Krishnamurti - Về tâm lý chúng ta là một vận hành duy nhất

Krishnamurti Subtitles

OJ80T5 - Về tâm lý chúng ta là một vận hành duy nhất
Buổi Nói Chuyện thứ năm
Ojai, USA
17 tháng Năm 1980

0:37	Chúng ta có thể tiếp điều đã nói hôm Thứ bảy và Chủ nhật qua? Nếu có thể nói, đây không phải giải trí, để đùa vui, hay kích thích trí óc, cảm xúc. Xin đừng ghi chú bởi bạn không thể để tâm cả hai. Mong bạn không phiền.
1:35	Con người trên khắp thế giới đã bị áp chế bởi các học viện, tổ chức, bởi giáo sĩ, đạo sư, bởi mọi kiểu tuyên bố hung hăng độc đoán, cả bởi các triết gia hay nhà thần học hay bởi tính khí riêng, tham lam, lo lắng. Và chúng ta nói suốt các buổi qua - và mai sẽ là buổi cuối và các buổi hỏi đáp - và ngày càng trở nên khẩn thiết rằng con người, dù họ sống tận Á châu hay Âu châu, hay ở đây, phải tạo ra trong chính họ cuộc chuyển hóa, thay đổi tận gốc. Và nó cần thiết bởi xã hội, như được tổ chức, dựng lên, đã trở nên quá phức tạp, hư hoại, vô đạo đức và xã hội ấy rất huỷ hoại, dẫn đến chiến tranh, chống đối, mọi loại hành động gian dối. Và để tạo ra thay đổi trong xã hội, cần thiết rằng con người thay đổi chính họ. Và đa số không muốn làm thế. Đa số chúng ta đều dựa vào học viện, tổ chức để thay đổi xã hội, hay vài lãnh đạo và lãnh đạo ấy thường trở thành bạo chúa. Chúng ta cậy kẻ khác tạo thay đổi cần thiết trong xã hội. Và con người chúng ta trách nhiệm nó. Chúng ta tạo ra nó, chúng ta hợp thành nó. Chúng ta, người ở Mỹ, Âu châu, Ấn độ hay đâu đó chúng ta tạo ra xã hội.
5:28	Và hình như không nhận ra tác nhân cơ bản rằng chúng ta, mỗi người, trách nhiệm với việc xảy ra trên thế giới. Khủng bố, bạo lực, chiến tranh, v.v.. Và để tạo thay đổi trong chính mình chúng ta phải nhìn mình. Chúng ta phải thấy chính xác mình hiện là và không lệ thuộc ai, kể cả người nói. Chúng ta bị dẫn bởi kẻ khác và đó là một tai họa lớn nên chúng ta thành vô trách nhiệm: vô trách nhiệm với hành động riêng, với cư xử riêng, với thô tục riêng, v.v..
7:14	Nhiều người, và hầu hết - ít nhất người có suy tư - nhận thức rằng họ bị qui định bởi xã hội, bởi giáo dục, bởi mọi thứ áp lực và sự cố, tai nạn và ý niệm; chúng ta bị qui định bởi niềm tin tôn giáo bởi triết gia với lý thuyết họ, dù là chủ nghĩa cộng sản hay loại ý niệm khác do triết gia nặn ra. Chữ 'triết học' nghĩa thực sự là yêu cuộc sống yêu chân lý. Không phải yêu ý niệm. Không phải yêu quan niệm thần học. Mà thực sự thấu hiểu cuộc sống và yêu thương có mặt khi bạn thấu hiểu ý nghĩa sâu sắc đời sống. Đó là ý nghĩa thực sự của triết gia.
8:48	Và chúng ta bị qui định bởi niềm tin riêng và niềm tin áp đặt chúng ta và muốn được an toàn, muốn không có sợ hãi, mọi cái đó sinh ra qui định, người Mỹ, người Nga, Hin đu, Hồi, Ả rập, Do thái, v.v.. Chúng ta bị qui định. Và như đa số nhận ra mình bị qui định nói, 'Chúng ta không thể thay đổi nó, trí óc, não không thể nào tự thoát qui định, nên thoả hiệp, canh cải, và tiếp tục'. Nếu bạn quan sát mình, chúng ta đang làm thế. Nào, tôi muốn - nếu người nói có thể nói chúng ta không làm kiểu tuyên truyền nào. Chúng ta không lập ra niềm tin này chống niềm tin nọ, lệ thuộc này chống lệ thuộc khác. Không có gì xác nhận bởi chúng ta, cả chúng ta, cùng suy tư. Mọi người, nếu bạn nghiêm túc, để tâm vào thực tế này: rằng chúng ta bị qui định, và từ qui định ấy, chúng ta tạo ngày càng nhiều tàn phá trên thế giới, ngày càng nhiều đau khổ, rối loạn. Và chúng ta hỏi, cùng thảo luận, cùng suy tư, xem có thể nào qui định ấy được thoát khỏi, xóa sạch, bẻ gãy, thay đổi, chuyển hóa, v.v.. Vậy chúng ta cùng suy tư. Bạn không - nếu có thể nói - không nghe người nói rồi đồng ý hay không. Không có gì để đồng ý, hay không. Chúng ta cùng suy tư và thấy sự cần thiết tạo ra thay đổi tận gốc trong xã hội, và thay đổi ấy chỉ có thể xảy ra hoàn toàn, trọn vẹn, khi con người chúng ta thay đổi chính mình. Đó là thực tế, không quan niệm.
12:35	Quan niệm chỉ là kết luận, đối nghịch quan nịệm này với nọ niềm tin này với kia và cãi cọ, hay tranh nhau về quan niệm, ý niệm và lý tưởng. Ở đây chúng ta chỉ tìm tòi, nhìn, quan sát qui định mình.
13:15	Nhận thức hình thành từ tích chứa. Nó cũng là thực tế. Lo âu, niềm tin, lý tưởng, bởi kinh nghiệm, tích chứa, đau khổ, đau đớn, nhớ lại việc trong quá khứ, mọi thứ, nghi ngờ, tín ngưỡng, bất an, rối loạn, mọi cái đó tạo nên nhận thức. Nào, như chúng ta nói, nhìn, quan sát, nếu muốn, nhận thức riêng: vẻ đẹp của cây, núi, bầu trời đáng yêu - nếu không sương khói - mọi cái là một phần nhận thức. Thù hận, nản chí, thành công, khổ nhọc bạn trải qua cả đời, mọi cái đó tạo nên nhận thức. Bạn tin Thương đế, hay không tin, chấp nhận đạo sư hay không chấp nhận đạo sư, v.v.. mọi cái đó là tích chứa tạo nên nhận thức. Bạn có thể mở rộng nhận thức, giới hạn nó, nhưng nó vẫn là thành phần nhận thức, tích chứa.
15:47	Và chúng ta nói, như đã nói suốt các buổi qua, xem có thể nào con người tâm lý hoàn toàn thoát khỏi sợ hãi. Thứ bảy, hay Chủ nhật qua, chúng ta đã tìm hiểu kỹ. Và nếu bạn có thể nói gọn lại: sợ hãi, chúng ta đều biết, nhiều loại, là sợ về 'vật gì' liên quan này hay nọ, hay sợ hãi chính là cơ cấu của trí óc? Hay suy nghĩ đặt sợ vào đó? Nào, tôi không khẳng định, chúng ta cùng thảo luận. Trí óc, là toàn thể vận hành của não, phản ứng, đáp ứng của thần kinh và mọi thứ, trí óc ấy, trong nó, có sợ hãi? Hay suy nghĩ, là thành phần của trí óc, tạo ra sợ? Phải không? Chúng ta hỏi câu ấy? Và đã nói, để tìm ra bạn phải xem xét bản chất của suy nghĩ. Toàn bộ tiến trình suy nghĩ được sinh ra như phản ứng từ ký ức, kinh nghiệm, được lưu trong não. Kiến thức luôn bất toàn, dù là kiến thức khoa học hay kiến thức mà bạn gặt hái qua kinh nghiệm hay kiến thức qua sách vỡ, nghiên cứu, tìm tòi, luôn phải là bất toàn. Đó là thực tế. Và vậy suy nghĩ là bất toàn, manh mún, vỡ vụn, phân chia. Và chúng ta hỏi: suy nghĩ mở đầu thực tế sợ hãi? Đã nói suy nghĩ là thời gian
19:18	bởi suy nghĩ là vận hành, và thời gian là vận hành. Tức là, vật lý từ đây đến kia, đi một quãng đường. Và cùng vận hành ấy được đưa vào thế giới tâm lý: 'Tôi là này, tôi sẽ là nọ' hay 'tôi muốn là thế'. Vậy không chỉ có thời gian vật lý, mà cả thời gian tâm lý. Và đó là khuôn chúng ta sống, là một phần qui định. Và chúng ta hỏi, cùng thảo luận, cùng suy tư, có phải suy nghĩ là tác nhân của sợ hãi. Và nếu thế, suy nghĩ có thể quan sát nó sinh ra sợ hãi và vậy tìm xem... để trí óc khám phá rằng chính trí óc không có sợ - đã tìm hiểu, có thể tìm hiểu lại nếu cần. Vậy đó là, thời gian, đạt được, não hàng
21:18	triệu năm hay hơn này bị qui định, tiến hóa. Và não ấy, trí óc ấy - trí óc là một phần nó - bị qui định. Và chúng ta nói, hỏi nhau, cùng suy tư, xem thay đổi có thể xảy ra. Và thay đổi tâm lý ấy chỉ có thể xảy ra khi bạn có thể nhìn mình thật kỹ mà không méo mó, bởi đó là thực tế cốt lõi. Không méo mó - có thể chứ? Chỉ có thể khi không có thôi thúc: trở thành gì, thay đổi gì, v.v.. Quan sát không méo mó chúng ta hiện là, không phải chúng ta đã là, hay sẽ là mà gì đang xảy ra. Và méo mó xảy ra
23:04	khi có sợ hãi trong quan sát - đã tìm hiểu hôm nọ - và nếu có hình thức thú vui nào. Đó là một tác nhân cơ bản bạn phải hiểu, nhìn. Thú vui là một sức mạnh thôi thúc: thú vui sở hữu, thú vui kiến thức, thú vui đạt được, thú vui quyền lực, thú vui thân thế và thú vui tình dục, thú vui theo ai đó và thú vui đạt tỏ ngộ - có thể là gì gì. Đó là một hoạt động cơ bản, như sợ hãi. Bất hạnh thay, chúng đi cùng. Hy vọng chúng ta quan sát mình hiện là, quan sát hai tác nhân này trong đời. Không phải người nói kể bạn nghe bạn biết hết mọi việc. Và chúng ta nói, bao lâu còn sợ hãi với mọi lo âu, thù hận, chống đối, v.v.., so sánh, tuân thủ, bắt chước và thôi thúc lớn lao ngày càng có thêm thú vui và theo đuổi nó là tác nhân méo mó, khi quan sát việc đang xảy ra. Nếu chúng ta quan sát theo nhà tâm lý, triết gia nào,
26:14	đạo sư, giáo sĩ, uy quyền nào, thì chúng ta không quan sát. Chúng ta quan sát theo kiến thức họ, theo tìm tòi của họ. Và trí óc chúng ta thành quen chấp nhận tìm kiếm, tìm tòi, và kết luận của ai khác và với kiến thức ấy trong trí chúng ta cố gắng nhìn mình. Vì vậy chúng ta không nhìn mình. Chúng ta nhìn qua đôi mắt kẻ khác. Và đó là sự chuyên chế mà con người đã chịu đựng qua hàng triệu năm hay hơn. Chúng ta không nói bạn phải loại bỏ thú vui
27:38	hay thay đổi thú vui, hay chạy trốn thú vui. Các thầy tu đã làm thế. Khuôn ấy, ý niệm loại bỏ, chạy trốn qua đồng hóa với vài thần tượng, người, hay quan niệm. Đó không giải quyết vấn đề. Vậy chúng ta phải cùng đi, tìm kiếm, cùng suy tư, bản chất của thú vui là gì. Như đã nói, đây không phải giải trí,
28:34	việc này rất nghiêm túc. Nếu bạn không nghiêm túc, nếu bạn muốn tắm nắng hay ngồi dưới tàng cây đẹp, làm đi, nhưng bạn không để tâm đến điều gì được nói và đó là vấn đề nghiêm túc ảnh hưởng cả đời bạn. Như đã xem xét hôm nọ
29:12	bản chất và cơ cấu của sợ hãi hãy cùng nhau quan sát bản chất của thú vui. Tại sao con người trên khắp thế giới bị lên án việc này. Tại sao con người cứ theo đuổi nó, trong nhiều cách. Phải không? Vậy thú vui là gì? Tại sao tình dục thành quan trọng? Ở xứ này biết bao sách vỡ đã viết về nó. Là phản ứng với thời Victoria? Hình như là lần đầu bạn khám phá nó. Và ở đây, không kìm hãm, không nhu mì, - chúng ta không kết án, mà quan sát - nó xảy ra, tình dục nhiều hình thức. Đó là thành phần của thú vui. Nhớ lại, hình ảnh, dục vọng, v.v.. Hôm nọ, đã tìm hiểu vấn đề bản chất của dục vọng. Giờ không tìm hiểu bởi thời giờ giới hạn. Và nó luôn là nhớ lại:
31:27	nhớ lại thú vui, sự cố đã qua, sự cố ấy lưu dấu trong não, từ dấu ấy là nhớ lại sự cố đã trải qua ấy và sự cố ấy cho niềm vui lớn, vào giây phút ấy. Rồi sự nhớ lại và theo đuổi nó. Vậy não, trí óc, là gánh nặng của nhớ lại. Và nhớ lại nhiều loại ấy sinh ra dục vọng, theo đuổi thú vui. Vậy, nếu bạn muốn tìm hiểu thật sâu - chúng ta sẽ làm ngay - trí óc, gồm cả não - chúng ta dùng chữ 'trí óc', xin ghi nhớ nếu có thể giải thích, trí óc là não với tất cả nếp và mọi kinh nghiệm lưu lại như kiến thức, trí óc là phản ứng, cảm giác vật lý, mọi cái đó, toàn thể đó là trí óc. Trí óc là một phần của nhận thức với cả tích chứa. Vậy có thể nào suy nghĩ, là tác nhân nhớ lại,
33:59	nhớ lại là ghi lại sự cố mà trong một giây, một phút, cho bạn cảm giác nó bị biến thành thú vui trí óc có thể không ghi lại? Bạn hiểu chúng ta nói gì không? Có thể bạn chưa tìm hiểu, và chúng ta đang tìm hiểu. Não là máy ghi. Ghi lại mọi kinh nghiệm cũ, thú vui, đau đớn, lo âu, vết thương, bầm dập tâm lý bạn đã chịu, mọi cái đó hợp lại bởi suy nghĩ. Tức là, nhớ lại, và hành động và theo đuổi theo nhớ lại ấy. Chúng ta nói, có thể nào não, có thể nào toàn thể trí óc không tiếp tục ghi lại? Tức là, nếu bạn có sự cố: trải qua, chấm dứt, không ghi. Tôi sẽ đi sâu một chút. Chúng ta ghi lại từ bé
36:01	vết thương, vết thương tâm lý chúng ta đã nhận. Nổi đau bị áp đặt bởi cha mẹ, bởi giáo dục qua so sánh, tức là: con phải như anh con hay con phải đạt vị trí gì, v.v.. Vậy con người chúng ta bị thương tâm lý. Và nếu giờ bạn bị cật vấn về cách bạn sống, niềm tin, rối loạn, muốn quyền lực, bị cật vấn, bạn sẽ bị thương - tại sao theo ai đó, bạn bị thương. Giờ thì nghe gì được nói, hỏi, và không ghi lại. Không biết bạn có theo kịp hết. Không, không, thưa bà, rất khó. Không, không, đừng nói dễ vậy. Không ghi lại nịnh hót bạn nhận
37:38	hay thương tổn, mắng mỏ. Và ghi lại hầu như tức thì. Nếu ai đó nói bạn là người tuyệt vời, ghi lại ngay. 'Ồ, hôm nọ bạn nói tuyệt vời!' Đó được ghi, và từ ghi ấy có thú vui hay 'Buổi nói đó ngốc thật', nó được ghi liền, nó thành vết thương, và bạn mang nó theo suốt đời, tâm lý. Chúng ta nói, hỏi, nhìn vào gương đang được đưa ra, trong gương ấy chúng ta thấy mình không méo mó. Tức là, chú tâm lúc được nịnh hót, lúc bị mắng, vào giây phút bạn bị ai nói lời ác hay chỉ ra hành động điên rồ, nhìn nó thực tế và không ghi lại. Lúc ấy đòi hỏi chú tâm. Chú tâm hàm ý, trong chú tâm ấy không có trung tâm từ đó bạn chú tâm. Tôi không đi sâu bởi đã làm hôm nọ. Vậy chúng ta nhìn bản chất thú vui.
40:11	Không thể đi sâu nhiều, ngắn gọn cũng đủ. Bởi chúng ta có nhiều việc để cùng thảo luận. Vậy sợ hãi và thú vui, và hỏi thêm: yêu thương là thú vui?
40:42	Hãy tìm hiểu nó, các vị. Yêu thương là dục vọng? Yêu thương là gì bạn nhớ lại? Hình ảnh bạn tạo ra về người khác và bạn yêu hình ảnh ấy? Đó là yêu? Có thể yêu thương khi có xung đột, tham vọng, thôi thúc thành công? Hãy tìm hiểu hết, nhìn nó trong đời sống riêng bạn. Chúng ta biết yêu thiên nhiên, yêu sách vở, yêu thơ, yêu này, nọ, nhưng chúng ta nói về tâm lý là cực kỳ quan trọng bởi nó bóp méo đời sống và bóp méo hoạt động và hành động chúng ta. Và không yêu thương thì chẳng có gì. Vậy nếu nghiêm túc, quan tâm thực tế ấy
42:26	rằng con người tạo ra xã hội này và rằng con người, trừ khi họ tạo ra thay đổi tâm lý tận gốc trong chính họ, họ sẽ cứ thế kỷ tiếp thế kỷ đau khổ, tạo khổ sở cho kẻ khác, và theo đuổi ảo tưởng triền miên gọi là Thượng đế,v.v.. Vậy để tìm ra, hay thấu hiểu đóa hoa lạ lùng
43:14	gọi là yêu thương nó không thể xảy ra qua học viện, qua tổ chức, qua niềm tin. Và yêu là thú vui, dục vọng, ghen tị? Nếu không phải, thì có thể nào quét sạch hết tự nhiên, không cố gắng, dễ dàng? Tức, thù hận, bạo lực, không phải là yêu, có thể chấm dứt? Không lúc nào ở tương lai, không ngày mai. Chấm dứt. Khi bạn đang nghe, chấm dứt nó. Và đã tìm hiểu vấn đề bám víu không phải yêu thương. Bởi bám víu sinh ra mọi kiểu chống đối, lệ thuộc, sợ hãi, v.v.. Các bạn đều thấy, đều biết nó, các bạn đều hiểu rõ hết. Và thấy là chấm dứt nó! Thấy nó không chỉ hợp lý, phân tích, mà thấy thực tế, toàn bộ hậu quả của bám víu. Nó rất rõ. Nhưng hầu hết chúng ta thấy là phân tích trí óc, giải thích chữ, và thoả mãn với giải thích. Dù là triết học, tâm lý, v.v.. Nhìn bám víu đang ẩn gì! Đau đớn, ghen tị, đối nghịch, bạn biết đó, toàn bộ hậu quả của vận hành ấy. Nhìn thấy, nghĩa là không chỉ mắt nhìn - mắt quan sát - mà cả nghệ thuật nghe vận hành ấy. Và khi bạn nghe trọn vẹn nó chấm dứt. Vậy chấm dứt tích chứa của nhận thức
47:18	nó là nền tảng của 'tôi', ngã, cái 'tôi'. Bởi đó là nó, cái 'tôi'. Người Hinđu cổ ở Ấn nói, cái 'tôi', trung tâm, nguồn, nền tảng ở đó, thực tại, Thượng đế, chân lý, ở đó, và quanh đó có nhiều lớp ngu dốt và để trí óc thoát nhiều lớp ấy bạn phải có nhiều đời sống. Bạn biết, tái sinh, và mọi thứ lộn xộn. Chúng ta không nói việc ấy. Chúng ta nói, khi bạn thấy nguy hiểm, nghe nguy hiểm, quan sát nguy hiểm, có đáp ứng ngay. Khi bạn thấy nguy hiểm của xe buýt lao đến bạn tránh ngay, trừ khi bị thần kinh. Có lẽ đa số vậy! Nhưng chúng ta không thấy nguy, nguy hiểm lớn của bám víu, của yêu nước, của niềm tin phân chia, ý niệm phân chia, lý tưởng, v.v.. Chúng ta không thấy nguy hiểm lớn ấy bởi nó phân chia người chống người, đạo sư chống đạo sư, tổ chức tôn giáo này chống tổ chức tôn giáo nọ. Việc ấy xảy ra tại xứ này và khắp thế giới. Khi thấy nguy hiểm bạn hành động. Nhưng bất hạnh thay chúng ta không thấy nguy hiểm tâm lý: nguy hiểm của so sánh, nguy hiểm của bám víu, nguy hiểm của đòi hỏi cá nhân cô lập. Bởi chúng ta không là cá nhân nếu bạn quan sát, chúng ta không; chữ 'cá nhân' nghĩa không thể phân chia, không vỡ vụn, manh mún. Bởi trí óc, não chúng ta - nếu bạn quan sát kỹ - nó đã tiến hóa qua nhiều thiên niên kỷ, hàng triệu triệu năm tuổi, não không phải não bạn là não nhân loại, não của loài người. Tâm lý bạn đau khổ, lo âu, bạn bất an, rối loạn, tìm an toàn. Đúng y vậy họ làm ở Ấn độ, châu Á, khắp thế giới. Vậy tâm lý chúng ta là một, một vận hành duy nhất. Và qua giáo dục, qua dục vọng riêng và v.v.., chúng ta đã thu hẹp trí óc bao la ấy vào cái bé xíu cãi cọ, ghen tị và lo âu của mình. Và, nếu thì giờ cho phép, chúng ta phải đi sâu
52:32	vấn đề cái chết, khổ sở, đau đớn. Không biết bạn có muốn tìm hiểu hết bởi nó là một phần đời sống. Bạn không thể nói, 'Này, tôi không ưa cái chết, tôi không thích khổ đau'. Đó sẽ là thiên lệch, không chân thật và trí óc từ chối ấy là trí óc trẻ con. Phải tìm hiểu toàn bộ vấn đề phức tạp của sự sống. Dù bạn hiểu nó ngay, cả cơ cấu, hay bạn tách từng phần và hy vọng qua đó hiểu toàn bộ. Nào, đây không phải buổi hỏi và đáp.
54:11	Nên chúng ta phải cùng xem xét, thảo luận, đau khổ là gì,
54:21	tại sao con người khắp thế giới trải qua đau đớn ấy. Nếu bạn nhạy cảm, nếu bạn tỉnh táo, để ý, bạn đau khổ rất nhiều. Không chỉ ở sân sau bé tí của bạn mà bạn đau khổ cho con người không có cơ hội, không có thức ăn, không có giáo dục không hề ngồi trên xe, họ chỉ có một mảnh vải. Và đau khổ con người áp đặt lên loài vật. Mọi thứ, đau khổ bao la toàn cầu, qua chiến tranh, chuyên chế áp đặt bởi độc tài, chuyên chế, khổ sở áp đặt bởi nhiều giáo lý, v.v.. Vậy nó là gì, tại sao nhân loại, bạn và mọi người, tại sao chúng ta không lìa bỏ hết nó? Nơi đâu có đau khổ thì không có yêu thương.
56:34	Làm sao bạn có thể? Vậy ở đâu có dục vọng, thú vui, sợ, xung đột, khổ, thì không thể có yêu thương. Vậy quá quan trọng thấu hiểu tại sao con người trải qua nó, năm này năm nọ, thế kỷ sang thế kỷ. Đừng thu hẹp nó thành thứ vô nghĩa tưởng tượng. Nó là thực tế. Khi mất người bạn nghĩ bạn yêu bao đau đớn bạn trải qua. Khi bạn thất bại điều gì. Mọi cái đó là gánh quá nặng con người đeo mang mà họ không vứt bỏ. Đau khổ chấm dứt bởi hành động ý chí?
58:16	Bạn hiểu không? Bạn không thể nói, 'tôi sẽ không khổ'. Hành động ý chí cũng là một phần của khổ. Bạn không thể chạy trốn nó - bạn trốn đến nhà thờ. Mọi cách chạy trốn chúng ta có từ gánh nặng đó. Trong thế giới Cơ đốc bạn chạy trốn qua hình ảnh. Người Hin đu, khéo hơn một chút ở trò chơi này, họ nói, khổ đến bởi kiếp sống trước, vì hành động xấu, v.v.. Trước hết, tại sao không giải quyết nó? Tại sao con người, rất khéo léo trong kỹ thuật, trong giết chóc nhau, tại sao không giải quyết vấn đề. Việc đầu tiên là, không hề chạy trốn nó. Bạn hiểu không? Không hề chạy trốn đau khổ, tâm lý. Chúng ta có đau vật lý, bạn làm gì đó, dùng thuốc, bác sĩ, v.v.. Nhưng tâm lý, khi bạn mất ai, khi có bám chặt vào vật này khác, một người, và khi bám víu ấy bị vỡ có nước mắt, lo âu, sợ, khổ. Và khi có khổ, đáp ứng tự nhiên hay không tự nhiên là tìm kiếm dễ chịu. Dễ chịu trong rượu, ma tuý, trong vài hoạt động lễ lạy tôn giáo. Cảm giác quá khổ sở, nước mắt, cú sốc, vào lúc ấy là không thể, bạn trong trạng thái sốc. Bạn không để ý mọi việc ấy? Nhưng, khi bạn ra khỏi đó - có thể kéo dài cả ngày, hay vài giờ, và hy vọng nó không kéo dài hơn vài ngày - khi bạn ra khỏi đó đáp ứng ngay là tìm ra nguyên nhân đau khổ ấy, phân tích nó là hình thức chạy trốn khác. Bởi bạn chạy trốn thực tế cơ bản là nhìn nó, ở với nó. Và khi bạn ra khỏi cú sốc ấy suy nghĩ bắt đầu: nhớ lại việc chúng ta cùng làm, việc chúng ta không làm, hối hận, đau đớn việc cũ, cô đơn giờ nó tự tuyên bố, nó ra khỏi - mọi thứ. Nhìn nó mà không vận hành suy nghĩ. Bởi suy nghĩ là tác nhân cơ bản của sợ. Suy nghĩ cũng là tác nhân của thú vui và đau khổ mà loài người đeo mang hàng triệu năm. Nó là thành phần của cả cơ cấu cái 'tôi', 'ngã'. Và chúng ta nói cẩn thận, chín chắn,
1:04:25	rằng có chấm dứt đau khổ, hoàn toàn. Và chỉ khi ấy mới có yêu thương, tình thương, mãnh liệt. Và sáng nay chúng ta có thì giờ đi sâu vấn đề cái chết?
1:05:06	Mấy giờ rồi? Q: Một giờ kém hai lăm.
1:05:10	K: Một giờ kém hai lăm.
1:05:17	Bạn xem mai chúng ta có buổi nói cuối. Chúng ta phải nói về cái chết, là việc rất phức tạp và bản chất của thiền định, là một phần sự sống. Không phải thiền định năm phút mỗi sáng và buổi trưa và chiều mà thiền định như cả vận hành của đời sống, không tách rời hành động hàng ngày. Vậy phải tìm hiểu bản chất cái chết, hành động và thiền định. Bạn biết đó,
1:06:21	bạn có thể nghe hết, bị kích thích bởi người nói hay chống đối anh ta vì anh ta làm phiền bạn, phá vỡ kiêu căng riêng, phơi bày thú vui nhỏ bé tầm phào riêng, thấy bạn trong gương mà người nói đang đặt trước bạn: nhưng mọi cái rất ít ý nghĩa trừ khi bạn làm. Nhưng hành động rất phức tạp. Không chỉ, 'tôi sẽ làm điều tôi thấy thích'. Đó là cái bạn đang đến: đáp ứng ngay dục vọng bạn, thiền định ngay và tỏ ngộ ngay. Thật vô nghĩa quá! Đó là điều vài nhà tâm lý, hay ai khác nói: hãy làm gì bạn muốn. Và gì bạn muốn, gì bạn làm là tạo ra xã hội khủng khiếp chúng ta sống. Đó là khởi đầu của thoái hóa. Với khí hậu đáng yêu, xứ sở đẹp đẽ này, có thoái hóa nhanh chóng xảy ra mà ít người chúng ta nhận ra. Chúng ta thoái hóa khi chưa trưởng thành. Chúng ta còn chưa đến đó. Vậy mọi buổi nói chuyện, thảo luận và hỏi đáp này
1:09:01	có rất ít ý nghĩa trừ khi bạn học nghệ thuật nghe, nghe chính mình mà không run sợ, không méo mó, không đáp ứng sai lầm, chỉ nghe chính bạn. Và cả nghệ thuật nhìn, quan sát chính bạn. Bạn không thể quan sát mình với kinh nghiệm cũ. Phải quan sát mình như hiện là, chuyển động. Rồi có nghệ thuật học hỏi không phải là tích luỹ kiến thức và thông tin. Toàn thể việc sống ấy rất phức tạp, bạn phải quan sát cả vận hành sự sống. Có lẽ sẽ đi sâu chết và hành động và thiền định ngày mai.