Krishnamurti - Trí óc con người có thể hoàn toàn thoát sợ hãi?

Krishnamurti Subtitles

SD70T2 - Trí óc con người có thể hoàn toàn thoát sợ hãi?
Buổi nói chuyện thứ hai
San Diego State College, California, USA
6 tháng tư 1970

0:17	Bạn phải nghiêm túc. Chỉ người thực sự, hết sức nghiêm túc, mới có thể sống đúng, có thể sống đời hoàn toàn và trọn vẹn. Và nghiêm túc không loại bỏ niềm vui, hân hoan. Nhưng hễ còn sợ hãi, bạn không thể nghiêm túc, hay hân hoan, hay biết ý nghĩa hân hoan là gì. Và sợ hãi hình như là một việc chung nhất trong đời, và lạ lùng chúng ta chấp nhận nó như lối sống, như chấp nhận mọi hình thức bạo lực như lối sống, chúng ta cũng chấp nhận và quen thuộc với sợ hãi, tâm lý cũng như vật lý.
1:58	Và chiều nay, nếu có thể, chúng ta sẽ tìm hiểu vấn đề này. Tôi thấy, chúng ta sẽ tìm hiểu đầy đủ để thấu hiểu nó trọn vẹn, để khi rời hội trường, hay nơi này, chúng ta sẽ lìa sợ hãi. Tôi nghĩ có thể được, không chỉ lý thuyết, hay hy vọng, nhưng nếu bạn, như chúng ta sắp, hoàn toàn chú tâm vào vấn đề sợ hãi, tôi chắc rằng khi thám hiểm nguyên nhân sợ hãi và cả làm sao tiếp cận nó, làm sao nhìn, làm sao chấm dứt hết nó, để trí óc, trí óc con người đã đau khổ quá nhiều, đã chịu đựng nhiều đau đớn, đã sống với thống khổ và sợ hãi, trí óc ấy hoàn toàn có thể thoát khỏi cái gọi là sợ.
4:11	Và để hiểu nó, chúng ta phải trau đổi nhau thật dễ dàng. Trau đổi hàm ý, chính chữ nghĩa là, cùng tạo ra, cùng thấu hiểu, cùng làm việc; không phải bạn chỉ nghe người nói, nghe vài chữ hay ý niệm, mà cùng với người nói hành trình, và thấu hiểu vấn đề sợ hãi quá phức tạp này. Và để trau đổi, để cùng nhau hành trình, hàm ý không chấp nhận hay từ chối, không nói với chính mình, 'tuyệt đối không thể bỏ sợ hãi', hay lý giải sợ, hay chấp nhận nó - bạn cần trí óc tự do để tìm hiểu vấn đề, trí óc không kết luận, không nói, có thể hay không thể. Bởi chúng ta cùng tìm tòi, thám sát. Nên bạn phải tự do để quan sát, tìm tòi. Và đó hết sức cơ bản. Vậy bạn không có định kiến để khám phá, định kiến sẽ ngăn cản thấu hiểu sự thật của nó, của 'hiện là'.
6:42	Bạn xem, có rất nhiều hình thức sợ hãi, cả sợ hãi vật lý cũng như tâm lý, thần kinh. Và để tìm hiểu mỗi hình thức sợ hãi đòi hỏi nhiều thời gian, cần rất nhiều ngày vào từng phương diện của mỗi sợ hãi. Nhưng tôi nghĩ bạn có thể quan sát... đặc tính sợ hãi, sợ hãi chung, không phải sợ hãi riêng, quan sát bản chất sợ hãi, cấu trúc sợ hãi, không lạc vào chi tiết hay hình thức nào của sợ hãi riêng. Bởi khi thấu hiểu cấu trúc và bản chất của sợ hãi, thì có thể áp dụng thấu hiểu ấy, hay đi cùng thấu hiểu ấy, hay tiếp cận với thấu hiểu ấy, vào sợ hãi riêng. Bạn có thể sợ bóng tối, vật lý, hay bạn có thể sợ vợ hay chồng, hay điều mọi người nói hay nghĩ hay làm. Hay bạn có thể sợ cảm giác cô đơn, hay trống rỗng của cuộc đời, nhàm chán hiện hữu vô nghĩa bạn kéo lê. Hay bạn có thể sợ tương lai, ngày mai, bất định, bất an, bom. Hay bạn có thể sợ chết, chấm dứt cuộc đời.
9:51	Vậy có nhiều hình thức sợ, sợ hãi loạn thần kinh hay tỉnh táo, đúng; nếu sợ có thể là tỉnh táo hay đúng. Nhưng hầu hết hình như sợ hãi loạn thần kinh gồm cả, quá khứ, hôm nay và ngày mai; việc bạn đã làm trong quá khứ... hay bịnh tật đã bị trong quá khứ với mọi đớn đau và quằn quại và không muốn nó lặp lại và bạn sợ nó, ngày mai. Bạn sợ thời gian, già đi, lão suy, lệ thuộc kẻ khác.
11:14	Vậy có sợ thời gian, sợ quá khứ và tương lai. Và sợ cô đơn, cái chết, dư luận, không thích nghi, không thể thành công, không thể hoàn thành, không là ai đó trong thế giới ngu ngốc này, v.v.. Và có rất nhiều sợ hãi, không chỉ sợ hữu thức, sợ hãi mà bạn ý thức, mà có cả sợ hãi rất sâu, chưa hiển lộ, chưa thám sát, trong nơi sâu kín của trí óc bạn.
12:42	Nên vấn đề là, không chỉ làm sao xử sự với sợ hữu thức mà cả những cái ẩn kín, sợ thời gian, tức là hôm qua, việc bạn đã làm, lặp lại khổ sở ấy, ngày mai, bất định, bất an, cả tâm lý lẫn vật lý. Và có sợ hãi về nổi cô đơn lớn lao và chạy trốn nổi cô đơn ấy. Chắc chắn sợ hãi là rời khỏi 'hiện là', bỏ chạy, trốn, tránh cái 'hiện là', rời, bỏ chạy sinh ra sợ hãi. Tức là, khi có so sánh loại nào đó, sinh ra sợ - so sánh mình với ai khác bạn nghĩ là lớn hơn, khôn hơn, quý hơn, v.v.. Và so sánh bạn đang là với bạn sẽ là.
15:24	Vậy sợ hãi là rời khỏi cái đang - cái 'hiện là', rời khỏi, chứ không phải vật bạn trốn vào. Và sợ xảy ra qua so sánh. Và có sợ hãi, ẩn sâu trong chính bạn, mà bạn không ý thức. Nên các vấn đề này thảy rất phức tạp. Và không vấn đề sợ hãi nào có thể giải quyết qua ý chí, - nói với chính mình, 'tôi sẽ không sợ'. Và hành động của ý chí không nghĩa gì. Hy vọng bạn theo kịp hết. Không phải trò tôi đùa với bạn, hay bạn đùa với tôi. Chúng ta xem xét vấn đề nghiêm túc và vì vậy bạn phải chú tâm đến nó. Và không thể chú tâm nếu bạn diễn dịch hay diễn giải, hay so sánh điều đang nói với cái bạn đã biết - bạn phải nghe. Và nghệ thuật nghe bạn phải học, bởi bạn chẳng nghe gì, bạn luôn so sánh, đánh giá, phán đoán, chối bỏ. Vì vậy bạn ngăn cản mình thực sự nghe. Hoàn toàn nghe ai khác hàm ý bạn hoàn toàn chú tâm - không nghĩa là bạn đồng ý hay không, bởi không có đồng ý hay không đồng ý khi bạn cùng thám sát. Chỉ kính hiển vi qua đó bạn nhìn có thể mờ, có thể không rõ. Nên nếu bạn có dụng cụ chính xác thì cái bạn nhìn, là cái ai khác cũng nhìn. Thế nên không có vấn đề đồng ý hay không hay chối bỏ. Vậy chúng ta cố xem xét
19:05	toàn bộ vấn đề sợ hãi này, nên bạn sẽ phải chú tâm, nó là đời bạn, bởi sợ làm mờ trí óc, làm trí óc vô cảm, đần độn. Trí óc sợ làm sao có thể yêu thương? Trí óc lệ thuộc, ngoài sợ, có thể biết gì về niềm vui? Vậy...
19:47	có sợ hãi hữu thức cũng như ẩn kín. Làm sao bạn - tìm tòi trước - làm sao bạn vạch trần sợ ẩn kín? Và khi bạn vạch chúng ra, làm sao thoát khỏi chúng, làm sao trí óc có thể thoát chúng? Đó là câu hỏi thứ nhất. Hãy theo dõi nhé - chính bạn đang làm, chính bạn đang quan sát nó, người nói chỉ chỉ ra. Sợ hãi ẩn kín làm sao được mở ra,
20:48	bày ra? Bạn có thể biết sợ hữu thức và làm sao xử sự lúc chúng sắp đến. Nhưng có sợ ẩn kín, có lẽ quan trọng hơn nhiều. Vậy làm sao xử sự với chúng, làm sao bạn phơi bày chúng?
21:15	Cho phép tôi cởi áo khoát nhé? Không phiền chứ?
21:21	Vậy chúng ta xem xét, làm sao những lớp sâu sợ hãi, có thể được phơi bày? Có thể được phơi bày qua phân tích - phân tích chúng, thấy nguyên nhân? Phân tích sẽ quét trí óc khỏi sợ, không phải sợ loạn thần kinh nào mà toàn bộ sợ, cả cấu trúc sợ hãi - phân tích? Phân tích hàm ý, không chỉ thời gian, mất nhiều, nhiều ngày, nhiều năm, cả đời bạn, cuối cùng có thể bạn hiểu đôi chút nhưng bạn sẵn sàng cho nắm mồ. Và phân tích cũng hàm ý người phân tích. Ai là kẻ phân tích? Hắn là chuyên nghiệp, chuyên gia, có bằng cấp, sẽ phân tích sợ hãi sâu, ẩn của bạn? Và hắn cũng cần thời gian, và vậy cũng tiền của bạn.
23:21	Nên phân tích hàm ý người phân tích là kẻ kiểm duyệt, là kết quả của nhiều hình thức qui định. Và hắn sẽ phân tích... nổi sợ mà chính hắn đã tạo ra. Phải không? Hy vọng bạn theo kịp hết, bởi ý định chúng ta là khi bạn rời phòng họp khá ấm cúng này, bạn không còn hình thức sợ hãi nào. Có thể làm được. Và bạn sẽ biết kiểu sống hoàn toàn khác, bạn sẽ biết hân hoan là gì, trí óc hoàn toàn thoát khỏi vật khủng khiếp gọi là sợ. Và để thoát khỏi nó, bạn... chúng ta phải cùng đi, bạn sẽ làm việc cật lực cũng như người nói làm.
25:14	Vậy phân tích ẩn thời gian và kẻ phân tích. Hãy thấy sự thật việc này. không phải quan niệm bạn chống quan niệm người nói... hay quan niệm hoặc kiến thức ai khác - thấy sự thật ấy, nó nắm thời gian. Và khoảng xen giữa cái mà bạn phân tích và chấm dứt nó, sẽ dính thời gian và vì vậy nhiều nhân tố khác sẽ cho nó hướng khác. Người phân tích là một mảnh trong nhiều mảnh nó sẽ tạo ra cái 'tôi', 'ngã', bản ngã.
26:15	Vậy nó thành người phân tích, mang uy quyền người phân tích, và phân tích phải trọn vẹn mỗi lần, ngược lại đâu là điểm phân tích? Nên phân tích, hàm ý thời gian và phân chia không chấm dứt sợ hãi. Khá rõ ràng chứ? Nhìn, nghĩa là bạn dẹp hết hoàn toàn mọi ý niệm thay đổi dần, bởi chính tác nhân thay đổi là nguyên nhân chính của sợ hãi. Bạn bị thôi miên hết à? Bởi với tôi, với người nói, đây là việc rất quan trọng, vì vậy anh ta thấy mạnh mẽ, nói năng sôi nổi, anh ta không tuyên truyền - không có gì cho bạn dính, không có gì cho bạn tin; mà quan sát và học hỏi và thoát khỏi sợ hãi.
28:15	Vậy phân tích không là cách. Bạn hiểu nó nghĩa gì khi bạn thấy sự thật đó? Nghĩa là bạn không còn suy tư trong vòng người phân tích, kẻ sẽ xem xét, kẻ sẽ phân tích, kẻ sẽ phán xét, đánh giá, vì vậy trí óc bạn sẽ thoát gánh nặng gọi là phân tích, vì vậy nó có thể nhìn trực tiếp. Và...
29:29	Nếu phân tích không là cách và vì nó sai, làm sao bạn nhìn sợ hãi? Làm sao bạn đem ra hết cấu trúc, mọi phần ẩn kín của sợ hãi? Qua giấc mơ? Giấc mơ là tiếp nối thời gian thức, qua ngủ - Phải không? Bạn theo kịp hết không? Không biết bạn có quan sát trong giấc mơ luôn có hành động, làm gì hay gì đó xảy ra, nó giống y lúc thức, tiếp nối lúc thức, khi ngủ, qua giấc mơ - cũng là một phần của cả chuyển động. Vậy giấc mơ không giá trị. Bạn chấp nhận chứ? Ái chà, hy vọng... tôi chắc bạn không - nhưng không sao. Bởi bạn thấy việc xảy ra, chúng ta xóa bỏ vật mà bạn quen thuộc: phân tích, giấc mơ, ý chí, thời gian, vậy khi bạn xóa bỏ, trí óc trở nên cực kỳ nhạy bén. Và qua xóa bỏ ấy nó trở nên không chỉ nhạy bén, mà thông minh.
32:07	Giờ với nhạy bén và thông minh ấy chúng ta sẽ nhìn sợ. Phải không? Chúng ta cùng đi? Bạn biết việc này rất vui, nếu bạn thực sự tìm hiểu, bởi rồi bạn quay đi, bạn quay lại với cả cấu trúc xã hội trong đó thời gian, phân tích, sẽ hoạt động.
32:53	Vậy sợ là gì? Sợ là gì, làm sao nó đến? Sợ luôn liên quan với điều gì, nó không tự tồn tại: liên quan với điều gì kéo dài với cái khác cũng kéo dài. Phải không? Có sợ việc đã xảy ra hôm qua, nó lặp lại ngày mai, dù là đau đớn hay hình thức khác, luôn có điểm xác định từ đó quan hệ xảy ra. Chúng ta sẽ tìm hiểu nó một chút; một phút.
34:14	Vậy khi chúng ta nói, sợ chỉ hiện diện trong quan hệ với việc gì khác, ngược lại không có sợ liên quan với quá khứ - ký ức về đau đớn cũ và không muốn nó, lặp lại đau đớn ấy hôm nay hay ngày mai - liên quan đến điều đã xảy ra. Và sợ là gì? Bạn đau đớn hôm qua, hiển nhiên, bạn đã đau. Hay có vài hy vọng ngày mai mà có thể không xảy ra.
35:21	Vậy có sợ của hôm qua, có sợ của ngày mai. Làm sao sợ ấy xảy ra? Bạn hỏi, không phải tôi. Vậy bạn làm việc cật lực. Tôi đã đau hôm qua, hiển nhiên, và có ký ức về nó, và không muốn mai nó trở lại. Làm sao sợ vào đó? Suy nghĩ về đau đớn hôm qua, suy nghĩ, ký ức về đau hôm qua phóng ra sợ ngày mai, về ngày mai đau nữa. Vậy ý nghĩ sinh ra sợ. Phải không? Không à? Theo kịp chứ? Ý nghĩ sinh ra sợ, sinh sợ hãi, và cũng ý nghĩ trau dồi thú vui. Để hiểu sợ hãi bạn cũng phải hiểu thú vui, bởi chúng liên quan nhau, không hiểu này, bạn không thể hiểu kia, tức là, bạn không thể nói... 'Tôi phải chỉ có thú vui và không sợ hãi', bởi sợ hãi là mặt kia của đồng xu gọi là thú vui. Phải không? Theo kịp nhau chứ?
37:48	Vậy có thú vui hôm qua, tình dục hay loại thú vui nào khác, bạn nghĩ về nó, hình ảnh, nhai lại thú vui, tức là nghĩ về nó. Và mai có thể bạn không có nó. Vậy ý nghĩ sinh ra sợ hãi. Tôi nghĩ vậy là khá rõ, phải không?
38:33	Nên ý nghĩ không chỉ duy trì thú vui, mà còn nuôi dưỡng sợ hãi, và ý nghĩ tự chia ra như người phân tích, vật bị phân tích cũng là thành phần của ý nghĩ. Vậy nó tự chơi đùa với nó. Nên rồi vấn đề là: nếu ý nghĩ làm mọi cái này, ý nghĩ từ chối xem xét sợ hãi ẩn kín vô thức, ý nghĩ đặt ra người phân tích tách rời với vật bị phân tích, ý nghĩ đem vào thời gian như phương tiện chạy trốn sợ, nhưng duy trì sợ, và ý nghĩ cũng nuôi dưỡng thú vui, nó không liên quan gì với niềm vui, bởi niềm vui không phải sản phẩm của ý nghĩ, nó không phải thú vui. Bạn có thể trau dồi thú vui, bạn có thể nghĩ về nó mãi và rút ra thú vui lớn, nhưng bạn không thể làm thế với niềm vui. Lúc bạn làm thế, nó đi mất. Nó trở thành điều gì từ đó bạn rút ra thú vui và vì vậy bạn sợ mất nó.
41:07	Vậy ý nghĩ trách nhiệm cả thú vui, nổi đau, sợ hãi. Và ý nghĩ cũng sợ cô đơn hoàn toàn. Ý nghĩ đã lên án nó, và vậy ý nghĩ tạo ra cách chạy trốn nổi cô đơn ấy qua nhiều hình thức giải trí tôn giáo hay văn hóa này nọ, tìm kiếm triền miên lệ thuộc sâu và rộng hơn.
42:10	Vậy ý nghĩ trách nhiệm. Rồi bạn phải làm gì? Bạn hiểu hết, mong vậy. Bạn phải làm gì khi nhận ra rằng ý nghĩ, là đáp ứng của ký ức với thách thức, lớn hay nhỏ, nó duy trì cả thú vui lẫn sợ hãi, thảy là sự kiện, không phải người nói đặt ra, hay triết lý hoặc lý thuyết riêng, là sự kiện thực hàng ngày quan sát được. Rồi câu hỏi kế là, bạn phải làm gì? Có ý nghĩ bạn không thể diệt nó, không thể phá huỷ nó, không thể nói, 'À, tôi sẽ quên nó', không thể chống nó - nếu bạn làm, nó là hình thức ý nghĩ khác. Ý nghĩ là đáp ứng của ký ức. Và bạn cần ký ức để hoạt động hàng ngày, để đến văn phòng, để về nhà, để có thể nói chuyện - ký ức ấy là kho chứa của kiến thức kỹ thuật. Vậy bạn cần ký ức, hoàn toàn.
44:40	Và bạn cũng thấy làm sao ký ức duy trì sợ hãi qua ý nghĩ, có thú vui hôm qua, thấy vẻ đẹp của hoàng hôn đáng yêu, và bạn cũng muốn nó lặp lại, cùng kinh nghiệm ấy, cả qua ma tuý hay qua đến điểm riêng nào nhìn ánh sáng tuyệt diệu ấy. Và khi nó không xảy ra có nổi đau, bất mãn, thất vọng. Vậy ý nghĩ... Bạn cần ký ức với mọi thuần khiết và trong sáng của ý nghĩ trong một hướng, kỹ thuật, để hoạt động hàng ngày, để kiếm sống, và v.v.. Và bạn cũng thấy có sự kiện ý nghĩ cũng sinh ra sợ hãi.
46:09	Vậy bạn phải làm gì? Trí óc phải làm gì? Bạn hiểu câu hỏi không? Rõ chứ? Bạn đặt câu hỏi cho chính bạn, tôi không đặt câu hỏi cho bạn. Nếu bạn chấp nhận câu hỏi, câu hỏi của người nói, thì nó không phải của bạn. Nếu nó của bạn, mà nó phải vậy, sau khi xem xét, nếu không phải, bạn buồn ngủ. Nếu của bạn, thì bạn làm sao trả lời? Làm sao bạn trả lời câu hỏi, sau khi trải qua... nhiều sự kiện phân tích, thời gian, chạy trốn, lệ thuộc, thấy rằng rời khỏi 'hiện là' là sợ hãi, chính rời khỏi là sợ hãi. Sau khi quan sát mọi cái, thấy hết sự thật, không phải quan niệm, không phán đoán tình cờ, bạn trả lời gì cho vấn đề rằng ý nghĩ phải hoạt động hữu hiệu, tỉnh táo, và chính ý nghĩ ấy thành nguy hiểm bởi nó sinh ra sợ hãi.
48:40	Giờ trước khi trả lời câu hỏi, trạng thái trí óc gì... trải qua mọi cái đó? Bạn hiểu ý tôi không? Trạng thái thấu hiểu gì của trí óc, trí óc đã xem xét mọi hình thức đã được phơi bày, được giải thích hay quan sát, đặc tính trí óc gì, bởi với đặc tính ấy bạn sẽ trả lời. Nếu bạn chưa làm cuộc hành trình bạn không trả lời; nhưng nếu bạn thực sự hành trình, từng bước và tìm hiểu mọi điều chúng ta thảo luận, thì trí óc bạn, bạn sẽ thấy, trở nên cực kỳ thông minh, sống động, nhạy bén, bởi nó ném hết mọi gánh nặng đã tích chứa.
50:10	Rồi vấn đề là, làm sao quan sát cả tiến trình suy nghĩ này? Có trung tâm từ đó bạn suy nghĩ? Hãy theo dõi hết nhé. Trung tâm là kẻ kiểm duyệt, người phán đoán, đánh giá, lên án, biện minh - bạn vẫn suy nghĩ từ trung tâm ấy? Hay... không có trung tâm từ đó để suy nghĩ, bạn chỉ nghĩ. Phải không? Bạn thấy khác nhau? Hiểu hết chứ? - nói tôi nghe.
51:28	Không à? Tôi ngạc nhiên - bạn chỉ nghe, tôi e vậy.
51:42	Nhìn đi, ý nghĩ tạo ra trung tâm như cái 'tôi' - tôi, quan niệm tôi, xứ tôi, Thượng đế tôi, kinh nghiệm tôi, nhà tôi, bàn ghế tôi, vợ tôi, con tôi, xứ tôi, bạn biết, tôi, tôi, tôi. Đó là trung tâm từ đó bạn hành động, suy nghĩ. Trung tâm ấy phân chia, và bởi trung tâm ấy và phân chia ấy, hiển nhiên phải có xung đột. Khi quan niệm bạn chống quan niệm ai khác, xứ tôi, xứ bạn và mọi thứ - phân chia. Tức là, trung tâm luôn phân chia. Và nếu bạn nghĩ từ trung tâm ấy và quan sát sợ từ trung tâm ấy, bạn vẫn kẹt trong sợ hãi, bởi trung tâm ấy phân chia nó với vật gọi là sợ, và vậy nó nói, 'tôi phải thoát nó, tôi phải phân tích, phải vượt qua nó, chống nó', v.v.. Vậy bạn tăng thêm sợ hãi.
53:26	Nên bạn có thể nhìn, trí óc có thể nhìn, - chúng ta sẽ tìm hiểu thêm chút - mà không trung tâm? Bạn có thể nhìn sợ hãi mà không đặt tên, bởi khi bạn nói - sợ - nó đã là quá khứ, bởi bạn đã đặt tên nó. Bạn theo kịp không? Lúc đặt tên điều gì, bạn không chia nó ra ư? Trắng và đen, và nâu và Cộng sản - phải không? Và chính phân chia là hình thức chống đối, xung đột và sợ hãi.
54:33	Vậy vấn đề là: quan sát mà không trung tâm, và không đặt tên cái gọi là sợ khi nó khởi lên. Mọi cái đó đòi hỏi kỷ luật lớn lao. Bạn biết, chữ kỷ luật nghĩa là học hỏi, học hỏi từ ai đó - bạn không học từ người nói, bạn học chính bạn.
55:18	Và quan sát mọi cái đó thật gần, quan tâm, nghĩa là với yêu mến và chú tâm, rồi trí óc nhìn mà không phân chia như trung tâm, cái mà nó đã quen thuộc. Vì vậy chấm dứt sợ hãi, cả ẩn kín và hiển lộ. Nếu bạn chưa làm chiều nay, đừng đem về nhà và nghĩ về nó. Chân lý là điều bạn phải thấy tức thì. Và để thấy điều gì rõ ràng và tức thì, bạn phải đem hết tâm hồn trí óc và cả con người bạn.