Krishnamurti Subtitles home


SD70T3 - Thấu hiểu thiền định cần trật tự
Buổi nói chuyện thứ ba
San Diego State College, California, USA
7 tháng tư 1970



0:20 Chiều nay, nếu được, tôi muốn nói về... những ẩn ý của thiền định... và cần thiết gì cho trí óc có thể thiền định thực đúng - bước đầu là gì, như nó vậy.
1:08 Trước hết, Tôi nghĩ bạn phải hiểu ý nghĩa chữ 'tự do'. Với đa số, tự do hàm ý tự do biểu lộ mình, hay tự do làm gì mình thích trong xã hội; hay tự do nghĩ điều mình thích; hay thoát khỏi thói quen đáng chán nào... hay tính khí kỳ cục nào, v.v.. Để hiểu tự do là gì - bởi hình như với tôi hết sức cần cho trí óc có thể không méo mó, để có thể thiền định.
2:50 Với đa số chúng ta đòi hỏi tự do chính trị hay tôn giáo... hay nghĩ điều mình thích, và có tự do chọn lựa. Tự do chính trị là tốt và bạn phải có nó, nhưng với đa số không hề đòi hỏi và khám phá xem có thể nào hoàn toàn tự do bên trong. Trí óc chúng ta nô lệ cho kế hoạch riêng, cho đòi hỏi riêng, cho ước muốn và thoả mãn riêng. Trí óc nô lệ cho tham vọng, cho thèm khát. Và hình như chúng ta không hề hỏi xem có thể hoàn toàn tự do bên trong. Nhưng chúng ta luôn muốn tự do bên ngoài - đi ngược lại xã hội, chống lại cấu trúc xã hội riêng nào. Và nổi loạn chống xã hội, đang xảy ra khắp thế giới, là hình thức bạo lực chỉ ra rằng bạn tập trung vào thay đổi bên ngoài mà không thay đổi bên trong. Nên bạo lực nắm phần kỳ lạ trong đời sống.
5:31 Chúng ta không hề hỏi xem trí óc có thể hoàn toàn thoát khỏi bạo lực. Chúng ta nhận nó như một phần đời sống, như chấp nhận chiến tranh là cách sống. Và có chiến tranh ưa thích - có thể bạn không thích cuộc chiến này, nhưng không bận tâm có kiểu chiến tranh khác. Và luôn có chiến tranh - và có chiến tranh đã 5.000 năm nay, bởi con người chấp nhận bạo lực như lối sống. Và chúng ta không hề hỏi xem trí óc có thể thực sự, sâu thẳm, thoát khỏi bạo lực. Và xã hội buông thả mà chúng ta sống, văn hóa thoát dần ra từ xã hội ấy, làm gì bạn muốn hay chọn gì bạn thích, luôn chỉ ra bạo lực. Nơi có chọn lựa thì không có tự do. Chọn lựa hàm ý rối loạn, không sáng suốt. Khi bạn thấy thật rõ điều gì không có chọn lựa, chỉ có hành động. Chỉ trí óc rối loạn mới chọn lựa. Và chọn lựa là chỉ ra thiếu tự do... và vì vậy trong chọn lựa có chống đối, xung đột.
8:09 Và đời sống hiện nay dựa trên bạo lực. Đời sống bị qui định bởi động từ 'là'. Nào, rất quan trọng để hiểu, cách đời sống bị dẫn và qui định bởi động từ 'là': bạn đã là, bạn là, và bạn sẽ là. Ý niệm trong động từ là tới, thành công, đạt được, trở nên, từ từ đạt hoà bình, dần dà loại bỏ vật cản trở chúng ta. Vậy động từ 'là' là qui định trí óc trong thời gian. Phải không? Hãy theo dõi nhé.
9:47 Bởi tỏ ngộ không phải vấn đề thuộc thời gian. Thấu hiểu không phải vấn đề nhạy bén dần; bạn thấu hiểu nó tức khắc hoặc không. Hễ trí óc còn bị qui định bởi động từ ấy, và như đa số trí óc bị, mọi cấu trúc đạo đức dựa trên đó. Tôi sẽ tốt, Tôi sẽ đạt dần trạng thái trí óc nào, v.v.. Nên bạn phải để ý chữ nguy hiểm này. Và tìm xem trí óc có thể thoát khỏi chữ ấy, bởi chữ không hề là sự vật, diễn tả không hề là vật diễn tả. Và chúng ta thoả mãn với diễn tả, với giải thích.
11:42 Vậy, như đã nói, chúng ta sẽ tìm hiểu vấn đề không chỉ về thiền định là gì - và tôi tin đó là chữ mới mà bạn học ở xứ này, đến từ phương Đông, và bạn không biết nghĩa đầy đủ của chữ ấy. Nhưng trước khi tìm hiểu nó, là... việc quan trọng nhất và rất phức tạp, thiền định là điều đẹp nhất trong đời, nếu bạn biết thiền định là gì. Nhưng trước khi có thể thiền định, bạn phải hiểu sống là gì, yêu thương là gì và chết là gì. Nếu bạn không hiểu nó, thiền định chỉ là chạy trốn; là hình thức tự thôi miên. Phải không?
12:59 Nên phải đặt nền móng, không phải dần dần. Phải có trật tự... trước khi trí óc có thể hiểu trọn vẹn ý nghĩa thiền định là gì, phải có trật tự hoàn toàn. Nghĩa là chấm dứt mọi xung đột, mọi phiền toái, mọi vô trật tự trong bạn, ngược lại bạn ngồi trong một góc với chính mình... mười phút hàng ngày và suy tư... bạn sẽ thiền định hay đạt được tỏ ngộ, là vô nghĩa, nếu bạn không phiền tôi nói thế.
14:07 Nên bạn phải hiểu sống là gì. Và bạn có thể hiểu nó chỉ bởi quan sát cái hiện là, không đối lập với quan niệm, với khuôn khổ, với ý hệ, mà thực sự hiện là. Vậy bạn phải tự do để quan sát thực sự đời sống là gì, không phải cái nó sẽ là. Nếu bạn suy tư trong vòng cái sẽ là, thì bạn hoàn toàn lánh xa đời sống hiện là.
15:16 Vậy đời sống chúng ta đang sống là gì, cuộc sống này, sống thực hàng ngày là vô trật tự, phải không? Có xung đột, có tham vọng thôi thúc, có chiến đấu bên trong, ước muốn và ý chí đối nghịch mâu thuẫn, thất vọng triền miên. Và có thất vọng bởi chúng ta không hề hiểu thoả mãn là gì, và có cái gì như thoả mãn không. Có cái gì để thoả mãn? Tham vọng nhỏ nhoi riêng, thèm khát, ganh tị, tham vọng riêng để là ai đó? Và cái gì là trung tâm đòi hỏi mọi thứ? Trung tâm ấy không phải nguyên nhân rối loạn ư? Và không tạo ra trật tự trong đời sống, trật tự toán học hoàn toàn, đời sống có rất ít ý nghĩa - đến văn phòng hàng ngày cho 60 năm còn lại, hay 40 năm, sống trong chiến đấu bất tận giữa 'hiện là' và 'sẽ là', giữa những tham vọng chán chường... và đời sống đơn giản, trong sáng, đẹp đẽ; những hình ảnh mà bạn xây lên về mình và người khác, hoạt động vị ngã xảy ra luôn luôn, cô lập mỗi người, và thế là phân chia.
18:22 Và đó là đời sống, đời sống xung đột, đời sống thực sự vô nghĩa, đời sống là bãi chiến trường, không chỉ bên trong bạn mà cả quan hệ, đời sống của phân chia, mâu thuẫn, lối mòn, nhàm chán. Và đời sống là, khi bạn nhìn nó thật gần, hoàn toàn cô đơn, đời sống không có vẻ đẹp. Và đó là đời sống mà chúng ta không phóng đại, nếu bạn quan sát mình thật kỹ, không định kiến, thiên vị, khi bạn nhìn mọi người, khắp thế giới, thánh, tu sĩ, chuyên gia, kẻ tham danh, người bình thường thảy kẹt trong đó.
20:01 Và chúng ta muốn chạy trốn nó. Và vậy bạn chạy trốn qua yêu nước, qua niềm tin, qua giáo điều, qua vô số hình thức giải trí, trong đó gồm cả giải trí tôn giáo. Đó là đời sống, so sánh mình với điều gì sẽ là, so sánh mình với cái lớn hơn, quý hơn, với thông minh hơn, tâm linh hơn, v.v.. Và vì vậy xung đột và sợ hãi. Đây là đời sống, chiến đấu vì an toàn... và chính tìm kiếm an toàn, tâm lý cũng như vật lý, chúng ta sinh ra phá hoại. Đây là sự kiện hiển nhiên. Và từ đây chúng ta muốn chạy trốn,
21:40 bởi con người sống như thế đã hàng ngàn hàng ngàn năm, với đau khổ, rối loạn và thống khổ và sai lầm. Và không thay đổi mọi thứ đó hoàn toàn, tận căn, chỉ cách mạng bên ngoài, thay hệ thống này bằng hệ thống khác, thì không giải tan thống khổ. Chỉ có duy nhất cách mạng, cách mạnh bên trong.
22:56 Vậy, phỉ nhổ xã hội, lên án xã hội vì qui định bạn, hiển nhiên lên án điều gì bạn đã tạo ra - là xã hội bạn, bạn xây nó lên, bởi tham lam, thèm khát, tham vọng, tranh đua, so sánh, bởi thù hận, bạo lực bên trong. Vậy đó là đời sống, đời sống thực sự khùng điên.
23:51 Giờ vấn đề là, làm sao đời sống có thể thay đổi? Không dần dần, mà tức khắc. Ngược lại bạn gieo hạt giống bạo lực, dù bạn có thể muốn hoàn bình, bạn thực sự gieo hạt giống hận thù, đau khổ.
24:33 Vậy thấy hết, không bằng lời, không như giải thích, không như ý niệm mà thấy nó thực vậy, cảm nhận nó, như cảm thấy đói, vậy là liên hệ thân thiết với nó. Và bạn không thể liên hệ thâm sâu, đẹp đẽ với sự sống, cái gọi là đời sống, bao lâu bạn còn hình thức chạy trốn nó, hình thức bóp méo nào.
25:46 Vậy, ý thức không chọn lựa, ý thức toàn bộ hiện tượng hiện hữu này, không phải hiện hữu của ai khác, không phải ý thức đời sống mình theo ai đó, triết gia, đạo sư, nhà tâm lý học nào, mà ý thức nó thực sự, bởi chính bạn thấy nó. Nếu bạn hoàn toàn ý thức nó, và bạn phải, bởi bạn không thể sống như đang sống - chúng ta nói bên trong, tâm lý, đời sống quá rách nát. Và nếu chúng ta muốn trật tự, và trật tự là đức hạnh, trật tự đòi hỏi kỷ luật, là học hỏi, không phải tuân theo, bắt chước, mà là học. Và học về vô trật tự, là đời sống chúng ta, quan sát nó, học, và trong quan sát ấy kỷ luật lạ lùng đến, không áp đặt bởi ai, bởi chính quan sát có kỷ luật riêng. Trong chính hành động quan sát ấy bạn học, và vì vậy học là kỷ luật. Hãy thấy nó đi bởi chúng ta áp đặt mình quá nhiều kỷ kuật - kỷ luật doanh nhân, kỷ luật tôn giáo, kỷ luật gia đình - dĩ nhiên kỷ luật quân đội là loại kỷ luật vô lý nhất.
28:57 Nhưng chúng ta có quá nhiều kỷ luật - cái phải và cái không nên, luôn tuân thủ, bắt chước, loại trừ và bị loại trừ, muốn hoàn thành - thảy là vô trật tự. Vậy để hiểu trật tự, để học trật tự, không phải cái trật tự sẽ là, mà học nó, bạn phải học vô trật tự. Phải không? Theo kịp nhau... hay bạn từ từ bị chữ thôi miên? À, nếu vậy, tệ thật, tuỳ bạn thôi.
30:10 Chúng ta nói, bạn phải học vô trật tự, là đời sống, là trí óc, là tâm hồn, là... cốt lõi con người, là vô trật tự, bởi nếu bạn nói, có linh hồn, theo Hin đu - Đại ngã, v.v.., chúng chỉ là lý thuyết. Triết học không liên quan gì với sự sống, và chúng ta cố hiểu sự sống là gì, chúng ta thấy trong đời sống có vô trật tự quá sức, đau khổ, rối loạn, quằn quại, tội lỗi, sợ hãi.
31:08 vậy bạn phải quan sát không chọn lựa, vô trật tự ấy là bạn, là tôi - quan sát nó, không phải cái bạn muốn nó là, rồi bạn tạo ra xung đột giữa 'hiện là' và 'sẽ là'. Và đâu có xung đột đó có vô trật tự. Hãy hiểu việc này thật đơn giản - hễ bạn hiểu nó bạn sẽ thấy... qua quan sát vô trật tự trong bạn, không méo mó, không muốn tạo ra trật tự từ vô trật tự ấy, cố áp đặt cái bạn nghĩ là trật tự lên vô trật tự, mà quan sát nó không chọn lựa, không méo mó. Rồi từ quan sát ấy trật tự tối cao đến, cái tốt đẹp tối cao.
32:28 Và trong đó có cách mạng toàn thể. Và từ thay đổi tận căn bên trong ấy, trật tự bên ngoài đến, không có cách khác. Chúng ta muốn trật tự bên ngoài trước và đó không bao giờ có thể - mọi cách mạng gồm cả cách mạng Cộng sản, nói, 'quên trật tự bên trong đi, hãy có trật tự Nhà nước'. Và bạn biết việc gì xảy ra, mọi cách mạng đã làm thế, cố tạo ra trật tự bên ngoài mà không để ý gì đến tâm lý, trật tự tối cao bên trong bạn. Và trật tự không chỉ là đức hạnh mà cả yêu thương.
33:44 Và yêu thương là gì? Không biết có bao giờ bạn hỏi câu ấy, yêu thương là gì - có chưa? Yêu thương là gì, làm sao bạn tìm ra? Bạn sẽ tìm ra nó qua cái gì không phải nó, qua phủ nhận, xác nhận đến. Nhưng nếu bạn theo xác nhận, thì nó là theo đuổi kế hoạch của trí óc. Vậy khi từ chối mọi kế hoạch của trí óc, từ chối trong nghĩa, dẹp nó sang bên, phủ nhận, rồi bạn sẽ tìm ra nó là gì.
35:02 Nên đó là cái chúng ta sẽ làm, tìm ra cái không phải nó, để thấy nó là gì. Có thể tiếp tục? Đúng. Chúng ta hỏi, yêu thương là gì - bạn biết, đó là điều quan trọng nhất trong đời. Nếu có tình thương bạn có thể làm gì bạn muốn, rồi không có xung đột, rồi không có cái ác, có phúc lạc bao la, nhưng tưởng ra phúc lạc và đuổi theo nó, không phải yêu thương. Vậy chúng ta sẽ nhìn cái không phải, và vậy là hiểu ra nó là gì. Vì vậy không có vấn đề tìm kiếm yêu thương, không trau dồi yêu thương - làm sao có thể trau dồi? Mọi trau dồi là sản phẩm của trí óc, sản phẩm của ý nghĩ; nó như trí óc đuổi theo khiêm tốn, nói, tôi biết tự cao và tôi phải trau dồi khiêm tốn. Và khi trí óc tự hào và kiêu ngạo, trau dồi khiêm tốn, nó vẫn là kiêu ngạo. Giống như các thánh kia giả vờ khiêm tốn, bởi họ trau dồi khiêm tốn. Vậy việc chúng ta làm là tìm ra cái gì không phải,
37:29 không qua tôi, không qua người nói, mà bởi nghe chính bạn và tìm ra cái gì không phải và nếu không phải, quét nó đi ngay. Nếu bạn không quét, nếu nó không biến mất, thì bạn kẹt trong thời gian. bạn là nô lệ cho chữ và động từ 'là'. Và vì vậy không có yêu thương.
38:14 Vậy trước hết hỏi cái gì không phải. Dĩ nhiên không phải ghen tị, không phải thèm muốn, và yêu thương bị bao quanh, ở tù cho ghen tị, thèm muốn. Phải không? Và khi bạn thấy thế, rằng cái bạn gọi yêu thương bị vây với bạo tàn xấu xa của ghen tị, nhìn, thực sự quan sát nó, và trong quan sát ấy ghen tị đi mất, và bạn không hề ghen tị nữa, không hề thèm muốn.
39:29 Hãy làm đi khi chúng ta nói. Thèm muốn chỉ đến khi có so sánh. Và yêu thương là so sánh? Vậy, lại dẹp hết mọi so sánh, nghĩa là mọi thèm muốn. Rồi, yêu thương là thú vui? Việc này hơi khó hơn. Với đa số, yêu thương là thú vui - dù yêu gì, yêu tình dục, hay yêu Thượng đế hay yêu - Trời biết gì khác. Nó dựa trên thú vui. Yêu thương của kính trọng là cơ bản của trí óc trưởng giả. Vậy yêu thương là gì?
41:07 Hãy quan sát nó đi. Chiều hôm qua chúng ta nói thú vui là gì - sản phẩm của ý nghĩ, đã có thú vui nhiều loại khác nhau hôm qua, bạn nghĩ về nó, bạn có hình ảnh trên hình ảnh đã có và nó kích thích bạn và cho bạn thú vui, tình dục hay gì khác, và bạn gọi là yêu thương. Và nó là yêu thương? Bởi trong thú vui có thất vọng, có đau đớn, có quằn quại, có lệ thuộc. Bạn không lệ thuộc ai về tâm lý sao? Và khi bạn có, khi bạn lệ thuộc vợ hay chồng - hay gì gì, và nói, 'Anh yêu em', đó là yêu thương? Và trong lệ thuộc không có sợ à?
42:30 Bạn là sản phẩm của qui định bạn, bạn là sản phẩm của xã hội bạn, bạn là sản phẩm của tuyên truyền, tôn giáo hay gì khác - đã 2.000 năm; như ở Ấn độ, 10.000 năm hay 5.000 năm họ được bảo tin điều gì, suy nghĩ gì. Bạn lặp lại điều người khác nói. Mọi giáo dục là thế, lặp lại điều bạn học từ sách. Và bạn là thế, bạn bị qui định, bạn không là người tự do, hạnh phúc, sinh động, nhiệt tình. Bạn là người sợ hãi và vì vậy cũ rích, bạn đầy ắp uy quyền của kẻ khác; hay uy quyền nhỏ bé của riêng bạn, kiến thức riêng bạn - bạn biết gì, về điều gì, và bạn trở thành uy quyền.
43:50 Và bạn không tự do. Và về trí óc - nhìn đi - bạn tự do? Không lặp lại điều người khác nói, không điều bạn được dạy ở đại học hay điều bạn học ở sách. Và bạn kinh nghiệm gì? Tìm hiểu đi, bạn sẽ thấy bạn kinh nghiệm gì. Bạn kinh nghiệm điều gì mà bạn sẽ luôn nhận ra, ngược lại nó không phải kinh nghiệm. Vì vậy kinh nghiệm bạn luôn cũ, như ý nghĩ luôn cũ - ý nghĩ không hề mới, bởi nó là đáp ứng của ký ức.
44:57 Vậy bạn - bạn thứ lỗi tôi lặp lại - bạn là người cũ rích, về trí óc, cảm xúc. Bạn đến những nơi để học làm sao nhạy bén. Ý niệm đáng yêu, phải không? Được dạy bởi ai khác làm sao suy nghĩ.
45:32 Vậy về đạo đức, trí óc, sâu thẳm, bạn không tự do, và vì vậy bạn chỉ tự do trong biểu lộ tình dục. Và đó là lý do nó trở thành cực kỳ quan trọng. Ở đó bạn đầy đủ, bạn tự do, tuy nó có vấn đề riêng và thái độ và hành động loạn thần kinh riêng. Vậy tình dục thành quan trọng khi mọi việc khác trở nên không quan trọng, khi đời sống, toàn thể, không chỉ tình dục, sống bao gồm sự sống, gồm cả yêu thương là gì, chết là gì, cả chuyển động của sự sống, khi nó vô nghĩa, thì một mảnh bạn gọi là tình dục, trở thành cực kỳ quan trọng và thiết yếu. Khi bạn không nhiệt tình về tự do, bên trong, thì bạn nhiệt tình thèm khát về tình dục, vậy đó. và với nó bạn liên kết yêu thương, thú vui. Và với nó bạn liên kết dịu dàng, hoà nhã, bạn có thể tình dục rất dịu dàng, ân cần, chu đáo, nhưng bên ngoài bạn phá hoại, bạn giết mọi vật chung quanh - thú để ăn, để săn. Vậy yêu thương bạn dựa trên thú vui và vì vậy nó là yêu thương? Yêu thương, chắc chắn, không là mấy thứ này; tình thương nghĩa là nhiệt tình với mọi người, không phải cho ước muốn nhỏ riêng bạn.
48:39 Nên khi bạn hiểu vô trật tự là gì bởi quan sát thật gần, từ đó trật tự đến. Và trật tự có kỷ luật riêng là đức hạnh riêng, vì thế trật tự ấy là tốt đẹp tối cao và là yêu thương, nó không có liên quan gì với thú vui, bởi thú vui có đau đớn. Yêu thương là hân hoan, yêu thương là niềm vui, không phải vật nhỏ bé con người tạo ra. Và để tìm ra, yêu thương là gì, bạn phải hiểu chết là gì. Phải không? Bạn có thực sự muốn biết chết là gì? Vâng? Tôi nghi ngờ lắm đó, bởi bạn rất sợ chết, phải không?
50:22 Hay bạn có niềm tin sau khi chết? vì vậy bạn không sợ. Bạn lý giải đời bạn, biết rằng nó sẽ chấm dứt, cuộc đời nhỏ bé, xấu xa mà bạn sống, và bạn sợ nó, vì vậy bạn nói... 'hãy lý giải nó, nghĩ về nó, làm sáng tỏ nó' - bạn biết, mọi thứ. Hay, bạn có niềm tin sau khi chết. Toàn bộ châu Á tin sau khi chết, hàng triệu tin vào tái sinh. Nhưng họ không hề hỏi cái gì tái sinh. Họ tin rằng có thực thể trường cửu sẽ tái sinh, v.v.., tôi không đi sâu. Nếu bạn tin vào tái sinh, rồi vấn đề là làm sao bạn sống hôm nay, phải không? Bởi bạn sẽ trả nó cho đời sống kế tiếp. Làm sao bạn sống, bạn làm gì, nghĩ gì, đạo đức gì đây. Vậy, tuy bạn có thể tin vào tái sinh, vấn đề là làm sao bạn sống bây giờ. Nên bạn phải giáp mặt cái chết, không dời nó đến tuổi già, tai nạn, bịnh tật, v.v.. - bạn phải gặp nó, bạn phải hiểu nó, không sợ nó.
52:41 Nên chúng ta nói, phải hiểu sống và loại bỏ chết. Nhưng nếu nhìn sự sống toàn thể trong đó có sự sống và vật lạ lùng gọi là yêu thương, và chết, như đơn vị toàn thể, không phải ba vật riêng, thì chết là gì? Cơ thể, bởi sử dụng, bịnh tật và mọi thứ, chấm dứt - nó chấm dứt nhanh hơn khi có xung đột. Mọi thất bại tâm hồn và mọi việc đó, là kết quả của... lối sống xúc cảm lạ lùng, mâu thuẫn này. Cơ thể chấm dứt. Và bạn có thể nói, nó chấm dứt, xong; hay, cái chúng ta chưa nói, chấm dứt toàn bộ cấu trúc và bản chất của cái 'tôi', cái 'tôi' phân chia nó như chúng ta và họ, chúng ta và nó, và các anh, cái 'tôi' là trung tâm của xung đột.
54:30 Giờ cái 'tôi' có thể chết? không dần dà mà mỗi ngày, rồi bạn sẽ biết chết là gì, để trí óc luôn ngày mai nó tươi tắn bởi bạn đã chết với quá khứ. Theo kịp hết không? Không, làm đi, không phải theo. Chết với thú vui, chết với tủ bàn - nó là bạn đó, nội thất: dù là ghế... hay nội thất bạn tích chứa trong trí óc, mà bạn gọi là kiến thức. Vậy bạn chết mỗi ngày với mọi thứ mà bạn đã tích chứa. Và nó sẽ xảy ra với bạn cách nào đó. Nghĩa là, trút sạch trí óc mọi điều đã biết, tức là trí óc trở nên hoàn toàn ngây thơ. Và chỉ trí óc như thế mới có đặc tính tôn giáo lạ lùng của thanh khiết nó có thể chợt hiểu cái gọi là tỏ ngộ.