt bạn đã đến đây
16:54 nghe mọi việc này, thành ra thật cần thiết bạn và người nói cùng suy tư về xung đột này. Cùng suy tư hàm ý cả chúng ta dẹp hết... nếu chúng ta nghiêm túc, nếu biết việc xảy ra trên thế giới, nếu trách nhiệm với mọi việc con người đã làm và cảm thấy cần thiết thay đổi tận căn tâm trí con người bởi xã hội không thể thay đổi trừ khi mỗi người thay đổi. Thấy mọi việc ấy, chúng ta phải cùng suy tư. Không biết bạn có quan sát khó khăn biết bao để hai người có thể cùng suy tư. Dù thân thiết bao nhiêu, nam và nữ, bạn bè, để cùng suy tư việc gì. Đây là khủng hoảng chúng ta đối mặt. Không chỉ chính trị, kinh tế mà khủng hoảng sâu sắc hơn, khủng hoảng trong nhận thức, trong trí óc chúng ta. Và có thể, bạn và người nói, cùng suy tư về nó? Nghĩa là, bạn bỏ kết luận, địa vị, niềm tin, dính mắc tâm lý riêng và người nói cũng vậy để chúng ta gặp nhau, cùng suy tư xem có thể nào giải quyết xung đột. Bạn hiểu không? Bạn càng quan sát,
20:05 - như người nói đã làm sáu mươi năm qua và nói chuyện khắp thế giới thời gian ấy - con người càng trở nên sai lầm không thể kiểm soát, bạo lực hơn, tuyên bố độc lập riêng, mỗi người làm điều họ muốn, thôi thúc bởi thú vui riêng, 'làm điều riêng tư' như được gọi ở xứ này. Nên mỗi người cô lập mình và quên mất nhân loại. Việc này xảy ra, nếu bạn quan sát kỹ, cả trong bạn và thế giới rằng mỗi người chạy theo dục vọng riêng, ước muốn riêng, tính khí riêng, 'Bạn thích gì, làm nấy'. Phải không? Vậy có thể, ít nhất một giờ
21:50 và có lẽ cả phần đời còn lại cùng suy tư? Có cùng suy tư về việc gì. Phải không? Chúng ta cùng suy tư khi có khủng hoảng như chiến tranh khủng khiếp. Chúng ta liền quên hết vô lý riêng và đe dọa của điều quá lớn như chiến tranh xô chúng ta lại nhau. Đó hiển nhiên. Và ai không đồng ý việc đó bị bắn, hay bỏ tù hay gọi là hèn nhát, từ chối nhập ngũ vì lương tâm, v.v.. Vậy hình như khủng hoảng to lớn đem con người lại cùng nhau trên danh nghĩa đồng bào, danh nghĩa Thượng đế, danh nghĩa hoà bình, v.v.. Nhưng may mắn, không có khủng hoảng thực như chiến tranh. Vậy nên mỗi người làm gì họ muốn. Và theo đuổi ấy được cổ vũ. Nên chúng ta dần mất tự do. Không biết bạn có quan sát hết. Xem xét hết, bạn và người nói có thể
24:03 cùng suy tư về khủng hoảng chúng ta đang đối mặt? Khủng hoảng không phải kinh tế, chính trị, hay xã hội - chúng thảy bên ngoài. Khủng hoảng bên trong mỗi chúng ta. Khủng hoảng trong nhận thức, trong trí óc, tâm hồn. Vậy có thể quan sát khủng hoảng ấy và cùng nhau giải quyết nó? Bạn hiểu chứ? Để có thể cùng suy tư về khủng hoảng. Cũng có cùng suy tư mà không có việc gì,
25:04 đó quá phức tạp. Hiểu không? Tức là, có thể cùng suy tư về chiến tranh. Nếu có khủng hoảng như chiến tranh, chúng ta quên mình và trách nhiệm với toàn thể. Phải không? Vậy suy tư về khủng hoảng là tương đối dễ. Nhưng cùng suy tư mà không có việc gì, cùng suy tư mà không 'về gì'. Không rõ bạn hiểu không. Không hề gì, chúng ta sẽ đến đó sau. Vậy, sáng nay, có thể
26:11 và vài buổi sáng kế, cùng suy tư? Tức là, có thể cùng nhìn khủng hoảng trong trí óc, trong nhận thức, tâm hồn và cùng nói về nó. Vì không thể cùng nói với quá nhiều người, người nói sẽ nói về nó như nói chuyện với hai người. Hiểu không? Bạn một mình với người nói. Cùng ngồi trong khu rừng nhỏ đáng yêu và xem có thể giải quyết vấn đề. Không phải sau đó, hay trong vài ngày - bạn biết - mà trong chính tiến trình cùng thảo luận giải quyết vấn đề. Tức là, não tiến hóa qua thời gian. Phải không? Não ấy không của tôi hay bạn, là não nhân loại. Phải không? Bạn thấy vậy không? Theo kịp hết chứ? Nhưng việc chúng ta làm là: thu hẹp khả năng lớn lao của não, đã tiến hóa qua thời gan, thành não hẹp hòi nhỏ bé của 'tôi'. Hiểu không? 'Tôi' với vấn đề nhỏ của tôi, 'tôi' với tranh cãi, ghen tị, lo âu, tranh đấu, thành công của tôi, 'Tôi phải làm này, tôi không nên' - kịp không? Khả năng lớn lao của não đã tiến hóa qua bao thiên niên kỷ bị thu hẹp lại thành vô giá trị, cái mà, bạn biết đó, khá dơ bẩn. Và não thành ra quen với
29:18 tự bảo vệ chống lại sự thay đổi tận căn. Không biết bạn có từng quan sát não mình. Tôi không phải chuyên gia não, hay nhà tâm lý sinh học. Hãy nhìn việc xảy ra. Tức, khoa học gia nghiên cứu vật chất để tìm điều siêu vượt. Hiểu không? Nếu bạn trò chuyện với nhà khoa học hay bạn là nhà khoa học bạn đang cố, nếu bạn nghiêm túc, nếu bạn thực quan tâm sâu sắc, bạn đang tìm tòi vật chất để tìm hay khám phá nguồn gốc của mọi vật - không phải Thượng đế, bởi chỉ là con người đặt ra, chúng ta không đi sâu lúc này - họ xuyên qua vật chất để tìm điều siêu vượt. Nhưng, con người là một phần vật chất. Bạn hiểu không? Nhưng nếu qua chính mình, chúng ta đi sâu, thật sâu, chúng ta thực sự đi đến sự thật ấy. Bạn theo kịp lời tôi không? Nếu nói không rõ, làm ơn dừng tôi lại. Bởi rốt lại, chúng ta đều cố gắng trao đổi nhau, chữ nghĩa là cần thiết. Nếu người nói không dùng từ kỹ thuật, không dùng thuật ngữ, chỉ nói ngôn ngữ hàng ngày, thì có lẽ sẽ dễ dàng hơn. Vậy não tiến hóa qua thời gan.
31:49 Não có khả năng hóa học riêng tự chữa lành, hay tự chống lại. Bạn sẽ tìm ra nếu bạn đi sâu. Chống lại thay đổi làm nó mất an toàn. Và não ấy, là nền tảng của thời gian - bạn hiểu lời tôi không, cần giải thích chứ? Phải vậy, tôi hiểu. Được rồi. Là nền tảng của thời gian, bởi nó là kết quả của thời gian. Sau nhiều triệu, triệu năm nó đã tạo nên những đường rảnh, lối suy tư, hoạt động quen thuộc, niềm tin và kết luận nào đó cho nó cảm giác an toàn. Tất cả được phát triển qua thời gian. Và chúng ta nói, - nghe nhé - chúng ta nói nếu khả năng của não bị qui định theo quan điểm, niềm tin, ý niệm, lý thuyết nào, bởi các nhà thần học, v.v.., thì não không thể tự thay đổi tận gốc. Hiển nhiên vậy. Bạn hiểu không? Tôi có thể tiếp chứ? Và suy tư là một phần tiến trình thời gian
34:17 truyền thống đáng kính của não. Phải không? Vậy như người nói đã nói hãy cùng thảo luận như hai người - dù có nhiều người ở đây - như hai người quan tâm đến vấn đề chấm dứt xung đột, chấm dứt không phải từ từ là tiến trình của não bị qui định với thời gian... Bạn theo kịp hết không? Chúng ta nói, trừ khi dây xích ấy bị đứt thì không thể có thay đổi tấn gốc bản chất con người. Nếu bạn quan sát não mình hoạt động, không theo sách vở - có thể có ích nhưng cơ bản sách, tác giả về não và người tìm tòi, v.v.. họ không tìm hiểu não họ. Họ tìm hiểu não. Không biết bạn có theo kịp hết? Chúng ta, nếu nghiêm túc, chúng ta tìm hiểu não mình không phải não theo nhà tâm lý, nhà thần kinh học, tâm lý sinh học nào, v.v.. Và nếu bạn xem xét nó theo uy quyền, chính là uy quyền bạn xem xét, không phải não. Bạn hiểu không? Hiểu chứ? Rõ không? Nào, việc này rất quan trọng bởi chúng ta đều được học, đọc quá nhiều hay được dạy quá nhiều, nên lệ thuộc kẻ khác bảo phải làm gì: làm sao cho bé ăn, đi thế nào, chạy làm sao - kịp không? - họ bảo bạn mọi việc. Và chúng ta, con người tội nghiệp làm theo, chống lại đôi chút, nhưng tuân theo. Và như người nói không đọc mấy sách này nhưng nói chuyện rất nhiều với các giáo sư, nhà tâm lý học và khoa học và quan sát hoạt động não mình nghĩa là: não, hoạt động của não là phản ứng, đáp ứng, đáp ứng cảm giác, cú xốc - theo dõi nhé - mọi thứ, quan sát. Không gián tiếp, mà thực tế. Rồi bạn có sức sống mãnh liệt, không làm gì sai, sức sống lạ lùng của não. Vậy, điều chúng ta nói là,
38:16 não đã tiến hóa trong thời gian và nó chỉ có thể suy tư trong thời gian - rằng khủng hoảng 'sẽ được giải quyết' - khi bạn dùng chữ 'sẽ được giải quyết' bạn đã suy tư trong thời gian. Không biết bạn có theo kịp. Phải không? Bạn và tôi sẽ cùng nói chuyện. Chúng ta nói hoạt động của não
39:01 đã được vun đắp qua thời gian có thể bị vỡ khi bạn giáp mặt khủng hoảng và lìa ý niệm quan niệm, dục vọng: 'chúng ta sẽ thay đổi nó từ từ'. Bạn theo kịp vấn đề? Vậy khi cùng thảo luận vấn đề xung đột
39:39 chúng ta hỏi, xung đột có thể chậm dứt ngay? Lúc nó không - khi bạn không khẩn thiết chấm dứt nó ngay, bạn vào thời gian. Bạn hiểu không? Vậy chúng ta cùng suy tư về xung đột và không suy tư kiểu 'nó sẽ chấm dứt dần, từ từ'. Hiểu không? Hãy hiểu đi. Vậy chính khẩn thiết của khủng hoảng chấm dứt thời gian. Không biết bạn có thấy thế. Bạn đã phá vỡ khuôn của não. Bạn có làm thế khi chúng ta nói chuyện hay chỉ nghe nói chuyện như ý niệm? Hiểu không? Một phút thôi, tôi sẽ nói lối này:
41:05 cuộc khủng hoảng trong tâm hồn trí óc, ứng xử bạn, nó là ý niệm hay thực tế? Hiểu câu hỏi không? Là một quan niệm được giới thiệu cho bạn, lời lẽ, và bạn chấp nhận quan niệm ấy, và nó thành ý niệm? Nhưng trái lại trong chính mô tả là thực tế của quan sát riêng. Không biết bạn có thấy vậy. Điều nào xảy ra giữa chúng ta? Có phải là ý niệm, quan niệm, quan niệm thời gian quan niệm rằng nó có thể vỡ? Và vậy là bạn sẽ hỏi, làm sao để đạt nó lại là tiến trình chấp nhận thời gian. Không biết bạn có thấy hết. Bạn biết đó, ví dụ
42:23 - cá nhân người nói không thích ví dụ, đó là lối ra khá dễ. Con người chúng ta bạo lực nó được chứng tỏ khắp thế giới. Đó hiển nhiên. Bạo lực di truyền gien từ xa xưa, từ thú vật, v.v.. Vậy nên bản chất, hành xử, chúng ta rất là vị kỷ, bạo lực. Và chúng ta nói bạo lực không thể chấm dứt ngay nên phải chạy theo phi bạo lực. Bạn theo kịp không? Phi bạo lực là ý niệm, không phải thực tế. Không rõ bạn có thấy vậy. Thực tế là gì, ý tôi thực tế là việc thực xảy ra, là bạo lực. Có thể bạn hiện không bạo lực, ngồi dưới tàng cây thời tiết dễ chịu, v.v.. nhưng thực tế con người, bạn là bạo lực. Và não tiến hóa qua thời gian, về hóa học tự bảo vệ, v.v.. bị qui định như thế, nói 'tôi sẽ dần bỏ nó'. Vậy các nhà lý thuyết, thần học, giáo sĩ, mọi người, bởi chúng ta cũng nói, 'chúng ta sẽ bỏ nó từ từ'. Kịp không? Ngược lại nếu chỉ xử sự với thực tế, không với ý niệm, thì bạn có thể làm gì đó ngay. Kịp không? Bạn biết chữ 'ý niệm' từ Hy lạp, nghĩa là quan sát. Kịp không? Chỉ quan sát. Không phải, qua quan sát, rồi rút ra gì từ cái được quan sát. Hiểu không? Không biết bạn có theo kịp hết. Bạn xem thông thường chúng ta làm là: khi quan sát gì chúng ta liền rút ra gì từ đó thành ý niệm và rồi cố thực hiện ý niệm ấy. Vậy thành ra cực kỳ khó khăn để thực hiện ý niệm, nên có xung đột. Trong khi nếu bạn chỉ quan sát điều đang xảy ra thì có thể xử sự với nó, không trong vòng thời gian mà trong sự cần thiết đến từ kia. Không biết bạn có theo kịp hết? Tệ thật, nếu không theo kịp, hãy tiếp tục! Ít ra vài bạn sẽ kịp. Vậy cùng nhau chúng ta suy tư về chấm dứt xung đột.
46:34 Không phải ngày mốt, hay tuần tới, mà ngay. Xin lỗi. Xin lỗi nhé. Xin lỗi. Đó là xếp anh ta. Anh là nhà xuất bản tôi nghe tối qua. Vậy nếu chúng ta hiểu nó, thì hãy cùng suy tư. Vấn đề là gì? Bởi khi thấu hiểu vấn đề trả lời nằm trong vấn đề, không phải bên ngoài. Bạn hiểu chứ? Trái lại chúng ta nói, nó ở ngoài vấn đề, trả lời cách nào đó sẽ ở nơi nào khác, không phải trong vấn đề. Phải không? Chúng ta có thể cùng đi chứ? Vậy vấn đề là gì?
48:21 Vấn đề hình như là, xã hội chỉ có thể thay đổi nếu con người kẻ tạo ra nó tự thay đổi. Đó là vấn đề thực, cốt lõi thực của vấn đề. Phải không? Xã hội hư hoại, vô đạo đức, xấu xa, bất công, tàn bạo, kẻ giàu người nghèo, bạn xem, mọi thứ. Xã hội, mà con người tạo ra - không phải Thượng đế, tác nhân bên ngoài - mà con người đã tạo ra nó, tạo ra phân chia, phân chia quốc gia, phân chia tôn giáo, phân chia kinh tế, v.v.. con người chúng ta, nhân loại tạo ra nó. Trừ khi nhân loại - là chúng ta - thay đổi tận căn bạn không thể tạo ra xã hội khỏe mạnh, sáng suốt, hợp lý. Phải không? Người duy vật không chấp nhận thế. Họ nói, thay đổi hoàn cảnh, rồi con người thay đổi. Đó là thái độ chuyên chế. Đó là tiếp cận cả lịch sử, thực nghiệm của họ: thay đổi xã hội, tạo luật lệ, qui tắc, kiểm soát, kiểm soát suy tư, không để nó tự do, thay đổi nó rồi con người, cũng là vật chất, sẽ thay đổi. Phải không? Điều chúng ta nói hoàn toàn khác: tức là, nhân loại tạo ra xã hội: trừ khi nhân loại - mỗi con người - thay đổi, xã hội không thể thay đổi. Nó được chứng tỏ ở thế giới chuyên chế. Ở trong xứ ấy bạn càng thông minh thì bạn càng nổi lên chống lại hết. Và vậy hoặc bạn bị đẩy vào trại tập trung hoặc bị đày khỏi xứ. Vậy khủng hoảng là thế.
51:36 Giờ, làm sao mỗi chúng ta - hãy nghe vài phút - làm sao mỗi chúng ta tiếp cận khủng hoảng này? Bạn hiểu không? Tiếp cận thực tế rằng con người đã tạo ra xã hội, xã hội không thể tự thay đổi bởi xã hội là một phần của con người, trừ khi con người thay đổi tận căn xã hội không thể thay đổi. Đó là cốt lõi thực của vấn đề. Và làm sao bạn đến đó? Hiểu không? Đó là kết luận trí óc, hợp lý, rút ra gì đó bạn chạm đến, sau khi quan sát? Hay là thực tế. Bạn thấy sự khác nhau? Là quan niệm, ý niệm, hay thực tế? Với bạn. Nếu là quan niệm, thì xem gì xảy ra. Quan niệm chỉ là kết luận được rút ra, khéo hay vụn, hợp lý hay vô lý, kết luận rằng xã hội không thể thay đổi, con người không thể thay đổi, vậy tiếp tục thân thiện. Có những người nói vầy: con người bị qui định, bạn không thể thay đổi qui định, nhưng làm nó tốt hơn tí. Bạn biết nhóm, bạn biết khuynh hướng, mọi thứ. Vậy chúng ta hỏi nhau, nó là ý niệm,
53:47 bởi được nói, hay là thực tế cho chính bạn? Bạn thấy khác nhau? Khi là thực tế cho chính bạn, không bởi ai khác, thì bạn phải xử sự với nó. Tức là, khi đau đớn, bạn xử sự với nó. Khi nhức răng, bạn làm gì đó ngay. Nhưng nếu nhức răng là ý niệm thì bạn nói, 'À, có lẽ tôi sẽ để đó'. Không, đừng cười, nhìn tính hợp lý của nó. Đó đưa đến vấn đề khác:
54:47 nhà khoa học nghĩ con người là hợp lý. Nhưng không phải. Bạn hiểu không? Thực tế con người là bất hợp lý. Nhưng có quan niệm rằng con người là hợp lý. Và chúng ta sống theo quan niệm chúng ta là vậy. Vậy chúng ta không hề hợp lý. Không biết bạn có theo kịp. Mấy giờ rồi?
55:41 Chúng ta sẽ tiếp tục mỗi ngày, trong hai tuần lễ, về vấn đề này. Nếu là thực tế, thì làm sao bạn quan niệm... Không. Làm sao bạn nhìn vào thực tế ấy? Hiểu không? Làm sao bạn đến với thực tế ấy? Nên tiếp cận thực tế mới quan trọng. Tiếp cận bạn là hợp lý, hay phi lý? Tiếp cận bạn là bi quan, hay lạc quan? Tiếp cận bạn dựa trên hy vọng, dục vọng, v.v..? Nếu thế, tiếp cận bạn đã bị ra lệnh nên bạn không tự do để quan sát thực tế. Bạn theo kịp hết chứ? Bạn xem, đây là việc vô cùng khó khăn. Không phải là việc bạn chơi đùa. Nó liên quan đời bạn, không phải lý thuyết của ai khác, dù khéo léo, cổ xưa bao nhiêu, dù gọi là tôn giáo thế nào. Đó là đời bạn. Và làm sao bạn tiếp cận đời bạn? Bạn hiểu câu hỏi không? Tiếp cận bạn bị qui định theo giáo dục? Xem xét đi, chúng ta cùng đi. Theo địa vị xã hội? Theo đòi hỏi tức thì? Hay tiếp cận dựa trên bạn tin Giê su, hay Phật, hay ai đó? Tức, tiếp cận bạn với vấn đề... là tưởng tượng? Bạn hiểu không? Bởi bạn sống với hình ảnh. Tôi không muốn làm phức tạp sự việc. Cả đời sống hình thành qua hình ảnh. Mọi tôn giáo là hình ảnh dù do bàn tay hay trí óc nhưng đều là hình ảnh, rồi chúng ta tôn thờ. Và chúng ta xem như tôn giáo tuyệt vời, việc ngu ngốc. Vậy tiếp cận có lìa mọi kết luận,
59:15 kinh nghiệm, kiến thức? Nếu nó từ kinh nghiệm, kiến thức bạn đã trả lời vấn đề nó sẽ theo thời gian - bạn theo kịp hết? - nó sẽ theo qui định bạn. Nhưng nếu bạn đến với nó tự do, để quan sát, thì có ngay hành động. Tôi nghĩ hôm nay vậy là đủ, phải không?
1:00:02 Bởi để trải qua hàng giờ với chú tâm này có lẽ bạn chưa quen. Bạn mệt mỏi, trí óc chạy chỗ khác, bạn không tập trung. Nên sau hàng giờ hãy dừng và tiếp tục vào Thứ ba, Thứ năm và Thứ bảy, ồ, ngày mai, dĩ nhiên. Ngày mai sẽ tiếp việc này, được không?